Voorstel opiniërende bijeenkomst Aan de opiniërende bijeenkomst Agendapunt Sliedrecht, 16 juni 2009 Onderwerp: Van milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma naar operationele concrete plannen 1. Inleiding Op 11 mei 2009 deelden wij u mee dat het milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma 2009-2010 in concept gereed was, maar dat ondanks alle inspanningen de hierin gegeven doelstellingen en activiteiten toch nog onvoldoende concreet waren om te kunnen vertalen in operationele plannen dan wel plannen van aanpak hiervoor. Voor de concretisering van de doelstellingen en activiteiten moest o.a. de huidige situatie nog beter in beeld gebracht worden. Het voornemen was hieraan voor zover mogelijk in mei 2009 de laatste hand te leggen met gebruikmaking van: - De resultaten van de door provincie Zuid-Holland uit te voeren CO2 nulmeting per gemeente; - De resultaten van een Quickscan-analyse uit te voeren door HVC naar de (on)mogelijkheden om in 2020 te komen tot een C02-neutrale gemeente; - De intern beschikbare en extra benodigde informatie voor eigen gebouwen etc.; - De eerste resultaten van de uitwerking Verkenning Klimaatbeleid in Drechtsteden In de praktijk is dit alles om diverse redenen niet haalbaar gebleken en zijn wij voornemens het definitieve milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma eerst na de zomervakantie tegelijk met de Begroting 2010 ter bespreking en advisering aan de bijeenkomsten van de raad aan te bieden Dit voorstel is enerzijds bedoeld u tussentijds te infomeren over de laatste stand van zaken en anderzijds bedoeld om met u tussentijds te kunnen spreken over de in het definitieve milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma vast te leggen richting om te werken aan een energieneutrale gemeente en prioritering. Met dit doel zijn wij ook voornemens waar mogelijk als eigenaar en/of gebruiker van gebouwen, openbare verlichting, etc een voorbeeldfunctie te vervullen Wij vernemen graag uw eerste reactie hierover. Mede op basis hiervan zal de laatste hand worden gelegd aan een definitief milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma. 000006 2. Resultaten Quickscan- analyse De resultaten van de Quickscan-analyse versneld uitgevoerd door HVC hebben wij echter inmiddels ontvangen. Deze analyse biedt een goed inzicht in het huidig energieverbruik in de gemeente Sliedrecht. Van het totale energieverbruik (exclusief water/binnenvaart) in 2008 nemen de huishoudens 50,6 % voor hun rekening en de industrie als goede tweede 18 %. De gemeentelijke gebouwen en voorzieningen nemen hiervan 2 % voor hun rekening. Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele concrete plannen d.d. 16 juni 2009
Indien we het energieverbruik willen verminderen, zullen we onze pijlen dus primair moeten richten op de huishoudens, te weten de gebruikers en eigenaren van de bestaande en nieuw te realiseren woningen. Tablis Wonen als eigenaar en beheerder van circa 3672 woningen dan wel circa 38 % van de bestaande woningvoorraad kan hiervoor niet gemist worden. Deze analyse laat tevens zien dat het aandeel duurzame energie in 2008 nog uiterst minimaal is. In Sliedrecht zijn de huishouden, industrie etc. nog in hoofdzaak aangewezen op aardgas. Het is zaak enerzijds het gebruik van aardgas terug te dringen en anderzijds hiervoor een duurzaam alternatief aan te bieden. Uit de effectenanalyse van de diverse productiemogelijkheden voor duurzame energie van HVC volgt dat in Sliedrecht tot 2020 vooral aardwarmte en windenergie reële kansen bieden om binnen de eigen gemeentegrenzen te komen tot een substantieel aandeel duurzame energie in 2020. Naar verwachting zal zonne-energie eerst na 2020 als een reële en rendabele duurzame energiebron kunnen worden ingezet en benut. 3. Centraal uitgangspunt: Sliedrecht een energieneutrale gemeente Als gemeente willen wij de inspanningsverplichting aangaan om in samenwerking met onze inwoners, instellingen en bedrijven binnen onze eigen gemeentegrenzen al het mogelijke in het werk te stellen om te komen tot een energieneutrale gemeente. Een energieneutrale gemeente wil zeggen dat de volledige energievraag door duurzame bronnen worden opgewekt. De opslag van CO 2 in nieuwe bossen of de ondergrond is geen optie. Duurzame energie mag wel binnen én buiten de gemeente worden opgewekt. Wij willen dit bereiken door enerzijds het energieverbruik te beperken en anderzijds het aandeel duurzame energie te vergroten. De eerlijkheid gebied te zeggen dat dit einddoel niet op de korte termijn gerealiseerd zal kunnen worden. Wij streven ernaar om het energieverbruik van fossiele brandstof in huishoudens en industrie ten opzichte van 2008 jaarlijks respectievelijk met 3 % en 2 % te verminderen. Landelijk wordt gestreefd naar een vermindering van het energieverbruik door en voor deze doelgroepen van respectievelijk 2 % en 1 %. Wij streven ernaar dat het aandeel duurzame energie opgewekt binnen onze gemeentegrenzen in 2020 minimaal 30 % bedraagt. Landelijk wordt gestreefd naar een aandeel van 20%. 4. Gemeente heeft voorbeeldfunctie als eigenaar en gebruiker Op onze weg naar een energieneutrale gemeente is het essentieel dat de gemeente als eigenaar en/of gebruiker van gebouwen, voorzieningen, persoon- en bedrijfswagens, openbare verlichting, openbare wegen, openbaar groen, water, riolering etc. een voorbeeldfunctie vervult voor derden. Het streven is al die maatregelen te initiëren, voor te bereiden en/of te treffen die de duurzaamheid van al deze zaken kunnen vergroten c.q. optimaliseren en die economisch verantwoord zijn. Wij streven ook als eigenaar en gebruiker naar een energieneutraliteit. Bij het voorbereiden en ontwerpen van nieuw te realiseren gemeentelijke gebouwen en voorzieningen, bijvoorbeeld de nieuwe gemeentewerf annex milieustraat, zal een energieneutraal gebruik centraal staan. Waar mogelijk zullen hierbij de (toekomstige) mogelijkheden van zonne-energie optimaal benut worden. Bij de vervanging van ons wagenpark zal mede in het kader van onze voorbeeldfunctie zo mogelijk geopteerd worden voor een elektrisch dan wel een op een andere duurzame brandstof voortgedreven voertuig. Ook bij de herinrichting van onze straten en pleinen willen wij extra Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 2 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009
aandacht gaan besteden aan het voertuig van de toekomst en met name de realisering van de hiervoor vereiste oplaadstations. 5. Doelgroepen en thema s Verkenningen Klimaatbeleid Drechtsteden richtinggevend In het concept milieubeleidsplan en milieu-uitvoeringsprogramma van de gemeente Sliedrecht voor de periode 2009-2010 vormt duurzaamheid de rode draad. Gemeenten en Rijk hebben in 2007 besloten om samen te werken aan een klimaatbestendig en duurzaam Nederland. Bij de opzet van dit concept beleid- en uitvoeringsprogramma laten wij ons leiden door de in opdracht van het Bureau Drechtsteden opgestelde Verkenning Klimaatbeleid in de Drechtsteden en de hierin gegeven doelgroepen en thema s. De Verkenning Klimaatbeleid in de Drechtsteden onderscheidt vier doelgroepen en drie overkoepelende thema s in hoofdzaak gericht op mitigatie c.q. het verminderen van energieverbruik Doelgroepen: 1. Gemeentelijke gebouwen, voorzieningen en inkoop 2. Woningen en utiliteit 3. Bedrijven 4. Verkeer en vervoer Overkoepelende thema s: 5. Duurzame energie-infrastructuur 6. Communicatie (educatie en voorlichting) 7. Analyse en monitoring De gemeenteraad heeft op 2 maart 2009 met dit verkenningenrapport en de nadere uitwerking hiervan onder regie van de Drechtsteden ingestemd. Bij de opzet van het concept beleid- en uitvoeringsprogramma is tevens rekening gehouden met het Thema Milieu uit de Programmabegroting 2008 van de gemeente Sliedrecht. De hierin beschreven uitgangspunten en activiteiten zijn vertaald naar c.q. opgenomen bij de bovengenoemde doelgroepen en thema s 6. Voorgestane prioritering op basis van doelgroepen, thema s en quickscan 6.1 Gemeentelijke gebouwen en voorzieningen De gemeente draagt zelf ca. 2% bij het energieverbruik in de gemeente Sliedrecht. We willen dit energieverbruik vanuit ons opdrachtgeverschap voor de eigen gebouwen (nieuwbouw, herinrichting en beheer), voorzieningen (openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, pompen en gemalen, civiele kunstwerken) en inkoop verminderen en waar mogelijk verduurzamen. Ter beperking hiervan willen we prioriteit geven aan: * Energieneutraal bouwen van nieuw te realiseren gebouwen en voorzieningen * Duurzaam inkopen 75 % in 2010 ; 100 % in 2015 * Verminderen energieverbruik in gebouwen en openbare verlichting. Nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen en voorzieningen energie neutraal: Kansen liggen hier met name bij nieuwbouw. In de naaste toekomst wordt gedacht aan de bouw van een nieuwe gemeentewerf en milieustraat in de Driehoek, een Bredeschool in Baanhoek West. De intentie is te streven naar energieneutrale gebouwen. Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 3 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009
Duurzaam inkopen Beleidsregel 18 van de nota Aanbestedingsbeleid van de Drechtsteden geeft aan dat bij het inkopen van producten en diensten zoveel als mogelijk sprake moet zijn van duurzaam inkopen. De VNG heeft zich op het volgende standpunt gesteld: o 75% duurzaam inkopen in 2010 o 100% duurzaam inkopen in 2015 Het staat de gemeente vrij om haar ambitieniveau hoger te stellen. In de nota wordt geadviseerd om daarbij minimaal het VNG-standpunt te volgen. Het SCD geeft aan dat het bereiken van 75% duurzaam inkopen in 2010 de nodige inspanning van de gemeente zal vergen. Zij wil de gemeente hierin graag ondersteunen. De intentie is het VNG-standpunt te volgen en het SCD daartoe opdracht te verstrekken Verminderen energieverbruik openbare verlichting De insteek is voor alle gemeentelijke voorzieningen, zoals openbare verlichting, pompen en gemalen en verkeerslichten onderzoek te doen naar reële maatregelen met een terugverdientijd van 15 jaar. In 2009 is door Citytec, bedrijfsonderdeel van Eneco dat zich bezig houdt met de plaatsing en het onderhoud van de openbare straatverlichting, een energiescan uitgevoerd. Eveneens is gebruik gemaakt van de rekenmethode Zicht op licht van SenterNovem. De doelstelling is om het energieverbruik terug te dringen met 15% in 2011 tot 30% in 2030. Bovenstaande is te realiseren door het invoeren van: - Kortere brandtijd - Waar mogelijk dimmen Bekeken zal worden in hoeverre een en ander niet strijdig is met het Politiekeurmerk OVL. 6.2 Woningen en Utiliteit De gebouwde omgeving nieuwbouw en bestaande woningen en utiliteitsbouw draagt voor ongeveer 40 % bij aan het energieverbruik in de gemeente Sliedrecht. Onze doelstelling is het energieverbruik van de bestaande woningen jaarlijks met 2% te verminderen. Het gestandaardiseerde gebouwgebonden energieverbruik willen we in de volle breedte van de nieuwbouwproductie per 1 januari 2011 verlagen met 25 % en 50 % per 1 januari 2015 ten opzichte van de op 1 januari 2007 geldende bouwregelgeving. In 2020 moet nieuwbouw energieneutraal worden gebouwd. Met dit doel willen we in 2009/2010 prioriteit geven aan c.q. extra aandacht besteden aan: * Maken van energieafspraken met Tablis Wonen * Energie op maat:verstekken energiebesparingsadviezen aan particuliere huishoudens * Herstructurering- en nieuwbouwopgaven, te weten Herstructurering Buitenuitbreiding West, Herstructurering BW plein, Herstructurering Bonkelaarplein, Nieuwbouw Watertorenterrein en Nieuwbouw Gezondheidscentrum Grote Rivieren Energieafspraken met Tablis Wonen Voor het maken van afspraken over energiezuinig renoveren of bouwen van woningen zullen de over kwaliteit en duurzaamheid in de regio Drechtsteden gemaakte c.q. te maken afspraken leidend zijn. Op basis van de energieprestatie van de bestaande woningvoorraad in 2008 /2009 c.q. de zogenaamde nulsituatie zal de mogelijke energiebesparing berekend worden en zullen zo nodig nadere afspraken gemaakt worden over aanvullende energiebesparende maatregelen. Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 4 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009
De kwaliteitseisen voor levensloopbestendige woningen, voor veiligheid en duurzaam bouwen zijn thans vastgelegd in regionale checklists. In 2009/2010 zal lokaal en bij voorkeur ook regionaal gebruik gemaakt gaan worden van GPR Bouwen. Energie op maat De successen van het project Energie op Maat (energiebesparingsadviezen aan inwoners) hebben er toe geleid dat gemeente Dordrecht, Leerpark en de woningcorporaties (Woonbron) gezamenlijk een uitwerking voor verdere opschaling hebben gemaakt. Het streven is in 2009/2010 aan minimaal 240 Sliedrechtse particuliere huishoudens in met name het koopsegment dergelijke adviezen te verstrekken. Daarnaast willen wij in 2009/2010 hierover ook structureel algemene voorlichting verstrekken via bijvoorbeeld onze gemeentepagina in het Het Kompas. Onze jonge (schoolgaande) kinderen zullen in 2009/2010 tenslotte ongewijzigd geïnformeerd worden over het thema duurzaamheid in al haar facetten via ons eigen NME-centrum. Herstructurering Oude Uitbreiding West In 2009/2010 zal onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden van de toepassing van warmte en koudeopslag en/of collectieve warmwatervoorziening t.b.v. ter plaatse na herstructurering te realiseren nieuwbouw. Inrichting Watertorenterrein In samenwerking met de projectontwikkelaar en de HVC is een onderzoek gedaan naar een duurzame energievoorziening voor dit gebied. De uitkomsten zijn inmiddels vertaald in een conceptvoorstel. 6.3 Bedrijven gemeente Sliedrecht Bedrijven nemen ca. 18% voor hun rekening van het energieverbruik in Sliedrecht. Ter beperking hiervan willen we prioriteit geven aan: * Ontwikkeling Duurzaamheidsplan Bedrijventerreinen * Stimuleren van bedrijven tot het uitvoeren van energiescans; * Stimuleren van investeringen in duurzame energie en beperking energieverbruik bij te realiseren nieuwbouw Ontwikkeling Duurzaamheidsplan Bedrijventerrein Nijverwaard In 2009 vindt onder regie van de Drechtsteden een pilot plaats met bedrijventerrein Groote Lindt te Zwijndrecht. Op basis van de ervaringen hiermee op te doen willen we vanaf 2010 in samenwerking met VSO komen tot een duurzaamheidsplan voor de Sliedrechtse bedrijventerreinen, te beginnen met de Nijverwaard. 6.4 Verkeer en vervoer De mogelijkheden voor een gemeente om het energieverbruik van het zakelijk transport (verkeer en vervoer) daadwerkelijk te beperken zijn minimaal. Voor ons als gemeente zien wij hier primair een faciliterende rol en een voorbeeldfunctie weggelegd. Voor het faciliteren van een beperking van het energieverbruik en voor het invullen van onze voorbeeldfunctie in deze willen we hier prioriteit geven aan: * Walstroomvoorzieningen * Uitbreiding Hoogwaardig Openbaar Vervoer * Vervanging eigen wagenpark door elektrische voertuigen Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 5 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009
* Goede P&R voorzieningen auto s en fietsen bij de stations en belangrijke bushaltes Walstroomvoorzieningen De realisering van walstroomvoorzieningen is een actie uit het Regionaal Programma Luchtkwaliteit Drechtsteden 2006-215. Uit haalbaarheidsonderzoek is gebleken dat de realisering van walstroomvoorzieningen in Sliedrecht zal leiden tot een verbetering van de luchtkwaliteit, een vermindering van CO2-uitstoot en vermindering van de geluidbelasting. In Sliedrecht zullen in 2009/2010 3 walstroomkasten met bijbehorend kabelwerk worden gerealiseerd. Uitbreiding Hoogwaardig Openbaar Vervoer In Baanhoek West moet een hoogwaardig openbaarvervoersknooppunt Station Baanhoek West worden gerealiseerd. Vervanging wagenpark door wagenpark voortgedreven op duurzame energie Vanuit onze voorbeeldfunctie en het feit dat het gebruik van elektrische voertuigen de toekomst heeft zal bij de vervanging van het bestaande wagenpark zo mogelijk gekozen worden voor een op elektriciteit dan wel op een andere duurzame brandstof voortgedreven wagenpark. Zo n wagenpark zal eveneens leiden tot een verbetering van de luchtkwaliteit, een vermindering van de CO2-uitstoot en een vermindering van de geluidsbelasting Goede P&R voorzieningen auto s en fietsen bij de stations en belangrijke bushaltes In het kader van de voorbereiding van het nieuwe station Baanhoek-West wordt hieraan extra aandacht besteed. Met Pro Rail wordt gezocht naar en gesproken over mogelijkheden om de bestaande voorzieningen bij het bestaande NS-Station verder uit te breiden en te optimaliseren. 6.5 Duurzame energie-infrastructuur Het aandeel duurzame energie in Sliedrecht is in 2008 nog minimaal. Het streven is dat het aandeel duurzame energie in 2020 minimaal 30% bedraagt. Ter vergroting van het aandeel duurzame energie wordt prioriteit gegeven aan: * Onderzoek naar mogelijkheden toepassing Geothermie / Warmtenet * Uitwerking van industriële restwarmte: Aansluiting op warmtenet van HVC * Nader onderzoek naar mogelijkheden windenergie. * Onderzoek naar Zonnepanelen op geluidschermen Mogelijkheden toepassing koude- en warmtenet voor nieuwbouw op Watertorenterrein In 2009 wordt een haalbaarheidsonderzoek verricht naar de toepassing van duurzame energie bij voor de op het Watertorenterrein te realiseren nieuwbouw. Uitwerking van industriële restwarmte Met het niet realiseren van een warmtenet in Baanhoek-West zijn voorlopig de kansen verkeken om aan te sluiten op het te realiseren warmtenet in Dordrecht. Nieuwe ontwikkelingen zullen uiteraard op de voet worden gevolgd. Nader onderzoek naar mogelijkheden windenergie De realisering van één windmolen staat gelijk aan de energievoorziening voor ca. 2500 huishoudens. Met een viertal turbines kan de energiebehoefte van alle Sliedrechtse huishoudens gedekt worden. In de provinciale Nota Wervel, laatstelijk geactualiseerd in 2006, zijn een tweetal locaties voor de opstelling van windmolens in Sliedrecht opgenomen. Door Eneco wordt momenteel studie gedaan naar deze Sliedrechtse locaties uit de Nota Wervel. De provincie Zuid-Holland werkt overigens inmiddels aan een nieuwe actualisering van haar beleid inzake Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 6 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009
windenergie, zoals weergegeven in de Nota Wervel. Bij de realisatie van het provinciaal beleid inzake wind energie spelen de gemeenten een belangrijke rol. Daarom zal hierover door de provincie met alle gemeenten, waarin locaties voor windturbines zijn gelegen, nog in de maand juni een overleg worden gevoerd. De nu aan de orde zijnde actualisatie, onder de werknaam Wervelender, is enerzijds gericht op de technische en ruimtelijke kenmerken van de locaties, anderzijds op het versnellen van de realisatie. In de recent door de Stuurgroep Transformatie Merwedezone vastgestelde Transformatievisie Merwedezone zijn de in de Nota Wervel opgenomen Sliedrechtse locaties overigens niet als voorkeurslocaties voor de ontwikkeling van windenergie geselecteerd en aangewezen. Onderzoek naar Zonnepanelen op geluidschermen Op basis van ervaringscijfers blijkt dat de bijdrage van mogelijk aan te brengen zonnepanelen op de bestaande geluidschermen aan te realiseren duurzame energie minimaal zal zijn en niet opwegen tegen de hiervoor te maken kosten en te leveren inspanningen. Berekeningen laten zien dat zonenergie pas rond 2020 is uitontwikkeld en rendabel wordt in de toepassing. 5.6 Overige In 2009 willen wij de Milieudienst Zuid-Holand Zuid de opdracht verstrekken om in samenwerking met de Afdeling Plantsoenen en Reiniging onderzoek te doen naar de mogelijkheden om met een uitbreiding van de bestaande groenvoorzieningen een substantiële bijdrage te leveren aan een verbetering van de bestaande luchtkwaliteit en/of een vermindering van de geluidsbelasting. Een uitbreiding van de bestaande groenvoorzieningen bij voorkeur te realiseren in het ten noorden van de Betuweroute te realiseren Regiopark Merwede. Wij vertrouwen erop u hiermee tussentijds voldoende te hebben geïnformeerd en vernemen graag uw eerste reactie over de hierboven kort beschreven richting en prioritering. Mede op basis hiervan zal de laatste hand worden gelegd aan een definitief milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma. Burgemeester en Wethouders van Sliedrecht, de secretaris, de burgemeester, M.J. Verhoef M.C. Boevée Van beleidsplan- en uitvoeringsprogramma naar operationele - 7 - concrete plannen d.d.. 16 juni 2009