CAMPAGNE My Body My Rights 11u Danielle Hennaert & Helen Blow
Structuur presentatie Amnesty International campagne & acties AI aanbevelingen en IGVM knelpunten: wie moet nu wat doen? Website & brochure politie & IGVM Wat hebben slachtoffers nodig? Seksueel geweld binnen een relatie hoe hulp verlenen? Literatuur & websites
Wat staat er in het AI rapport? http://nieuws.vtm.be/binnenland/80372-1- op-4-vrouwen-al-gedwongen-totseks?ref=facebook 1 op de 4 Belgische vrouwen is al ooit door haar partner gedwongen tot seks. Dat blijkt een enquête van Amnesty International. Een schokkend cijfer, maar veel vrouwen minimaliseren dat seksueel geweld. Ze stappen zelden naar de politie of zoeken weinig of geen gespecialiseerde hulp. Slachtoffers van seksueel geweld kunnen altijd terecht op het nummer 1712 of de website www.1712.be
ZE VRAGEN EROM: STOP VERKRACHTING CAMPAGNE
My Body My Rights Seksuele en reproductieve rechten Internationale campagne 2014-2015 5 focusregio s Nationaal luik
NATIONAAL LUIK: VERKRACHTING Verkrachting is een misdrijf waarbij seksualiteit wordt misbruikt op de meest perverse manier Vrouwen én mannen Machtsmisbruik, psychisch en fysiek geweld Desastreuze gevolgen
NATIONAAL LUIK: VERKRACHTING Taboe Secundaire victimisatie Steeds schending van mensenrechten Aantasting van fysieke en psychische integriteit Steeds onaanvaardbaar
HARDE CIJFERS 8 officiële klachten per dag 2/3 DNA stalen niet onderzocht Hoge seponeringsgraad Lage veroordelingsgraad: slechte Europese leerling Tipje van ijsberg: 90% Veiligheidsmonitor
EIGEN ONDERZOEK Perceptie van seksueel geweld In omgeving Zelf slachtoffer?
PERCEPTIE Groot probleem maar aantal slachtoffers wordt onderschat (25% tov 46%) Cliché profiel slachtoffer
TEKORTKOMINGEN BELEID Hulpverlening niet gekend Politie Medisch onderzoek Gerecht
TEKORTKOMINGEN BELEID Veel woorden, weinig daden Februari nieuwe stappen aangekondigd. Sensibiliseringscampagne op gang gezet, op andere concrete invullingen blijft het wachten Knelpunten dienen aangepakt te worden
AANBEVELINGEN AMNESTY Blijvende sensibilisering Financiële middelen Coördinatie en samenwerking tussen politiek, gerecht en politie/slachtofferdiensten Statistische gegevensverwerking (sekse, veroordeling, actie politie/parket)
AANBEVELINGEN AMNESTY Politie Steeds proces-verbaal Aanmoedigen klacht indienen Verhooromstandigheden verbeteren Basisvorming verbeteren en uitbreiden Betere begeleiding naar andere diensten
AANBEVELINGEN AMNESTY Medische opvang en begeleiding Standaard medisch attest Investering in analyse SAS en uniformiteit gebruik Verklaring aan slachtoffer indien geen analyse Vorming (forensisch bij SAS)
AANBEVELINGEN AMNESTY Kortom: een alomvattend pakket aan wettelijke en uitvoerende maatregelen om verkrachting effectief aan te pakken.
Knelpuntennota IGVM & AI-eisen in dialoog met elkaar Analyse door Sabine Hellemans
Verkrachting in België 1. Harde cijfers Wetenschappelijk onderzoek Vlaanderen (Sexpert) o 1/10 mannen en 1/5 vrouwen < 18 jaar seksueel grensoverschrijdend gedrag o 1/40 mannen en 1/7 vrouwen > 18 jaar seksueel grensoverschrijdend gedrag o Daders < 18 jaar: meestal familielid, kennis o Daders > 18 jaar: meestal partner of ex-partner Politie statistieken 2013 o 8 klachten van verkrachtingen/dag o Aanranding van de eerbaarheid -> Seksueel geweld is geen ver-van-ons-bed verhaal!
Verkrachting in België 2. Knelpunten op meerdere niveaus Stappenplan Aangifte politie Verhoor politie/ medisch onderzoek Voorlegging aan parket o o o 90% slachtoffers doet geen aangifte bij politie Slechts 4/100 Belgische dossiers leidt tot effectieve veroordeling Verklaring seponering gebrek aan bewijs (56%) onbekende dader (17%) gedrag slachtoffer, beperkte maatschappelijke weerslag, relationele aard (<-> wet verkrachting binnen huwelijk)
Verkrachting in België 3. Aanbevelingen door Amnesty International Nood aan allesomvattend plan en maatregelen 3.1. Algemene aanbevelingen o Coördinatie en samenwerking op federaal en regionaal beleidsniveau IGVM: coördineert interdepartementale werkgroepen en expertnetwerken IGVM: coördineert onderzoek naar seksueel geweld en verspreidt good practices BIZA: opmaak handboek Zedenmisdrijven BIZA: seksuele misdrijven prioritair in veiligheidsplan (nationaal en zonaal) o Financiële middelen in functie van preventie, duurzame begeleiding slachtoffers en daders o Statistische, systematische gegevensverwerking om beleid te informeren en maatregelen te nemen o Toegankelijke eerstelijnshulp en bijstand
Verkrachting in België Aangifte politie Verhoor politie en ev. medisch onderzoek Voorlegging aan parket o Sensibiliseren slachtoffers Snelle aangifte Gebruik SAS Speciale aandacht voor kwetsbare groepen (handicap, sekswerkers, mensen zonder papieren) o Laagdrempelige en toegankelijke hulpverlening kenbaar maken drempel bij slachtoffers < feiten verjaard, nut van aangifte?, pijnlijke verhoren, medische onderzoeken, juridische procedures, Doel: wegwerken drempels rekening houdend met wensen slachtoffer Hoe: Beschikbaar maken toegankelijke eerstelijnshulp ( 1712 ) Kennis vergroten over medische, juridische & psychosociale bijstand
Verkrachting in België 3.2. Aanbevelingen op niveau stappenplan Aangifte politie Verhoor politie/ medisch onderzoek Voorlegging aan parket o Politie Meer aandacht seksueel geweld in basisopleiding politieschool + expertise lesgever Opleiding onthaalbediende politie in functie van goede juridische, medische, psychosociale HV Draaiboek in functie van uniformisering opvang en verhoor in politiezones Voortgezette opleiding verhoor van minderjarige en meerderjarige slachtoffers seksueel geweld Actualisering gidsen SAS Uitbreiding MEMO seksueel geweld -> checklist bij verhoor Uitbreiding accommodatie en personeel in functie van audiovisueel verhoor Uitwerking expertisenetwerk en permanentiesysteem voor verhoor slachtoffers Bewustwording politie opmaken PV, ook al zijn de feiten verjaard
Verkrachting in België Aangifte politie Verhoor politie/ medisch onderzoek Voorlegging aan parket o Medische opvang Sensibiliseren huisartsen om seksueel geweld bespreekbaar te maken + gebruik van SAS Opleiden multidisciplinaire teams ziekenhuizen voor afnemen SAS Opleiding gezondheidswerkers in functie van eerste antwoorden aan slachtoffers Meer gespecialiseerde opleidingen seksueel geweld Permanente opvang voor slachtoffers in ziekenhuizen Informeren en mogelijkheid op testen van SOA s Mogelijkheid tot testen op HIV Onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag door gezondheidswerkers
Verkrachting in België Aangifte politie Verhoor politie/ medisch onderzoek Voorlegging aan parket o o o o o o o o o o o o o Seponeringsbeleid: verklaren aan slachtoffers waarom seponering Sensibilisering magistraten om audiovisueel verhoor bij meerderjarigen kenbaar te maken Inbreng slachtofferdimensie bij opstellen evaluatie Sensibilisering parket tot samenwerkingsprotocollen met ziekenhuizen Uitbreiding wetsdokters seksueel geweld Forensisch advies voor magistraat welke analyses er dienen te gebeuren Databank DNA om te linken met eerdere stalen Duidelijkheid gerechtskosten Vereenvoudiging verjaringssysteem Slachtoffer altijd verwittigen van strafuitvoeringsmodaliteiten Risicotaxatielijst of dader ter beschikking moet blijven van strafuitvoeringsrechtbank na straf Investering in dadertherapie
Nieuwe website van politie & IGVM
Wat hebben slachtoffers nodig? Dossier van Kris De Groof
Wie is het slachtoffer? Van Dale: (historiek) offerdier dat op een altaar werd geslacht Van Dijk: dit onderstreept het etiket dat SO zielig is en verwachting dat SO hun lot lijdzaam moeten ondergaan en wraakrecht opgeven, en veroorzaakt secundaire victimisatie : slachtoffers zijn ook slachtoffer van de repressieve reactie van de maatschappij op hun natuurlijke en gerechtvaardigde woede. iemand die buiten zijn schuld lichamelijke, financiële of geestelijke schade lijdt; iemand die het moet ontgelden. In verschillende regelgeving wel wat verschil, maar over algemeen grote consensus Wel verschil tussen rechten SO, benadeelde persoon en burgerlijke partij
Hét slachtoffer bestaat niet: iedereen kan SO zijn of worden van de meest uiteenlopende zaken en in zeer verschillende situaties In media en in de perceptie van modale burger: zwartwit beeld van SO en plegers, waarbij de pleger de boeman is en het slachtoffer de pechvogel die op zijn pad is gekomen. 6 kenmerken van complete, legitieme en niet-ambigue slachtofferstatus: SO is zwak in relatie tot de pleger: vrouwelijk, ziek, zeer oud, zeer jong of een combinatie hiervan SO is, als hij of zich al niet deugdelijk gedraagt, dan toch zeker gewoon bezig met zijn legitieme, gewone dagelijkse zaken SO heeft geen aandeel in wat er gebeurde SO heeft geen relatie met de pleger en kent de onbekende die het misdrijf pleegde niet de pleger is ontegensprekelijk groot en slecht SO heeft de juiste combinatie van kracht, invloed of de mogelijkheid om het statuut van slachtoffer te verkrijgen zonder sterke tegengestelde gevestigde belangen te schaden en dus weerstand uit te lokken.
Schokkende gebeurtenis en trauma Het verschil gewone en traumatische gebeurtenis = verschil in intensiteit en gevoelens die ermee gepaard gaan. Schokkende gebeurtenis = buiten de normale, alledaagse en te verwachten gebeurtenissen voor iedereen schokkend en ingrijpend onverwacht, geven een gevoel van machteloosheid en veroorzaken een acute ontwrichting van het dagelijkse leven Traumatische gebeurtenis één of meerdere schokkende gebeurtenissen Gaat gepaard met intense (doods)angst terwijl dit gebeurt en intense emoties na het gebeurde Trauma: PTSS vastgelopen verwerking
Verwerkingsproces In 1 ste instantie: normale reactie op abnormale situatie De impactfase: tijdens de gebeurtenis zelf 3 primaire reacties: fight (strijd aangaan met de dader: letterlijk via een aanval of verbaal aanvallen of discussiëren met de dader), flight (wegvluchten), freeze (bevriezen: uitvoeren van opdrachten van de dader zonder iets te voelen zijn, aan de grond genageld of flauwvallen) De naschokfase: onmiddellijk na de gebeurtenis tot 2 à 3 dagen na de feiten een gevoelens van verslagenheid, verdriet of kwaadheid, trillen van lichaam of ledematen, spierpijnen, maag- of hoofdpijn, De verwerkingsfase: eerste weken of maanden na de feiten 2 reacties: ontkennen en herbeleven; wisselen elkaar af = normaal verwerkingsproces. Voor een slachtoffer: een echte doorwerkperiode, met een voortdurende innerlijke strijd Problematische of moeilijke verwerking: SO blijft in 1 van deze fasen vastzitten
Prevalentie Slachtofferenquêtes: Benadrukken belang van dark number bij het bestuderen van criminaliteit relativeren de toename van criminaliteit in officiële criminaliteitsstatistieken bevestigen de nauwe relatie tussen slachtoffer en dader en de omvang van familiaal geweld tonen aan dat slachtofferschap statistisch gezien niet willekeurig voorkomt: vooral sociaal kwetsbare individuen die in stedelijke gebieden wonen Veiligheidsmonitor gemiddeld slechts 38% van de misdrijven worden bij politie gemeld.
Meest voorkomende misdrijven: Diefstal en afpersing Geweld tegen eigendom (vandalisme) Misdrijven tegen lichamelijke integriteit (veiligheidsmonitor: 7% van de Belgen de 12 maanden voor bevraging SO van bedreigingen met lichamelijk geweld)
Risico om slachtoffer te worden Merendeel van delicten beperkte groep slachtoffers vb. geweldsdelicten: 1% bevolking = SO van 59% van de geweldsdelicten; 49% van seksuele delicten en 43% van geweldsdelicten in de USA = herhaald slachtofferschap. de ijzeren wetten van herhaald slachtofferschap : Een klein deel van de slachtoffers draait op voor een groot deel van de delicten Slachtofferschap is de beste voorspeller van nieuw slachtofferschap Het risico op herhaling neemt proportioneel toe, naarmate iemand vaker slachtoffer geworden is De kans op herhaling geldt bij zo goed als alle delicten (zowel persoons- als objectgebonden delicten) Het vertrouwen in de politie daalt bij elke herhaling Het onveiligheidsgevoel stijgt bij elke herhaling De kans op het ontwikkelen van psychologische klachten stijgt bij elke herhaling Oorzakelijke verbanden hebben zowel met feitelijke gegevens zoals woonomgeving, als met persoonsbonden kenmerken te maken
Noden van slachtoffers Sluiten erg aan bij rechten van het SO Groot deel van SO s verwachten enkel dat ze schade terug (vergoed) krijgen Meest vermelde behoefte: emotionele ondersteuning, iemand om mee te praten Emotionele behoefte: (eerste) opvang en steun erkenning in het kader van verwerking, herstel en afsluiting van het gebeurde
Noden in strafproces: behoefte aan een snelle respons en waar nodig een ingreep in de situatie. SO wil als belanghebbende worden aanzien & informatie ontvangen over het strafdossier SO hebben vooral behoefte aan gerechtigheid: een rechtvaardige straf, daarom geen wraak Nood aan informatie: uitleg over de gang van zaken, wat er verwacht wordt, wat rechten zijn bescherming (is pleger vrij of niet) of om inzicht te krijgen in het hoe en waarom iets is gebeurd informatie over het verwerken van het gebeurde en over preventiemogelijkheden
Praktische noden: bezittingen zo snel mogelijk terug krijgen herstelwerkzaamheden, huishoudelijk werk, het regelen van formaliteiten, transport, tolkdiensten, medische hulp, Financiële noden: materieel herstel: best dat de pleger SO rechtstreeks vergoedt geld lenen of compensatie bij een fonds of verzekeringsmaatschappij aanvragen en hier hulp bij krijgen Primaire noden: Bescherming en veiligheid Noodhulp (voedsel, onderdak)
Noden in eerste opvang en onthaal SO best snel na de feiten contacteren vermindert kans op (PTSS) verhoogt kans op snellere verwerking Eerste hulp in opvang/onthaal praktische en concrete ondersteuning op basis van wat het slachtoffer nodig heeft of nodig zal hebben kan niet ingeschat worden op basis van de aard of de ernst van het misdrijf Watchful waiting: meeste SO s herstellen op natuurlijke manier met de steun van hun eigen sociale netwerk deze rol niet overnemen
Voor meeste SO: voldoende dat ze informatie krijgen, aangepast aan hun noden.! dat SO weten dat er iemand is bij wie ze terecht kunnen is heel belangrijk, het geeft hen erkenning Leidraad: noden SO bevragen SO s zijn geen hulpvragers pro-actief of outreachend werken: Hercontactname (erkenning) Verwijsstrookje Binnen CAW s ook voor SO die geen klacht indienen
Noden bij begeleiding Focus op 3 aspecten: verwerkingsproces, juridische gevolgen en praktische gevolgen van Slachtofferschap SO actief steunen om controle en onafhankelijkheid terug op te nemen Directieve, gedragsmatige methodieken Meegolven met strafdossier Groepsbegeleiding en -opvang: Heel wat SO s hebben behoefte aan verwerkingsproces met lotgenoten Geen debriefings, wel informatievergaderingen Ook hier: watchful waiting
Preventie en structureel werken Belangrijke taak van de drie partners rond slachtofferzorg Zekere moeheid in blijvend samenwerken (vinden thema s, vaak dezelfde zaken, ) Blijft nodig, er blijft nog veel werk aan de winkel Focus op kwetsbare slachtoffers en herhaald slachtofferschap Kans met EC-directives
Seksueel geweld binnen een relatie Helen Blow
De dynamiek van partnergeweld Alle lagen van de bevolking Evenveel bij holebi s als hetero s Evenveel bij ethnische minderheden 2 belangrijkste soorten partnergeweld Common couple violence Intimate terrorism
De dynamiek van partnergeweld Fysiek geweld Psychisch geweld Economisch geweld SEKSUEEL GEWELD Verkrachting wettelijk mogelijk binnen huwelijk of samenwoningsverband Verplichten porno te kijken, zich uit te kleden, enz Vernederingen en beledigingen op seksueel vlak Cybergeweld & bijhorende chantage
Gevolgen van seksueel geweld Niet enkel van fysieke aard Verstrekkende gevolgen voor de kwaliteit van het leven. Er ontstaat een gevoel van belemmering van bewegingsvrijheid en van vrijheid in het algemeen. Sociale relaties en de stabiliteit ervan kunnen sterk teruglopen, een gevoel van eenzaamheid, een gebrek aan vertrouwen in anderen, klachten in de relatie kunnen ontstaan, evenals diverse langdurige psychische klachten Functioneringsproblemen psychosomatische klachten en seksuele problemen
Geweld tussen partners begrijpen. Hoe hulp verlenen? Crisis aangrijpen om te MOTIVEREN De rugzak -> samenwerken met andere instanties De spiraal van geweld Veiligheid installeren Time out Veiligheidsplan Tijdelijk huisverbod
Motiveren
Cliënt gemotiveerd? Uitleg rugzak Uitleg woedethermometer Opstellen veiligheidsplan Installatie veiligheid Afspraken time-out en/of voorwaarden uithuisplaatsen Uitleg spiraal van geweld Werken aan communicatie- en relatievaardigheden Werken aan problemen op andere levensdomeinen
De rugzak Stress, negatieve emoties, frustraties Escalerende communicatie Geweldmoment
Na het geweld: De PLEGER Schaamt zich Betuigt spijt Wil het goed maken Splitst het geweld af Legt schuld bij slachtoffer
Na het geweld: Het SLACHTOFFER Schaamt zich Voelt zich tekortschieten Neemt verantwoordelijkheid op zich Vermijdt nieuw geweld door alerter te worden Rechtstreekse confrontatie vermijden
Kalmte herstelt zich Spijt wordt aanvaard Gedeelde visie op schuld/verantwoordelijkheid Gevaar voor nieuwe escalatie Geblokkeerd worden bij goed maken Confrontatie met gevolgen die hij/zij niet terecht vindt Circulaire processen Escalatie van het geweld
Spiraal van geweld (Van Lawick)
En de kinderen? Blootstelling Risico op fysieke kindermishandeling Risico over het hoofd te worden gezien Motiverende factor voor ouders
Kinderen nemen verschillende rollen aan Het helpend kind Het lastige kind Het kind dat zich terugtrekt Het kind in coalitie met het slachtoffer Het kind in coalitie met de pleger (controle) Ooggetuige Oorgetuige Getuige van de gevolgen Zelf ook slachtoffer
Veiligheid installeren Geweld stoppen en veiligheid installeren Pleger is verantwoordelijk voor gebruik van geweld Beide partners zijn verantwoordelijk voor eigen veiligheid en die van de kinderen -> veiligheidsplan -> vrijwillige time-out -> uithuisplaatsing
Meer lezen? Brochure IGVM seksueel geweld, wat nu? Materiaal Amnesty International Handboek familiaal geweld, Politeia Groen & van Lawick (2008), Intieme oorlog, Vangennep Groenen, Jaspaert, Vervaeke (2011), Partnergeweld, als liefde een gevecht wordt, Acco Brochure geweld in huis raakt kinderen : www.steunpunt.be
Websites www.hulpnaverkrachting.be www.1712.be www.partnergeweld.be/nl/
Dank u! Helen & Daniëlle