Training Samenwerken Forum 1-5-2014
Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Inleiding 6 Opdracht Toren bouwen 6 Theorie 10 Opdracht Tien geboden 13 Evaluatie 17 2
Inleiding Welkom bij de trainingsmodule Samenwerken. Studenten hebben dagelijks op meerdere leefgebieden te maken met samenwerken. Om dit goed te beheersen heeft de student een aantal vaardigheden nodig. In dit onderdeel gaan we kijken naar wat samenwerken inhoud, waarom het zo essentieel is en wat de kracht is van een goede samenwerking. Tevens gaan we in op de verschillende groepsrollen van Belbin binnen teams. Deze teamrollen maken de deelnemers bewust van hun eigen rol en geven daarmee inzicht in sterke en minder sterke kanten van groepsleden. Met deze inzichten en goede samenwerkingsafspraken zullen de deelnemers in staat zijn om hun rol binnen samenwerkingsverbanden beter vorm te geven. Zoals Helen Keller dat zo mooi heeft gezegd, Alone we can do so little; together we can do so much. Ik wens je dan ook veel succes met het bieden van deze training. 3
Doelen -de student kan beschrijven wat samenwerken is -de student weet beter wat er nodig is voor een goede samenwerking -de student herkent de verschillende teamrollen bij een samenwerking -de student weet wat de sterke en zwakke eigenschappen zijn van de verschillende teamrollen -de student heeft afspraken met zijn K!X-team gemaakt voor een goede samenwerking Deelnemers 20-25 deelnemers uit het (V)MBO. Indien het mogelijk is, is het voor het beste resultaat wenselijk dat de groepen uit 10-12 deelnemers bestaan. Werkvormen De training duurt 90 minuten en wordt klassikaal aangeboden. De module wordt afgestemd op het niveau van de studenten. Er wordt gebruikt gemaakt van interactieve werkvormen. Samenwerken in kleine groepjes staat centraal. Zo verhoog je de kansen op het succesvol verwerven van kennis en vaardigheden. Programma Tijd Activiteit Inhoud Duur Benodigdheden 5 min. Voorstellen & Introductie Inhoud van de training 1 min. 4 min. PowerPoint Presentatie 2 min. Inleiding Filmpje 2 min. Internet 33 min. Oefening, Marshmallow Challenge Birds of people? Groepjes samenstellen Inleiding + materiaal uitdelen Uitvoering Nabespreking 10 min. Theorie -Samenwerken -Het belang en de kracht van samenwerken -Groepsrollen van Belbin 30 min. Opdracht, Tien Introductie geboden Groepjes vormen en rollen verdelen Tien geboden 10 min. Evaluatie aan de hand van foto s of gevoelswereldspel Nabespreken -Instructie -Kaart/foto kiezen -Plenair 4 5 min. -Een schaal of een doos met diverse snoepjes/chocolade 5 min. -Ongekookte spaghetti, een rol tape, schaar, een marshmallow, kookwekker 13 min. 10 min. 10 min. PowerPoint Presentatie 2 min. 3 min. 15 min. 10 min. 1 min. 3 min. Opdracht, pen, flap, stift Gevoelswereldspel
Totaal Voorstellen & introductie (5 min.) bespreken 6 min. 90 minuten Instructie: Leg het doel van de training uit: het versterken van de vaardigheden die je nodig hebt om beter samen te werken. Benoem de verschillende programmaonderdelen. Aan het eind van deze training... weet je welke verschillende rollen er zijn binnen een team/groep; wordt je je bewuster van jouw rol, maar ook van de ander in de groep;...heb je je K!X-groep gevormd, taken verdeeld en samen afspraken gemaakt voor een goede samenwerking. 12-3-2014 Instructie: Neem de bovenstaande punten door. 5
Inleiding (2 min.) http://www.youtube.com/watch?v=jf80rqlkl6e&feature=related 24-4-2014 Instructie: Vertel dat je de training wil starten met een kort filmpje over samenwerken. Bekijk samen met de studenten het filmpje en geef aan hoe belangrijk het is om een team te vormen en ieders bijdrage daarin erg belangrijk is. Opdracht Toren bouwen (33 min.) Groepjes samenstellen (5 min.) Maak groepen van minimaal drie, maximaal vijf studenten. Dit kan je op een creatieve manier doen. Hiervoor heb je een schaal of doos met diverse soorten snoepjes of chocolade nodig. Zorg voor de training ervoor dat je weet hoeveel studenten er zullen deelnemen. Leg alvast een doos of schaal klaar en zorg ervoor dat er net zo veel soorten snoepjes of chocolade in de schaal zijn als het aantal groepen dat gevormd moet worden. Tel van één soort net zoveel snoepjes of chocolade als er studenten in een groep komen. Vertel de groep dat er iets te vieren is en dat alle studenten een snoepje of chocolade mogen pakken. Het is belangrijk dat iedereen iets pakt. Geef aan dat ze even moeten wachten met het eten van hun snoepje of chocolade. Nadat iedereen iets heeft genomen, kun je ze vertellen dat degenen met hetzelfde snoepje of chocolade bij elkaar in een groep zitten. Vraag of iedereen zijn groepje wil zoeken. Variatie: Natuurlijk kan je de studenten ook laten grabbelen in een doos met gekleurde briefjes of gekleurde balletjes. 6
Inleiding & materiaal uitdelen (5 min.) Instructie: Geef aan dat we vandaag gaan starten met een samenwerkingsopdracht. De opdracht is om met je groepsgenoten een zo hoog mogelijk toren te bouwen. Hier krijg je ongekookte spaghetti, een rol tape, een schaar en een marshmallow voor. 13 minuten de tijd De spelregels Je mag zo veel gebruik maken van het materiaal als je wil Zorg als groep voor de hoogste toren 24-4-2014 Instructie: Bouw in 13 minuten tijd een zo hoog mogelijk toren met je groepsgenoten. Je mag zo veel mogelijk materiaal gebruiken als je wilt. Je mag alle materiaal in stukken breken/knippen als dat gewenst is. Op de top komt de marshmallow. Na 13 minuten (als de kookwekker afgaat) zullen de groepen stoppen en zal er gekeken worden naar de hoogte van de torens. Het team met de hoogste toren wint. 7
Uitvoering (13 minuten) Deel het materiaal uit, stel de kookwekker in en loop tijdens de opdracht rond. Vraag de K!Xcoördinator ook mee te lopen en te observeren. Geef tussendoor aan hoeveel tijd ze nog hebben (bijvoorbeeld om de 5 minuten). Nabespreking (10 min.) De vragen die je bij de nabespreking kunt stellen zijn: Wat vond je van de opdracht? Hoe hebben jullie het aangepakt? Wat werkte wel en wat niet? Welke rol had jij in de groep? Wat was de meerwaarde daarvan? Welke andere rollen zijn je opgevallen in de groep? Wat zou je de volgende keer anders aanpakken? Welke tips zou je een nieuwe groep geven die de opdracht gaat uitvoeren? Theorie (10 min.) Zowel in je opleiding als op je stage/werk, zal je in een team gaan samenwerken. Maar wat is nou samenwerken? Laat de studenten in eigen woorden vertellen wat zij er onder begrijpen en laat vervolgens de volgende dia zien. Samenwerken Twee of meer mensen die samen werken om een bepaald doel te bereiken. 8-4-2014 Tijdens je opleiding of stage ontkom je er niet aan. De één vindt het leuk om in een groepje te moeten samenwerken, de ander vindt het vreselijk. Maar wat heb je aan samenwerken? Wat levert het op? 8
De kracht van samenwerken Samenwerken verhoogt je motivatie Twee weten meer dan één Vele handen maken licht werk Werken aan verschillende vaardigheden 19-4-2014 Instructie: Neem de bovenstaande punten door en vraag wat er mee wordt bedoeld. Informatie Samenwerken verhoogt je motivatie: Als je medestudenten of collega s op je rekenen motiveert dat je veel meer, zelfs als de opdracht niet zo interessant is. Als je van elkaar afhankelijk bent voor een goed resultaat, ga je vanzelf elkaar helpen of met elkaar in gesprek. Twee weten meer dan één: Zo kun je beroep doen op elkaars kennis en kwaliteiten. Vele handen maken licht werk: Als een opdracht samen wordt opgepakt, is het snel en gemakkelijk gedaan. Werken aan verschillende vaardigheden: Samenwerkend leren lijkt op een echte werksituatie. Als je straks aan het werk bent, zal je verschillende vaardigheden moeten inzetten voor een prettige en effectieve samenwerking met je collega s. Tijdens je opleiding/stage krijg je door samen te werken de mogelijkheid om aan verschillende vaardigheden te werken. Hierbij kun je denken aan luisteren, discussiëren, feedback geven, conflicten oplossen etc. Voor een goede samenwerking is het belangrijk (bij de start van een opdracht) het te hebben over de volgende vier punten (zie dia). 9
Voorwaarden voor een effectieve samenwerking Duidelijke doelen Open communicatie en duidelijke werkafspraken Verantwoordelijkheid Taak- en rolverdeling 19-4-2014 Instructie: Neem de bovenstaande punten door en licht toe. Informatie Duidelijke doelen Bespreek met elkaar duidelijk en concreet wat jullie doel is. Zo kun je gelijk weten of jullie op dezelfde lijn zitten of andere verwachtingen hebben. Wat wil je samen bereiken? Open communicatie en duidelijke werkafspraken Voor samenwerking is het belangrijk dat je elkaar kunt aanspreken op wat er goed gaat en wat er minder goed gaat. Hiervoor zijn wel duidelijke afspraken en een taakverdeling nodig. Het open communiceren is niet altijd makkelijk, hier zal je ook in moeten groeien. Als je elkaar vertrouwt en respecteert zul je wat sneller kritiek kunnen ontvangen van de ander. Verantwoordelijkheid Bij een samenwerking ben je gezamenlijk verantwoordelijk. Ieder groepslid is belangrijk voor een goed resultaat. Dat betekent bijvoorbeeld dat als een medestudent zijn afspraken niet nakomt dat je elkaar aanspreekt, maar ook elkaar helpt en ondersteunt als het niet lukt. Taak- en rolverdeling Een goede taak- en rolverdeling is ontzettend belangrijk voor het succes van het team. Bespreek met elkaar waar je goed in bent. Wees op de hoogte van elkaars kennis en kwaliteiten. Vervolgens kun je aangeven wat dieper in te willen gaan op de rollen in een team. Tijdens het samenwerken hoef je niet alles zelf te kunnen. Elk teamlid brengt ervaring en kennis mee, maar heeft ook een bepaalde rol in het team. De een is misschien creatief, of juist een goede planner, de ander is sociaal en communiceert makkelijk en weer een ander teamlid zorgt 10
voor een prettige sfeer tijdens het samenwerken. Al die kwaliteiten heb je nodig voor een goede samenwerking. Teamleden vullen elkaar aan. Iedereen heeft twee of drie teamrollen die hij heel makkelijk oppakt. Belbin (een Engelse managementprofessor) heeft uitgevonden dat er 9 verschillende teamrollen zijn. Laat vervolgens de volgende dia zien. Teamrollen 19-4-2014 Instructie: Neem de kenmerken en valkuilen van de verschillende rollen door. Bedrijfsman Beschrijving/kenmerken: doener, komt met oplossingen, neemt verantwoordelijkheid, zet door, wil op een snelle tempo doorwerken, houdt van afspraken Valkuilen: is niet zo flexibel, kan niet zo snel schakelen, kan het denken over het doel overslaan om snel aan de slag te kunnen Een kenmerkende uitspraak van een bedrijfsman: We hebben afgesproken om dit zo te gaan doen, dus laten we dat ook doen. Brononderzoeker Beschrijving/kenmerken: doener, energiek, neemt graag initiatief, creatief, nieuwsgierig, past zich makkelijk aan, motiveert anderen, kan goed verkopen dus ook presenteren Valkuilen: heeft moeite met beslissingen nemen, laat ideeën makkelijk weer los, kan niet lang zitten (bijvoorbeeld lang vergaderen), kan taken half afgemaakt laten liggen omdat hij niet meer nieuwsgierig is. Een kenmerkende uitspraak van een brononderzoeker: Ik weet nog wel iemand die iets voor ons kan betekenen. Plant Beschrijving/kenmerken: denker, heeft ideeën maar houdt deze vaak voor zichzelf, houdt van zijn vrijheid (niet van regels) Valkuilen: gaat slecht om met weerstand, kan teleurgesteld raken als niet of negatief op zijn ideeën wordt gereageerd. Een kenmerkende uitspraak van een plant is: Ik heb wel goede ideeën over hoe we dit kunnen oplossen. Daar ga ik even over nadenken. 11
Monitor Beschrijving/kenmerken: denker, waarschuwer, neemt ieder reactie even onder de loep en bekijkt het kritisch, observeert veel, stelt veel vragen, kan goed adviseren. Valkuilen: kan moeilijk tot een besluit komen, komt koel en afstandelijk over, kan soms moeilijk een genomen besluit accepteren (kan daardoor discussiëren). Een kenmerkende uitspraak van een monitor is: Ik vind dat we nog even moeten nadenken of dit nu wel de beste oplossing is. Het lijkt me niet logisch. Vormer Beschrijving/kenmerken: energiek, neemt graag initiatief, probeert graag nieuwe dingen uit. Valkuilen: kan soms dwingend zijn, heeft de neiging om een idee pas goed te vinden als hij het zelf heeft bedacht, laat zich niet makkelijk overtuigen. Een kenmerkende uitspraak van een vormer is: Laten we starten! Voorzitter Beschrijving/kenmerken: zorgt ervoor dat een team knopen doorhakt, nieuwsgierig, kan goed vragen stellen en samenvatten, straalt zelfvertrouwen uit, heeft structuur nodig, Valkuilen: kan soms zijn macht misbruiken om een besluit door te drijven, zodat de opdracht af is (niet omdat hij zijn zin wil krijgen, maar omdat hij graag resultaat ziet). Een kenmerkende uitspraak van een voorzitter is: Ik wil graag weten hoe anderen hierover denken. Zullen we een rondje maken? Zorgdrager Beschrijving/kenmerken: zal letter voor letter alles nakijken voor hij iets opstuurt, kan goed plannen, prettig in de omgang, betrokken, maakt grappen, Valkuilen: kan slecht tegen tijdsdruk (als bijvoorbeeld iets ingeleverd moet worden), kan door andere groepsleden gebruikt worden om alles nog even netjes te maken waar anderen geen zin meer in hebben. Een kenmerkende uitspraak van een zorgdrager is: Ik wil dat stuk nog even lezen voordat je het mailt naar de docent. Groepswerker Beschrijving/kenmerken: de warme sfeerbewaker, bemiddelaar, gaat vaak op zijn gevoel af, komt met ideeën, maakt grapjes, positief, kan andere groepsleden goed motiveren, wil liever samen aan een opdracht werken dan zelfstandig, behulpzaam, meegaand. Valkuilen: Werkt niet graag zelfstandig, komt alleen moeilijk op gang, gaat conflicten liever uit de weg, is niet zo assertief, geeft niet snel feedback, probeert het iedereen naar de zin te maken. Een kenmerkende uitspraak van een groepswerker is: Ik voel spanning in de groep. Zullen we het er even over hebben? Specialist( geen denker of doener, daarvan niet opgenomen in de taart ) Beschrijving/kenmerken: heeft kennis, is goed in het bedenken van oplossingen, kan goed zijn eigen werk organiseren, doorzetter, een stille eenling, wil graag zelfstandig werken, Valkuilen: weinig interesse voor het samenwerken. Een kenmerkende uitspraak van een specialist is: Wat wil je precies weten? 12
De boven genoemde teamrollen zijn nodig om je inzicht te geven in de sterke en minder sterke kanten van je groepsgenoten en van jezelf. Als je deze inzichten hebt, kun je ervoor zorgen dat de samenwerking prettig verloopt. Hiervoor zijn wel samenwerkingsafspraken nodig. Met de volgende opdracht gaan we daar mee aan de slag. Opdracht Tien geboden (30 minuten) Introductie (2 min.) Zoals jullie weten gaan jullie de komende maanden samenwerken in kleine groepjes om bedrijfsbezoekjes te organiseren, gastdocenten uit te nodigen of allerlei andere activiteiten bedenken en uitvoeren waar jullie als groep behoefte aan hebben. Om ervoor te zorgen dat dit allemaal prettig verloopt, ga je eerst afspraken met elkaar maken om uiteindelijk de tien belangrijkste regels vast te stellen. Opdracht De tien geboden 2-5-2014 Rollen vormen en rollen verdelen (3 min.) Vorm groepjes van 4 of 5 deelnemers ( je kunt ook de groepen aanhouden van de vorige opdracht). Na het vormen van de groepjes is het belangrijk om gegevens uit te wisselen. Denk hierbij aan e-mailadressen en telefoonnummers. Om de vergaderingen/overlegmomenten met je groepsgenoten prettig te laten verlopen is het belangrijk om de volgende drie belangrijke functies onderling te verdelen. 13
De drie belangrijke taken Voorzitter Notulist Penningmeester 5-5-2014 Instructie: Een aantal van deze taken zijn al eerder besproken, maar sta toch kort stil bij wat er van ze wordt verwacht zodat ze onderling de geschikte persoon hiervoor kunnen kiezen. Informatie Voorzitter; opent de vergadering, stelt de agendapunten op en neemt deze door, neemt de notulen door, zorgt ervoor dat alles soepel verloopt, zorgt ervoor dat iedereen zijn zegje kan doen, houdt de taak goed voor ogen, neemt de leiding en vat samen. Notulist; haalt de beste ideeën eruit, zorgt dat de gemaakte afspraken op papier staan en alle groepsgenoten deze ontvangen. Penningmeester; zoekt uit hoeveel iets kost, houdt de administratie bij ( bv. bonnetjes). 14
1. Gegevens groep: Naam E-mailadres Telefoonnummer Functie 2. 3. 4. 5. 6. Tien geboden opstellen (15 min.) + nabespreken (10 minuten) Vraag alle deelnemers in hun groepjes een eigen tien geboden op te stellen over samenwerken en deze op een flap te schrijven. Met deze aanpak worden de regels besproken, opgesteld en kort gepresenteerd naar de groepsgenoten. Zo creëert ieder groep een gemeenschappelijk vertrekpunt. Vraag door bij onduidelijkheid en geef feedback. Hierna kunnen de groepen de gemaakte afspraken in onderstaand overzicht opschrijven, wat vervolgens in de K!X-map kan. 15
1. Tien geboden voor een goede samenwerking 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 16
Evaluatie (10 minuten) Evaluatie Hoe heb je de training ervaren? 2-5-2014 Instructie: Als het goed is heb je voor de training de kaarten prettige gevoelens en onprettige gevoelens (Gevoelswereldspel) open op een tafel gelegd. Geef aan dat je het erg belangrijk vind om terug te krijgen naar hoe de deelnemers de trainingen hebben ervaren. Iedere deelnemer kiest een kaart met een prettig gevoel erop en/of een kaart met een onprettig gevoel erop, die aangeven hoe de training is beleefd. Als iedereen weer zit kun je de deelnemers vragen het kaartje toe te lichten. Je kunt ipv kaarten ook foto's gebruiken. Voor het evalueren kun je ook gebruik maken van afbeeldingen/foto s (Water naar de zee dragen). 17