WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN Voor leerlingen groep 7/8 basisschool. 10 2014
1 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
1. LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 1.1 STEEDS DRUKKER OP DE WEG Dit werkboek gaat over Leeuwarden Vrij-Baan. Een groot project waarbij de infrastructuur in en rond Leeuwarden wordt verbeterd zodat iedereen die hier naar toe wil komen dat snel kan doen zonder bijvoorbeeld in de file te komen staan. Jij hebt er vast al iets van gezien. 1e Vrij-Baan gastles op de Wiardaskoalle (2013) Infrastructuur is een woord wat je niet elke dag tegenkomt. Wat denk je dat we hier met infrastructuur bedoelen? Je mag een woordenboek gebruiken of het opzoeken met de computer. Schrijf jouw antwoord hieronder op. WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 2
Het wordt steeds drukker op de weg. Steeds meer mensen hebben een auto en gebruiken deze om bijvoorbeeld naar het werk, school of naar de winkel te gaan. Nu vind je kantoren, bedrijven, scholen, winkels en dergelijke vooral in een stad. Daardoor wordt het in en rond een stad veel drukker met verkeer. Hoe kan deze verkeersdrukte verminderd worden? Noem 2 oplossingen. 1... 2... Er zijn veel mensen die niet in Leeuwarden wonen, maar wel in Leeuwarden werken. Ook deze mensen zorgen voor veel drukte op de weg, omdat zij heen en weer reizen tussen huis en werk. Hoe worden deze mensen ook wel genoemd? Kruis het juiste antwoord aan. Fietsers Forensen Vogelaars Peddelaars 1.2 WEBSITE Leeuwarden Vrij-Baan heeft naast een eigen website; www.vrij-baan.nl, ook een facebookpagina; www.facebook.com/leeuwardenvrijbaan en Twitter; @vrijbaan. Hier vind je allerlei informatie: wat is Leeuwarden Vrij-Baan, waar wordt aan de weg gewerkt, hoe ver zijn ze hiermee, zijn er files, etc. Kijk op de site www.vrij-baan.nl bij Projecten. Hier vind je waar er aan de weg wordt gewerkt. Schrijf maximaal 4 projecten op waar je wel eens langs komt. 1... 2... 3... 4... 3 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
2. IN HET VERKEER Op diverse plaatsen worden aquaducten gebouwd. Voor welke verkeersdeelnemers denk je dat de bouw van een aquaduct een verbetering is? Kruis de juiste plaatjes aan. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 4
Op de afbeeldingen zie je een aquaduct en een tunnel. Weet jij wat het verschil is tussen deze twee? Aquaduct Tunnel In en rond de Haak om Leeuwarden, een project van Vrij-Baan, worden viaducten gebouwd. Weet jij wat een viaduct is? 2.1 DRACHTSTERWEG EN OMGEVING Begin 2014 is Leeuwarden Vrij-Baan gestart met de aanleg van de vernieuwde Drachtsterweg en omgeving. Waar ligt de Drachtsterweg ten opzichte van Leeuwarden? Noorden van Leeuwarden Oosten van Leeuwarden Zuiden van Leeuwarden Westen van Leeuwarden Anders, namelijk... Naast de Drachtsterbrug bouwt Vrij-Baan een aquaduct. Als de bouw van het aquaduct klaar is, dan gaat deze open voor het verkeer en wordt de brug afgebroken. Dan heeft het vaar- en wegverkeer geen hinder meer van elkaar. De Drachtsterweg zelf zal gedeeltelijk een weg met een verdiepte ligging worden. Wat is een verdiepte ligging? 5 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
Om een goed aquaduct te kunnen maken moeten er allerlei stappen worden genomen. Hieronder staan 12 stappen genoemd. De stappen staan alleen niet in de goede volgorde. Wat denk jij dat de goede volgorde is? Lees eerst alle stappen aandachtig door. Zet nu de onderstaande stappen in de goede volgorde. De eerste stap geef je het cijfer 1 en zo verder. Om je een beetje op weg te helpen, hebben we stap 1 alvast aangegeven. Aanbrengen van de betonnen wanden aan de Oostzijde van het aquaduct. Ontgraven van de westzijde van het aquaduct. Uitgraven en leegpompen bouwkuip en aanbrengen betonvloer. Aanbrengen definitieve verstevigingsbalken en ontgraven van de toerit naar het aquaduct. Het openstellen van de vaarweg. STAP 1 Bestaande situatie. Aanbrengen van het asfalt en het openstellen voor het verkeer. Tunnelbak maken en storten van het beton voor de toerit naar het aquaduct. Plaatsen tijdelijke balken, om stevigheid aan te brengen in de bouwkuip. Bouwterrein vrijmaken en damwanden aanbrengen. Het viaduct van de Fahrenheitweg aanbrengen en het oostelijke gedeelte van de vaarweg weer onder water zetten. Aanbrengen betonvloer, wanden en de tunnelbak aan de westzijde van het aquaduct. Plaatsen tijdelijke balken om stevigheid aan te brengen in de bouwkuip aan de westzijde. WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 6
2.2 FIETSEN Voetgangers en fietsers vormen een groot deel van het Leeuwarder verkeer. Veiligheid en ruimte zijn voor hen van groot belang om zich prettig door de stad te kunnen bewegen. Leeuwarden Vrij-Baan legt nieuwe fietsbruggen en fietstunnels aan. Ook zijn er in het centrum bewaakte fietsenstallingen geplaatst, waar het stallen van de fiets gratis is. Waarom is het verstandig om op de fiets te gaan? Noem twee redenen. 1...... 2........ Zet de juiste woorden onder de juiste plaatjes. Fietsvriendelijke drempel - Park & Bike - Fietstunnel - Rotonde 7 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
Wat is het voordeel voor de fietser van: 1 Een fietstunnel? 2 Een fietsvriendelijke drempel? 3 Een rotonde zoals op het plaatje bij de vorige vraag? 4 Een Park & Bike? WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 8
9 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
3. AAN HET WERK! In jouw omgeving zie je veel werkzaamheden aan de weg. De werkzaamheden worden uitgevoerd om de stad en omgeving beter bereikbaar te maken. Niet alleen de autowegen maar ook de fietsroutes zijn belangrijk. Daarom worden er bestaande fietspaden verbeterd en nieuwe aangelegd. Daarvoor worden wegenbouwbedrijven gevraagd of zij het werk kunnen doen en wat dat kost. De wegenbouwbedrijven gaan dan heel hard aan het denken en rekenen. Degene die het plan het beste en goedkoopste kan uitvoeren, krijgt de opdracht. 3.1. CALCULEREN Stel je hebt zelf een wegenbouwbedrijf en wordt gevraagd een fietspad van 1,7 kilometer lang en 2,5 meter breed aan te leggen. Wat heb je allemaal nodig? 1. De ondergrond is van klei. Klei is als ondergrond niet stevig genoeg en dus moet er eerst over de hele lengte en breedte van het pad tot 25 cm diep uitgegraven worden. Nodig: 1 graafmachine + 1 machinist + 1 dumper (voor het afvoeren van grond) + 1 bestuurder Hoe lang? 7 werkdagen. 2. Daarna moet het uitgegraven pad weer met zand worden opgevuld. Nodig: zand + 1 graafmachine + 1 machinist + 1 straatmaker + 1 dumper + 1 bestuurder Hoe lang? 2 werkdagen. 3. Het zand moet aangetrild worden met een trilplaat, links en rechts van het fietspad wordt in totaal 3400 meter opsluitband gelegd. Vervolgens worden er over de gehele lengte (1700m x 2,5m) klinkers (bakstenen) gelegd. Dat gebeurt met een bestratingsmachine. Dat gaat lekker snel. Zoek maar eens op hoe zo n machine eruit ziet. Nodig: 1 bestratingsmachine + 1 medewerker om de machine te bedienen en 2 medewerkers om hierbij te assisteren. Hoe lang? 5 werkdagen. 4. Aan de zijkanten van het pad blijven altijd stukjes open. Hier moeten halve klinkers worden gelegd. Ofwel: het pad moet netjes worden afgewerkt. Nodig: 3 straatmakers. Hoe lang? 2 werkdagen. WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 10
Kosten - 1 medewerker (machinist, straatmaker, bestuurder): 300,00 per werkdag - graafmachine: 400 per werkdag - bestratingsmachine: 600 per werkdag - zand: 15 per m³ - trilplaat: 41 per werkdag - opsluitband: 5 per meter - klinkers: 11,45 per m² Hoeveel kost het aanleggen van het fietspad in totaal wanneer jij dat met jouw bedrijf mag doen? Reken het stap voor stap uit en tel dan alles bij elkaar op. Stap 1 1 Graafmachine à 400 per werkdag x 7 werkdagen = 1 machinist à 300 per werkdag x 7 werkdagen = 1 dumper à 400 per werkdag x 7 werkdagen = 1 bestuurder à 300 per werkdag x 7 werkdagen = ---------- Totaal stap 1: Stap 2 Hoeveel m³ zand heb je nodig? 1700 m x 2,5 m x 0,25 m = 1.062,50 1 m³ kost 15. Dan is het in totaal = ---------- Reken het zo verder zelf uit. Degene die, net als jij, uitrekent wat een werk gaat kosten heet een calculator. Jij hebt nu dus het werk van een calculator gedaan! 3.2. BEROEPEN IN DE BOUW Er zijn heel veel beroepen in de bouw. Hieronder vind je een korte omschrijving van 6 beroepen en een fotootje. Verbind de beschrijving met het beroep dat erbij hoort en schrijf het juiste cijfer bij de juiste foto. 1 Ik verbind verschillende delen met elkaar met ijzerdraad In het beton zit een rooster van ijzer om het extra sterk te maken. Dat heet gewapend beton. Ik maak met ijzerdraad dikke ijzeren staven aan elkaar. Daarna wordt er beton overheen gestort. 2 Ik maak op de bouwplaats bekisting Bekisting is een soort kist van houten planken waar het beton in gestort wordt. Nadat het beton hard is, wordt het hout eromheen eraf gehaald. 3 Bij mijn werk is het belangrijk dat ik mij goed concentreer Ik verbind materialen met elkaar door druk en/of warmte op de plaats van de verbinding. Hierbij gebruik ik verschillende technieken en werk ik volgens een plan of op basis van een model. Dit komt heel precies. 11 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
4 Ik zorg ervoor dat het beton op alle plekken even dik wordt Uit de betonmixer op een vrachtwagen, komt het beton met een lange arm via een buis. Ik bedien de kubel of slang waarmee het beton vanuit de mixer wordt aangevoerd, om het op de juiste plaats te storten. Ook verspreid ik met een schop de betonspecie. 5 Ik werk onder water Soms wordt een bouwkuip tijdens de bouw onder water gezet zodat het water tegendruk geeft op de wanden. Die tegendruk voorkomt dat de wanden instorten. Daardoor moet ik mijn werkzaamheden in en onder water doen. Ik ben hier speciaal voor opgeleid. Ik stort bijvoorbeeld onderwaterbeton of ben aan het lassen onder water. 6 Ik zorg ervoor dat een huis of gebouw stevig staat Ik boor of sla met een machine houten, stalen of betonnen palen in de grond. Daar komt later een huis of gebouw op te staan. Zo staat dat huis of gebouw stevig. Welk beroep lijkt jou een leuk beroep om te doen? Waarom lijkt dit jou een leuk beroep? WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 12
13 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
4. SPEERPUNTEN Leeuwarden Vrij-Baan is meer dan de aanleg van wegen, fietsroutes, vaarwegen en parkeergelegenheid. Naast de ongeveer 40 projecten heeft Leeuwarden Vrij-Baan een aantal speerpunten, die voor meerdere projecten gelden. Onderwijs, duurzaamheid, social return en kunst zijn de vier speerpunten die een grote rol spelen binnen het programma. Wat denk jij dat speerpunten zijn? 4.1 DUURZAAMHEID Binnen Leeuwarden Vrij-Baan is duurzaamheid een belangrijk speerpunt. Er wordt op verschillende manieren nagedacht over het toepassen van duurzame oplossingen. Hieronder vind je een korte omschrijving van vier voorbeelden van duurzame oplossingen binnen Leeuwarden Vrij-Baan. Verbind de beschrijving met de duurzame oplossing die erbij hoort. Een duurzame keerwand Voor het maken van een duurzame keerwand, gebruik je deze zakken. Stapelen is namelijk minder arbeidsintensief in het aanbrengen en verwijderen, dan andere methoden. Deze methode is o.a. toegepast bij het project Werpsterhoek. Transportleiding Ik functioneer deels op zonne-energie Het is duurzaam om mij in te zetten, omdat ik deels functioneer op zonne-energie. Wadi Zandtransport Deze buis spuit zand op locatie in plaats van dat het zand per vrachtwagen wordt gebracht. Bij het zandtransport van de Haak-Zuid, een project van Vrij-Baan, scheelde dit 70.000 vrachtwagen kilometers. Dat is evenveel als allemaal vrachtwagens achter elkaar in een file van Leeuwarden naar Parijs! Hybride betonmolen Waterzuivering Door deze duurzame manier toe te passen, voorkom je dat schoon water naar de rioolwaterzuiverings installatie gaat. Ook wordt het grondwater aangevuld en heeft deze methode een zuiverende werking. De naam van dit instrument verwijst naar de Arabische naam voor een vaak droogstaand rivierdal. Bigbags met zand WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 14
Doen jullie op school ook iets aan duurzaamheid? Zo ja, wat doen jullie hieraan en waarom? Zo nee, wat zouden jullie kunnen doen? Wat zie jij in jouw omgeving, bijvoorbeeld op weg naar school, aan duurzaamheid? 4.2. KRUISWOORDPUZZEL 4 Je hebt het werkboek bijna uit en hebt vast al heel wat geleerd. Test je kennis en vul de kruiswoordpuzzel in! 1 Alle voorzieningen voor het vervoer van mensen of goederen. 2 Iemand die tussen huis 5 en werk reist. 3 In dit beroep verbind je verschillende delen met elkaar met ijzerdraad. 1 2 4 Een brug voor een rivier i of kanaal, waarbij andere verkeersstromen onder het water door gaan. 5 De hoofdstad van Friesland. 6 Een onderwerp waar extra aandacht voor is. 7 Efficiënt en doelbewust omgaan met het toepassen van alle projecten in de omgeving en het landschap. 8 Deze naam verwijst naar de Arabische naam voor een vaak droogstaand rivierdal en is de afkorting van water afvoer door infiltratie. 9 Een vervoermiddel met twee wielen. 10 Dit aantal organisaties werken samen onder de naam Leeuwarden Vrij-Baan. 7 10 6 8 9 3 15 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
5. MAAK HET MEE! Willen jullie zelf met de klas bij één van de projecten van Leeuwarden Vrij-Baan kijken? Of een bouwer in de klas krijgen die jullie laat zien wat er bij een Vrij-Baan project gebeurt? Dat kan! Vraag jullie meester of juf contact op te nemen met Bouwen aan de Bouw. Bouwen aan de Bouw is een initiatief van de bouwbedrijven in Friesland om kinderen zoals jullie te laten zien wat er allemaal in de bouw gebeurt. Wie weet wil je later zelf ook in de bouw gaan werken. Contactgegevens E. info@debouwietsvoorjou.nl T. 0561-61 81 68 I. www.debouwietsvoorjou.nl NOTITIES WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 16
Bouwen aan de Bouw Bouwen aan de Bouw is een initiatief van de werkgevers in de Bouw in Friesland om kinderen, jongeren én ouders bekend te maken met de wereld van de bouw en infra. Dit doen we onder de slogan Maak het mee. De bouw heeft heel veel uitdagend werk en is voor ons allemaal erg belangrijk. Wonen, sporten en reizen wordt immers een stuk lastiger zonder huizen, gebouwen en wegen. Door allerlei activiteiten te organiseren laten we dit zien en willen we kinderen, jongeren en ouders enthousiast maken voor de bouw. Zo willen we de instroom in de bouwopleidingen (VMBO, MBO, HBO en Universiteit) stimuleren want de bouw en infra hebben straks hard goed opgeleide mensen nodig. Het geven van gastlessen op basisscholen, zoals hier in samenwerking met Leeuwarden Vrij-Baan, is één van onze activiteiten. Leeuwarden Vrij-Baan Leeuwarden wordt beter bereikbaar. Dat is goed voor de hoofdstad van Fryslân. Dat is goed voor de regio. En dat past in de verbetering van het landelijke wegennet. Rijkswaterstaat, provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden zetten zich hiervoor gezamenlijk in. Dit gebeurt onder de naam Leeuwarden Vrij-Baan. Een groot en meerjarig infra-programma met ongeveer veertig projecten. Zo maken we Fryslân beter bereikbaar zeggen we hierbij. Want dankzij deze bereikbaarheid blijft Leeuwarden de sterke hoofdstad, de banenmotor en het economisch- en cultureel centrum van Fryslân. 17 WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN
COLOFON Uitgave Leeuwarden Vrij-Baan Postbus 21000 8900 JA Leeuwarden Oldehoofsterkerkhof 2, 8911 DH Leeuwarden Tel. 14058 info@vrij-baan.nl www.vrij-baan.nl @vrijbaan www.facebook.com/leeuwardenvrijbaan Bouwen aan de Bouw Heerenveenseweg 34 8471 BG, Wolvega Tel. 0561-61 81 68 info@debouwietsvoorjou.nl www.debouwietsvoorjou.nl Productie Tekst: Jantsje van Dijk, Communicatie, Leeuwarden Vrij-Baan Eindredactie: Jantsje van Dijk, Communicatie, Leeuwarden Vrij-Baan Fotografie: Fotobureau het Hoge Noorden Vormgeving: MerkMakers dtp-producties, Jan van der Wal Downloaden U kunt deze publicatie gratis downloaden op www.debouwietsvoorjou.nl Dit werkboek is een uitgave van Leeuwarden Vrij-Baan en Bouwen aan de Bouw. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, zonder toestemming van het projectmanagement Bouwen aan de Bouw. WERKBOEK LEEUWARDEN VRIJ-BAAN 18
www.vrij-baan.nl