Wat een mooi Een gebouw dat echt bij de stad Delft past station! Delft heeft al heel lang een station. Eerst stond het station aan de Houttuinen, later kwam er een nieuw station, aan de Van Leeuwenhoeksingel. Nu krijgt Delft een nieuw station tussen de Coenderstraat en de Westvest. Dat komt onder de grond. Boven de grond, op het station, komt het stadskantoor. Een groot, glazen gebouw. Hoe een gebouw eruit moet zien, bedenkt een architect. Die maakt natuurlijk wat hij zelf mooi vindt, maar hij denkt ook na over de omgeving van het station. Past het goed bij de andere gebouwen in de buurt? Is voor alle mensen duidelijk dat dáár het station en het stadskantoor zijn? Een stationsgebouw moet niet alleen mooi worden, mensen moeten ook meteen kunnen zien dat het een station is. Middenbouw 55
vroeger Foto: Archief Delft collectie Beeld en Geluid Het Station: steeds groter (en mooier!) Toen de eerste treinen door Nederland reden, reisden er nog niet zoveel mensen. De stations uit die tijd waren eenvoudige gebouwen. Later werden de stationsgebouwen groter en ook steeds mooier. Met de gebouwen konden de steden een beetje opscheppen: Kijk ons eens! Wij hebben een mooi en groot station! In Delft ging het ook zo. In 1885 kwam er een groot station met veel versieringen. De bouwstijl van ons station noemen we neorenaissancestijl (spreek uit: nee-oo-ru-ne-san-se-stijl) A b c Neo Bouwstijl Het woord neo komt uit het Grieks en betekent nieuw. Net zoals bij kleding er steeds iets anders in de mode is, is dat in de bouwkunst ook zo. In de tijd dat het Delftse station werd gebouwd, vonden mensen de bouwkunst van vroeger weer heel mooi. Een neo-stijl is een namaak van een vroegere stijl. 1 DENK PRAAT DOE Waar zie je de neorenaissance? Geef met pijlen op de foto aan waar je het volgende van de neorenaissancestijl ziet: - ronde bogen - afwisseling van baksteen met natuursteen of kunststeen - een trapgevel (gevel in de vorm van een trap) - versiering Beschrijf wat jou nog meer opvalt aan het gebouw. Bespreek met elkaar welke andere gebouwen op het station lijken. 56
De Delftse stationsklok Als je de trein moet halen, wil je kunnen zien hoe laat het is. Heb je geen horloge? Dan is het handig om een klok in de buurt te hebben. De meeste stations hebben daarom een grote klok. In Delft zat de eerste stationsklok plat tegen de muur. Rond 1930 kwam er een nieuwe klok die dwars op de muur werd gehangen. Zo kon je van twee kanten zien hoe laat het was. De klok hangt in een prachtig versierd omhulsel in art nouveau stijl (spreek uit: aar-noe-voo stijl). Afbeelding: www.rijksmuseum.nl Slaolie-stijl vroeger Letterlijk vertaald uit het Frans, betekent art nouveau: nieuwe kunst. In Nederland noemen we deze stijl ook wel de slaolie-stijl. Dit is de stijl van een beroemde poster over de Delftse slaolie-fabriek (later heette deze fabriek Calvé). Bij deze stijl horen golvende lijnen. 2 DENK PRAAT DOE De klok wordt in veiligheid gebracht. Hij zou kunnen beschadigen door de trillingen bij het werken aan de spoortunnel. Foto: Delft Bouwt A b Leef je uit in de slaolie-stijl Bekijk de stijl van het omhulsel van de klok en de stijl van de poster. Bespreek op welke manier ze op elkaar lijken. Maak een poster voor de stad Delft in art nouveau stijl (of: slaolie-stijl met lekker veel golvende lijnen.) 57
vroeger Gezellige drukte Wij vinden het fijn om de ruimte om ons heen mooi te maken. We hangen schilderijen aan de muur, zetten een bos bloemen neer in huis en plaatsen een beeld op een plein. Ook een station kun je mooi maken. Bijvoorbeeld door de muren in een vrolijke kleur te schilderen, of door een kunstwerk op te hangen. In het stationsgebouw hangt sinds 1960 een groot kunstwerk met de naam De gezellige drukte die op het station kan heersen. Het is van de kunstenaar Nico Wijnberg. Wijnberg hield ervan bestaande dingen te maken. Dat noemen we realisme. 3 DENK PRAAT DOE A b c Kijken naar een kunstwerk Beschrijf wat je ziet op het kunstwerk. Wat is er nu anders? Wat herken je? 58
Voorstel 4 Prachtig! Maar ergens komt het me bekend voor... nu Voorstel 1 Voorstel 3 Voorstel 2 Station onder de grond, stadskantoor er bovenop De trein gaat straks door een tunnel rijden. Het nieuwe station komt ook onder de grond. Daar bovenop komt een groot stadskantoor. Dat zal het grootste gebouw in de spoorzone worden. In dat stadskantoor zullen ambtenaren van Delft gaan werken. En er komt een balie voor het publiek. Daar kunnen de burgers van Delft hun paspoort halen, de geboorte van een baby melden of aangeven dat ze willen trouwen. Afbeelding: Mecanoo Wie kiest het ontwerp van het Stadskantoor? De gemeente Delft wilde graag een bijzonder stadskantoor. Aan vier architecten werd in 2006 gevraagd een ontwerp te maken. Welke het zou worden, mochten twee groepen mensen bepalen: een speciale commissie en een panel van Delftse inwoners die via internet konden stemmen. 59
nu Deze ontwerpen werden het NIET Het architectenbureau Urbis uit Rotterdam ontwierp een stadskantoor waarin glas, gekleurd glas en steen werden gebruikt. In het ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Soeters Van Eldonk Ponec zou het stadskantoor een enorme klok in de glazen gevel krijgen. Dit ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Rudy Uytenhaak zou bijna helemaal uit glas bestaan. Net als bij het ontwerp van Soeters zou er een klok in de gevel komen. Niet zo groot als bij Soeters, maar toch. DENK DOE 4 Dromen over een gebouw in de spoorzone Probeer te dromen zoals de architect van het stadskantoor. Er moet een gebouw in de spoorzone komen waar kinderen na school naartoe kunnen. Hoe moet dat eruit zien? Welk materiaal wil je ervoor gebruiken? Wat kan er in dat gebouw? Wat zien de kinderen als ze naar buiten kijken? Schrijf al je ideeën op en bewaar ze goed. Je gaat ze in de volgende en gebruiken. 60
En de winnaar is dit ontwerp wordt het WEL! DENK PRAAT nu Afbeelding: Mecanoo 5 Ik ben zo blij dat ik heb gewonnen! Onze gebouwen staan over de hele wereld, maar het is toch wel het allerleukste als er straks een ontwerp van ons in onze eigen stad Delft staat. Architect Francine Houben van het Delftse architectenbureau Mecanoo Ben je het eens met het Panel? En, zou jij deze ook hebben gekozen als je in het panel van Delftse burgers zat? Bespreek met elkaar jullie keuzen. Zo kwam Francine Houben tot haar ontwerp Ik begon met een soort droom: hoe moet het nieuwe stadskantoor eruit gaan zien? Het moet echt Delfts worden. Maar hoe doe je dat? Als je met de trein aankomt in Delft, neem je de roltrap naar boven. Het eerste wat je moet zien is een prachtig gebogen plafond in Delftsblauwe kleuren. Als je daarna naar buiten kijkt, zie je de oude stad liggen. Een prachtig gezicht. De mensen die in het kantoor gaan werken, moeten ook de lucht kunnen zien. De wolkenlucht die de Delftse schilder Vermeer zo mooi in zijn schilderijen laat zien. Daarom komt er veel glas in het gebouw. Foto: Mecanoo 61
nu Francine Houben: De mooiste vorm voor het stadskantoor Delft is een elegante, kleine stad. Het stadskantoor moet daarbij passen. We hebben met een groep architecten een vorm bedacht. Die hebben we steeds veranderd, net zoals je een diamant slijpt. Het gebouw krijgt aan alle kanten glas, maar het moet er niet uitzien als een kas. En voor de mensen binnen moet het ook niet voelen als een kas. Als je achter glas zit, krijg je het gauw te warm of te koud. Daarom De architecten van Mecanoo zijn gaan spelen met een oude kaart van Delft. Daar kozen ze een klein stukje uit. komen er dichte panelen aan de binnenkant. Die zorgen voor schaduw en regelen de temperatuur in het gebouw. We hebben ook nagedacht over het licht. Hoe valt dat naar binnen in het gebouw? Omdat de zon het minste op de noordzijde van het gebouw zal schijnen, is daar het meeste glas. Aan de warme zuidkant komt minder glas. Dat kleine stukje Delft knipten ze uit de kaart en trokken het nog wat uit elkaar. Afbeeldingen: Mecanoo 62
nu Door het gebouw lopen smalle stegen die lijken op de steegjes in de oude binnenstad van Delft, bestraat met klinkertjes. Het licht dat daar naar binnen valt, is hetzelfde als in de Barbarasteeg van Delft. Zo wordt het stadskantoor een opgetild ambtenarenstadje. Daarna trokken ze de hoeken een beetje scheef, net zo lang tot ze een vorm voor zich zagen die ze mooi en bruikbaar vonden voor het nieuwe stadskantoor. DOE 6 Klei de vorm van jouw gebouw De architect van het stadskantoor heeft heel veel maquettes van piepschuim gemaakt. Zo vond ze de mooiste vorm voor het gebouw. Pak jouw ideeën van 4 er weer bij. Bedenk de mooiste vorm voor jouw gebouw. Gebruik daarvoor klei, dat is makkelijker dan piepschuim. Maak verschillende vormen, niet al te groot, en kijk er van alle kanten naar. Welke kies je? Bewaar de vorm die je kiest voor de volgende. 63
nu Glas moet bobbelen zoals vroeger Francine Houben: Francine Houben: Eerst zou de ingang van het stadskantoor aan de kant van de Westvest komen. Maar wij wonen in Delft. en wij weten dat de meeste Delftenaren niet aan die kant van het stadskantoor wonen. Veel reizigers De vorm is klaar en dan Nu je hebt besloten hoe je gebouw eruit gaat zien (bij 6), kun je verder. Hoe komen de kinderen naar je gebouw? Moeten er fietsenstallingen komen? Hoe 64 De ingang moet anders 7 DENK DOE Afbeelding: Mecanoo die naar Delft komen, willen naar de binnenstad. Maar inwoners van Delft die naar het stadskantoor komen voor een afspraak, komen van de andere kant. De ingang moet dus aan de kant van de Coenderstraat. ziet de entree eruit, hoe loop je door het gebouw? Schrijf je ideeën eerst op en maak schetsen. Zo werkt een architect ook, die denkt na over de details van het gebouw. In Delft had je al heel lang geleden echte vaklieden, mensen die goed waren met hun handen. Dat heet vakmanschap. In het glas van het stadskantoor moet je het verleden en de toekomst zien. Dat zie je in het glas van de gevel. Heb je wel eens naar het glas van oude gebouwen gekeken? Dat is niet glad en strak, maar het lijkt een beetje uitgezakt. Het bobbelt. Zo moet het glas van het stadskantoor ook worden. Glas in een gebouw is heel modern, maar we willen dat het met vakmanschap is gemaakt. Daarom laten we de glazen delen bewerken. Afbeeldingen: Mecanoo
8 9 DENK DOE DOE nu Hoe wordt glas gemaakt? Zoek het antwoord op de volgende vragen: A Er is kalk en soda nodig om glas te maken. Maar wat is het belangrijkste ingrediënt dat nodig is voor glas? b Kijk op SchoolTV naar Een glasplaat, hoe wordt die eigenlijk gemaakt? Wat moet er met alle ingrediënten gebeuren om er glas van te maken? c Hoe heet het beroep van iemand die glas maakt? HELP! Nepglas maken Als een acteur door een ruit moet springen, is die ruit van nepglas. Dat lijkt net echt. Zulk nepglas wordt niet gemaakt van zand maar van suiker. Je hebt nodig: een platte (oven)schaal, een gasfornuis of een gasstel, boter, kristalsuiker, een houten lepel en een steelpan. Maak de aluminium ovenschaal een beetje vet met de boter en laat hem in de koelkast goed koud worden. Giet een kop suiker in de steelpan. Zet de steelpan op een laag vuurtje en roer met de houten lepel zachtjes totdat alles is gesmolten. Giet een dun laagje van de gesmolten suiker in de koude schaal en zet het weer in de koelkast. Na een half uur kun je héél voorzichtig je nepglas uit de schaal halen. Niet vergeten: maak de steelpan meteen schoon door er water in te doen en dit te laten koken. Daarna afwassen. 65
nu De inrichting van het stadskantoor Francine Houben: Het ontwerp van de binnenkant van het stadskantoor kan nog veranderen. Het gebouw moet de komende dertig tot vijftig jaar gebruikt worden door de gemeente Delft. Er kan in die jaren van alles veranderen. Misschien werken er straks wel veel meer of veel minder mensen in het stadskantoor. Dan moet je de ruimtes ook weer anders inrichten. De ideeën over hoe mensen het fijnste kunnen werken, veranderen ook. Nu krijgen de meeste mensen een eigen bureau, maar dat is over tien jaar helemaal anders. Dan werkt iedereen elke dag op een andere plek. Ook dat moet kunnen in het nieuwe gebouw. DENK DOE 10 Ontwerp één kamer Je gaat verder met de schetsen die je hebt gemaakt voor 7. Maak een kijkdoos van één kamer in jouw gebouw. Bedenk wat de kinderen daar kunnen doen, en wat ze nodig hebben. Teken ook ramen, deuren, verwarming, lampen en misschien wel een deur naar de wc. Maak de ruimte bijnaecht, door er meubeltjes voor te maken. En natuurlijk moeten er kinderen in de kijkdoos. 66 Afbeelding: Mecanoo
nu Afbeelding: Mecanoo Gebouw in de vrije ruimte 11 DENK DOE Francine Houben: Het stadskantoor zal, als het af is, lange tijd in een lege ruimte staan. Eigenlijk zouden er veel huizen en andere gebouwen vlakbij gebouwd worden, maar dat is veranderd. Dat is niet erg. Het stadskantoor is van alle kanten mooi en is heel geschikt om in de vrije ruimte te staan. A b c Waar komt jouw gebouw? Pak de kaart van de spoorzone (bladzijde 10 en 11 van je Spoorboekje) erbij. Waar zet jij jouw gebouw? Bedenk: Waarom vind je dat een goede plek? Is het makkelijk te bereiken? Hoe zullen de kinderen het gebouw herkennen? d e Wat vind je dat er in de omgeving nog moet komen? Geef de plek aan op de kaart, en schrijf er netjes bij wat er verder nog moet komen. 67
toekomst Zicht op Delft Blader nog eens terug naar bladzijde 10 en 11 van je Spoorboekje naar de plattegrond van de spoorzone in 2020. Dit is een plan ( masterplan ) van de Spaanse architect Joan Busquets. De gemeente Delft schreef in 2012 weer een prijsvraag uit. Dit keer voor stedenbouwkundigen. Die moesten dat masterplan van Joan Busquets voor de spoorzone verder uitwerken. Drie stedenbouwkundige bureaus deden mee. Bureau Palmbout won met het plan Zicht op Delft. Ver kijken langs zichtlijnen In Delft kun je vaak ver kijken en dan zie je bekende gebouwen. Als je in de binnenstad bent, zie je de kerken of de Oostpoort. Buiten het centrum zie je de Vermeertoren of de Calvétoren. Voor dat kijken in de verte gebruiken architecten 12 DENK PRAAT Waarom heet het zo? Waarom denk je dat het plan Zicht op Delft heet? Lees de tekst hierboven nog eens goed door. Kun je het antwoord vinden? Bespreek de vraag in een groepje en schrijf je antwoord op. Lange grachten: echt Delfts Wat ook bij Delft hoort zijn de lange grachten. Bureau Palmbout heeft aan het masterplan van Busquets een gracht toegevoegd: de Singelgracht. De Delftenaren noemen deze nieuwe gracht nu al liefkozend de Nieuwe Delft. De eerste gracht een mooi woord: zichtlijnen. Bureau Palmbout heeft in zijn ontwerp voor de Spoorzone ook van deze zichtlijnen gemaakt. Op dit plaatje hieronder zie je er één. Op de kaart hiernaast zie je waar je staat op dit plaatje: 1 Afbeelding: bureau Palmbout. van Delft van heel lang geleden bestaat nog steeds. Die heet de Oude Delft. Nu snap je vast wel waarom de Singelgracht de Nieuwe Delft wordt genoemd. Op de kaart op de pagina hiernaast zie je waar de nieuwe gracht gaat lopen: 2 68
Wijken met elkaar verbinden De stedenbouwkundigen kregen een moeilijke. Ze moesten de wijken van Delft die rond de spoorzone liggen, met elkaar verbinden. Dat is lastig, omdat de wijken heel verschillend zijn. Hoe zorg je nu dat ze toch bij elkaar gaan horen? Bureau Palmbout bedacht drie nieuwe buurten, elk met een eigen sfeer. Die sfeer sluit goed aan bij de oude buurt die er naast ligt. toekomst OUDE DELFT BINNEN WATERSL OUDE DELFT WESTVEST Het Leeuwenhoekkwartier: deze buurt ligt rondom het park dat op de tunnel komt. De bouwblokken sluiten aan bij de binnenstad. PHOENIXSTRAAT SPOORSINGEL De Coendersbuurt: De huizen blijven hier laag en er komen smalle straten. 2 1 2 Het Abtwoudse hof: deze buurt wordt een moderne omgeving waar mensen kunnen wonen en werken. Iedereen kan hier een stuk grond kopen en iets moois bouwen. 69
toekomst Gebruik de lege ruimte In een paar jaar tijd kan er veel gebeuren. Door de crisis zijn er minder huizen en kantoren nodig dan we een paar jaar geleden dachten. En niet alles zal in één keer gebouwd worden. Het plan van Palmbout moet dus ook een mooi stukje stad worden als nog niet alles af is. De lege ruimte kan tijdelijk gebruikt worden voor leuke activiteiten. 13 DENK DOE Hier zijn een paar activiteiten getekend op de plek waar later gebouwen komen. De blauwe ruimtes zijn voorlopig nog leeg. Schrijf in de tekstvlakken wat jij zou willen dat daar komt. Stadskantoor/station 70