RAPPORT VAN BEVINDINGEN Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij SBO Toermalijn Plaats : Zaltbommel BRIN-nummer : 04VC Onderzoeksnummer : 124829 Datum schoolbezoek : 17 januari 2012 Rapport vastgesteld te Tilburg op 21 maart 2012 DEFINITIEF
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 17 januari 2012 een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) uitgevoerd op SBO Toermalijn naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 27 september 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten, het onderwijsleerproces en in de naleving van wet- en regelgeving op SBO Toermalijn. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 13 december 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een tussentijds onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en aan de afspraken is voldaan. Toezichthistorie Op 27 september 2010 heeft de inspectie een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd bij SBO Toermalijn. De school is toen door de inspectie als zwak beoordeeld. Op dat moment was er al gedurende een aantal jaren sprake van een onrustige en instabiele situatie ten gevolge van wisselingen in de directie, langdurige ziekten van leraren en één van de coördinatoren leerlingenzorg. In het rapport dat is vastgesteld op 13 december 2010 schrijft de inspectie dat in 2006 - 'de rust enigszins leek weergekeerd in 2006 met de komst van een interim directeur-'. In feite heeft deze onrustige situatie voortgeduurd tot 1 augustus 2010, toen de huidige directeur is benoemd op SBO Toermalijn. Ten tijde van het tko was er nog steeds sprake van een aantal langdurig zieke leraren, maar er was geen sprake van schoolgerelateerd ziekteverzuim. Per 1 januari 2011 is bovendien het voormalig bestuur van SBO Toermalijn: 'De Federatieve Vereniging De Opmaat voor onderwijs en leerlingenzorg' opgeheven en onder een zelfstandige stichting gebracht: 'De Stichting speciaal basis-en praktijkonderwijs Zaltbommel'. Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet is gebaseerd op de afspraken die in het toezichtplan zijn opgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de inspectie een aantal lessen heeft bijgewoond en gesprekken heeft gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Een eindgesprek met de directie vertegenwoordigers van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, onderwijsleerproces, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. pagina 5 van 13
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) [richtlijn auteur: kies onderstaande optie indien van toepassing] Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften waaraan de school niet voldeed tijdens het eerdere kwaliteitsonderzoek. Of de school nu wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 8 Zorg 1 2 3 4 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 1 2 3 4 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Tijdens het voortgangsgesprek van de inspectie met de directie, de Ib-ers en het bestuur op 20 juni 2011, heeft de inspectie geconstateerd dat er voor iedere leerling een ontwikkelings- en uitstroomperspectief is vastgesteld. Bij dit tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) heeft de inspectie zich dan ook vooral gericht op de wijze waarop het team de vorderingen en ontwikkelingen van de leerlingen volgt. Ofwel hoe de analyses van de resultaten en ontwikkelingen van de leerlingen leiden tot bijstellingen van de niveau-indeling en van specifieke zorgvragen van de leerlingen. Dit betekent dat de aandacht van de inspectie zich voornamelijk heeft gericht op de indicatoren voor afstemming, begeleiding en zorg. Daarnaast heeft de inspectie de onderwijstijd en de kwaliteitszorg beoordeeld. De indicatoren voor het aanbod, het schoolklimaat en het didactisch handelen heeft de inspectie tijdens dit tko niet opnieuw gewaardeerd. Omdat de indicatoren voor deze aspecten tijdens het kwaliteitsonderzoek in 2010 al als voldoende zijn gewaardeerd door de inspectie. Wel heeft de inspectie tijdens dit tko gekeken naar de efficiënte besteding van de onderwijstijd. Op dit terrein heeft de school winst geboekt. Dit heeft veel te maken met het feit dat de school niet langer met niveaugroepen werkt. Als zodanig gaat er geen tijd meer verloren bij het wisselen van de (niveau) groepen. Aan de kwaliteitszorg is, sinds de aanstelling van de nieuwe directeur, hard gewerkt. De systematiek en de inhoud van de kwaliteitszorg vormen nu een goede ondersteuning bij de implementatie van de noodzakelijke verbeteractiviteiten. pagina 8 van 13
Zoals uit de bijgaande tabel met de beoordelingen blijkt, heeft de inspectie nog een aantal indicatoren voor de afstemming, begeleiding en zorg als onvoldoende beoordeeld. De meeste van de onvoldoende beoordelingen zijn terug te voeren op de planningssystematiek die in de groepen wordt gehanteerd. Het team gebruikt daarvoor groepsplannen. De implementatie daarvan is nog niet volledig gerealiseerd. Dit betekent dat nog niet voor alle basisvaardigheden de groepsplannen worden gebruikt. Daarnaast worden dezelfde leerlingen in verschillende subgroepen ingedeeld op een manier die nog te complex is. Een goede doorgaande lijn kan daarmee niet nog niet worden gegarandeerd. De leerlingen zijn over het algemeen wel in een passende niveau- (instructie-) groep ingedeeld. Ook is de school goed op de hoogte van de pedagogische behoefte van de leerlingen. Beide worden echter nog te statisch gehanteerd. Dit komt met name omdat het stapsgewijs volgen en analyseren van de cognitieve ontwikkelingen in combinatie met de effecten van de bevorderende en belemmerende factoren nog te wensen overlaat. Om deze goed te kunnen analyseren en te volgen heeft het team zogenoemde leerplanbesprekingen gepland. Ten tijde van dit tko hadden nog geen leerplanbesprekingen plaatsgevonden. Bij deze stand van zaken lopen op dit moment nog te veel leerlingen vooral een risico in hun cognitieve ontwikkeling. In de toelichting zal meer in detail worden ingegaan op de beoordeling van de indicatoren. Toelichting Opbrengsten Hoewel het team inmiddels voor elke leerling een ontwikkelings- en uitstroom heeft vastgesteld, is nog in onvoldoende mate na te gaan of er bij elke leerling ook voldoende rendement wordt gehaald. Om dit te kunnen vaststellen zouden er aan de hand van ten minste twee tussentijdse evaluaties de vorderingen moeten zijn vastgesteld. Gezien de ontwikkelingsfase waarin de school zich bevindt, is het daarvoor nog te vroeg om hier een oordeel over uit te spreken. Omdat dit voor veel SBO scholen geldt, beoordeelt de inspectie deze indicator nog niet. De implementatie van een leerlingvolgsysteem voor de sociaal emotionele ontwikkeling is nog niet gerealiseerd. Afstemming Inmiddels heeft het team afspraken gemaakt over de afstemming tijdens de instructie, het aanbod, de verwerking en de leertijd. De differentiatie van de leertijd heeft de inspectie nu als voldoende gewaardeerd. Voor specifieke zorgvragen worden leerlingen ingedeeld in een 'aanpak-', ofwel 'subgroep'. Het aanbod in de 'aanpak- of subgroep' wordt bepaald door een specifiek programma, zoals het lezen. De betreffende leerlingen krijgen op deze manier extra leertijd voor deze specifieke vaardigheden. De differentiatie tijdens de instructie en de verwerking heeft de inspectie nog als onvoldoende gewaardeerd. Dit heeft voornamelijk te maken met het nog te statische gebruik van de indeling in niveaugroepen en de daaraan gekoppelde afstemming van de instructie en de verwerking. Het team verwacht zelf, dat dit beter wordt zodra zij daadwerkelijk leerplanbesprekingen zal gaan houden. In deze, al geplande, maar nog niet uitgevoerde, besprekingen zullen stapsgewijs de vorderingen in ontwikkeling van de leerlingen worden besproken. Op deze manier kan adequaat en regulier het aanbod worden afgestemd op met name de cognitieve zorgvragen van de leerlingen. Tijdens dit tko bleken veel analyses van de vorderingen van leerlingen nog gericht op het gedrag en de houding en in veel mindere mate op de cognitieve ontwikkeling. pagina 9 van 13
Begeleiding Inmiddels heeft het team een nieuwe toetskalender opgesteld, waarmee zij de voortgang van de leerlingen aan de hand van zowel methode-gebonden als methode-onafhankelijke toetsen registreert. Dit had het team al voor elkaar tijdens het voortgangsgesprek in juni 2010. Dit is een flinke vooruitgang ten opzichte van de stand van zaken tijdens het KO in 2010. Zoals eerder aangegeven gebruikt het team nog geen instrument om de ontwikkelingen op het terrein van de sociaal emotionele ontwikkeling te volgen. Om deze reden heeft de inspectie de indicator waarmee wordt beoordeeld of de school systematisch de voortgang in de ontwikkeling van leerlingen volgt, met een onvoldoende gewaardeerd. Het team heeft daarnaast ook hard gewerkt aan het opstellen van een ontwikkelings- en uitstroomperspectief voor elke leerling. Zij heeft dit gedaan voor elke leerling, hetgeen eveneens een flinke kwaliteitsimpuls is. Het volgen van de ontwikkeling aan de hand van een, wat wordt genoemd, prognoselijn, staat nog in de kinderschoenen. Met een prognoselijn verbindt het team de verwachtingen van het uitstroomniveau ten opzichte van het instroomniveau van de leerlingen. Dat dit nog in onvoldoende mate gebeurt, heeft te maken, het is al opgemerkt, met de fase van ontwikkeling waarin de school zich bevindt. Hetzelfde geldt voor het gebruik van trendanalyses. Zorg Het team stelt ten minste één maal per jaar de feitelijke ontwikkeling vast van de leerlingen en relateert deze gegevens aan het ontwikkelingsperspectief van elke individuele leerling. Hiermee signaleert het team vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. Ook op deze indicator heeft het team vooruitgang geboekt ten opzichte van het KO in 2010. Op basis van deze vaststelling worden binnen de groepen, de leerlingen in een instructieniveau geplaatst. Inmiddels heeft de school een start gemaakt om voor ten minste één vakgebied het aanbod te koppelen aan het uitstroomniveau, hetgeen zichtbaar is in het groepsplan, dan wel in het individueel handelingsplan. Het team heeft ook hiermee een start gemaakt, met name op het terrein van het technisch lezen, maar moet dit nog verder uitwerken/ontwikkelen. Kwaliteitszorg Zoals uit de tabel blijkt, heeft de inspectie nu alle indicatoren voor kwaliteitszorg met een voldoende gewaardeerd. Zoals in de paragraaf over het algemeen beeld al is vermeld, heeft de school sinds het aantreden van de nieuwe directeur, hard gewerkt aan het opstellen en uitvoeren van een kwaliteitsbeleid. Dit kwaliteitsbeleid is cyclisch van aard en vormt een goede ondersteuning en leidraad bij de implementatie en evaluatie van verbeteractiviteiten. Sinds het kwaliteitsonderzoek in 2010, heeft de school een uitgebreide beschrijving gemaakt van de karakteristieken van de leerlingenpopulatie. Het laatste is een verbetering ten opzichte van de stand van zaken tijdens het voortgangsgesprek, toen dit nog niet op orde was. Onder andere aan de hand van deze beschrijvingen, maakt de school inschattingen voor de inrichting van haar onderwijs. Ook evalueert de school nu jaarlijks de resultaten van de leerlingen, waarbij zij de resultaten op zowel de gestandaardiseerde- als de methodegebonden toetsen analyseert. Er is een start gemaakt met het verwerken van de gegevens in trendanalyses. Deze zullen ook worden gebruikt in de leerplangesprekken die al op de agenda staan. De evaluatie van het onderwijsleerproces gebeurt aan de hand van tevredenheidspeilingen onder ouders, leraren en leerlingen en met behulp van diverse meetinstrumenten waarmee de prestatieindicatoren die SBO Toermalijn heeft opgesteld jaarlijks geëvalueerd worden. De termijnen hiervoor worden opgenomen in de schoolplanperiode. Voor de leerlingen is een dergelijke peiling gepland. Tevens beschikt de school over evaluatierapporten van de verbeteractiviteiten die zij heeft geïmplementeerd of waarmee zij bezig is. pagina 10 van 13
Een sterktezwakte analyse vormt de basis voor de opzet van de planning van de verbeteractiviteiten die in het schoolplan is opgenomen. Inmiddels legt de school haar afspraken over de bereikte resultaten vast, onder meer in het kwaliteitshandboek. Als basis hiervoor worden ook de zogenoemde PAPformulieren (Persoonlijk- Actieplan) gebruikt. Zowel de ib-er als de directeur voeren klassenconsultaties uit. In haar schoolgids, maar ook op ouderinformatieavonden verantwoordt het team zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit en de effecten van de verbeteractiviteiten. In de schoolgids vermeldt zij onder meer de uitstroom naar het voortgezet onderwijs. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs is op onderdelen verbeterd, maar vertoont nog belangrijke tekortkomingen. Het eerder toegekende toezichtarrangement zwak blijft gehandhaafd. Het onderzoek naar kwaliteitsverbetering heeft de inspectie gepland in mei 2012. pagina 13 van 13