Duwtje in de rug voor rijstverwerkende vrouwen

Duwtje in de rug voor rijstverwerkende vrouwen Co-creatie van een franchise-model in de keten van voorgestoomde rijst in de westelijke regio s van Burkina Faso In Burkina Faso wordt consumptierijst op twee manieren geproduceerd: op artisanale wijze of op industriële wijze. Het zijn vooral vrouwen die de rijst op artisanale manier verwerken. Om een zo hoog mogelijk rendement te halen bij het verwerken van de paddyrijst stomen ze deze meestal voor ( riz étuvé ). Over het ganse land zijn hier zo n 16.000 vrouwen bij betrokken. Onder andere met de steun van Ondernemers voor Ondernemers heeft UDERD (departementale unie van rijstverwerkende vrouwen) in de periode 2014-2016 een centrum voor de verwerking van rijst kunnen bouwen in Douna, in het uiterste Westen van het land. Hier hebben de vrouwen bewezen dat ze echte dragers van economische groei kunnen zijn.vertegenwoordigsters van UDERD nemen het beheer van het centrum en de collectieve verwerking en vermarkting van de rijst in eigen handen. De operationalisering van het centrum heeft extra vragen opgeroepen: hoe het ondernemingspotentieel van individuele rijstverwerksters en rijstproducenten laten ontluiken? UNERIZ, de nationale unie van rijstverwerksters in Burkina, is enthousiast om een nieuw duurzaam business model te co-creëren met de vrouwen, rijstboeren, financiële instellingen, privépartners, VECO..., aangepast aan de noden van de rijstverwerksters. Een franchisemodel zal hun ondernemerschap en het concurrentievermogen aanmoedigen en ontwikkelen. Thema: Landbouw en ondernemerschap Ngo : Vredeseilanden Locatie : Régions Ouest (Hauts Bassins et Cascades), Burkina Faso Projectduur: 2017-2018 Cofinanciering : JAFOWA Foundation Gezocht budget: 2017: 10.000 euro 2018: 30.000 euro Aarzel niet en stort nu uw bijdrage voor deze ondernemende vrouwen in Burkina Faso op rekening van Ondernemers voor Ondernemers: BE12 2300 0606 0092 - BIC GEBABEBB Met vermelding: Rijst Burkina Faso Vredeseilanden Of contacteer snel anne-lise@ondernemersvoorondernemers.be of bel haar op het nr. 016 32 10 64. 5 kernwoorden Rijst Vrouwelijk ondernemerschap Samenwerking De steden voeden Milieu Pagina 1 van 7

1. CONTEXT 1 1.1. Situering business context De westelijke regios van Burkina Faso grenzen aan Ivoorkust en Mali, en zijn tevens de industriële zone van Burkina Faso met centraal de economische hoofdstad, Bobo Dioulasso. Momenteel gebeurt de commercialisatie van lokale rijst op de lokale markten waar vooral kleine handelaars van de buurlanden zich komen bevoorraden. De rijst wordt ook verkocht aan overheidsinstellingen en aan particulieren in de hoofdplaatsen Banfora en Bobo. 1.2. Landenprofiel Country profile LAND PROJECT België Grootte ( km²) 273.600 km² 30.528 km² Aantal inwoners 16.934.839 inwoners 11.195.138 inwoners Bevolkingsdichtheid 61.9/km² 362.3 personen/km² Aantal inwoners in de steden 28,2 % van de inwoners woont in de steden of stedelijke gebieden 97,6 % van de inwoners woont in de steden of stedelijke gebieden. Levensverwachting bij geboorte 56,3 jaar 80 jaar Human development index (2013) 181 ste plaats (op 187 landen) 21 ste plaats (op 187 landen) Inkomensniveau (2013) Low income level High income level Gemiddeld gezinsinkomen (2013) 45.210 USD per capita BBP per capita (2013) 1,527.86 USD per capita 45.387 USD per capita Werkzaamheidsgraad (2012) 80,8 % van de actieve bevolking werkt. 44.1 % van de grond is landbouwgrond. 49% van de actieve bevolking werkt. 21,7% is werkzaam in de industriële sector, 1,2% is werkzaam in de landbouw, 7,5% is werkloos. Gemiddelde jaarlijkse inflatievoet 0.5% 2.1% 2013 Armoedegraad (2007 2011) 44,6 % leeft met minder dan 1.25 4% leeft met minder dan 1.25$/dag $/dag Eerste en tweede taal Frans Nederlands en Frans (handelstaal) Nationale - Internationale handelsmunt FCFA Euro (EUR) 1.3. Projectlocatie Région des Cascades et Région Hauts-Bassins, Burkina Faso : Door het milde klimaat staan de westelijke regios bekend om hun enorme mogelijkheden voor de landbouw, waarvan rijst één van de belangrijkste teelten is. 1 http://www.worldbank.org/en/country/burkinafaso/overview#1 Pagina 2 van 7

1.4. Probleemstelling Voor dit project wordt ingezet op voorgestoomde rijst. Zo n 16.000 vrouwen in Burkina Faso leggen zich toe op de activiteit van het voorstomen van rijst, een procédé dat gebeurt vóór het pellen van de rijst die hem nutritioneel rijker maakt. In veel West Afrikaanse landen is er een uitgesproken voorkeur van de consumenten voor dit type rijst, zeker in Burkina Faso. De prijs voor deze rijst is dan ook dikwijls tot 2 keer hoger dan die voor witte rijst. Het voorstoom-proces is in Afrika traditioneel in handen van de vrouwen en betekent een enorme troef in de verhoging van hun inkomsten waar ze zelf de controle over hebben. Om de sector een boost te geven, is tot op vandaag de gepriviligieerde strategie van UNERIZ (de nationale unie van rijstverwerkende vrouwen) het opzetten van rijstverwerkinscentra, zoals in Douna. Er zijn er nu zo n 10-tal in Burkina, telkens beheerd door de departementale organisatie van rijstverwerksters. Deze centra dienen tegelijkertijd als: 1) opleidingscentrum om verwerkingstechnieken en de ondernemingscapaciteiten van de vrouwen te verbeteren, 2) commercieel centrum om collectief rijst te verwerken en verkopen. Volgens UNERIZ vertegenwoordigt de collectieve productie (1300 ton / jaar) slechts ¼ van wat hun 3.163 leden individueel produceren. Het rotatiesysteem in de centra laat immers niet toe dat een individuele vrouw grote hoeveelheden paddy kan verwerken, zij vult dit dus aan door ook thuis, met haar eigen materiaal, rijst te gaan verwerken. Maar de kwaliteit van deze thuis-verwerkte rijst is veel lager 2 dan de kwaliteit die kan gehaald worden in de centra. Daarnaast heeft de individuele rijstverwerkster nauwelijks toegang tot krediet om paddy-rijst of goed materiaal aan te kopen. De producenten zijn ook niet geneigd om hun rijst op krediet aan de verwerksters te verkopen. Tenslotte komt ook een stabiele toelevering van paddyrijst in het gedrang door de klimatologische omstandigheden (weinig of geen regen leidt tot mislukte of uitgestelde oogsten). 2. DOELSTELLING Het doel van dit project is om een franchise-model uit te werken waarbij diensten worden verleend aan kleine ondernemingen van één of enkele vrouwelijke rijstverwerksters. UNERIZ neemt hier de rol op van franchise-gever en de vrouwen van franchise-nemer. Het model zal worden opgezet samen met alle sleutelactoren uit de voorgestoomde rijst-keten (producenten, leveranciers, financiers, handelaars, overheden, VECO). De directe doelgroep van het project zijn de 3.163 vrouwelijke leden van UNERIZ (bestaande uit 10 departementale unies). Bij de uitwerking van het model zullen de departementele unies van de regios 2 De individuele vrouwen hebben niet de middelen om de betere étuvage-materialen aan de kopen ; ze staan individueel ook vrij machteloos tegenover de paddyrijst-producenten om van hen het naleven van kwaliteitsnormen te eisen (voor de input-rijst dus) ; ook tegenover lokale banken hebben ze individueel niet veel te zeggen (om krediet te krijgen) ;... In de centra is er dus meer professioneel étuvage-materiaal (om te stomen, om te sorteren, om te pellen) ; betere input-rijst omdat ze contracten afsluiten met de paddy-producenten ; gemeenschappelijke kredietonderhandelingen. Maar de capaciteit van de centra is te laag om alle vrouwen die willen étuveren in het centrum te laten werken ; vandaar dat er dus nood is aan een complementair model dat ook voor het thuis-étuveren dezelfde modaliteiten kan voorzien voor de vrouwen. De franchise-gever (UNERIZ) zou dan een dienstenpakket aan die vrouwen toekennen dat diezelfde dingen voorziet. Pagina 3 van 7

Hauts-Bassins en Cascades betrokken worden, waarbij telkens een retro-actieve reflectie-oefening zal worden ingebouwd met alle 10 unies. Het model zal dan getest worden door een 40-tal dynamische vrouwen, geselecteerd uit de betrokken unies. Als eind 2018 de rentabiliteit van het model is bewezen, zal het model verder worden uitgerold naar alle leden van UNERIZ en zullen er hopelijk nog meer rijstverwerkende vrouwen in Burkina Faso aangetrokken worden. De indirecte doelgroep zijn de rijstproducenten die paddy-rijst aanleveren aan de vrouwen, de handelaars die de voorgestoomde rijst op de markt brengen, en de consumenten die toegang zullen hebben tot kwaliteitsvolle rijst. 3. EFFECT/IMPACT 3.1. Voorziene socio-economische en maatschappelijke impact Het franchise business model zal een aantal belangrijke problemen van individuele rijstverwerksters oplossen: 1. Het inbouwen van een duurzaam systeem voor de financiering van noodzakelijke investeringen om de kwaliteit van het verwerkte product te waarborgen (materialen-kit); 2. Het aanbieden van volgend dienstenpakket: technische ondersteuning m.b.t. het stomen, ondernemerschap en innovatieve ecologische praktijken; 3. het beter commercialiseren van de afgewerkte rijst door een gegarandeerde goede kwaliteit en het ontwikkelen van een merknaam waaronder de rijst kan worden verkocht. Het wordt verwacht dat op termijn andere vrouwen, die nu enkel rijst verbouwen, zich ook zullen toeleggen op het verwerken (voorstomen) van rijst wanneer ze zien welke kansen het franchisesysteem biedt aan de vrouwelijke onderneemsters. Anderen die nu al rijst voorstomen, maar met weinig middelen en slecht materiaal, zullen ook het statuut van franchise-nemer willen aannemen als ze zien wat dit oplevert naar kwaliteitsverhoging en uiteindelijk naar inkomensverhoging toe. Indicator 2016 (referentiepunt) BEREIK: 2017 (1 e jaar) 2018 (2 e jaar) Aantal vrouwen die in het franchisemodel stappen Aantal jongeren (<35jaar) dat in de bestuursorganen van hun unie zetelt ECONOMISCHE RESULTATEN: - 40 40 8/40 12/40 24/40 Aankoopprijs paddy-rijst 140 fcfa/kg 150 fcfa/kg 160 fcfa/kg Verkoopprijs voorgestoomde rijst Verkoopsvolume voorgestoomde rijst TEVREDENHEID: Tevredenheidsgraad over het financieringssysteem 280 fcfa/kg 300 fcfa/kg 325 fcfa/kg 6ton/jaar/vrouw 6,5ton/jaar/vrouw 7,5ton/jaar/vrouw - - 70% Pagina 4 van 7

Tevredenheidsgraad over het dienstenpakket SAMENWERKING: Aantal overeenkomsten tussen de verschillende ketenactoren (banken, producenten, verwerksters, verkopers) - - 75% - 1 3 3.2. Hefboomwerking van de ingezette middelen Het franchise-model zal worden getest door 40 geselecteerde vrouwen van een 4 à 5-tal departementele unies. Eén keer de haalbaarheid van het model is bewezen vanuit financieel, cultureel, socio-economisch, en ecologisch oogpunt, zal het verder uitgerold worden bij alle 3.163 leden van UNERIZ, en zal het nog méér rijstverwerksters kunnen overtuigen om zich aan te sluiten. Het franchise-model zal als innovatief business model worden uitgeschreven dat hopelijk navolging zal krijgen in andere rijst- of granen-ketens in de regio. Het is voorzien om visibiliteit te creëren rond het project en de resultaten op regionale platforms of agro-conferenties. 3.3. Duurzaamheidsaspect Aandacht voor milieu-aspecten zijn belangrijk voor dit project en dit zowel op het niveau van de rijstproductie als bij de verwerking van de rijst door de vrouwen. Hiervoor is samenwerking tussen productie en verwerking nodig. De vrouwen gebruiken bijvoorbeeld het rijstkaf als brandstof voor hun vuurtjes om de rijst te stomen, het as van de verbranding kan door de producenten gebruikt worden als organische meststof. UNERIZ heeft al in samenwerking met INERA (onderzoeksinstituut) laten onderzoeken of het mogelijk is het as te laten verrijken met andere substanties die het nog meer geschikt maken voor de rijstplantjes. UNERIZ werkt ook samen met de nationale rijstproducenten-unie, UNPR-B, om productietechnieken te promoten die spaarzamer zijn in zaaigoed en waterverbruik en minder destructief zijn voor het milieu (Système de Riziculture Intensive (SRI)). 4. AANPAK 4.1. Financieringsbronnen en gezocht budget lokale partners (Budget in Euro) 2017 2018 Algemene functionerings- en personeelskosten Uneriz 4.682,00 4.080,00 VECO (opvolging en ondersteuning) 9.315,08 9.315,08 Totaal 13.997,08 13.395,08 Activiteiten Initiële analyses en terugkoppelingssessies 19.453,00 0 Co-creatie van het model en vormingssessies 14.787,00 15.752,00 Versterken business capaciteiten UNERIZ 4.776,00 3.000,00 Testfase 29.700,00 6.223,00 Visibiliteit en opschaling 0,00 13.536,00 68.716,00 38.511,00 Pagina 5 van 7

Evaluatie en audit 4.521,42 5.067,42 TOTAAL 87.234,50 56.973,5 (Financieringsbronnen in Euro) 2017 2018 JAFOWA (committed) 71.420,50 23.579,50 VECO (committed) 2.376,00 3.394,00 UNERIZ (committed) 3.438,00 0,00 Ondernemers voor Ondernemers 10.000,00 30.000,00 TOTAAL 87.234,50 56.973,50 Voor 2017 bedraagt het totale budget voor dit project 87.234,50. Een deel van dit bedrag wordt gefinancierd door de JAFOWA foundation, op voorwaarde dat Vredeseilanden zelf voor iets minder dan 20% van het budget instaat. Via de lokale partner UNIRIZ en Vredeseilanden (VECO) zelf is reeds 5.814 toegezegd. We zijn in 2017 dus nog op zoek naar 10.000 (11% van het totale budget). Elke bijdrage via Ondernemers voor Ondernemers is van harte welkom! Ondernemers voor Ondernemers wilt structurele veranderingen mogelijk maken. Daarom moedigen wij structurele partnerschappen aan zodat we daadwerkelijk een verschil kunnen maken op lange termijn. 4.2. Strategische partnerschappen met lokale partners De missie van UNERIZ is het verdedigen en beschermen van de belangen van de vrouwen die voorgestoomde rijst produceren in Burkina Faso. In dat kadert faciliteert UNERIZ voor deze vrouwen de toegang tot paddy rijst en krediet, ze versterkt hun technische en beheerscapaciteiten, ze voorziet voor haar leden toegang tot uitrusting en opslagsplaatsen, ze ondersteunt hen in de vermarkting van de voorgestoomde rijst. UNERIZ kapitaliseert ook de ervaringen en verspreidt goede verwerkingspraktijken. UNERIZ wil in dit project investeren omdat het inkomen zal verhogen van de vrouwen die op individuele basis rijst verwerken doordat de nodige ondersteuning wordt verstrekt. Het kan de rentabiliteit van UNERIZ zelf verhogen doordat de organisatie de diensten en het merk zal aanbieden in ruil voor een vergoeding (franchise-model). Sinds 2014 werkt VECO samen met UNERIZ rond het ontwikkelen van meer performante technologieën en modellen om rijst te verwerken. Voor het huidige project zal UNERIZ de leiding in handen nemen. De organisatie zal verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van de activiteiten op het terrein, met de vrouwen. Hiervoor zal UNERIZ, een nationale organisatie, nauw samenwerken met de 10 organisaties op lokaal niveau (unions départementales). VECO brengt naast haar technische expertise, vooral haar ervaring in op het vlak van het ontwikkelen van business modellen en het opzetten van multi-actor-samenwerkingen. VECO zal de uitvoering van het project opvolgen. VECO zal deelnemen aan de analyses, de reflectie- en uitwisselingssessies en zal het franchise-model en service-package co-creëren samen met de andere actoren. 4.3. Enkele concrete acties voor 2017 Co-creatie van het franchisemodel : Pagina 6 van 7

Prospectie/studie naar bestaande franchises voor kleinschalige familiale boeren in Afrika : 3.659 euro Bevraging van de vrouwen naar de diensten die zullen aangeboden worden in het kader van de franchise en de voorwaarden hieraan verbonden, tijdens 4 workshops : 3.918 euro Terugkoppelingssessies van de studie&bevraging en feedback verzamelen van alle ketenactoren (unions, privéactoren, banken en overheid), keuze voor mogelijke vrianten : 6.522 euro Haalbaarheidsstudie van verschillende varianten van franchise en van mogelijke overeenkomsten tussen de verschillende sleutelactoren : 3.506 euro Mogelijke aanpassing van het eerder gedefinieerde dienstenpakket op basis van de resultaten van de haalbaarheidsstudie : 2.006 euro Capaciteitsversterking : Aankoop van een materialen-kit voor de 40 vrouwen die deelnemen aan de test : ongeveer 750 euro/kit Analyse van de organisationele en business capaciteiten van de franchise-gever UNERIZ, gebruik makende van de Scope-tools waarmee VECO werkt : 1.776 euro Uitwerken van instrumenten (model voor business plan voor een franchise-nemer, handleiding, type-contracten...) : 3.278 euro Vormingsateliers voor de vrouwen die deelnemen aan de test : 3.354 euro Capaciteitsversterking van UNERIZ als franchiseur (opvolging Scope-analyse) : 6.000 euro Pagina 7 van 7