NATIONALE COALITIE DIGITALE DUURZAAMHEID BEGINSELVERKLARING CONCEPT 4 juni 2007 DE UITDAGING Versterking van de wetenschap en een betere benutting van de resultaten zijn een onmisbare basis, als Nederland wil bijdragen aan de Europese ambitie de meest concurrerende economie van de wereld te worden. Zo n ambitieus kennis- en innovatiebeleid vereist een hoogwaardige en up to date onderzoeksinfrastructuur. Daarbij gaat het niet alleen om grote researchfaciliteiten met een internationale uitstraling, maar ook om een nationale einfrastructuur als essentiële voorwaarde voor de versterking van de kennisbasis. In de komende tien jaar zal de Nederlandse kenniseconomie volledig digitaal worden. Overheid, bedrijfsleven, wetenschap en samenleving zullen afhankelijk zijn van digitale informatie. Nu al produceren universiteiten, onderzoeksinstellingen, wetenschappelijke uitgevers, bedrijven en overheidsinstanties jaarlijks enorme hoeveelheden data in digitale vorm. Snelle en efficiënte toegang tot deze digitale informatie, variërend van datasets tot publicaties en patenten, is een belangrijke voorwaarde voor een concurrerende kenniseconomie. Digitale informatie vormt de levensader van onderzoek en innovatie, maar herbergt tegelijkertijd een groot risico als gevolg van een aantal onopgeloste uitdagingen. Eén daarvan betreft de digitale duurzaamheid. Duurzame digitale opslag en permanente toegankelijkheid vormen een uiterst complexe materie. Digitale gegevens zijn erg vergankelijk. De levensduur van een digitaal object wordt bepaald door de houdbaarheid van de drager en de benodigde software en hardware, die de opgeslagen informatie voor de gebruiker toegankelijk maken. De houdbaarheid van deze dragers en intermediairs is zeer beperkt. Dataformaten en databases blijken slecht beschreven. Software wordt niet langer ondersteund of verdwijnt van de markt. Verder zijn digitale objecten vluchtig. Ze kunnen, in tegenstelling tot hun papieren tegenhangers, heel eenvoudig gewijzigd worden. Dit heeft belangrijke consequenties voor het waarborgen van de integriteit en authenticiteit van het materiaal. Digitale duurzaamheid is één van de grote uitdagingen die producenten en gebruikers van informatie in een digitale samenleving gezamenlijk moeten oppakken. Er moet worden geïnvesteerd in een technische en organisatorische infrastructuur. Deze investeringen zullen op hun beurt nieuwe innovatieve bedrijvigheid in Nederland stimuleren. In de moderne kenniseconomie vertegenwoordigt digitale informatie het intellectuele kapitaal van de samenleving. De mogelijkheid tot toekomstig hergebruik van die informatie staat daarbij centraal. Wanneer gegevens verloren gaan, is een nieuwe, kostbare investering in tijd en geld nodig voor het herhaald genereren van diezelfde informatie. Amerikaans onderzoek toont aan dat het economisch verlies als gevolg van herhaling van onderzoek kan oplopen tot wel 7% van het totale onderzoeksbudget. Nog schadelijker is het wanneer onvervangbare 1
data, zoals meteorologische metingen of unieke CAD-modellen in de technische sector, verloren gaan. Wie wat hoe moet bewaren is vaak onduidelijk. Dit fenomeen doet zich wereldwijd voor. De afgelopen jaren zijn er in binnen- en buitenland vele projecten gestart om de technische uitdaging aan te gaan. Daarmee wordt het hoe van digitale duurzaamheid aangepakt. De tijd dringt om ook de vraag aan te pakken wie nu precies wat moet bewaren. Naast de noodzakelijke uitwisseling van technische knowhow en opbouw van expertise op het terrein van digitale duurzaamheid, moet er in Nederland duidelijkheid komen welke organisatorische infrastructuur boven die technische laag komt te liggen. Welke instellingen kunnen worden aangesproken op het effectief en deskundig bewaren en toegankelijk houden van digitale informatie? Wat is daarvoor nodig? En wat gaat dat kosten? EEN NATIONALE COALITIE Digitale duurzaamheid vormt dus een niet te onderschatten uitdaging, die vraagt om het in kaart brengen en afstemmen van verantwoordelijkheden en het delen en samen verder ontwikkelen van kennis en expertise. Een nationale coalitie die een nauwe relatie onderhoudt met de overheid, kan hierbij een wezenlijke rol vervullen als katalysator en gezamenlijk aanspreekpunt. De Koninklijke Bibliotheek (KB) en Data Archiving and Networked Services (DANS) hebben daarom het initiatief genomen tot de oprichting van een Nationale Coalitie Digitale Duurzaamheid (NCDD). Ook in het buitenland komt digitale duurzaamheid steeds hoger op de agenda. Een aantal landen om ons heen beschikt al over een nationale coalitie. Op Europees niveau wordt eveneens gewerkt aan een organisatorische infrastructuur voor digitale duurzaamheid. De NCDD kan in dit internationale speelveld voor Nederland een belangrijke rol vervullen. Een aantal instellingen die werkzaam zijn op het terrein van digitale duurzaamheid en dit tot hun kerntaken rekenen, heeft aangegeven dit initiatief te steunen. Naast KB en DANS hebben ook NWO, KNAW, SURF, Nationaal Archief, Beeld en Geluid en CBS de intentie uitgesproken om deel te nemen in de NCDD. Deze initiatiefgroep zal in de komende periode wordt uitgebreid met andere belanghebbenden uit relevante sectoren. De deelnemers in de NCDD verplichten zich om hun verantwoordelijkheden voor digitale duurzaamheid in Nederland, in nauw overleg met de overheid, beter in kaart te brengen en af te stemmen. Zij spannen zich in om daarvoor de benodigde organisatorische, technische en financiële aanpassingen te realiseren. Zij bundelen hun kennis op het terrein van digitale duurzaamheid en dragen deze actief uit naar de buitenwereld. Digitale duurzaamheid vormt een complex probleem dat niet alleen om nationale maar ook om internationale samenwerking vraagt. De deelnemers van de NCDD zullen samenwerking in Europees en mondiaal verband bevorderen. In dit kader zal de coalitie zich onder meer aansluiten bij de Europese Alliance for Permanent Access to the Records of Science. 2
DE MISSIE VAN DE NCDD Het waarborgen van de duurzame toegankelijkheid van digitale data in Nederland. De activiteiten van de NCDD dienen te bewerkstelligen dat Nederland over vijf jaar beschikt over een stabiele organisatorische en technische infrastructuur die de duurzame toegankelijkheid garandeert van digitale gegevens die van cruciaal belang zijn voor wetenschap, bedrijfsleven, cultuur en samenleving. HET RESULTAAT De activiteiten van de NCDD dienen te bewerkstelligen dat Nederland over vijf jaar beschikt over een stabiele organisatorische en technische infrastructuur die het behoud en de duurzame toegankelijkheid van digitale informatie garandeert. De lange termijn toegang tot digitale informatie herbergt nu nog vele risico s als gevolg van onduidelijke organisatorische verantwoordelijkheden, onvoldoende technische knowhow en onvoldoende structurele financiële middelen. Deze risico s zullen door de voorziene infrastructuur aangepakt worden. De infrastructuur biedt Nederlandse onderzoeksinstellingen, bedrijven, culturele instellingen en de Nederlandse overheid de mogelijkheid gebruik te blijven maken van de enorme hoeveelheden eerder geproduceerde waardevolle en kostbare digitale informatie. De infrastructuur bevordert de wetenschappelijke vooruitgang door onderzoeksdata en wetenschappelijke publicaties beschikbaar te houden voor hergebruik door Nederlandse onderzoekers. De investeringen in de organisatorische en technische infrastructuur stimuleren nieuwe innovatieve bedrijvigheid in Nederland. Nederland bevindt zich internationaal in de voorhoede van het toepassingsgerichte onderzoek op het gebied van digitale duurzaamheid. De coalitie stimuleert een intensievere samenwerking tussen onderzoek, bedrijfsleven en publieke sector, waardoor meer kennistransfer richting Nederlandse bedrijven plaatsvindt en het bedrijfsleven nieuwe innovatieve diensten en producten op het terrein van digitale duurzaamheid op de markt kan brengen. De infrastructuur ondersteunt een breed scala aan wetenschappelijke en culturele instellingen, overheidsorganisaties en bedrijven die worden geconfronteerd met aspecten van digitale duurzaamheid. DE AANPAK De NCDD wil dit resultaat in een periode van vijf jaar tot stand brengen. De jaren 2007 en 2008 zullen in het teken staan van de uitvoering van een brede verkenning en het opstellen van een strategienota. De nationale verkenning zal worden uitgevoerd om de risico s van 3
verlies van digitaal materiaal zowel in de publieke als in de private sector duidelijk in kaart te brengen. Daarbij staat de vraag centraal wie wat in Nederland bewaart en hoe dit gebeurt. De resultaten van deze verkenning zullen worden opgenomen in de strategienota, waarin ook een aanpak voor de gesignaleerde problemen wordt voorgesteld. De resterende drie jaar zal worden besteed aan de concrete uitvoering van de in de strategienota geformuleerde plannen. De te ontwikkelen infrastructuur zal door de leden van de NCDD, die digitale duurzaamheid tot hun kerntaken rekenen, worden gedragen in opdracht en met financiering van de overheid. De leden van de NCDD committeren zich aan de hierboven beschreven doelstelling. Zij geven dit commitment vorm door het vrijmaken van eigen middelen hiervoor en door het aansluiten van de ontwikkelingen binnen hun eigen organisaties op de strategie die binnen de NCDD wordt ontwikkeld. DE UITGANGSPUNTEN Bij de uitvoering van de activiteiten hanteert de NCDD de volgende uitgangspunten: Onafhankelijkheid De NCDD is een onafhankelijke organisatie die wordt gefinancierd uit bijdragen van de leden. Openheid De NCDD en haar leden zullen kennis en informatie over digitale duurzaamheid vrij beschikbaar stellen, zodat ervaringen kunnen worden gedeeld en alle betrokken partijen daarvan optimaal kunnen profiteren. Samenwerking Digitale duurzaamheid is in termen van omvang, complexiteit en benodigde investeringen zo n belangrijke uitdaging geworden dat deze niet door één organisatie kan worden opgelost. De NCDD biedt haar leden een forum waar relevante issues kunnen worden geïdentificeerd en samenwerking kan worden gezocht tussen organisaties en sectoren. Gemeenschappelijk belang De kernactiviteiten van de NCDD die worden gefinancierd uit de bijdragen van de leden dienen van algemeen belang en nut te zijn voor de leden. HET LIDMAATSCHAP De hierboven genoemde organisaties die zich al voor de oprichting van de NCDD hebben uitgesproken, hebben gemeenschappelijk dat zij digitale duurzaamheid tot hun kerntaken rekenen. Daarnaast zijn er vele wetenschappelijke, culturele en overheidsinstellingen die wel verantwoordelijkheid dragen voor dataverzamelingen, maar zelf geen activiteiten ontplooien op het gebied van digitale duurzaamheid. Ook voor deze instellingen is de totstandkoming van een goede nationale infrastructuur van evident belang. Beide categorieën kunnen deel uitmaken van de NCDD, als leden, respectievelijk geassocieerde leden. 4
Van de (geassocieerde) leden wordt verwacht dat zij de doelstellingen van de NCDD onderschrijven en actief deelnemen in de coalitie. Van de (geassocieerde) leden wordt een jaarlijkse contributie gevraagd. Leden Van de leden wordt verwacht dat zij: Een internationale en/of nationale rol op het terrein van digitale duurzaamheid vervullen; Een omvangrijke strategische bijdrage leveren aan de coalitie. De leden betalen een jaarlijkse contributie van 15.000 en hebben een zetel in het bestuur van de NCDD. Geassocieerde leden Geassocieerd lidmaatschap staat open voor organisaties die: Deel uitmaken van de publieke sector; Zich committeren aan de missie, doelen en uitgangspunten van de coalitie; Actief deelnemen aan de activiteiten van de coalitie. De geassocieerde leden betalen een jaarlijkse contributie van 3.000, hebben een zetel in de adviescommissie en kunnen deelnemen aan werkgroepen en andere door de NCDD te organiseren activiteiten. 5