Je rookgedrag veranderen Deel 1: tijd om na te denken Dit boekje wil je doen stilstaan bij je rookgedrag. De bedoeling is niet meteen dat je je rookgedrag gaat veranderen. Doel is na te denken over hoe roken in jouw leven past en wat roken voor jou betekent. Tijd om na te denken 1
Waaruit bestaat tabaksrook? Tabaksrook bestaat uit meer dan 4800 bestanddelen. De belangrijkste bestanddelen zijn nicotine, koolstofmonoxide, teer en nog andere irriterende en toxische stoffen zoals lood, ammoniak, lood, naftaleen, fosfor, cadmium, arsenicum, 2 Je rookgedrag veranderen
Nicotine is de stof die ons verslaafd maakt aan een sigaret. Het is een potentieel zeer verslavend middel. Binnen de 10 seconden na het inhaleren bereikt de nicotine onze hersenen. Daar zorgt het voor een sterk belonend effect: stimulering, ontspanning, verhoogde concentratie, prestatie- en stemmingsverbetering, vermindering van angst en eetlust. Dit effect is bovendien snel uitgewerkt: na maximum twee uur krijgt een roker al ontwenningsverschijnselen. Een roker moet zich met andere woorden regelmatig doseren om geen last te krijgen van ontwenningsverschijnselen. 1 pakje of 25 sigaretten per dag = 175 sigaretten per week = 750 sigaretten per maand = 9125 sigaretten per jaar Per sigaret 10 trekjes of 100.000 trekjes per jaar = 100.000 beloningen per jaar Tijd om na te denken 3
Koolstofmonoxide is een kleur- en geurloos gas dat vrijkomt bij de verbranding van een sigaret. Het bindt zich aan de rode bloedlichaampjes in de plaats van zuurstof. Vandaar dat een roker vlugger buiten adem zal zijn bij een fysieke inspanning. De hoeveelheid CO in de uitgeademde lucht kan gemeten worden met een CO-meting: een niet-roker zal tussen 1 en 5 ppm blazen, een roker blaast gemiddeld 22 ppm. Teer is een verzamelnaam van een aantal schadelijke vaste stoffen. Teer zorgt voor de verkleuring van tanden en vingers. Het heeft ook een remmende werking op de trilharen in de luchtwegen; teer is een belangrijke factor in de ontwikkeling van longkanker. Tot nu toe zijn er al meer dan 80 kankerverwekkende stoffen geïdentificeerd in tabaksrook. 4 Je rookgedrag veranderen
Waarom zouden mensen hun rookgedrag veranderen? Roken is schadelijk voor de gezondheid. Roken is de oorzaak van meer dan 25 verschillende ziektes. Voorbeelden zijn: aandoeningen van de luchtwegen en de longen, hart- en vaatziekten, spijsverteringsstoornissen, zwangerschapsverwikkelingen en een verminderde vruchtbaarheid, Rokers sterven ook gemiddeld 10 jaar eerder dan niet-rokers. Eén op twee rokers zal uiteindelijk sterven ten gevolge van zijn roken. Tabak is wereldwijd verantwoordelijk voor 5 miljoen overlijdens per jaar (om de zes seconden). Ook passief roken is schadelijk voor de gezondheid. Passief roken is het inademen van rook die in de omgeving hangt. Omgevingsrook is veel schadelijker dan de rook die de roker inademt. Omgevingsrook bevat niet alleen meer schadelijke stoffen dan de rook die je inhaleert bij het roken; de blootstelling aan omgevingsrook duurt langer dan de blootstelling bij geïnhaleerde rook. Roken heeft dus niet alleen schadelijke gevolgen voor de eigen gezondheid, maar ook voor die van anderen in je omgeving. Tijd om na te denken 5
Voordelen van rookstop STOP 1 2 3 1. Onmiddellijke voordelen van rookstop Normalisering van huidtemperatuur, polsslag en bloeddruk Normalisering van de zuurstofspiegel in het bloed Na 24 uur is de CO uit het lichaam verwijderd Na 48 uur is alle nicotine uit het lichaam 2. Na enkele weken De smaak- en reukzin verbeteren Het ademen gaat gemakkelijker Verbetering van de conditie 3. na 1 jaar Het risico op een hartaanval is met de helft verminderd De longfunctie verbetert 6 Je rookgedrag veranderen
4 5 6 4. Na 5 jaar Het risico op een beroerte is bijna gelijk aan het risico voor een niet-roker 5. Na 10 jaar Het risico op longkanker is met de helft verminderd Het risico op mond-, slokdarm- en blaaskanker is met de helft verminderd. 6. Na 20 jaar Het risico op longkanker is bijna gelijk aan het risico voor een niet-roker Tijd om na te denken 7
Rookobservatieformulier Sigaret Tijdstip Zin Omstandigheden Genot 1 2 3 4 5 6 7 8
10 11 12 13 14 15 16 9
Is het nodig dat je stilstaat bij jouw roken? Misschien heb jij zelf nog geen lichamelijke last van je roken. Het gebruik van tabak heeft echter ook andere nadelen: het kost tegenwoordig veel geld. Een gemiddelde roker heeft na 10 jaar maar liefst 20.000 euro opgerookt. Roken wordt trouwens meer en meer verboden op openbare plaatsen. Rokers worden beperkt in hun vrijheid en het imago van roken verandert. Vroeger was roken de norm, nu is het een uitzondering. 10 Je rookgedrag veranderen
Zelf je balans opmaken Maak zelf eens de balans op van je rookgedrag. Maak een lijst van de voor- en nadelen van je roken enerzijds en anderzijds van het veranderen van je rookgedrag. Maak voor jezelf uit in welke richting jouw balans doorslaat. Voor het opstellen van je balans is het interessant dat je wat meer zicht krijgt op je rookgedrag. Observeer gedurende één week je rookgedrag. Hiervoor kan je het rookobservatieformulier ( pagina s 8 en 9) gebruiken. Telkens als je een sigaret rookt, noteer je het tijdstip en de omstandigheden waarin je die sigaret hebt gerookt. Noteer ook hoeveel zin je in die sigaret had en welk effect de sigaret had: in welke mate heeft de sigaret gesmaakt? Zet een getal tussen 0 en 10 voor de mate waarin je trek of zin in een sigaret ervaart, waarbij 0 staat voor helemaal geen zin in een sigaret en 10 voor heel veel zin in een sigaret. Zet een getal tussen 0 en 10 voor de mate waarin je genoten hebt van je sigaret, waarbij 0 staat voor helemaal geen genotservaring en 10 voor zeer sterke genotservaring Onderzoek ook eens hoe afhankelijk je eigenlijk bent van nicotine: de Fagerström test (pagina 14) geeft je hierover een idee. Tijd om na te denken 11
Rookbalans Voordelen Nadelen 12 Je rookgedrag veranderen
Voordelen Nadelen Tijd om na te denken 13
Fagerström test: Hoe verslaafd ben jij aan je sigaret? Hoe vlug na het ontwaken rook je je eerste sigaret? Binnen 5 minuten na het ontwaken Na 6 tot max 30 minuten na het ontwaken Na 30 tot max 60 minuten na het ontwaken Na meer dan 60 minuten na het ontwaken 3 punten 2 punten 1 punt 0 punten Vind je het moeilijk om niet te roken op plaatsen waar dit verboden is, zoals in kerken, openbare gebouwen,? Ja, ik vind het erg moeilijk om dan niet te roken Neen, ik heb er geen probleem mee 1 punt 0 punten Hoeveel sigaretten rook je per dag? 10 of minder sigaretten 11 tot 20 sigaretten 21 tot 30 sigaretten 31 of meer sigaretten punten punt punt punten Welke sigaret kun je het moeilijkst missen? De eerste ochtendsigaret Alle andere 1 punt 0 punten 14 Je rookgedrag veranderen
Rook je de eerste 2 uren van de dag meer dan de rest van de dag? Ik rook de 2 eerste uren van de dag meer Ik rook de eerste 2 uren niet meer dan de rest van de dag 1 punt 0 punten Rook je terwijl je zo ziek bent dat je het grootste deel van de dag in bed moet blijven? Ja, in die omstandigheden rook ik toch. Neen, in die omstandigheden rook ik niet. 1 punt 0 punten Hoeveel nicotine bevat jouw merk van sigaretten? Kijk op het pakje. 0,1 tot 0,9 mg 1 tot 1,2 mg 1,3 mg of meer punten 1 punt punten Hoe vaak inhaleer je? Altijd Soms wel en soms niet Nooit 2 punten 1 punt 0 punten categorie 1 ( 0 tot 5 punten) = Lage nicotine afhankelijkheid categorie 2 (6 tot 10 punten) = Nicotine afhankelijkheid categorie 3 (11 tot 15 punten) = Zware nicotine afhankelijkheid Tijd om na te denken 15
Je rookgedrag veranderen Deel 1: Tijd om na te denken Deel 2: Maak een keuze Deel 3: Stop met roken Verantwoordelijke uitgever: Sandrina Schol Auteur: Ellen Excelmans Eendrachtstraat 56, 1050 Brussel info@vrgt.be, www.vrgt.be Vormgeving: lavagraphics