beraadslaging/proces verbaal Kopie Raad van Bestuur AG Stedelijk Onderwijs Zitting van 25 november 2016 Besluit GOEDGEKEURD A-punt AG Stedelijk Onderwijs Samenstelling de heer Koen Daniëls; mevrouw Freya Piryns; mevrouw Fauzaya Talhaoui; mevrouw Mie Branders; mevrouw Peggy Pooters; mevrouw Carine Leys; de heer Koen Laenens; mevrouw Lisa Geets; de heer Claude Marinower; mevrouw Leen Verbist de heer Alex Tanguy; de heer Bavo Smits mevrouw Carine Sneyers Iedereen aanwezig, behalve: mevrouw Carine Sneyers; mevrouw Ann Van Dyck Zijn verontschuldigd: mevrouw Peggy Pooters; de heer Koen Laenens 2 2016_RVBAGSO_00150 BON - Actief Burgerschap - Visie en realisatie actief burgerschap - Groeinota - Kennisneming Beknopte samenvatting De voorgestelde groeinota (actief burgerschap) biedt een leidraad om de werking rond actief burgerschap te concretiseren. In het bijgevoegde actieplan worden bovendien de prioritaire acties toegelicht, die de ruggengraat zullen vormen voor deze concretisering. Motivering Gekoppelde besluiten 2015_RVBAGSO_00035 - Stedelijk Onderwijs - Aangepaste missie en visie AG SO en speerpuntennota voor 2015 - Goedkeuring 2015_DCAGSO_00211 - Actief burgerschap - Aanstelling projectleider in het kader van actief burgerschap - Goedkeuring Aanleiding en context Actief Burgerschap is een van de vier beleidspijlers binnen de in 2015 vernieuwde missie en visie van het Stedelijk Onderwijs. Actief burgerschap Ten tweede: we gaan voor maximale betrokkenheid. Zo worden niet alleen het werkkader, maar ook de wederzijdse verwachtingen voor iedereen duidelijk. Het Stedelijk Onderwijs weet en zegt waar het voor staat en waar het voor gaat. Als we zeggen dat iedereen welkom is, bedoelen we dat we niemand uitsluiten. Daarmee zeggen we niet dat we zomaar iedereen zijn gang laten gaan. Het Stedelijk Onderwijs staat voor Stedelijk Onderwijs Antwerpen 1 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen
ambitieus onderwijs en een aantal ijzersterke waarden: vertrouwen, deskundigheid, openheid, betrokkenheid en inspiratie. We bieden onze leerlingen en cursisten een veilig en open kader om te kunnen leren en door te groeien tot gewaardeerd burger in de stad. We verwachten van alle betrokkenen de inspanning om dat samen te realiseren. Hierdoor wordt het engagement groter en neemt men een volwaardige plek in onze gemeenschap in. Actief burgerschap vormt een rode draad in het pedagogisch project van het Stedelijk Onderwijs en kan niet los worden gezien van de waarden die centraal staan in onze organisatie. Juridische grond NVT Regelgeving: bevoegdheid NVT Inspraak De nota is het resultaat van overlegrondes met de bedrijfsdirecteur, de divisiesdirecteurs, managers serviceen coördinatiecentrum, CLB-medewerkers en scholen (directies en leerkrachten). De groeinota werd besproken in het R&D-overleg en afgestemd met het kabinet Onderwijs. Argumentatie Het directiecomité heeft op 10 oktober 2016 deze groeinota, en het bijgevoegd actieplan, goedgekeurd. Het doel van deze groeinota is: - een gemeenschappelijk vertrekpunt creëren voor interne en externe communicatie over actief burgerschap - consensus creëren in de organisatie rond de basisprincipes van actieve-burgervorming - een aanzet geven voor de concrete verankering van actief burgerschap in de organisatie van het Stedelijk Onderwijs Het directiecomité wil deze groeinota graag ter kennisname voorleggen aan de raad van bestuur. Financiële gevolgen Ja Strategisch kader Dit besluit past in de realisatie van volgende doelstellingen/projecten: 4 - Lerende en werkende stad 1SLW03 - Door het organiseren en aanbieden van kwalitatief onderwijs biedt het Stedelijk Onderwijs eerlijke ontplooiingskansen, die elke lerende grijpt om talenten en competenties te ontwikkelen en door te groeien tot een verantwoordelijke wereldburger 1SLW0303 - Elke lerende kan leren in een brede school, academie of centrum, waar verwante opleidingen samenwerken met partners uit het werk- en maatschappelijk veld 1SLW030302 - Elke instelling integreert de leeromgeving in de wereld en de wereld in de leeromgeving in functie van de ontwikkeling van wereldburgerschap Stedelijk Onderwijs Antwerpen 2 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen
Besluit Artikel 1 De raad van bestuur van het Autonoom Gemeentebedrijf Stedelijk Onderwijs Antwerpen neemt kennis van de voorgestelde groeinota actief burgerschap en het bijhorend actieplan. Artikel 2 De uitvoering van bepaalde acties, zoals omschreven in het actieplan, zijn onder voorbehoud van goedkeuring budgetopmaak 2017. Bijlagen 1. Groeinota Actief Burgerschap.pdf 2. Actieplan Actief Burgerschap 2016-2017.pdf Stedelijk Onderwijs Antwerpen 3 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen
Groeinota: Wat betekent actief burgerschap voor het Stedelijk Onderwijs? De synthese die hier wordt geboden wil de medewerkers van het Stedelijk Onderwijs inspireren om voor zichzelf naar manieren te zoeken waarop zij, vertrekkend vanuit hun eigen bijdrage aan de organisatie, een rijk leerklimaat voor actieve burgers kunnen creëren of ondersteunen. Zoals de naam van deze nota aangeeft, is dit een voorlopige synthese, die de ruimte laat aan de medewerkers en de lerenden om samen mee vorm te geven aan de actieve-burgervorming in het Stedelijk Onderwijs. Deze open en activerende invulling van het concept sluit, zoals zal blijken, goed aan bij de basisfilosofie van actieve-burgervorming. 1. Wat is actief burgerschap? Bij de notie actief burgerschap zijn beide leden van belang. Burgerschap omvat het erkennen van maatschappelijke rechten en plichten en het opnemen van de civiele verantwoordelijkheden die de huidige samenleving hanteert. Het actieve van actief burgerschap slaat dan weer op de kritische zin waarmee een democratische burger zelf meebouwt aan de maatschappij, in interactie met de andere leden van de gemeenschap. Actief burgerschap is aldus de basishouding waarmee een geëngageerde burger verantwoordelijk en kritisch deelneemt aan de samenleving en er samen met anderen vorm aan geeft. De houding van een actieve burger is een duurzame basis waarmee mensen de uitdagingen van een samenleving in voortdurende verandering het hoofd kunnen bieden. 2. Hoe kan je actief burgerschap onderwijzen? Je wordt niet geboren als een actieve burger, maar je kan wel leren er een te worden. Net als het onderwijs zelf bewandelt actieve-burgervorming een interessante weg tussen enerzijds de zelfontplooiing van de lerende stimuleren en anderzijds de lerende socialiseren door hem kaders aan te reiken (mens- en kinderrechten, de grondwet, de waarde van geweldloosheid, ). Om iemand echt te engageren, volstaat het geenszins om hem kennis van de kaders bij te brengen; maar een vurig engagement zonder ondersteuning garandeert evenmin een sociale en vreedzame instelling. Leren een actieve burger te worden berust niet op kennis alleen. Het wordingsproces hangt evenzeer af van positieve attitudes en overtuigingen. Om ervoor te zorgen dat we deze attitudes en overtuigingen ingang doen vinden, is het belangrijk de leerlingen actief bij het schoolleven en het leerproces te betrekken. De school, academie of centrum vervult een dubbele rol als het op actieve-burgervorming aankomt. Aan de ene kant is de school een micromaatschappij waarin een lerende in interactie met zijn klas- of schoolgroep kan experimenteren met visies en engagementen, hierin begeleid door een ervaren en vaardig team van leerkrachten en directieleden. Aan de andere kant bereidt de school de overgang voor op de buitenwereld, door de lerende kennis van de kaders bij te brengen en systematisch zijn grenzen te verleggen. 3. Waarom kiest het Stedelijk Onderwijs voor actief burgerschap? Het is niet zo dat scholen voorheen geen actieve burgers vormden. Toch werd actief burgerschap voorheen nooit zo uitdrukkelijk gethematiseerd. Waarom kiest het Stedelijk Onderwijs er nu voor om van actief burgerschap een speerpunt in de organisatie te maken? De expliciete keuze van het Stedelijk Onderwijs voor actief burgerschap is ingegeven door drie maatschappelijke evoluties: - De superdiversiteit van de grootstad zorgt ervoor dat er niet langer één evident waardenkader wordt gehanteerd, met dreigende polarisering als mogelijk gevolg. In zulk een klimaat hebben we bij uitstek nood aan verantwoordelijke jongeren die zich thuis voelen in de samenleving, die genuanceerd kunnen oordelen over moeilijke kwesties en die zich vaardig engageren om in interactie met anderen de maatschappij mee vorm te geven. Stedelijk Onderwijs Antwerpen 4 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen
- In de nabije toekomst krijgen we ongetwijfeld te maken met de (verdere) gevolgen van de technologisering, globalisering, het economisch systeem en de beperkte draagkracht van de aarde. Er zal meer dan ooit nood zijn aan geïnformeerde, kritische, creatieve en zelfzekere individuen die zich inzetten om deze uitdagingen het hoofd te bieden. - In de onderwijswereld tracht men via een veelvoud aan benaderingen (leren leren, samen tot aan de meet, duaal leren, differentiatie, motiverend evalueren, ) de motivatie van lerenden te vergroten en hen de tools aan te reiken om hun kennis actief toe te passen. Deze pedagogische vernieuwingen resulteren niet enkel in leerwinst; ze stimuleren jongeren ook om in hun latere leven leergierig en ondernemend in de wereld te staan, om samen te werken met anderen, om zich duidelijk en creatief uit te drukken, om begrip te hebben voor andermans eigenheid en vrijheden, kortom: om een actieve en gewaardeerde bijdrage te leveren aan de samenleving. Als Stedelijk Onderwijs zullen we deze uitdagingen, en vooral de eerste twee, niet alleen kunnen oplossen, maar door het versterken van de volgende generaties burgers kunnen we optimistisch zijn dat zij vanuit een positieve instelling mee zullen bouwen aan de samenleving van morgen. 4. Pedagogische visie en missie rond actief burgerschap Bij een activerende attitudevorming is het cruciaal een voorbeeld te zijn van de maatschappelijke meerwaarde van democratie en actief burgerschap. Dat betekent dat we er binnen de organisatie naar streven om op een zelfbewuste manier actief burgerschap uit te dragen in onze professionele taken. Voor het Stedelijk Onderwijs betekent actief burgerschap dat we steeds nagaan hoe uitdagingen die voortkomen uit de leefwereld van de lerenden, uit hun samen functioneren als groep en uit de bredere maatschappelijke context een educatieve meerwaarde kunnen betekenen voor ons pedagogisch project. Actief burgerschap is een verhaal van de hele organisatie, van personeel én van de lerenden. We kunnen burgerschapswaarden niet zomaar overdragen, maar wel samen een sterke leeromgeving creëren. Onze basiswaarden vertrouwen, deskundigheid, openheid, betrokkenheid en inspiratie geven hier de richting aan, niet alleen in de interactie met de lerenden, maar ook met elkaar. Onze netwerkgedreven en op feedback gerichte organisatiecultuur helpt ons een stimulerend klimaat te scheppen waarin leerkrachten en directies hun voorbeeldfunctie van gemotiveerde ankers van actieve-burgervorming kunnen opnemen. Door zelf met de bril van een enthousiaste actieve burger naar onze taak te kijken, willen we immers een stimulerend voorbeeld zijn dat de lerenden aanzet tot actieve zelfontplooiing. We stellen onszelf tot uitdaging een veilige thuishaven te creëren voor al onze lerenden, waarin fouten maken mag en mensen in interactie van elkaar kunnen leren. Door de sterke meerwaarde te laten zien van het opgroeien in een open democratie, bieden we onze leerlingen of cursisten van jongs af aan rijke kansen om vanuit hun eigen levensvisies en met respect voor elkaar mee vorm te geven aan de schoolcultuur. Deze actieve bewustwording van de plaats in het schoolgebeuren en in de toekomstige maatschappij is een solide basis voor het nemen van verantwoordelijkheid. Hoe vroeger we de overgang van de tijdelijke leeromgeving van het Stedelijk Onderwijs naar de permanente leeromgeving van de buitenwereld voorbereiden, des te meer kunnen we werken aan het zelfvertrouwen van de leerling of cursist om ongeremd zijn eigen grenzen te verleggen en levenslang te blijven leren. Zo helpen we hen van de buitenwereld een binnenwereld te maken, in een opbouwende sfeer van maatschappelijke waardering. Het Stedelijk Onderwijs biedt, zowel vanuit zijn situering in de grootstad als vanuit de superdiverse samenstelling van zijn leerlingenpopulatie, een optimale en doorleefde voedingsbodem om de overgang van Stedelijk Onderwijs Antwerpen 5 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen 2
de micromaatschappij van de school naar de macromaatschappij van de buitenwereld organisch te begeleiden. Het Stedelijk Onderwijs gaat doelbewust aan de slag met de realiteit waarvoor we onze lerenden voorbereiden en die ze zelf meebrengen naar de klas. Actief burgerschap richt zich hierbij niet alleen op het opvoeden van zogenaamde probleemgroepen, maar wil alle leerlingen op gelijkwaardige wijze voorbereiden op een rijk en interactief leven in onze democratische maatschappij. In onze antwoorden op maatschappelijke problemen zoals radicalisering, kansarmoede, interlevensbeschouwelijke conflicten en de recente vluchtelingencrisis zetten we bij voorkeur in op een structurele versterking van de deskundigheid van de leerkracht. 5. Vooruitgang door ondersteuning, bewustwording en efficiëntie Het actief-burgerschapsbeleid van het Stedelijk Onderwijs richt zich dus in de eerste plaats op de ondersteuning bij concrete vragen en problemen, maar is tegelijk ook ambitieuzer. We willen ernaar streven om de acties die we rond actief burgerschap ondernemen steeds bewuster en doelgerichter te gaan doen. Door jaren (impliciete) ervaring met actieve-burgervorming is er in de organisatie van het Stedelijk Onderwijs al een grote expertise aanwezig. Via netwerken willen we elkaar inspireren op de weg naar een geïntegreerde en duurzame verankering van actief burgerschap op het niveau van elke school, academie of centrum. Daarnaast willen we bekijken hoe we dit proces vanuit het strategisch beleidsniveau kunnen opvolgen, en zinvolle feedback kunnen geven welke acties een groot effect hebben op de ontwikkeling van onze lerenden. Hiertoe onderzoeken we hoe we in kaart kunnen brengen dat onze lerenden vooruitgaan als zelfstandige, kritische en ondernemende individuen die mee de samenleving van morgen vorm gaan geven. 6. 5 inspiratiepijlers Om goede praktijkvoorbeelden naar boven te brengen en aldus de veelzijdigheid van actieve-burgervorming te belichten, hebben we nood aan een structuur die ons bewust maakt van onze feitelijke impact en die ons in staat stelt dezelfde taal te spreken. Actief burgerschap is een complexe en abstracte term, die we daarom vertalen naar 5 inspiratiepijlers. Het is niet de bedoeling om al deze pijlers krampachtig af te checken. Wel willen deze pijlers in kaart brengen waar de noden van de scholen, academies of centra liggen, en hoe actief burgerschap hieraan kan tegemoet komen. Ook tonen de pijlers waar sommige scholen, academies en centra nu al sterk op inzetten, en geven ze aan waar er nog potentieel zit om de werking te verrijken. a) Actuele en maatschappelijke uitdagingen Door aandacht te hebben voor de leefwereld van onze lerenden en voor de bredere maatschappelijke context, bereiden we hen voor op een leven in onze complexe maatschappij, waarin een betrokken interesse en kritische zin geen overbodige luxe zijn. Door vurig te ageren tegen sociale reproductie en tegen een ongekwalificeerde uitstroom, willen we inspirerende voorbeelden zijn van burgerlijk engagement in de grootstad en daarbuiten. b) Samen school maken Bij samen school maken gaat het erom dat er een grote leerwinst wordt geboekt wanneer alle betrokkenen kunnen bijdragen aan het leerproces. Via samen school maken zetten we in op twee aan elkaar gelinkte concepten: actieve participatie van alle betrokkenen in het schoolgebeuren en een brede school waarin de buitenwereld mee in het leerproces betrokken wordt. c) Omgaan met conflicten Niet alleen is een school die efficiënt omgaat met pesten en conflicten een aangenamere plek om te leren; op zulk een school krijgt de lerende ook stimulerende voorbeelden om te streven naar vreedzaamheid. Door te Stedelijk Onderwijs Antwerpen 6 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen 3
werken aan de sociale vaardigheden van de lerenden, geven we hen proactief kaders om zonder geweld met elkaar om te gaan. d) Werken vanuit diversiteit De erkenning en de waardering van de reële diversiteit op de klasvloer is een belangrijke hefboom om jezelf als een actieve burger te ontwikkelen. De meerwaarde van diversiteit erkennen verzet zich tegen het uitsluiten van bepaalde groepen of individuen, zowel in de klas als in de maatschappij. De vele vormen van diversiteit (gender, levensbeschouwing, afkomst, taal, specifieke onderwijsbehoeften, ) geven aanleiding tot reflectie over morele wederkerigheid: als ik erkenning wil voor wie ik ben, ben ik dat ook aan alle anderen verschuldigd. e) Internationalisering De buitenwereld is meer dan de grootstad alleen. Door de lerenden een blik te gunnen op de wereld maken we hen bewust van overkoepelende menselijke problemen en verantwoordelijkheden. Zo stimuleren we de ontwikkeling van wereldburgerschap, die de lerende helpt om ook in het latere leven eventueel ook buiten de Antwerpse context mee te bouwen aan de samenleving. Het Stedelijk Onderwijs zet al jarenlang in op internationale projecten, stages en samenwerkingen, en plant deze activiteiten in het kader van actief burgerschap verder te zetten en uit te breiden. 7. Iedereen helemaal op z n plek, een voortdurende dynamiek De droom van het Stedelijk Onderwijs, iedereen helemaal op z n plek, krijgt in het licht van actief burgerschap een sterke dynamische kant. Een wereld in voortdurende verandering vraagt om flexibele, bereidwillige en ondernemende individuen, die zich deelachtig voelen aan de samenleving. Zo dragen zij steeds opnieuw bij aan de dynamische, collectief gedragen democratie. Om ervoor te zorgen dat onze lerenden de vaardigheden en attitudes verwerven die nodig zijn in deze interactieve zoektocht, moeten we actieve burgers vormen. En om actieve burgers te vormen, moeten we zelf durven actieve burgers te zijn. Stedelijk Onderwijs Antwerpen 7 / 7 Lange Gasthuisstraat 15 2000 Antwerpen 4