Beslisnota voor het college Onderwerp Locatieonderzoek asielzoekerscentrum Versienummer 1 Portefeuillehouder Informant Hester Nijmeijer Eenheid/Afdeling Ontwikkeling / OWP Telefoon (038) 498 5109 Email H.Nijmeijer@zwolle.nl Benodigde middelen Dekking t.l.v.: N.v.t. N.v.t. Parafering Datumparaaf Raad Eenheidsmanager M. Veeger Portefeuillehouder H.J. Meijer Informatienota voor de raad Opinienota voor de raad Beslisnota voor de raad n.v.t. Bijlagen 1. Kaart locatie Ontwerp besluit Het college besluit: 1. In principe medewerking te verlenen aan het verzoek van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) om binnen de gemeente Zwolle voor een periode van maximaal vijftien jaar maximaal 800 asielzoekers op te vangen en daarover eerst het gesprek te voeren met de omgeving over onder andere de beheersaspecten. De resultaten daarvan worden meegenomen in het onderzoek. 2. Als beoogde locatie voor de opvang van asielzoekers het terrein aan de Dokter van Thienenweg 1, waar nu Waterschap Groot Salland is gevestigd (zie bijgevoegde kaart), aan te wijzen. 3. Nadere afspraken met het COA voor te bereiden over de realisatie en exploitatie van een asielzoekerscentrum op de beoogde locatie en een concept bestuursovereenkomst met het COA voor te bereiden. 4. Nadere afspraken voor te bereiden over gebruik en huur door het COA van een aan de waterschapslocatie grenzend perceel grond waarvan de gemeente eigenaar is. 5. Dit onder embargo te plaatsen tot het moment dat omwonenden, organisaties en instanties in de directe omgeving over de beoogde locatiekeuze geïnformeerd zijn.
6. Na het afronden van het onderzoek (o.a. naar beheersbaarheid en bespreekbaarheid) een definitief aan de raad voor te leggen. 7. In te stemmen met de bijgevoegde informatienota voor de raad. Collegebesluit d.d.: Conform Gewijzigd Aangehouden Teruggenomen 2/8
Inleiding Net als veel andere gemeenten is de gemeente Zwolle regelmatig in gesprek met het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) over opvang van asielzoekers. Naast de vraag naar noodopvang van vluchtelingen in de IJsselhallen heeft het COA de gemeente Zwolle eind 2014 verzocht om samen met het COA te onderzoeken of een asielzoekerscentrum (azc) voor 600-800 personen in Zwolle gerealiseerd kan worden. De gemeente Zwolle wil mensen in tijden van nood hulp bieden en heeft in eerste aanleg positief op het verzoek van het COA gereageerd. Het gaat om een azc waarin een gemengde doelgroep wordt gehuisvest. Het gaat daarbij om asielzoekers die in een procedure zitten of de procedure reeds doorlopen hebben en in afwachting zijn van een woonruimte ergens in Nederland. Het COA wil om meerdere redenen graag een azc voor langere termijn vestigen in Zwolle. Het COA streeft een spreiding na van opvangcentra in Nederland. Het COA vestigt bij voorkeur azc s in de grotere steden i.v.m. de aanwezige voorzieningen (onderwijs, medische zorg). Samen met het COA heeft de gemeente Zwolle gezocht naar een passende locatie voor een azc binnen de gemeentegrenzen. Om mogelijk geschikte locaties (longlist) globaal te onderzoeken is door de gemeente gebruik gemaakt van de 6 B s die bij de huisvesting van bijzondere doelgroepen worden gehanteerd (Beschikbaar, Bruikbaar, Bereikbaar, Bespreekbaar, Beheersbaar en Betaalbaar). Het COA heeft een extern bureau ingehuurd om de na de eerste selectie overgebleven locaties (shortlist) uitgebreid te onderzoeken op hun eigen beoordelingsaspecten zoals omgevingspotentie, locatiepotentie, gebouwpotentie, financiën en planning. Uit het uitgebreide locatie-onderzoek is uiteindelijk een voorkeurslocatie naar voren gekomen, namelijk de huidige locatie van het waterschap aan de Dokter van Thienenweg 1 (hierna: de waterschapslocatie). De waterschapslocatie is zowel door het COA als de gemeente beoordeeld als de meest passende locatie in Zwolle. De locatie heeft een goede ligging ten opzichte van voorzieningen, is goed bereikbaar en heeft een groene buffer aan de achterzijde. Het voornemen om een azc op deze locatie te vestigen voor maximaal 15 jaar wordt tijdens de informatieavond van 20 januari a.s. besproken met belanghebbenden uit de buurt. Tijdens deze avond wordt onder andere informatie gegeven over het functioneren van een azc in het algemeen, het besluitvormingsproces en de locatie. Vervolgens kan het onderzoek naar de haalbaarheid van het vestigen van een azc in Zwolle afgerond worden en kan de raad een besluit nemen over het wel of niet meewerken aan het realiseren van een azc (voor maximaal vijftien jaar) op de waterschapslocatie. Beoogd effect Met deze beslisnota wordt door het college beoogd in principe medewerking te verlenen aan het realiseren van een azc in Zwolle op de, uit locatieonderzoek gebleken (op basis van de gehanteerde criteria), daarvoor meest passende locatie. Door in gesprek te gaan met belanghebbenden over de beoogde realisatie van een azc op de waterschapslocatie vindt, voorafgaand aan de definitieve besluitvorming door de raad, een zorgvuldige informatievoorziening plaats. Nadat de betrokkenen uit de omgeving van de beoogde locatie zijn geïnformeerd en de informatie-avond heeft plaatsgevonden kan het locatieonderzoek worden afgerond. Op basis van de resultaten van het locatieonderzoek kan 3/8
de raad een definitief besluit nemen over het wel of niet verlenen van medewerking aan de realisatie van een azc op de beoogde locatie. Argumenten 1. Door in principe medewerking te verlenen om voor een periode van maximaal vijftien jaar asielzoekers op te vangen wordt voorzien in een dringende behoefte. Nederland heeft te maken met een grote instroom van vluchtelingen. Daarom is het COA dringend op zoek naar nieuwe opvanglocaties. In navolging van een oproep van de minister aan gemeenten om mee te werken aan de (tijdelijke) opvang van asielzoekers, heeft het COA de gemeente Zwolle benaderd voor het meewerken aan de realisatie van een azc in Zwolle. De gemeente Zwolle wil mensen in tijden van nood hulp bieden, maar sluit de ogen niet voor inwoners die zich zorgen maken. Omdat gemeente en COA draagvlak in de omgeving belangrijk vinden, wordt daarom eerst door het college een principebesluit genomen om voor maximaal vijftien jaar asielzoekers op te vangen. Door in gesprek te gaan met de omgeving wordt informatie uitgewisseld over de locatiekeuze (beheersbaarheid en bespreekbaarheid). 1.2 Door in gesprek te gaan met de buurt over de beoogde locatiekeuze wordt nog meer duidelijk welke aspecten belangrijk zijn om mee te nemen in de besluitvorming over de locatiekeuze. Woensdag 20 januari a.s. is er een informatieavond gepland. Tijdens deze avond wordt het plan voorgelegd aan bewoners en ondernemers in de omgeving van de waterschapslocatie en wordt aan hen gevraagd welke aspecten inzake beheersbaarheid meegenomen moeten worden in de besluitvorming door de gemeenteraad. 1.3 Door de waterschapslocatie verder te onderzoeken op de aspecten beheersbaarheid en bespreekbaarheid wordt duidelijk of deze locatie wel of niet geschikt is voor het vestigen van een azc. De locatie is door het COA al onderzocht op omgevingspotentie, locatiepotentie, gebouwpotentie, financiën en planning. De aspecten beheersbaarheid en bespreekbaarheid (draagvlak in de omgeving) worden onderzocht door in gesprek te gaan met bewoners en ondernemers in de omgeving van de locatie. Vervolgens zal het onderzoek afgerond worden en kan de raad op basis van de 6 b s en de beoordelingsaspecten van het COA een afweging maken van argumenten en belangen een definitief besluit nemen. 2.1 Uit het locatie-onderzoek blijkt dat de locatie aan Dokter van Thienenweg 1, waar nu Waterschap Groot Salland is gevestigd, een mogelijke passende locatie is voor een azc. Om tot een passende locatie voor het realiseren van een azc te komen, is eerst een longlist met mogelijke geschikte locaties opgesteld en vervolgens een shortlist. Longlist 4/8
Om de locaties te onderzoeken is door de gemeente gebruik gemaakt van de 6 B s die bij de huisvesting van bijzondere doelgroepen worden gehanteerd (Beschikbaar, Bruikbaar, Bereikbaar, Bespreekbaar, Beheersbaar en Betaalbaar). De volgende locaties zijn (globaal) getoetst aan de 6 B s (longlist) 1. De Tippe (Stadshagen) 2. Hanzeland: locatie tijdelijke woonunits (Koggetunnel) 3. Hanzeland: Hanzebadlocatie 4. Beerslocatie Voorsterpoort 5. Locatie van het Waterschap Groot Salland 6. Voormalige WEZO-locatie Herfte De locaties zijn voorgelegd aan het COA en gezamenlijk is besloten de volgende locaties niet verder te onderzoeken om de volgende redenen: 1. Hanzeland: locatie tijdelijke woonunits (Koggetunnel): Deze locatie is afgevallen wat betreft bruikbaarheid en beschikbaarheid. Deze locatie is te klein (de locatie moet tenminste 600 800 personen kunnen huisvesten) en te complex vanwege geluid, externe veiligheid en andere ontwikkelingen. 2. Hanzeland: Hanzebadlocatie: Deze locatie is afgevallen wat betreft bruikbaarheid (locatie is te klein, er kunnen geen 600 800 personen gehuisvest worden). 3. Beerslocatie Voorsterpoort: Deze locatie is afgevallen vanwege (on)bruikbaarheid. Deze locatie is niet geschikt vanwege het geluid en minder gunstige woonomstandigheden voor de toekomstige bewoners (door zware bedrijvigheid in de directe nabijheid). Shortlist De overige locaties van de longlist: locatie van het Waterschap Groot Salland (Dokter van Thienenweg 1), de voormalige WEZO-locatie bij het buurtschap Herfte en de Tippe in Stadshagen zijn verder uitgebreid onderzocht door het COA (met medewerking van de gemeente). Het COA heeft een extern bureau een locatie-onderzoek voor deze drie locaties (shortlist) laten uitvoeren naar vijf beoordelingsaspecten: omgevingspotentie, locatiepotentie, gebouwpotentie, financiën en planning. Het volgende is uit dat onderzoek naar voren gekomen (resultaten onderzoek zie www.zwolle.nl/azc: 1. Locatie Waterschap Groot Salland is volgens het onderzoek als het meest geschikt om een azc te realiseren. Redenen hiervoor zijn: a. Deze locatie is qua ligging (omgevingspotentie) gunstig. Er zijn veelvoorzieningen in de buurt, stedelijke omgeving waar veel levendigheid is en eengoede bereikbaarheid. b. Ten opzichte van de andere locatie van de shortlist is deze locatie het meest gunstig wat de planologische procedures betreft (planning). c. Op deze locatie kan het COA tussen de 600 800 personen huisvesten (gebouw- en locatiepotentie). Het COA kan voor de kantoorfunctie en gemeenschapsruimten bij het azc gebruik maken van twee bestaande gebouwen. Op de voor nieuwbouw beschikbare gronden op de waterschapslocatie kan het COA voldoende nieuwe bebouwing ten behoeve van huisvesting van asielzoekers realiseren. Op dit moment staat er nog een waterzuiveringsinstallatie op de kavel die tot begin 2018 in bedrijf is. Er kan daarom eerst een azc gebouwd worden voor ca. 600 personen en kan mogelijk uitgebreid worden tot maximaal 800 personen als de waterzuiveringsinstallatie verdwijnt. 5/8
d. Deze locatie biedt veel bijkomende kansen, namelijk: hergebruik bestaande gebouwen, mogelijke synergie en samenwerking met onderwijs- en zorginstellingen in de omgeving en toekomstig herbestemmen van het terrein (bv: nieuwe functie op het snijvlak van wonen en zorg). Ook de mogelijkheid om bestaande kantoorruimte aan de markt te onttrekken is een bijkomend voordeel van deze locatie (gebouw- en locatiepotentie) e. De punten bespreekbaarheid en beheersbaarheid moeten nog nader onderzocht worden. Nadere toelichting: - Tot circa tien jaar geleden was in deze buurt (Dokter Spanjaardweg 29) ook jarenlang een azc voor 600 asielzoekers gevestigd. Er is destijds een beheerplan opgesteld. Regelmatig vonden er gesprekken plaats met het beheerteam waarin de buurt, het COA en gemeente vertegenwoordigd waren. Uit de gesprekken is naar voren gekomen dat er nauwelijks problemen waren. - Indien de raad beslist dat er een azc op de waterschapslocatie gevestigd kan worden, zal het COA de locatie inclusief twee bestaande gebouwen huren van de eigenaren van de waterschapslocatie voor een periode van maximaal 15 jaar. Redenen om maximaal 15 jaar af te spreken zijn: o Voor deze periode kan het COA een duurzaam gebouw neerzetten die na die tijd eventueel hergebruikt kan worden voor nieuwe functies (gebouwpotentie) o Door deze periode af te spreken is deze locatie voor het COA financieel haalbaar (financien), Mocht het COA na 15 jaar de huurperiode willen verlengen moet het COA hiervoor met de grondeigenaar een nieuwe huurovereenkomst sluiten en een nieuwe bestuursovereenkomst met de gemeente sluiten. 2. De voormalige Wezo-locatie in Herfte is minder geschikt voor het vestigen van een azc. In de omgeving van de locatie zijn geen voorzieningen beschikbaar en de locatie is niet goed bereikbaar met openbaar vervoer. Ook is er geen veilige wandelroute van de locatie naar de dichtstbijzijnde voorzieningen (omgevingspotentie). Over de verkoop van de voormalige Wezolocatie, die in eigendom is bij vijf gemeenten in de regio, wordt al geruime onderhandeld met een marktpartij. De verkooponderhandelingen zijn in een zodanig stadium dat er concreet zicht is op verkoop van de locatie aan een marktpartij. De locatie is daarmee ook niet meer beschikbaar voor de vestiging van een azc. Daarom wordt deze locatie niet verder onderzocht. 3. De Tippe in Stadshagen komt niet in aanmerking voor het vestigen van een azc. Redenen: deze locatie is maximaal vijf jaar te gebruiken (locatiepotentie), omdat de verdere ontwikkeling en uitgifte van de Tippe in de planning staat voor 2023. In overleg met de claimhouders in dit gebied is een overbruggingsperiode van twee jaar ingebouwd tussen beëindiging van de exploitatie als azc en de herstart van de ontwikkeling en uitgifte van de gronden voor woningbouw. Dit betekent dat na circa vijf jaar (tussen 2021 en 2023) het terrein weer dient te worden ontdaan van opstallen en verharding/groen. Dit zijn relatief veel inspanningen voor een relatief korte exploitatieperiode (financiën). 6/8
De ontwikkelingsstrategie Stadshagen (bestuurlijk vastgesteld in 2013) gaat uit van start ontwikkeling van het niet prioritair gebied (waartoe De Tippe behoort) in 2023. Dit is gebaseerd op een realisatieprognose van 180 woningen/per jaar tot 2017 en 225 woningen/per jaar vanaf 2023. Op dit moment wordt gestuurd op versneld afmaken van de prioritaire gebieden in Stadshagen. Deze inspanning heeft tot doel om eerder te kunnen starten met het ontwikkelen van sociale woningbouw in het niet prioritaire gebied, zoals bijvoorbeeld De Tippe. Gesteund door de aantrekkend woningmarkt is het denkbaar dat eerder dan 2023 gestart kan worden met de woningbouwontwikkeling in De Tippe. 3. Om zorgvuldige besluitvorming door de raad mogelijk te maken worden afspraken met het COA voorbereid over de realisatie en exploitatie. Deze worden vastgelegd in een concept bestuursovereenkomst met het COA. Onderdelen van de bestuursovereenkomst zijn onder andere: het exacte aantal op te vangen asielzoekers (maximaal 800 asielzoekers), de periode waarin de opvanglocatie in gebruik zal zijn (maximaal vijftien jaar), de wettelijke vergoedingen die de gemeente ontvangt voor de opvang van asielzoekers, onderwijs, veiligheid, leefbaarheid, de mate waarin ruimte is voor werk, recreatie, vrijwilligerswerk, etc. en eventuele te nemen aanvullende maatregelen. De bestuursovereenkomst wordt als concept bijgevoegd bij de beslisnota voor de raad. Indien de raad beslist dat er een azc gevestigd gaat worden op de waterschapslocatie, wordt de bestuursovereenkomst getekend namens het college en het COA. 4. Het COA wil graag een aangrenzend perceel grond gebruiken als sport- en recreatieterrein. Dit perceel is eigendom van de gemeente. Voor het gebruik en het huren door het COA van dit perceel grond dient een huurovereenkomst voorbereid te worden. Op de waterschapslocatie is onvoldoende onbebouwde buitenruimte aanwezig voor recreatie en sport. Op het oostelijk aan de waterschapslocatie grenzende terrein waarvan de gemeente eigenaar is kan een veld voor recreatie en sport worden ingericht. Over het gebruik en het huren van dit terrein ten behoeve van een azc dienen afspraken gemaakt te worden tussen het COA en de gemeente. Voorafgaand aan besluitvorming door de raad dienen deze afspraken voorbereid te worden en dient een concept huurovereenkomst opgesteld te worden. 5. Omwonenden, belanghebbenden en de raad worden direct na het collegebesluit geïnformeerd over de voorgenomen locatiekeuze. Dit gebeurt schriftelijk, telefonisch en via een informatienota aan de raad. De gemeente hecht veel waarde aan het zorgvuldig informeren van de Zwolse bevolking over het voornemen om medewerking te verleen aan de realisatie van een azc. Ten behoeve van 7/8
een zorgvuldige communicatie is samen met het COA een communicatieplan uitgewerkt. Om de informatievoorziening zorgvuldig overeenkomstig het communicatieplan te laten verlopen is het van belang om deze beslisnota onder embargo te plaatsen tot het moment dat omwonenden, organisaties en instanties in de directe omgeving over de beoogde locatiekeuze geïnformeerd zijn. Risico s - Als realisatie van een azc om redenen niet haalbaar blijkt te zijn, wordt het lastig om in Zwolle een azc te realiseren. - Door de komst van een azc kunnen bij omwonenden gevoelens van ongerustheid onstaan. Het COA en de gemeente gaan na het raadsbesluit in overleg met de omwonenden om gezamenlijk een beheerplan op te stellen. De gemeente heeft goede ervaringen met de noodopvang in de IJsselhallen opgedaan en met beheerplannen bij andere locaties voor bijzondere doelgroepen. Financiën In juli 2015 en november 2015 heeft het college een voorbereidingskrediet van in totaal 90.000,- ter beschikking gesteld voor de dekking van de kosten om te komen tot besluitvorming over een mogelijke locatiekeuze voor een azc door de raad. Het gaat om kosten voor het opstellen van een intentieovereenkomst en de bestuursovereenkomst, zodat de gemeentelijke kosten tot en met het opstellen van de bestuursovereenkomst gedekt zijn. In de bestuursovereenkomst worden afspraken gemaakt over de kosten die gemaakt worden tijdens de realisatie- en exploitatiefase van het azc. Communicatie De komst van een asielzoekerscentrum kan sterke reacties uit de samenleving oproepen. Een goede verbinding met de samenleving draagt bij aan de acceptatie van een azc. Zorgvuldigheid in de communicatie met de omgeving is daarom belangrijk. Direct na het collegebesluit worden omwonenden en belanghebbenden geïnformeerd. Het communicatieprotocol voor Huisvesting Bijzondere Doelgroepen Welkom in mijn wijk! is van toepassing. https://www.zwolle.nl/communicatieprotocol_welkom_in_mijn_wijk.pdf Vervolg Woensdag 20 januari a.s. om 19.30 uur een informatieavond in het IJsseldelta Center (PEC stadion). Februari: afronden haalbaarheidsonderzoek en opstellen concept bestuursovereenkomst en concept huurovereenkomst. April: raadsbesluit locatiekeuze en concept bestuursovereenkomst Afhankelijk van raadsbesluit: o April/mei 2016: beheerplan opstellen gekozen locatie. o De verwachting dat het azc eerste kwartaal 2017 open gaat. Openbaarheid Het is onder embargo totdat omwonenden, belanghebbenden en de raad geïnformeerd zijn over het collegebesluit. 8/8