Procesverslag van de oriëntatiecursus verpleegkunde en antroposofie De aanleiding tot het volgen van de oriëntatiecursus is geweest dat ik regelmatig in mijn werk geconfronteerd wordt met patiënten, die naast het reguliere behandeltraject, ook bezig zijn met complementaire geneeswijzen. Als nurse practitioner in het Oncologisch Centrum Leeuwarden in het Medisch Centrum Leeuwarden heb ik intensieve gesprekken met de patiënten die ik begeleid in hun chemokuur traject. Diverse keren heb ik daarbij vernomen dat mensen wat verbloemd spraken over de aanvullende therapieën of behandelingen die ze volgen. Helaas durven veel patiënten aanvullende behandelingen ook niet altijd te bespreken. Naast homeopathie, hyperthermie, reiki, kruidengeneeskunde en andere behandelopties zijn er ook verscheidene mensen geraakt door de antroposofie. Mijn eigen kennis daarin is erg beperkt en ik kon daardoor ook niet goed begrijpen waar men precies mee bezig was. Door middel van deze cursus heb ik een beter begrip gekregen van de inhoud van antroposofie. Uiteraard zijn er vele mogelijkheden om opleidingen te volgen om je eigen blik te verruimen. Het grote voordeel van deze oriëntatiecursus is dat niet alleen mijn kennis van de antroposofie toe is genomen, maar vooral ook dat mijn kijk op ziekte en gezondheid verruimd is. Deze cursus heeft mij op vele vlakken een rijker mens gemaakt. Helaas moest ik door mijn werkvakantie in de binnenlanden van Thailand de kennismakingsles missen. Daarna heb ik gelukkig, na het leveren van veel inspanningen om alsnog vrij te krijgen voor de andere lessen, geen les meer gemist. De lesopbouw is door zijn afwisseling goed vol te houden. De continue begeleiding van Marion en Teddy en de boeiende uiteenzettingen maakten de lessen zeer boeiend en leerzaam. Door eerst te zingen kom je wat los. De terugblik op de vorige les en de groepsgewijze bespreking werkte verhelderend voor mij, hierdoor heb je weer helder waar het in de vorige les over ging. De enorme variatie aan gastdocenten, die vaak veel kennis van zaken hadden, maakten de lessen erg leerzaam. Ook de inrichting en stijl van het gebouw met veel symboliek maakte dat het een prettige leeromgeving was. Daarnaast was het aangenaam om tussendoor even een frisse neus te halen in de bosrijke omgeving. 1
De inleiding in de antroposofie was voor mij erg verhelderend Hoe je iets waarneemt bijvoorbeeld bij het kijken naar een lavendeltakje bevat veel aspecten. Je kunt de feiten beschrijven, bijvoorbeeld hoe het eruit ziet, hoe de plant in de tijd gegroeid is, wat de kwaliteit van de plant is, maar ook wat het wezen van een plant is. 2
Rudolf Steiner heeft een boeiende visie over antroposofie beschreven. Belangrijk is om zelf over dingen na te denken en zelf te onderzoeken hoe/waarom iets gekomen is of ontstaan is. In de reguliere geneeskunde snijd je in mensen, daarnaast rem je veel processen. Met chemotherapie vernietig je cellen. Langdurig gebruik van anti-depressiva remt veel cellen en door dit soort behandelingen ontstaan nieuwe klachten. De antroposofie is meer stimulerend aan de onderkant en in het eigen vormende vermogen. Hierdoor komt er een positieve reactie die gezondheidsbevorderend werkt. Dit was voor mij ook een eye-opener. Hierdoor ben ik me bewuster geworden hoe ik patiënten kan stimuleren om zelf iets aan hun ziekteproces te doen. Een voorbeeld daarvan is dat ik mensen nu stimuleer om bewust met hun energie om te gaan. Energie kan gestoken worden in huishoudelijke klussen, maar die kunnen ook door de naasten overgenomen worden. Ik zeg patiënten nu dat ze hun energie beter kunnen steken in het maken van een wandeling. Niet alleen het bewegen is belangrijk, maar het levert tevens energie op. In de wetenschap houdt men op bij de tast, maar de tast gaat verder. Je tastzin resoneert door prikkelingen die je teweeg kunt brengen door pakkingen of wikkels. De afwisseling in de lessen vond ik uitermate boeiend. Hoewel ik vooral enorm heb genoten van de uitleg van de verschillende docenten, was het voor mij ook plezierig om de afwisseling te ervaren in het actief luisteren tot het zelf bezig zijn. Het kunstzinnige werken bracht afwisseling. Al zou de vertaalslag naar het gebruik daarvan in de praktijk mijns inziens wat uitgebreider voor het voetlicht gebracht kunnen worden. Het zelf bezig zijn levert je ook weer eigen inzichten op. Ritme bestaat in vele dingen in het leven, meestal was ik me daar niet zo bewust van. Toch speelt ritme een belangrijke rol, je ziet het in de seizoenen, in je werk en vrije tijd, in een dag en nachtritme, in de maancyclus en op vele andere terreinen. Ritme zorgt voor dynamiek, dat het stroomt. Het geeft kleur aan mijn leven, daarnaast ook rust en stabiliteit. De lessen van Huub Houben waren voor mij ook erg verhelderend. Hoe kijk je zelf naar de dingen. Door liefde ga je zien, door haat word je verblind, doordat je je ergens mee gaat bemoeien doet het wat met je. Als je jezelf iets oplegt, zo van dit of dat wil ik doen, wat niet hoeft, daardoor maak je dat je iemand bent en je blijft je ontwikkelen. Je kunt iets heel beknopt bekijken, maar als je je ervoor open stelt zie je veel meer. Zodra je de dingen om je heen ziet kun je ze ook op jezelf betrekken. Mede door de geweldige les met de ansichtkaarten, waarbij iedereen zelf beschreef wat hij/zij zag werd ik verrijkt door de variatie aan zienswijzen. Je doet iets wat je uit jezelf niet gedaan zou hebben, maar door de opdracht te doen, merkte ik temeer hoe vruchtbaar het voor mijzelf was en is. De les over de vier elementen aarde, water, lucht en vuur bood mij het inzicht dat ik in wezen al veel met de elementen werk, maar nu ben ik me veel bewuster van de betekenis van de elementen en hoe je ze toe kunt passen. Het drieledige mensbeeld waarbij er een onderscheid is tussen het fysieke (verzorgen), de ziel (bemiddelen) en de geest (begeleiden) is voor mij duidelijker geworden door eerst zelf casussen uit te werken en daarna het in de lessen en met medecursisten te bespreken. Het gaf mij steeds het gevoel dat ik dingen al op een bepaalde manier deed, nu ben ik me er bewuster van geworden wat ik doe en kan ik me daarin ontwikkelen. 3
De praktijklessen uitwendige therapie waren voor mij erg boeiend. Doordat je eerst bijgepraat wordt over de werking van het gebruikte middel en de verschillende aspecten begreep ik meer van de achtergronden. Ook het zelf ervaren en zelf doen leverden mij het inzicht op beter in te zien wat het voor een patiënt kan betekenen. Daarnaast was de uiteenzetting van Gertje Pierhagen ook goed om te begrijpen waarvoor de uitwendige therapieën gebruikt worden, zoals bij burn-out, vermoeidheidssyndromen, reuma, Parkinson en bij de behandeling met chemotherapie. Voor mij was het een unieke ervaring om een kamille buikkompres, een citroenvoetkuitwikkkel en een koperzalf voetinwrijving aan te leggen. Belangrijk is niet alleen wat je doet, maar ook hoe je het doet; volledige aandacht hebben voor degene die je aan het behandelen bent. Dit vond ik ook uitermate verhelderend om toe te passen in mijn gewone handelingen. Helaas is het in een regulier ziekenhuis, niet goed mogelijk om wikkelingen of wrijvingen toe te passen. Toch zijn er veel patiënten die deze behandelingen ondergaan of die bijvoorbeeld Iscador injecties krijgen. Deze cursus heeft mij geholpen om beter in te zien wat dit allemaal voor betekenis heeft, daarnaast heeft deze cursus mij een ruimere blik met meer inzicht in mijn dagelijkse bestaan opgeleverd. De les over warme en koude ziekten door Gerard Rotteveel leverde mij ook veel inzichten op. Warme ziekten zijn bijvoorbeeld kinderziekten. Ik werk veelal met koude ziekten, omdat ik in een oncologisch centrum werk. De huidige geneeskunde wordt gedicteerd door de farmaceutische industrie, die ons vertelt hoe we om moeten gaan met ziektes. Vaak is dat gebaseerd op het remmen van zaken zoals chemotherapie, wat bij uitstek een middel is om ongebreidelde celgroei te remmen. Een carcinoom kan ontstaan doordat we geen goede berichtgeving in ons eigen lichaam hebben. Bij een tumor zijn alle celstructuren onbekend, er is geen contact meer met het ik. Carcinomen nemen erg toe, het gaat gepaard met angst en angst brengt kou. Braakmiddelen zorgen dat levendige substantie wegloopt. Door externe factoren kan ons lichaam leren immuniteit op te bouwen, antibiotica remt alleen. Deze uiteenzettingen met een andere kijk op gezondheid waren voor mij ook mooie eye-openers. Eigen genezende krachten kun je stimuleren met uitwendige therapie, muziektherapie en ritmiek. Een antroposofische arts kijkt meer naar de vraag achter de vraag, niet simpel een maagzuurremmer geven, maar afvragen waarom de maag zo van streek is. De intentie achter een behandeling is het belangrijkste. Het is niet zo dat bepaalde therapieën niet werken, maar doordat mensen zich herkennen in hun ziekteproces weten ze wat ze ermee kunnen doen. Mensen die zelf hun eigen weg kiezen in het genezingsproces en niet alle adviezen van de reguliere zorg klakkeloos aannemen genezen sneller. Dit merk ik ook in mijn eigen praktijk. Ik krijg van patiënten ook te horen dat ze het prettig vinden dat ik een open houding heb in het bespreken van de complementaire geneeswijzen waar ze mee bezig zijn. Voeding brengt erg veel teweeg in het ontstaan van koude ziektes. Een magnetron verdelgt de oorspronkelijke vorm van een voedingsmiddel. Door genmanipulatie, wat nota bene door de Europese Unie gestimuleerd wordt, krijg je niet meer normaal haver, maar een nieuw gevormd (mismaakt) graan. De spiegeling van de geest ontwikkeling met de lichamelijke ontwikkeling en de ziele ontwikkeling was voor mij ook erg verhelderend. De periodes in je leven zijn onder te verdelen in 7 jaarcycli en veel dingen komen later weer terug in je leven. In je levensloop heb je te maken met bepaalde wetmatigheden. Vier zintuigen zijn elementair: levenszin, tastzin, bewegingszin en evenwichtszin. Voor mij leverde het veel inzichten op door te horen welke wetmatigheden in bepaalde fasen in je leven voorkomen. 4
De uiteenzetting over ziekten in de biografie door Paul Schmitz waren voor mij eveneens verhelderend. Wat betekent een ziekte in iemands leven. Iemand met de ziekte van Parkinson buigt naar voren, is doelgericht. Naar voren gericht zijn betekent ook vasthouden. Een hartinfarct kan te maken hebben met het feit dat je vastloopt in je leven, dat er een obstakel is in je leven, soms ook in de relationele sfeer. Mensen zeggen ook vaak nadien dat ze dingen anders aan gaan pakken, bijvoorbeeld een minder stressvolle baan nemen. Het besef om dingen anders te gaan doen zie je na een hartinfarct wel, maar bij een CVA niet. Daarbij ontstaat eerder woede. Na een TIA met volledig herstel heb je wel de keuze om dingen anders te doen. Dit levert mij ook veel inzichten op. In drie dagen na de dood verandert het lichaam. Het levenslichaam komt dan los van het lijf. Pas na drie dagen begint het rottingsproces van het lichaam. De eerste drie dagen hoef je het lichaam ook niet te koelen. Dit is verhelderend voor mij, omdat nog erg vaak in het ziekenhuis wordt geopperd dat iemand zo snel mogelijk gekoeld moet worden. Ook het begrip kamaloka, de fase na de dood (het vagevuur); de louteringsberg, was voor mij een mooie zienswijze. Daarbij kijk je hoe jouw leven op iemand anders uitgewerkt heeft, wat heeft het met anderen gedaan. Daarna neem je besluiten hoe je in een ander leven iets anders op wilt pakken. Als je erg veel meemaakt in het leven, of veel karma krijgt, leer je blijkbaar veel van weerstanden. Lichamelijke ziektes betekenen een ontwikkeling in je zieleleven. Deze moet je oppakken, doe je dat niet, dan word je ziek. De lichamelijke ziekte leert je iets. Je hebt aan het begin van je leven iets ten doel gesteld. Lukt je dat niet, dan krijg je soms een ziekte als waarschuwing om iets te leren. Belangrijk is om er niet oordelend naar te kijken, maar een lichamelijke ziekte accordeert met een geestelijk proces. Samenvattend kan ik zeggen dat de gehele cursus mij veel nieuwe inzichten heeft opgeleverd, die ik kan toepassen in de rest van mijn leven. Ik heb veel nieuwe kennis opgedaan en ik werk eraan om die kennis zo goed mogelijk te vertalen in de praktijk van het dagelijkse leven. Mijn werk in een regulier ziekenhuis bevalt mij uitstekend, maar door deze cursus is mijn blik verruimd op de andere kijk op ziekte. Tot slot wil ik Marion en Teddy heel hartelijk bedanken voor deze zeer boeiende cursus en daarnaast ook zeker mijn medecursisten die mij verder hebben geholpen in mijn leerproces. En last but not least de vele gastdocenten van wie ik zeer veel geleerd heb en waarbij ik regelmatig dacht, kom alsjeblieft een volgende les nog eens terug, want van jou valt zoveel te leren. Daarbij was er uiteraard een verschil in wat ik per docent geleerd heb. Dat ligt niet altijd aan de docent, maar ook aan hoe ik zelf in het leven sta en ergens over denk. 5