November 2014 Nieuwsbrief 6 De ontwikkeling van agrarische collectieven is volop aan de gang in Gelderland en Overijssel. Dat raakt de agrarische natuurverenigingen. Via deze nieuwsbrief geeft Natuurlijk Platteland Oost (NPO) de laatste regionale ontwikkelingen weer. De brief is gericht op de ANV besturen, maar is ook geschikt om door te plaatsen richting leden van de ANV, LTO afdelingen en overige gebiedspartijen. Concept natuurbeheerplan 2016 bijna gereed Zowel in Overijssel als Gelderland zijn alle gebiedsbijeenkomsten afgerond, en is de provincie druk met het opstellen van het concept natuurbeheerplan (NBP). Alle collectieven (i.o.), en daarmee de inliggende ANV s, hebben de afgelopen maanden samen met andere gebiedspartijen meegedacht met de provincie over de inhoud van dit nieuwe NBP. Op basis van dit plan kan het collectief samen met de ANV s straks boeren en particulieren benaderen of ze interesse hebben in deelname vanaf 2016. Kansenkaarten van de collectieven Vertrekpunt waren de kansenkaarten van de collectieven. Daarin hebben ANV s gezamenlijk in beeld gebracht waar volgens hen de kansen voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLB) liggen en hoe (dus) de begrenzing van het nieuwe natuurbeheerplan er uit kan komen te zien. Vervolgens hebben partijen als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, gemeenten en waterschappen, samen met de provincie meegedacht over een verdere verbetering van deze kaarten: soms wat gebieden inperken, soms juist wat ruimer op kaart zetten. Naast de begrenzing op de kaart, was het opstellen van ecologische spelregels / criteria een belangrijk onderwerp. Een gebiedsaanvraag moet hieraan voldoen. Een voorbeeld van zo n spelregel is dat een bepaalde doelsoort bijvoorbeeld de grutto - ook daadwerkelijk in het gebied moet voorkomen. Spanningsveld tussen criteria en begrenzing Het onderscheid in ecologische spelregels / criteria en begrenzing op de kaart zorgde voor een interessant spanningsveld. Een ruime begrenzing heeft als voordeel dat je niet bij voorbaat kansrijke locaties uitsluit, maar heeft ook als effect dat het lastiger bepalen is wie straks wel en niet mee kan doen. Anders gezegd: bij een strakke begrenzing laat je de provincie al nee zeggen tegen mogelijke deelnemers ANLb. Bij een ruime begrenzing zul je dit als collectief vaker zelf moeten doen aan de hand van (deels aanvullende eigen) spelregels / criteria. Concept natuurbeheerplannen in december ter inzage Het eindresultaat van het gebiedsproces is bijna gereed: een kaart met de begrenzing voor het ANLB dat in 2016 van start gaat, en een set criteria waar het collectief mee aan de slag kan. De concept natuurbeheerplannen worden in beide provincies in de loop van volgende maand opgeleverd. Dan kan een ieder ze inzien en inspraak leveren. Pagina 1 van 5
Routeboekje per collectief Ter ondersteuning aan de Gelderse en Overijsselse collectieven is een routeboekje gemaakt: een plan van aanpak met daarin alle onderwerpen waar elk collectief mee aan de slag gaat en dat elk collectief naar eigen inzicht (verder) kan invullen en benutten. Het routeboekje helpt de werkgroep en/of het bestuur van het collectief (i.o.) om de koers te bepalen: welke onderwerpen moeten worden opgepakt, wanneer moet iets klaar zijn, wat hebben we als collectief nodig om dit te kunnen afronden, etc. Daarnaast is het een handig hulpmiddel om ook de overige ANV bestuursleden te informeren van de voortgang in het collectief. De onderwerpen in het routeboekje zijn opgedeeld in 3 hoofdgroepen: 1. Organiseren van het collectief 2. Voorbereiden gebiedsaanvraag 3. Opstellen kwaliteitshandboek Door voor elke hoofdgroep een trekker ofwel aanspreekpunt te bepalen in het collectief, kan vervolgens ook makkelijk informatie worden uitgewisseld met de andere collectieven in Gelderland en Overijssel. Stand van zaken oprichting collectieven De collectieven in Overijssel en Gelderland zijn volop aan de gang, maar ze zijn nog in oprichting. De defintitieve oprichting via de notaris moet nog plaats vinden. De verwachting is dat dit nog dit jaar gebeurt (zie ook het artikel hierover in de SCAN nieuwsbrief). Dan beschikt Overijssel over de volgende drie collectieven: Noord West Overijssel, Midden Overijssel en Noord Oost Twente, en Gelderland over de Vereniging Agrarisch Landschapsbeheer Achterhoek (VALA), Rivierenland en Veluwe. Het gebiedscollectief Noord Oost Twente en de VALA zijn feitelijk al statutair opgericht. Noord Oost Twente wil de samenwerking met natuur- en weidevogelwerkgroep De Grutto echter vorm geven middels een statutenwijziging, en de VALA kijkt momenteel naar een wijziging van vereniging naar coöperatieve vereniging. De inhoud in: opstellen beheerstrategie Afgelopen maand heeft SCAN in Overijssel (20 oktober) en Gelderland (21 oktober) een informatiebijeenkomst georganiseerd waarbij alle producten voor de voorbereiding van de gebiedsaanvraag zijn toegelicht. De belangrijkste eerste inhoudelijke stap sinds het opstellen van de kansenkaarten, is nu het opstellen van een beheerstrategie. In deze beheerstrategie leg je als collectief vast hoe je de doelen uit het natuurbeheerplan van de provincie wil gaan realiseren: met welke (combinaties van) beheerpakketten, welke beheervergoeding bied je deelnemers, wat is de minimale kwaliteit die je wil realiseren, etc. etc. Ook is het zinvol na te denken hoe je straks het budget voor ANLb wil inzetten in relatie tot andere financieringsstromen. Denk aan de Regeling Landschap in Gelderland of de Groenblauwe Diensten in Overijssel. Pagina 2 van 5
Net als bij de kansenkaarten is de inbreng vanuit de ANV s cruciaal. Daar zit de kennis en ervaring van het gebied. Vervolgens is het van belang om als collectief tot één beheerstrategie te komen: een gedragen beeld van wat de beoogde kwaliteit is, en hoe dat te realiseren. Groenblauwe diensten in Overijssel In juli heeft Provinciale Staten Overijssel de nieuwe regeling Groenblauwe Diensten (GBD) goedgekeurd. Dit betekent dat er 6 miljoen provinciaal geld beschikbaar is dat met cofinanciering en rente bijna 10 miljoen budget geeft om in 2014 en 2015 weer GBD contracten mee af te sluiten. Momenteel wordt door de Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel (SGBDO) hard gewerkt om met de provincie werkbare procedures in de subsidieaanvragen te krijgen. NPO vormt samen met Landschap Overijssel de SGBDO en vervult daarin, naast een bestuursfunctie, een rol in het projectteam. Met als aandachtgebieden uitvoeringsketen met de agararische natuurverenigingen. Kijk eens op de nieuwe website www.groeneblauwediensten.nl. Oversluiten SNL contracten Momenteel gaat veel aandacht naar de oprichting van collectieven en het nieuwe stelsel voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer dat in 2016 van start gaat. Maar op dit moment zijn alle ANV s ook nog druk met de huidige SNL beheercontracten. Ook dit jaar worden er weer aflopende contracten overgesloten. Gelderland In Gelderland verloopt dit proces vooral via Dienst Landelijk Gebied. Voor het oversluiten van Landschap en Botanisch beheer is actie van de ANV heel belangrijk. Het lastige is, dat de in 2014 en 2015 over te sluiten contracten niet omgezet kunnen worden naar het nieuwe stelsel. Een boer moet nu dus een keuze maken, terwijl het nieuwe beleid nog niet in officieel is. De provincie is terughoudend met oversluiten, om zo veel mogelijk ruimte over te laten voor het nieuwe stelsel. Sommige gebieden worden niet opengesteld, omdat de resultaten in de achter ons liggende jaren achter gebleven zijn. Het is zaak dat de ANV s goed in de gaten houden of lopend beheer ook past in de nieuwe aanpak. Overijssel In Overijssel hebben 7 ANV s de opdracht van de provincie om de aflopende contracten over te sluiten. Deze verenigingen hebben hiervoor de erkenning gebiedscoordinator, oorspronkelijk alleen voor collectief weidvogelbeheer, en sinds vorig jaar uitgebreid met het botanisch en landschapsbeheer. Helaas blijkt de Toolkit, waarin de over te sluiten elementen en percelen moeten worden ingetekend, niet zo geschikt voor voor deze nieuwe opdracht. Dit betekent dat er veel extra uren worden gemaakt om het voor de boeren toch voor elkaar te krijgen. Een deel van de contracten wordt wel overgesloten naar het SNL+ en een deel komt in de zogenaamde overbrugging. Hiermee ontvangen de eigenaren eenmalig het beheergeld voor één jaar van de provincie. Pagina 3 van 5
Overijssel kent landelijk gezien ongeveer de grootste opgaaf op het gebied van landschap en botanisch. In Oost- Overijssel moeten dit jaar 175 adressen bezocht worden voor meer dan 750 elementen en percelen. De Grutto doet in haar werkgebied het botanisch beheer en heeft ANV Ommer Marke de opdracht aanvaard voor het andere deel. Zij huurt hiervoor coordinatoren in van de lokale ANV s, die hier ook de SAN contracten hebben afgesloten en als planopsteller voor GBD rondgaan. NPO biedt de nodige ondersteuning in dit traject. Dit jaar is besloten om het intekenen gezamenlijk te doen, zodat alle kennis die er is optimaal benut kan worden. Aanvullend is een werksessie georganiseerd op kantoor bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, waar ook de coordinatoren van de Kopse Agrarische Natuurvereniging hun probleemgevallen zullen inbrengen. Complimenten van de stichting Certificering! Afgelopen zomer zijn de zeven ANV s in Overijssel geaudit op hun erkenning voor de gebiedscoördinatie van het collectief agrarisch natuurbeheer. Het oordeel van de auditoren van de Stichting Certificering luidde: Bovengemiddeld op orde, met enkele verbeterpunten en aanbevelingen. Gelukkig maar, want een audit is vooral om van te leren! De leerpunten uit de audits zullen de komende periode verwerkt worden. Tevens kunnen ze goed benut kunnen worden voor het verkrijgen van het certificaat als nieuw collectief. De audits waren zo georganiseerd dat de ANV s, die straks in één collectief zitten, tegelijk hun audit hadden. Deze aanpak past bij het systeem van interne audits dat we in Overijssel hebben afgesproken. De ANV s auditen elkaar om zodoende meteen van elkaar te leren. De auditoren van de Stichting Certificering vonden het voorstel van NPO om meerdere ANV s tegelijk te auditen best spannend, maar waren na afloop vol lof over de openheid van de ANV s en het onderlinge vertrouwen. Het bestuur van de Stichting heeft laten weten zeer gecharmeerd te zijn van de audit aanpak in Overijssel. Pagina 4 van 5
Terugblik NPO avonden Voor veel ANV- besturen zijn naast de beslommeringen voor de oprichting van het collectief, ook vragen aan de orde over de toekomst van de ANV. Juist daarom hebben we onze beide provinciale avonden stilgestaan bij deze vraag. Onderzoekers van Alterra werken aan een antwoord hoe de ANV s zich zullen ontwikkelen. Zij namen ons mee in hun eerste bevindingen (uit heel Nederland). Via stellingen en een Lagerhuis- debat hebben bestuurders en coördinatoren elkaar gevoed met argumenten. De bovenliggende opvattting is, dat de ANV vaak het gezicht is in de streek, voor gemeente en medebewoners van het landelijk gebied. Dat sociaal kapitaal mag niet verloren gaan in het nieuwe stelsel. Ook nieuwe taken kwamen aan bod. Zo wordt gebiedsontwikkeling een belangrijk instrument om agrarisch natuurbeheer en natuurbeheer op de goede plek en van de goede kwaliteit te leveren. Hiervoor dient niet alleen het collectief, maar ook de ANV te professionaliseren. Steeds meer ANV s denken in dat kader na over verwerving van landschapselementen en natuur terreinen. Kortom: ondanks dat we soms ervaren hoeveel tijd en energie de vorming van de collectieven vraagt, staat het denken over de toekomstige taak van de ANV s niet stil. Beide avonden brachten veel inspiratie en zullen de komende maanden zeker een vervolg krijgen. Meer informatie Informatie over de nieuwe collectieven is te vinden op de website van SCAN: www.scan- collectieven.nl, de site van NPO www.natuurlijkplattelandoost.nl en op de website van de overheid www.portaalnatuurenlandschap.nl. Pagina 5 van 5