Bijlage bij Statenbrief: Onderwerp: Ontwerp-Natuurbeheerplan Aanleiding (inleiding) / bestaand beleid c.q. kader

Transcriptie

1 Bijlage bij Statenbrief: Onderwerp: Ontwerp-Natuurbeheerplan Aanleiding (inleiding) / bestaand beleid c.q. kader Het ontwerp-natuurbeheerplan 2016 is het kader voor toekenning van subsidies voor ontwikkeling en beheer van natuur en landschap in Gelderland voor het provinciale natuurbeleid. Het ontwerp-natuurbeheerplan is ook het kader voor de implementatie van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3), voor zover het gaat om de bijdrage die de Nederlandse lidstaat levert aan het agro milieu en klimaat (het POP3 fiche art. 28). Het plan is verankerd in de Subsidie verordening Natuur en Landschap (SVNL) en Subsidie Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) en daarmee kaderstellend voor de SNLsubsidies. Het Natuurbeheerplan bepaalt wat de huidige en de gewenste beheerdoelen zijn voor de Natura 2000-gebieden, het Gelders Natuur Netwerk (GNN), agrarische gebieden met natuurwaarden en agrarische gebieden met waterdoelen. In dit plan begrenst en beschrijft de provincie de gebieden waar subsidiëring van beheer en ontwikkeling van natuur, natuurbeheer, agrarisch natuur en landschapsbeheer, waterbeheer en beheer van landschapselementen kan plaatsvinden. De begrenzing is aangeduid op twee kaarten: de beheertypenkaart en de ambitiekaart. Het plan bevat de begrenzing van de natuur- en agrarische natuurgebieden, met name toegespitst op de internationale biodiversiteitsdoelen en de internationale natuurgerichte agromilieu, water en klimaat doelen. Daarnaast bevat het plan de criteria op basis waarvan de aanvragen worden beoordeeld. In tegenstelling tot andere jaren is het Ontwerp-Natuurbeheerplan nu eerder ter vast stelling bij Gedeputeerde Staten geweest. Dit is omdat de belangrijkste wijzigingen van het ontwerp- Natuurbeheerplan 2016 betrekking hebben op het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Deze komen voort uit het vernieuwde subsidiestelsel Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer 2016 (ANLb2016). Dit agrarisch natuur- en landschapsbeheer moet 1 januari 2016 in werking treden. Dit betekent dat gezien de afgesproken tijdlijn (zie hieronder) het ontwerp-natuurbeheerplan in december 2014 door Gedeputeerde Staten is vastgesteld. Het Natuurpact (PS ) tussen Rijk en provincies geeft aan dat agrarisch natuur- en landschapsbeheer een belangrijke bijdrage levert aan de (inter-)nationale natuurdoelstellingen. Maar het moet vanwege de betaalbaarheid wel effectiever. De partijen in het Natuurpact hebben afgesproken de effectiviteit te vergroten met een nieuw stelsel voor agrarisch natuur en landschapsbeheer (ANLb) waarin gewerkt wordt met doelen op gebiedsniveau, gerealiseerd door agrarische collectieven van agrariërs die met andere betrokken partijen in een gebied samenwerken. Hierna volgt een toelichting op hoe dit Nieuwe stelsel Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer er uit gaat zien. De aanpak om te komen tot een vernieuwd stelsel is weergegeven in het werkplan vernieuwing agrarisch natuurbeheer en de hoofdstructuur vernieuwd stelsel ANLb2016. Hierover is door de gezamenlijke provincies (Bestuurlijke Advies Commissie Vitaal Platteland) in het najaar van 2013 overeenstemming bereikt. Daarnaast is eind 2013 de tijdlijn voor het proces vastgesteld. 1. Vaststellen ontwerp- Natuurbeheerplan door provincie (december 2014) 2. Opstellen gebiedsaanvraag door agarische collectieven (december 2014 juni 2015) 3. Vaststellen definitief Natuurbeheerplan (NBP) 2016 door provincie (uiterlijk 15 april 2015) 4. Beoordeling gebiedsaanvraag van de agrarische collectieven en subsidieverlening door provincie (mei augustus 2015) Inlichtingen bij: mw. L. Dik, telefoonnummer adres: post@gelderland.nl

2 5. Contracteren van de individuele agrariërs in de vorm van agrarische collectieven (september 2015 december 2015) Kern van het vernieuwde subsidiestelsel is dat er meer focus en samenwerking komt in het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Dit moet leiden tot een haalbaar en betaalbaar systeem, met meer effectiviteit en efficiëntie. Dit wordt nog eens versterkt doordat de beheervergoedingen omhoog gaan (deze waren vanaf 2011 bevroren). Effectiever wil zeggen een hoger natuurresultaat door intensiever in te zetten op enkele gebieden met daarbij aandacht voor: Internationale doelen: voorkomen van soorten (soortenbeleid) Leefgebiedenbenadering: Open weide: weidevogels/kwartelkoning Open akker (niet in Gelderland) Droge dooradering (opgaande beplanting in combinatie met ruigte en randen) Natte dooradering (beken/sloten, plasdras oevers, poelen) Criteria voor hoger resultaat Combinatie met Gelders NatuurNetwerk (GNN), waterdoelen, landschapsdoelen Meer efficiëntie betekent vooral lagere uitvoeringskosten. Dit wordt gerealiseerd door: Anders organiseren: in plaats van individuele contracten naar afspraken met agrarische collectieven: collectief beheer Wat: in het natuurbeheerplan worden de kaders opgenomen dit wordt opgesteld door de Provincie via gebiedsproces Hoe: wordt uitgewerkt in een gebiedsaanvraag door de agrarische collectieven. Uitvoering: Via een contract tussen Provincie en agrarische collectieven agrarische collectieven maken afspraken/contracteren deelnemers Betaalorgaan is Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.NL) Drie agrarische collectieven en het gebiedsproces Vanaf 2016 is het alleen mogelijk subsidie voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer aan te vragen via een gecertificeerd agrarisch collectief. In Gelderland zijn drie agrarische collectieven in oprichting: Veluwe, Achterhoek en Rivierenland. In een goede en intensieve samenwerking met de agrarische collectieven is het ontwerp- Natuurbeheerplan opgesteld. Daarnaast zijn in een gebiedsproces de verschillende gebiedspartners erbij betrokken zoals gemeenten, Gelders Particulier grondbezit (GPG), de waterschappen, de natuurbeheerders én de agrarische collectieven. Basis voor dit gebiedsproces waren de internationale kaders en provinciale doelen, onderzoek dat door de stichting Veldonderzoek Flora en Fauna (VOFF) is gedaan naar de soorten, adviezen van Alterra en expert judgement. Vervolgens zijn door de drie agrarische collectieven kansenkaarten opgesteld die de start vormden van het gesprek met de verschillende gebiedspartners. Met de waterschappen is samen met de agrarische collectieven in een aparte bijeenkomst de blauwe diensten uitgewerkt. Daarnaast zijn landelijk diverse hulpmiddelen ontwikkeld om zaken in het ontwerp- Natuurbeheerplan zo te kunnen vastleggen dat deze voldoen aan de catalogus Groen Blauwe Diensten en controleerbaar en verifieerbaar zijn. Op deze manier zijn natuurdoelen en agrarisch natuurdoelen meer in samenhang uitgewerkt. Het concept-ontwerp-natuurbeheerplan is door de agrarische collectieven en waterschappen besproken. Eventuele opmerkingen zijn meegenomen of met hen besproken. De uitkomsten van dit gebiedsproces zijn in dit ontwerp- Natuurbeheerplan vastgelegd. Hoe dit vervolgens wordt ingevuld, is aan de agrarische collectieven. Dit wordt duidelijk in de gebiedsaanvragen. De Collectieven stellen deze op in nauwe samenspraak met andere partijen in de omgeving, zoals natuur- en landschapsorganisaties, gemeenten en waterschappen. Zo komen er samenhangende plannen, waarin de juiste maatregelen op de juiste plek komen en 2

3

4 agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Voor Gelderland maakt u onderscheid in de volgende leefgebieden: Open Grasland dit zijn gebieden die zich richten op: o het beheer van weidevogels (zoals watersnip, grutto, roek). Deze gebieden bestaan uit open landschappen met overwegend grasland, waarvan een relevant deel uit vochtig en kruidenrijk grasland bestaat. Vaak is dit leefgebied doorsneden met een fijnmazig netwerk van lijnvormige wateren. o het beheer van soorten in droge graslanden (zoals kwartelkoning, grauwe gors en roodrandzandbij). Gebieden met droog graslandschap van de uiterwaarden met op oeverwallen potenties voor glanshaverhooilanden en/of stroomdalgraslanden. De kwartelkoning staat veelal centraal in deze leefgebieden. Droge dooradering waarbij onderscheid wordt gemaakt naar gebieden die zich richten op doelsoorten in een mozaïek van opgaande begroeiing, struwelen, randen, ruigten en kruidenrijke graslanden (zoals kerkuil, steenuil, grote lijster, laatvlieger). En naar gebieden die zich richten op doelsoorten in een mozaïek van struwelen, kruidenrijke akkers, ruigten en randen (zoals patrijs, kneu, akkerogentroost) Natte dooradering waarbij onderscheid wordt gemaakt naar gebieden waar het beheer zich richt op doelsoorten in lijnvormige elementen (sloot, beek) zoals de kamsalamander, beekprik, bittervoorn. En gebieden waar het beheer zich richt op doelsoorten in poelen zoals boomkikker, knoflookpad, poelkikker en kamsalamander. Op de kaart zijn de leefgebieden ruim begrensd. Basis voor de kaarten zijn het voorkomen van soorten, de discussies in het gebiedsproces en de ligging van lopende contracten. Bij de begrenzing van het leefgebied open grasland (gericht op het beheer van weidevogels) is aangesloten bij de minimale instapeis zoals landelijk is afgesproken (minimaal 10 broedparen van grutto per 100 ha óf minimaal 50 broedparen van de soorten grutto, kievit, watersnip, wulp, scholekster, tureluur, slobeend en zomertaling samen per 100 ha, óf zeer belangrijk overwinteringsgebied voor overwinterende soorten). Hierbij is gebruik gemaakt van de gegevens van de laatste 10 jaar van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Voor de overige leefgebieden is gebruik gemaakt van de soortenkaarten zoals opgesteld door Stichting Veldonderzoek Flora en Fauna (VOFF). Uitgangspunt zijn de gebieden waar de soorten algemeen voorkomen (categorie 3). Voor soorten waar Gelderland een belangrijk aandeel heeft ten opzichte van de rest van Nederland heeft is ook gekeken naar gebieden met categorie 2 (komt regelmatig voor). Verder is voor de begrenzing van de droge en natte dooradering gebruik gemaakt van de beleidscategoriën uit de omgevingsvisie te weten Groene Ontwikkelzone (GO Landschappen. Ook is gekeken naar het onderliggende landschap en de omvang en connectiviteit van de huidige contracten agarisch natuurbeheer. De leefgebieden droge dooradering en natte dooradering overlappen elkaar regelmatig in Gelderland. De agrarische collectieven moeten in de gebiedsaanvraag komen tot indikking van de leefgebieden. Belangrijk is dat dit door een zorgvuldig proces gebeurt. Dit vraagt van de agrarische collectieven dat zij de gebiedsaanvraag in nauw overleg met de gebiedspartners opstellen. Bovendien wordt de voortgang regelmatig met de provincie besproken. U geeft in het Ontwerp Natuurbeheerplan 2016 criteria mee waaraan de gebiedsaanvraag moet voldoen. Dit zijn algemene criteria, criteria per leefgebied en criteria per deelgebied. De inzet is dat gewerkt wordt aan het optimaliseren van de broed-, opgroei- en foerageermogelijkheden voor de diverse soorten die met ANLB bediend kunnen worden. U vraagt de agrarische collectieven om dit te onderbouwen op basis van een totaalvisie. In deze visie geven de agrarische collectieven aan hoe zij denken te komen tot een hoger natuurresultaat met een efficiënte inzet van middelen uit het budget van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Deze visie is de onderbouwing voor de keuzes die gemaakt zijn voor de inzet van het ANLB budget. Daarbij wordt rekening gehouden met de samenhang met andere ontwikkelingen en budgetten zoals betrokkenheid van 4

5

6 De ontwikkeling van het nieuwe stelsel voor agrarisch natuur -en landschapsbeheer vergt de veel inspanning en inzet van de betrokkenen. Reden hiervoor is dat de tijdspaden zeer krap zijn. Om de deadline van 1 januari 2016 van inwerking treden van het nieuwe stelsel te halen, moeten werkzaamheden parallel worden uitgevoerd (zoals het verkrijgen van goedkeuring van Brussel en tegelijkertijd reeds een uitvoeringsregeling opstellen). Dit vergt goede afstemming en flexibiliteit in besluitvorming en dit betekent dat pas op het laatste moment de punten op de i kunnen worden gezet. Voor de implementatie van het vernieuwde stelsel Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb2016) zijn de komende maanden beslissend. Voor het welslagen van het vernieuwde stelsel zijn met name de volgende kritieke paden van belang: 1. het EU-goedkeuringstraject; 2. de vaststelling van de kaders voor het ANLb2016 door de provincies, waaronder het provinciaal Natuurbeheerplan2016 (inclusief de gebiedsprocessen), een vernieuwde Subsidieverordening Natuur en Landschap (SVNL); 3. de professionalisering van de agrarische collectieven; en 4. de uitvoering, waaronder de problematiek van doorlopende individuele contracten agrarisch natuurbeheer. Ad 1 Goedkeuring EU POP3+ fiche ANLB2016 De bijdrage die de Nederlandse lidstaat levert aan het agromilieu en klimaat is vastgelegd in het POP3 fiche (art. 28), waarin de ambitie van Nederland is aangeduid. Het agrarisch natuurbeleid en het ecologisch waterbeheer gekoppeld aan het ANLb2016 worden deels gefinancierd met Brussels geld. Daarmee moet de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer inclusief natuurgerelateerde waterdoelen voldoen aan het POP3+ fiche. In het POP3+ fiche zijn de vier leefgebieden (open grasland, open akkerland, droge en natte dooradering) en de categorie water opgenomen. Dit POP3+ fiche van het ANLb2016 moet nog voor goedkeuring naar Brussel; hierover vindt op dit moment nog overleg met Brussel plaats. Dit betekent dat het proces en de besluiten rondom ANLB2016 onder dit voorbehoud (mits goedkeuring door Brussel) wordt voortgezet. De Nederlandse inzet is er op gericht dat deze medio februari 2015 wordt gegeven. De notificatie ANLb2016 wordt ingediend na goedkeuring van POP3, naar verwachting rond januari De verwachte goedkeuring van het ANLB2016 ligt vervolgens rond 15 februari Om maximaal in te zetten op positieve besluitvorming vindt momenteel hierover intensief ambtelijk overleg plaats met de EU-commissie. Brussel is positief over de Nederlandse aanpak. Aspecten van handhaafbaarheid en verifieerbaarheid hebben hierbij met name de aandacht. Ad 2 Provinciale Natuurbeheerplannen/gebiedsprocessen De provincies zijn hard aan de slag om in overleg met de partners in gebiedsprocessen het ontwerp-natuurbeheerplan op te stellen. Daarnaast wordt hard gewerkt aan de wijziging van de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer en een aantal onderliggende producten. Deadline voor deze producten is december 2014 en momenteel wordt de laatste hand gelegd om dit mogelijk te maken. Dit is een complex proces vanwege late duidelijkheid over een aantal zaken (zoals onderzoeksresultaten, uitkomsten gesprekken in Brussel) die een grote onderlinge samenhang kennen. Om het vernieuwde stelsel per 1 januari 2016 operationeel te hebben is het van belang dat uiterlijk op 15 april 2015 de provinciale Natuurbeheerplannen en de provinciale verordeningen worden gepubliceerd. Opgemerkt zij dat, zolang er geen Brusselse goedkeuring is, het Natuurbeheerplan en de provinciale verordening onder voorbehoud worden vastgesteld. Ad 3 Professionalisering agrarische collectieven Het vernieuwde stelsel ANLb is gebaseerd op een collectieve aanpak door agrariërs. Het is dan ook essentieel dat agrarische collectieven worden gevormd. Totaal zijn er in Nederland 38 agrarische collectieven in oprichting. Zoals het er nu naar uitziet zijn eind van dit jaar (bijna alle) agrarische collectieven geformeerd. Dit is belangrijk voor de volgende stap in de implementatie van het vernieuwde stelsel namelijk het certificeren van de agrarische collectieven en het 6

7 opstellen en indienen van gebiedsaanvragen door de agrarische collectieven op grond van het provinciale Natuurbeheerplan en de provinciale verordening. Ad 4 Uitvoering: doorlopende individuele contracten Het blijkt dat na 1 januari 2016 doorlopende individuele subsidiebeschikkingen agrarisch natuurbeheer niet eenzijdig door de overheid kunnen worden opgezegd. Dat brengt met zich mee dat vanaf 1 januari 2016 twee systemen in de lucht zouden moeten zijn; voor de collectieve aanvragen en de individuele aanvragen. Dit leidt tot extra kosten voor de uitvoering. Dit is een zeer onwenselijke situatie. Met de Stichting Collectief Agrarisch Nederland (SCAN) en LTO zijn afspraken gemaakt om te koersen op één stelsel van vernieuwd agrarisch natuurbeheer. Momenteel wordt in overleg met de SCAN de precieze omvang van het probleem in beeld gebracht en oplossingen die er in moeten voorzien dat vanaf 2016 het agrarisch natuurbeheer onder het collectieve stelsel valt. verhouding budget en aantal te beheren hectares Vanaf 1 januari 2016 krijgt een collectief (aan de voordeur) een lump sum subsidiebedrag voor 6 jaar voor de totaalprestatie van het collectief. Aan de achterdeur bepaalt het collectief de vergoeding aan de deelnemende agrariër. In dat systeem hebben provincies, agrarische collectieven en agrariërs behoefte aan afspraken over richtbedragen voor adequate vergoedingen. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is dat de huidige tarieven van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) voor de individuele agrariërs zijn bevroren op het niveau van Een actualisatie daarvan per 1 januari 2016 is gewenst, omdat daarmee de deelnamebereidheid van agrariërs zal worden bevorderd. De consequentie van een verhoging van de richtbedragen bij gelijkblijvend totaal budget voor de provincies zal zijn dat voor hetzelfde ingezet op vergroting van de ecologische effectiviteit en biodiversiteit door intensivering van beheer via de kerngebiedenbenadering (met hogere vergoedingen) dan kan zelfs sprake zijn van een halvering van het beheerde areaal. Om aan goed verwachtingenmanagement te doen is het daarom van het grootste belang over de gevolgen van hogere vergoedingen (door actualisatie en de kerngebiedenbenadering) tijdig en zorgvuldig te communiceren. 5 Vervolgproces en communicatie Communicatie: Het besluit voor vaststelling ontwerp- Natuurbeheerplan 2016 wordt op de gebruikelijke wijze extern gecommuniceerd. Daarnaast wordt aanvullend een brief aan de huidige deelnemers agrarisch natuur- en landschapsbeheer gestuurd om hen te informeren over de veranderingen en het ontwerp-natuurbeheerplan Als onderdeel van de AWB-procedure wordt de vaststelling van het ontwerp-nbp2016 openbaar gemaakt. De inspraakperiode loopt van 13 januari 2015 tot en met 23 februari Vervolgproces De zienswijzen uit de inspraakperiode worden in een definitief Natuurbeheerplan 2016 verwerkt, dat in april 2015 ter besluitvorming aan uw college wordt voorgelegd. In april zal gelijk met het Natuurbeheerplan 2016 ook het openstellingsbesluit worden aangeboden en de nieuwe provinciale regeling Natuur en Landschapsbeheer. Van december 2014 tot mei 2015 gaan de agrarische collectieven aan de slag met de gebiedsaanvraag. Arnhem, 9 december zaaknummer