RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij De Zonnewijzer Plaats : Heerhugowaard BRIN-nummer : 25KE Onderzoeksnummer : 121159 Datum schoolbezoek : 6 januari 2011 Rapport vastgesteld te Groningen op: 9 maart 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 en 13 januari 2011 een onderzoek uitgevoerd op R.K. Jenaplanschool De Zonnewijzer naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor De Zonnewijzer een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de eindopbrengsten voldoende zijn. Daarom zou de inspectie de school bezoeken met een regulier onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek. Tijdens de voorbereiding van dit bezoek bleek echter dat de meest recente tussentijdse opbrengsten ten tijde van de voorbereiding van het bezoek onvoldoende waren. Daarom heeft de inspectie besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten de uitgewerkte planning van het schoolontwikkelplan 2010-2011 en het jaarverslag 2009-2010. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2 (EA), 3/4/5 (JK), 3/4/5 (JJ), 6/7/8 (SV), 6/7/8 (MB) en 6/7/8 (KR). Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, leerstofaanbod, tijd, didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding, kwaliteitszorg en voorwaarden voor kwaliteitszorg. pagina 5 van 13
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.1.1 Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.1.2 Bij de aangeboden leerinhouden voor rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.2.1 De leerinhouden voor Nederlandse taal worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.2.2 De leerinhouden voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 10.2 De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan. 10.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 10.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT1b In de schoolgids is informatie opgenomen over standaard gecontroleerde onderdelen (art. 13 WPO) NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 9 van 13
2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het onderwijs op De Zonnewijzer is over het geheel genomen van voldoende kwaliteit. Het team werkt op professionele wijze aan de kwaliteit van haar onderwijs. Wel vertoont het onderwijs op enkele punten risico's. Dit komt tot uiting in het feit dat de tussentijdse resultaten vorig schooljaar onder de ondergrens lagen die de inspectie bij haar beoordeling hanteert. De school had dit zelf ook geconstateerd en heeft maatregelen genomen om deze resultaten te verbeteren. Inmiddels zijn de meest recente tussenopbrengsten voldoende. Het team laat de afgelopen twee jaar een groeiende opbrengstgerichte houding zien. Ook is de zorg en begeleiding beter gestructureerd. Toch ziet de inspectie met name op dat laatste gebied nog een aantal verbeterpunten. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De eindopbrengsten van De Zonnewijzer zijn over drie jaar (2009, 2010, 2011) bezien voldoende. De school verantwoordt zich over haar eindresultaten met de methodeonafhankelijke toetsen van het leerlingvolgsysteem voor rekenen en wiskunde en begrijpend lezen in groep 8. Ook de meest recente tussenopbrengsten (januari '11) zijn nu voldoende. Wel is begrijpend lezen een aandachtspunt. Zowel in groep 6 als in groep 7 lagen de resultaten op de betreffende methodeonafhankelijke toetsen vorig schooljaar nog onder de ondergrens. In januari '11 scoort groep 6 voldoende op deze toets, maar met de nieuwe normen die ingaan per eind van dit schooljaar, zouden de opbrengsten voor begrijpend lezen in deze groep nogmaals als onvoldoende worden beoordeeld. Mogelijk hangt dit samen met de tot voor kort matige resultaten voor voortgezet technisch lezen. De resultaten hiervoor in groep 4 lagen vorig schooljaar namelijk ook onder de ondergrens. Ook in de overige groepen waren deze resultaten toen aan de lage kant. De school heeft het onderwijs in technisch lezen voor zwakke lezers sinds afgelopen schooljaar dan ook geïntensiveerd en geeft aan de invoering van een methode voor voortgezet technisch lezen te overwegen. Tot slot lagen de resultaten voor rekenen en wiskunde in groep 6 vorig schooljaar onder de ondergrens. De school heeft in verband hiermee haar instructie voor rekenen anders georganiseerd en heeft voor de leerlingen die zwak scoorden in genoemde groep een periode van remedial teaching ingezet. Ook heeft het team afspraken gemaakt over het aanleren van strategieën bij rekenen en wiskunde. Positief is dat de verschillende verbeteractiviteiten hebben geresulteerd in voldoende tussenopbrengsten in januari '11. Overigens waren de resultaten voor technisch lezen in groep 3 en rekenen en wiskunde in groep 4 vorig schooljaar al voldoende. Opbrengsten van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften De school heeft voor de meeste leerlingen die op een eigen leerlijn werken sinds halverwege vorig schooljaar een ontwikkelingsperspectief opgesteld tot het einde van de basisschool. Omdat deze ontwikkelingsperspectieven nog niet helemaal goed zijn uitgewerkt, onder andere door het ontbreken van voldoende concrete tussendoelen en soms van een sluitende onderbouwing, kan onvoldoende vastgesteld worden of deze leerlingen zich conform hun mogelijkheden ontwikkelen. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 1.4 als onvoldoende. pagina 10 van 13
Opbrengstgerichtheid Uit het bovenstaande blijkt dat de resultaten op De Zonnewijzer aandacht verdienen, maar dat het team zich daar voldoende van bewust is. Een drijvende kracht achter het vergroten van deze opbrengstgerichtheid is de huidige intern begeleider. Zij brengt op overzichtelijke wijze de opbrengsten in kaart, toont aan waar deze onder de ondergrenzen liggen en werkt aan het opstellen van schoolspecifieke doelen. Zoals hierboven aangegeven onderneemt de school actie als de resultaten achterblijven. Omdat de school tot vorig schooljaar nog niet voor alle leerlingen ook de juni-toetsen van het leerlingvolgsysteem afnam, kon pas naar aanleiding van de januari-toetsen van '11 worden vastgesteld dat deze acties tot verbetering hebben geleid. De school is van plan de toetsen met ingang van dit schooljaar integraal in te voeren. Onderwijsleerproces Het onderwijsleerproces is zowel in pedagogisch als didactisch opzicht van voldoende kwaliteit. Dat geldt eveneens voor de wijze waarop het onderwijs op de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen is afgestemd. Hierbij heeft de school steeds meer aandacht voor het aanbod aan de meerbegaafde leerlingen. Ten opzichte van het vorige schoolonderzoek in 2004 heeft de school nu ook haar doorgaande lijn vanuit groep 1-2 naar groep 3 op orde. Opvallend is de sterke taakgerichtheid die de leerlingen tijdens de geobserveerde lessen lieten zien. Zeker in combinatiegroepen is dit een compliment waard: de leerlingen die geen instructie van de leerkracht kregen, waren tijdens de geobserveerde lessen goed geconcentreerd met hun eigen werk bezig. Aandachtspunt is wel de instructie zelf en de betrokkenheid van de leerlingen daarbij: hoewel beide elementen over het geheel bezien van voldoende kwaliteit zijn, was in een aantal lessen meer sprake van 'aan het werk zetten' dan van échte instructie en was de actieve betrokkenheid van leerlingen niet altijd optimaal, mogelijk doordat verschillende instructies achter elkaar plaatsvonden en de totale instructietijd daardoor aan de lange kant was. Zorg en begeleiding De leerlingenzorg is nu goed gestructureerd. Leerkrachten geven aan blij te zijn met de concrete handelingsadviezen die zij van de intern begeleider krijgen. Voor de meeste leerlingen kan de school aantonen dat geanalyseerd wordt waar de hiaten liggen en wat mogelijke oorzaken van achterstanden zijn. Op basis daarvan gaan leerkrachten, vaak naast de remedial teacher, aan de slag met genoemde leerlingen. De wijze waarop dit gebeurt, beoordeelt de inspectie echter nog als onvoldoende planmatig. In teveel gevallen ontbreekt een handelingsplanning waarin concrete doelen zijn benoemd, goed is uitgewerkt wat er precies met de leerling gedaan gaat worden en hoe de taakverdeling tussen leerkracht en remedial teacher is. Mede als gevolg daarvan is ook de evaluatie nog onvoldoende: hoewel de intern begeleider en de leerkrachten naar eigen zeggen elke twee maanden een tussenevaluatie hebben met betrekking tot zorgleerlingen, is onvoldoende inzichtelijk of leerlingen voldoende vooruitgang hebben geboekt of dat de zorg voortgezet of bijgesteld moet worden. Het feit dat nog niet standaard ook de juni-toetsen van het leerlingvolgsysteem worden afgenomen, maakt de evaluatie ook minder inzichtelijk. In een aantal gevallen heeft de inspectie bovendien geconstateerd dat onvoldoende is onderbouwd waarom leerlingen, soms al in de middenbouw, op een individuele leerlijn zijn geplaatst. Mogelijk zouden deze leerlingen meer profiteren van extra zorg en begeleiding, eventueel in combinatie met een minimumprogramma op het niveau van de eigen jaargroep. pagina 11 van 13
Kwaliteitszorg De school heeft haar kwaliteitszorg op de meeste onderdelen op orde. De directie stuurt de schoolontwikkeling op adequate wijze aan en het team laat een professionele en open houding zien bij het werken aan kwaliteitsverbetering. Verbeterpunt is de evaluatie van het onderwijsleerproces over een langere periode van een aantal jaren. Op dit moment hanteert de school geen systematiek om dit op structurele wijze te doen. Op bestuursniveau is wel een aanpak gekozen. De school gaat deze in principe volgend schooljaar invoeren. pagina 12 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan R.K. jenaplanschool De Zonnewijzer het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Tekortkomingen in de naleving Er zijn tekortkomingen in de naleving van wettelijke vereisten geconstateerd, die in het kader van programmatisch handhaven zijn gecontroleerd. Er zijn onvolledigheden in de inhoud van de schoolgids geconstateerd. In de schoolgids ontbreken de volgende onderdelen: - een passage waarin de school haar onderwijsresultaten beschrijft, vermeldt waarmee zij deze vaststelt, deze afzet tegen een norm, een oordeel geeft over de kwaliteit ervan en deze in meerjarig perspectief beziet; - Een passage waarin het adres van de klachtencommissie is vermeld en is aangegeven binnen welke termijn een klacht ingediend moet zijn. Het beleid van de inspectie is deze tekortkomingen op dit moment nog niet als tekortkoming te beoordelen bij de betreffende indicator over het naleven van wet- en regelgeving. Wel heeft de inspectie met het bevoegd gezag afgesproken dat in de volgende versie van deze schooldocumenten het ontbrekende onderdeel is opgenomen. Ten aanzien van de ouderbijdrage was geconstateerd dat informatie ontbrak over de vrijwilligheid van de ouderbijdrage. De inspectie heeft het bevoegd gezag opdracht gegeven alle ouders schriftelijk te informeren over de ontbrekende informatie over de ouderbijdrage en aan te geven wat het schoolbeleid is op dit punt. Het bevoegd gezag heeft hieraan inmiddels voldaan. pagina 13 van 13