Herbes temmin g van kan too r tot zo rghot n deuren s MA MA r i j k e v a douwe bo a studio m e Afstude r p r oj e c t el ukli e s ma k a r k
o p g a v e Door de recessie is de leegstand van Nederlandse kantoren in het afgelopen jaar verder toegenomen. Ruim 13 procent van de Nederlandse kantoorruimte staat leeg en er wordt geen verbetering verwacht binnen korte termijn. Aan de Schweitzerlaan te Groningen staat het voormalige kantoor van Groene Land Verzekeringen. Het gebouw heeft een sterk verouderde uitstraling en is niet meer aantrekkelijk om te huren. Een gedeelte van de begane grond is verhuurd tot 2018. De rest van het gebouw wordt sinds 2006 niet verhuurd en wordt gedeeltelijk bewoond door anti-kraak. Het gaat om een totale leegstand van 88 procent. Het idee ontstond om het gebouw nieuw leven in te blazen door het een nieuwe bestemming te geven. Dit idee vormde de basis voor het afstudeerproject. Het gebouw en gebied zijn geanalyseerd en op basis van deze gegevens is er een herbesteming gekozen. De herbestemming is zowel architectonisch als bouwkundig uitgewerkt.
martiniziekenhuis het kantoor schweitzerlaan paterswoldseweg bedrijvenpark wonen
S i t u a t i e natuurgebied Piccardthof d e k a v e l P De locatie van de herbestemmingsopgave bevindt zich in de wijk Corpus den Hoorn in het zuiden van de stad Groningen. De hoofdontsluiting binnen de wijk wordt bepaald door de Paterswoldseweg. Deze weg loopt tevens door het bedrijvenpark Corpus den Hoorn, waarin het Groeneland kantoorgebouw is gelegen. In de wijk bevinden zich enkele toonaangevende elementen die van invloed zijn op de bestemming van het gebouw. Het naastgelegen beschermd natuurgebied de Piccardthof en het Martiniziekenhuis zijn de belangrijkste elementen. Op de 2e en 3e verdieping van het gebouw is er een vrij uitzicht over de Piccardthofplas. De kavel heeft twee ontsluitingsroutes naar het gebouw, via de Schweitzerlaan en via de Paterswoldseweg. Hoewel de Schweitzerlaan oorspronkelijk bedoeld was als hoofd ontsluitingsroute is dit in de loop van tijd verschoven naar de Paterswoldseweg. De hoofdentree van het gebouw is echter wel gericht naar de Schweitzerlaan. De kavel heeft aan de zijde van de Paterswoldseweg een grote parkeergelegenheid. Het nadeel is dat het gebouw hierdoor langs de Paterswoldseweg de uitstraling van een achterkant krijgt. Het bestaande kantoorpand is gebouwd rond 1980. Het pand telt, naast de begane grond, plaatselijk drie verdiepingen en is deels voorzien van een kelder. De hoofddraagconstructie verkeert nog in goede staat, maar de uitstraling van de gevel laat te wensen over. Het gebouw is een wirwar van architectonische uitingen; ronde entrees, verspringende kozijnen, verschillende verdiepingshoogtes en kenmerkende horizontale lijnen. Het geheel doet hierdoor chaotisch en rommelig aan. De kantine op de hoek van de 2e en 3e verdieping is het meest opvallend met zijn afwijkende vorm en materialisering.
s f e e r i m p r e s s i e s interieur en buitenruimte
z o r g h o t e l Uit de gebieds- en kavelanalyse bleek dat het pand en het gebied heel geschikt zijn voor een zorghotel. De goede bereikbaarheid, de ligging nabij het Martiniziekenhuis, het uitzicht over het prachtige natuurgebied - de Piccardthofplas - en de grote beschikbare vrije ruimte rond het pand maken de locatie tot een ideale plek voor mensen die moeten herstellen van een operatie of vakantiegangers die extra zorg kunnen gebruiken. In het zorghotel kunnen zij tijdelijk verblijven met de mogelijkheid om 24 uur per dag een beroep te kunnen doen op zorg. De zorg is echter niet zichtbaar; het hotel heeft de uitstraling van een luxe en comfortabel hotel. Wat het verschil maakt met een gewoon hotel is dat er extra aandacht is besteed aan de toegankelijkheid. De kamers hebben bijvoorbeeld extra brede toegangsdeuren en de badkamers zijn extra ruim. Daarnaast zijn er gemeenschappelijke ruimtes die het contact tussen de gasten kunnen bevorderen. Deze liggen aan het verkeersgebied; hierdoor is de drempel laag om ervan gebruik te maken.
locatie oude en niewe hoofdentree oude hoofdentree nieuwe hoofdentree o n t w e r p De uitstraling en de herkenbaarheid van het huidige gebouw sluiten niet aan op de nieuwe functie. De belangrijkste route naar het gebouw is langs de Paterswoldseweg. Momenteel heeft deze zijde van het gebouw de uitstraling van een achterkant. De huidige hoofdentree ligt aan het (rustige) binnenterrein met een ontsluiting aan de Schweitzerlaan. Om het hotel aantrekkelijk en representatief te maken zal de nieuwe hoofdentree gevestigd worden aan deze zijde. Tevens is er gekozen om de tweede- en derde verdieping, waar de wellness en restaurant zich bevinden, uit te bouwen. Richting de Schweitzerlaan is het gebouw meer besloten met een huiselijk voorkomen. De buitenruimtes op de kavel worden optimaal benut voor ontspanning, bijeenkomst of parkeerruimte. D u u r z a m e g e v e l e n t r e e s De gevel speelt een belangrijke rol in het gebouwbeeld en bepaalt de identiteit van het gebouw. De basisfunctie van de gevel is het scheiden van het binnen- en buitenklimaat. Door middel van bouwkundige voorzieningen aan de gevel kunnen de benodigde capaciteiten voor de installaties grotendeels beperkt blijven. Bij het aanpassen van de gevel was duurzaamheid dan ook een belangrijk aandachtspunt. Omdat hergebruik goed past binnen duurzaam bouwen wordt de bestaande gevel deels behouden. De gevel is ontworpen met behulp van Trias Energetica ; een 3-stappenplan om tot een geïntegreerd technisch ontwerp en een zo duurzaam mogelijke energievoorziening te komen.
TRias energetica koude brug passief kozijn automatische zonwering 3-voudige beglazing nieuwe gevel oude gevel maximale isolatie zonne-energie geprefabriceerd kader Passieve S t a p 1 - b e pe r k en va n d e e n e r g i e v r a a g De principes van passief bouwen passen goed onder deze stap. Bij passief bouwen wordt passieve energie van de zon en restwarmte optimaal benut, zodat het gebruik van energie voor verwarming en koeling tot een minimum beperkt kan blijven. Bij het zorghotel zijn de verblijfsruimtes zoveel mogelijk aan de Zuidwesten Zuidoostgevel gelegen waaraan de grootste raamvlakken zijn geplaatst, hierdoor valt er veel daglicht en zonnewarmte binnen. Om oververhitting in de zomer te voorkomen is goede zonwering een essentieel onderdeel van het ontwerp. Verdere maatregelen binnen deze stap zijn; maximaal isoleren, koude bruggen voorkomen en luchtdicht bouwen. S tap 2 - duurzame energiebronnen gebruiken De meest gebruikelijke duurzame energiebron die in de gevel gebruikt kan worden is de zon, bijvoorbeeld d.m.v. zonne-panelen. Uit onderzoek blijkt het plaatsen van deze panelen op de gevel te weinig rendement op te leveren. Stap 3 - eindige energiebronnen efficiënt gebruiken De ventilatie in het gebouw zal worden geregeld door een gebalanceerd ventilatiesysteem met een warmteterugwin-unit (wtw). Het klimaatinstallatie-concept is: - gasgestookte absorptiewarmtepomp (ondersteund door bestaande ketel of HR-ketel) gekoppeld aan het gebouwbeheersingsysteem (GBS) - lagetemperatuurverwarming / hogetemperatuurkoeling (LTV) afgiftesysteem - automatische buitenzonwering
Z u i d w e s t g e v e l Zuidoostgevel
n o o r d o o s t g e v e l noordwestgevel