Registratienummer Raad-14-01795 Z-14-14435 Agendapunt Advies aan raad Opgesteld door Hieke Seijsener Bijlagenummer Onderwerp: Wet Markt en Overheid - aanwijzen economische diensten van algemeen belang Advies De hieronder genoemde economische activiteiten van de gemeente Noordwijkerhout aanwijzen als een economische activiteit in het algemeen belang. Inleiding: aanleiding en doel Overheden verrichten in het algemeen publiekrechtelijke taken. In de afgelopen jaren zijn overheden zelf of via overheidsbedrijven echter steeds meer economische activiteiten gaan verrichten. Met deze economische activiteiten treedt de overheid in concurrentie met particuliere ondernemingen. Dit kan leiden tot oneerlijke concurrentie, omdat de overheid vanuit de publieke functie concurrentievoordelen kan hebben. De overheid is in staat haar goederen en diensten aan te bieden voor een lagere prijs dan concurrerende ondernemingen. Tegen deze achtergrond is de Wet Markt en Overheid (hierna: Wet M&O) in het leven geroepen. Deze wet heeft tot doel om zo gelijk mogelijke concurrentieverhoudingen tussen overheden en bedrijven te creëren. De Wet M&O geeft 4 gedragsregels waaraan overheden zich moeten houden wanneer zij zelf, of via hun overheidsbedrijven economische activiteiten verrichten. Een economische activiteit wordt als volgt gedefinieerd: iedere activiteit bestaande uit het aanbieden van goederen en/of diensten op een bepaalde markt. Of hiervan sprake is, hangt af van de karakteristieken van de activiteit. De 4 gedragsregels zijn: - Integrale kostendoorberekening: overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun goederen of diensten in hun tarieven doorberekenen; - Bevoordelingsverbod: overheden mogen hun eigen overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte van concurrerende bedrijven; - Gegevensgebruik: overheden mogen de gegevens die ze vanuit hun publieke taak verkrijgen niet gebruiken voor economische activiteiten die niet dienen ter uitvoering van de publieke taak. Dit verbod geldt niet als andere overheidsorganisaties of bedrijven ook over de gegevens kunnen beschikken; - Functiescheiding: als een overheid op een bepaald terrein een bestuurlijke (bijvoorbeeld toetsende) rol heeft voor bepaalde economische activiteiten, en ook zelf die economische activiteiten uitvoert, mogen niet dezelfde personen betrokken zijn bij de uitoefening van de bestuurlijke bevoegdheid en bij het verrichten van de economische activiteiten van de overheidsorganisatie. Uitzonderingen De Wet M&O kent een aantal uitzonderingen. Ten eerste is een uitzondering gemaakt voor enkele specifieke organisaties, zoals openbare onderwijsinstellingen en publieke omroepinstellingen. De Wet M&O bevat voorts een uitzondering voor economische activiteiten en bevoordelingen van overheidsbedrijven die plaatsvinden in het algemeen belang. Voorwaarde is dat door de gemeenteraad is besloten de desbetreffende activiteiten of bevoordelingen aan te wijzen als zijnde in het algemeen belang. In de Handreiking Wet Markt en Overheid (zie bijlage 1) is nogmaals benadrukt dat overheden een grote mate van beleidsvrijheid hebben bij het afbakenen van het algemeen belang. Het is van belang dat in het raadsbesluit wordt vastgesteld welk algemeen belang aan de orde is en of de Pagina 1 van 5
desbetreffende activiteiten dit algemene belang dienen. Daarnaast moet duidelijk zijn welke gevolgen de aanwijzing als algemeen belang heeft voor derden, in het bijzonder de private ondernemers. Tenslotte moet worden afgewogen of het met de activiteiten te dienen algemeen belang opweegt tegen de nadelige gevolgen voor belanghebbenden. Al met al wordt een krachtige motivering verlangd, aldus de Handreiking. Tot slot dienen ook de Europese staatssteunregels in acht te worden genomen, wanneer het gaat om activiteiten die hieronder vallen. In deze gevallen is de Wet M&O niet van toepassing. In Noordwijkerhout hebben we onderzocht in hoeverre we voldoen aan de Wet M&O. Voor enkele economische activiteiten wordt voorgesteld om deze aan te wijzen in het algemeen belang. De argumentatie per activiteit treft u hieronder aan, onder het kopje argumenten. Na de aanwijzing zijn de gedragsregels van de Wet M&O niet van toepassing op deze activiteiten. Beoogd effect Met het aanwijzen van economische activiteiten in het algemeen belang zorgen we ervoor dat de gemeente Noordwijkerhout voldoet aan de eisen gesteld in de Wet M&O. Argumenten Wij stellen voor de volgende economische activiteiten aan te wijzen als activiteiten in het algemeen belang: 1. Algemeen belang van het vastgoed van de gemeente dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk Het vastgoed van de gemeente heeft in het algemeen een maatschappelijke functie. Voorbeelden zijn: culturele centra, buurthuizen, sportaccommodaties, et cetera. De maatschappelijke organisaties die in gemeentelijk vastgoed gehuisvest zijn, betalen op dit moment doorgaans niet de integrale kostprijs. De gemeente vindt de continuïteit van de activiteiten van deze instellingen van algemeen belang en daarom wordt niet de volledige kostprijs doorberekend aan de organisaties. Het verhuren van vastgoed door de gemeente is een economische activiteit en valt onder de Wet M&O. Om te voorkomen dat deze maatschappelijke instellingen de kostprijs moeten gaan betalen, wordt voorgesteld om het vastgoed van de gemeente dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk aan te wijzen in het algemeen belang. Daarnaast dienen deze organisaties activiteiten uit te voeren die vallen onder de beleidsterreinen als genoemd in de Subsidienota 2014 van de gemeente Noordwijkerhout. Wat betekent de aanwijzing in het algemeen belang van deze panden voor derden? Commerciële bedrijven die vastgoed verhuren kunnen hierdoor worden benadeeld. Door de aanwijzing in het algemeen belang wordt niet de kostprijs doorberekend aan de maatschappelijke organisaties. De organisaties zullen daarom niet snel op zoek gaan naar commerciële huurruimte voor hun activiteiten. Door zelf aan deze maatschappelijke organisaties te verhuren, kan de gemeente sturen op de kosten van het vastgoed en heeft de gemeente directe invloed op de spreiding van de panden en de uitstraling daarvan. Tevens kan op deze manier een schaalvoordeel worden behaald. De gemeente is als verhuurder voor maatschappelijke organisaties een betrouwbare partner en langs deze weg kunnen de risico s voor de maatschappelijke organisaties worden beperkt. 2. De Greenport Ontwikkelingsmaatschappij De Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (hierna: GOM) is een overheidsbedrijf. Het betreft een Besloten Vennootschap waarin de betrokken gemeenten over aandelen beschikken. De gemeenten zijn daarmee in staat het beleid te bepalen. De gemeenten staan garant voor de kredietfaciliteit van de GOM bij de Bank Nederlandse Gemeenten (hierna: BNG). Dit is een voordeel dat andere marktpartijen niet hebben onder normale omstandigheden. Dit maakt dat de GOM valt onder een overheidsbedrijf als bedoeld in de Wet M&O. De GOM is een organisatie die is opgericht om de herstructurering conform de Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en Bollenstreek (ISG) uit te voeren. Door gebieds(her)ontwikkeling Pagina 2 van 5
wordt bijgedragen aan het tot stand brengen van een economische en ruimtelijk vitale Duin- en Bollenstreek. Hierbij staan de volgende doelen centraal: - Het duurzaam behouden van 2.625ha 1 e klasse Bollengrond; - Ruimtelijke herstructurering ten behoeve van economische herstructurering d.m.v. Herverkaveling en schaalvergroting Glastuinbouwconcentratie Opruimen van verrommeling - Woningbouw, het genereren van financiële middelen t.b.v. herstructurering; - Landschapsontwikkeling; - Verduurzamen van energie- en waterinfrastructuur; - Ecologische en recreatieve verbindingen. Om deze doelen te realiseren worden verschillende projecten in een integraal programma uitgevoerd. Wat betekent aanwijzing in het algemeen belang voor derden? De gemeenten staan garant voor de kredietfaciliteiten van de GOM bij de BNG. Hiermee heeft de GOM een voordeel dat andere marktpartijen niet hebben. Om de gewenste doelstellingen van de GOM te halen is het van belang de bevoordeling van de GOM aan te wijzen in het algemeen belang. 3. Algemeen belang van de bevoordeling van Optisport middels een exploitatiesubsidie De gemeente verstrekt aan Optisport een subsidie ten behoeve van de exploitatie van de verschillende gymzalen in Noordwijkerhout en De Zilk. In deze gymzalen worden lessen bewegingsonderwijs gegeven. Daarnaast maken ook diverse sportverenigingen gebruik van de zalen. Deze bevoordeling is in het algemeen belang omdat hierdoor verzekerd is dat zowel het bewegingsonderwijs als de overige sportactiviteiten plaatsvinden in goed onderhouden gymzalen. Ook is de continuïteit van de exploitatie op deze wijze gewaarborgd. Sport en bewegen, met name voor de jeugd, zijn in de visie van de gemeente Noordwijkerhout essentiële onderdelen voor een fysiek en sociaal gezonde samenleving, reden waarom de gemeente aanleiding ziet deze activiteiten aan te wijzen in het algemeen belang. Wat betekent aanwijzing in het algemeen belang voor derden? De gemeente verstrekt aan Optisport een exploitatiesubsidie, waarmee zij worden bevoordeeld ten opzichte van andere, concurrerende aanbieders. De gemeente heeft een afweging gemaakt tussen het belang van sport en bewegen van de samenleving en de gegarandeerde continuïteit hiervan in een goed onderhouden accommodatie, en het belang van de concurrerende aanbieders. Deze belangenafweging heeft ertoe geleid dat de gemeente de bevoordeling van Optisport wenst aan te wijzen in het algemeen belang. 4. Algemeen belang van de fietsenstalling aan de Zeestraat 12 te Noordwijkerhout De fietsenstalling aan de Zeestraat 12, naast de Albert Heijn, is een economische activiteit die de gemeente zelf aanbiedt. Deze fietsenstalling heeft een aantal functies in het algemeen belang: - De fietsenstalling vormt een oplossing voor het ontbreken van voldoende ruimte voor het plaatsen van fietsen in de rest van de Zeestraat; - Door het plaatsen van een centrale fietsenstalling wordt voorkomen dat de fietsen willekeurig in de rest van de straat worden geplaatst en hinder veroorzaken voor zowel winkeliers als voorbijgangers; Pagina 3 van 5
- Ook heeft de fietsenstalling aan het begin van de straat tot gevolg dat minder fietsers de Zeestraat doorfietsen, wat de veiligheid voor voetgangers verbetert; - Hierdoor wordt de verblijfskwaliteit van het openbaar gebied verbeterd. Wat betekent de aanwijzing in het algemeen belang voor derden? Er is binnen de gemeente geen sprake van concurrerend aanbod op dit gebied. In die zin benadeelt de gemeente geen concurrentie door de fietsenstalling aan te wijzen in het algemeen belang. De meerwaarde van de fietsenstalling ligt in het reguleren van het straatbeeld, in die zin dat fietsen centraal geplaatst worden en niet voor verrommeling van het straatbeeld en/of hinder voor winkeliers en voorbijgangers zorgen. Er is geen sprake van concurrentie, waardoor deze dienst kan worden aangewezen in het algemeen belang. 5. Het algemeen belang van het garantstaan voor enkele leningen aangegaan door maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk De gemeente staat garant voor enkele leningen die zijn aangegaan door maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk. Het betreft hier sportaccommodaties en culturele centra. Door middel van de garantstelling zijn de organisaties in staat gesteld een verenigingsgebouw op te richten, uit te breiden of opnieuw in te richten. De gemeente is van mening dat deze organisaties van algemeen belang zijn en heeft hen daarom ondersteund middels de garantstelling. Het gaat om de leningen aangegaan door de volgende organisaties: - Muziekvereniging St. Jeanne d Arc - Schietvereniging De Duinschutters - Tennisvereniging De Boekhorst De besluiten tot garantstelling zijn, met uitzondering van de lening voor uitbreiding van de kantine van Tennisvereniging De Boekhorst, allen genomen voor de inwerkingtreding van de Wet M&O. De leningen zijn op dit moment echter nog niet afgelost, waardoor de activiteiten moeten worden aangewezen in het algemeen belang om te voldoen aan de Wet M&O. Wat betekent de aanwijzing in het algemeen belang voor derden? De garantstelling betekent dat de betrokken organisaties worden bevoordeeld ten opzichte van andere organisaties. De garantstellingen voor de leningen van de betrokken organisaties dienen te worden aangewezen in het algemeen belang. Kanttekeningen Wanneer de economische activiteiten niet worden aangewezen in het algemeen belang, zullen deze moeten voldoen aan de gedragsregels uit de Wet M&O. De maatschappelijke organisaties zullen een kostprijsdekkende huur moeten betalen en zullen dit veelal niet op kunnen brengen. Ten aanzien van de garantstellingen en de bevoordelingen middels exploitatiesubsidies betekent dit dat wij niet meer kunnen voldoen aan de met de organisaties gemaakte afspraken, met alle gevolgen van dien. Niet al het vastgoed van de gemeente wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk. Voor deze panden geldt de gedragsregel dat minimaal de kostprijs in rekening moet worden gebracht. Op dit moment is dat reeds het geval, waardoor de gemeente Noordwijkerhout op dit punt al handelt conform de eisen van de Wet M&O. Communicatie Het besluit van de gemeenteraad wordt op de gebruikelijke wijze bekendgemaakt. Pagina 4 van 5
Uitvoering Het besluit van de gemeenteraad wordt op de gebruikelijke wijze bekendgemaakt. Voorgesteld wordt om in elk geval voor 1 juli 2016 dit besluit te evalueren en wederom af te wegen of het met de activiteiten te dienen belang opweegt tegen de mogelijk nadelige gevolgen voor belanghebbenden. Bijlage(n) 1. Handreiking Wet Markt en Overheid 2. Besluit Markt en Overheid 3. Overzicht verhuur aan maatschappelijke organisaties Noordwijkerhout, 17 juni 2014 burgemeester en wethouders, drs. T. Fabel secretaris drs. G. Goedhart burgemeester Pagina 5 van 5