Steunpunt Gelijke Onderwijskansen Diversiteit
Diversiteit Omgaan met diversiteit Leren omgaan met diversiteit in de wereld begint in de klas: verschillende onderwerpen, invalshoeken, meningen, gewoontes, omgaan met elkaar.(~burgerschapsvorming) Gelijke onderwijskansen & diversiteit Leerkrachtverwachtingen, beeldvorming, stereotyperend handelen Didactische praktijk in heterogene klassen Meer leerlingen tot meer leren brengen
Onderzoeksvragen Diversiteit Wat zijn leerkrachtpercepties m.b.t. omgaan met diversiteit, de leerlingen in hun klas en de klaspraktijk? Hoe handelen leerkrachten? Hoe organiseren ze hun klaspraktijk, hoe gaan ze om met de aanwezige diversiteit? Hoe gaan leerkrachten concreet om met leerlingen met bepaalde achtergrondkenmerken? Welke verbanden zijn er tussen percepties en handelen van leerkrachten en achtergrondkenmerken en leren van leerlingen (betrokkenheid, VLOT, rapporten, )?
Overzicht onderzoekskader Diversiteit Achtergrondvariabelen Output School - omgeving - samenstelling - populatie Leerkracht - leservaring - geslacht Leerlingen -SES -geslacht -thuistaal -leeftijd - afkomst/etnische herkomst Schoolbeleid Leerkracht -Handelen -Percepties m.b.t. diversiteit Klasklimaat Klaspraktijk -Leerlinginteracties -Leerkrachtleerlinginteracties Studievoortgang Schoolse resultaten -VLOT -schrijfvaardigheid -kennisconstructie -rapport Betrokkenheid & Welbevinden
Kwalitatief onderzoek Exploratief, interactief, constructivistisch onderzoek (Sierens, 2007) Natuurlijke setting (geen ingreep, wel aanwezigheid) Wat gebeurt er in de praktijk? Wat zien we dagelijks in klassen gebeuren? Tendensen opsporen
Onderzoeksopzet & -instrumenten 2 weken observatie in elke klas (begin- en einde van schooljaar) Video-opnames 2 weken, telkens 2 lesuren Wiskunde Nederlands Wereldoriëntatie Hoekenwerk indien van toepassing 2 u coöperatief leren (2 e semester) Telkens 2 groepen leerlingen (waaronder focusleerlingen) Interviews (2/lkr.) & vragenlijsten Inschatting van leerlingen door leerkracht (begin & einde schooljaar) Sociometrie (leerlingen, begin en einde van het schooljaar) Schooldocumenten Achtergrondvariabelen van leerkrachten en leerlingen
Analyse Verschillende stappen: Analyse van transcripties van video-data Leerkrachthandelen Leerlinginteracties Leerkracht-leerling interacties Analyse van interviews Leerkrachtpercepties over leerlingen, school, eigen handelen Leerlingpercepties Analyse schooldocumenten (schoolbeleid) Analyse van vragenlijsten (inschatting leerlingen,.) & sociometrie Analyse van achtergrondvariabelen Ook nog: Verbanden leggen tussen deze gegevens Koppelen aan gegevens van andere onderzoekers
Onderzoeksscholen Diversiteit Diversiteit
Onderzoeksscholen, leerkrachten & leerlingen 3 scholen 2 klassen/school (4 e en 6 e leerjaar) Aantal leerkrachten: 9 Totaal aantal leerlingen: 4 e leerjaar: 97 6 e leerjaar: 77 10 focusleerlingen/klas
Achtergrondkenmerken leerlingen Achtergrondvariabelen Output School - omgeving - samenstelling - populatie Leerkracht -leservaring -geslacht Leerlingen Schoolbeleid Klasklimaat Studievoortgang Schoolse resultaten -VLOT -schrijfvaardigheid -kennisconstructie -rapport Leerlingen -SES -geslacht -thuistaal -leeftijd - afkomst/etnische herkomst Leerkracht -Handelen -Percepties m.b.t. diversiteit Klaspraktijk -Leerlinginteracties -Leerkrachtleerlinginteracties Betrokkenheid & Welbevinden
Achtergrondkenmerken leerlingen (1) Geslacht leerlingen Meisjes Jongens Totaal (N) 4 e leerjaar 55 % 45% 89 6 e leerjaar 43% 57% 76 Op leeftijd Niet op leeftijd Op leeftijd Totaal (N) 4 e leerjaar 53% 47% 87 (2 missing) 6 e leerjaar 58% 42% 76 Samenstelling scholen School 1 School 2 School 3 Homogeen Turks bicultureel Marokkaans-Turks Heterogeen
Achtergrondkenmerken leerlingen (2) SES (op basis van diploma moeder)
Achtergrondkenmerken leerlingen (3) Geboorteland moeder Thuistaal
Eerste resultaten: leerkrachtpercepties Achtergrondvariabelen Output School - omgeving - samenstelling - populatie Leerkracht - leservaring - geslacht Leerlingen - SES - geslacht - thuistaal - leeftijd - afkomst/etnische herkomst Schoolbeleid Leerkracht -Handelen -Percepties m.b.t. diversiteit Klasklimaat Klaspraktijk -Leerlinginteracties -Leerkrachtleerlinginteracties Studievoortgang Schoolse resultaten -VLOT -schrijfvaardigheid -kennisconstructie -rapport Betrokkenheid & Welbevinden
Leerkrachtpercepties (1) Onderzoeksvraag: Wat zijn leerkrachtpercepties m.b.t. omgaan met diversiteit, de leerlingen in hun klas en de klaspraktijk? Belang van percepties: Leerkrachten passen hun onderwijs aan op basis van hun inschatting van leerlingen (Duru-Bellat, 2004; Weinstein, 2002) Verwachtingen t.a.v. leerlingen Aanpassen doelen Aanpassen didactisch handelen (Solomon & Battistich, 1996)
Leerkrachtpercepties: inschatting (1) Inschatting van leerlingen door leerkracht (4 e leerjaar)
Leerkrachtpercepties: inschatting (2) Inschatting van leerlingen door leerkracht (6 e leerjaar)
Leerkrachtpercepties: inschatting (3) Inschatting van leerkrachten verandert doorheen jaar (vb. WO = significant hoger) Binnen klas: variatie, standaarddeviatie geeft dit aan Volgende stap: Inschatting van leerlingen door leerkracht ~ achtergrondvariabelen, leerresultaten, handelen van leerkracht in de klas t.o.v. leerling.
Leerkrachtpercepties: interviews (1) Half-open interviews Peilen naar hoe leerkrachten denken over school, leerlingpopulatie, eigen didactisch handelen.
Leerkrachtpercepties: interviews (2) Eerste analyse van interviews Over school: 2 elementen keren steeds terug: Onderwijzen in een GOK-school daagt leerkrachten uit om didactisch vernieuwend te werken witte scholen Positief beeld van eigen school confrontatie met imago van eigen school (wat anderen denken over GOK-scholen)
Leerkrachtpercepties: interviews (3) Leerkrachten over leerlingen (eerste analyse) Eigen leerlingen: genuanceerd beeld Algemeen: stereotyperend denken over leerlingen Specifiek m.b.t achtergrond van leerlingen Eigen middenklasse achtergrond Achtergrond van leerlingen proberen te waarderen
Eerste resultaten: leerkrachthandelen Achtergrondvariabelen Output School - omgeving - samenstelling - populatie Leerkracht - leservaring - geslacht Leerlingen -SES -geslacht -thuistaal -leeftijd - afkomst/etnische herkomst Schoolbeleid Leerkracht -Handelen -Percepties m.b.t. diversiteit Klasklimaat Klaspraktijk -Leerlinginteracties -Leerkrachtleerlinginteracties Studievoortgang Schoolse resultaten -VLOT -schrijfvaardigheid -kennisconstructie -rapport Betrokkenheid & Welbevinden
Leerkrachthandelen (1) Onderzoeksvraag:Hoe handelen leerkrachten? Hoe organiseren ze hun klaspraktijk, hoe gaan ze om met diversiteit (inhoud & leerlingen). Belang van leerkrachthandelen: Verwachtingen & handelen Onderzoek toont aan dat bij hogere verwachtingen leerkrachten minder zelf controleren en leerlingen meer autonomie verlenen. Handelen Kwaliteit centraal: uitdagende leeromgeving, waarin kennis geconstrueerd wordt (interactie!) Alle leerlingen leren!
Leerkrachthandelen: eerste resultaten Leertijd (wat is gepland, wat observeren we?) Gehanteerde werkvormen Kwaliteit van leren binnen werkvormen Hoe? Welke leerlingen? Achtergronden? Welke vakken? Aandacht voor (omgaan met) diversiteit? Handelen t.a.v. bepaalde leerlingen
Leerkrachthandelen: leertijd (1) Overzicht (algemeen) Geobserveerde leertijd/school (gemiddelde (minuten) per week, niet opgenomen : godsdienst, LO en muzische vorming)
Leerkrachthandelen: leertijd (2) Overzicht 4 e leerjaar
Leerkrachthandelen: leertijd (3) Overzicht 6 e leerjaar
Leerkrachthandelen: leertijd (4) Conclusies Geobserveerde leertijd verschilt van geplande leertijd Administratie Opruimen Te laat Contractwerk, Projectwerk bevatten elementen van WO, Nederlands & wiskunde Verschillen tussen leerkrachten
Leerkrachthandelen: werkvormen (1) Gehanteerde werkvormen (2 weken, wiskunde, Nederlands en WO 6 klassen, 3 scholen)
Leerkrachthandelen: werkvormen (2) Overzicht 4 e leerjaar (aandeel werkvormen binnen vak)
Leerkrachthandelen: werkvormen (3) Overzicht 6 e leerjaar
Leerkrachthandelen: werkvormen (4) Conclusies Verschillen tussen leerkrachten! Werkvormen ~ vakken Wereldoriëntatie: vaak groepswerk Wiskunde: voornamelijk individueel werk, vaak klassikale verbetering. Nederlands: eerder een mix van werkvormen. Wat leerkrachten rapporteren >< wat we observeren Schoolbeleid: vb. samenwerkend leren
Verder onderzoek: kwaliteit van deze werkvormen Welke aspecten worden bekeken? Bvb. voor groepswerk (cfr. Gillies, 2006; Shachar 1990, Cohen; 1995;, Baines et al (2003): Leerkrachten Leerlingen Opdracht Verbaal gedrag: Instructie Stellen van vragen Orde Mediëren Aanmoedigen Feedback Verbaal gedrag: Vragen stellen Korte antwoorden Inspelen op antwoord Onderbreken Leiden Rol opnemen Niet-relevante opm. Taak (open/gesloten) Inbreng van studenten (antwoord construeren) Diversiteit in opdracht Meervoudige Intelligentie
Kwaliteit groepswerk (1) Ter illustratie: analyse van twee klassen (vierde leerjaar) aan de slag met groepswerk tijdens WO. Analyse van verbaal gedrag van leerlingen (verschillende elementen, hier enkel: relevant/niet relevant in relatie tot taak).
Illustratie verbaal gedrag leerlingen: 1 Klas 1 2 Klas 3 3 4 Groep 1 Groep 2
Kwaliteit groepswerk (3) Verschillen tussen 2 klassen Verschillen binnen twee groepen in eenzelfde klas. Groep 3: Meer interactie, meer relevante opmerkingen meer leren Alle leerlingen van de groep dragen bij. Verder onderzoek: Rol van leerkracht Inhoud taak & opdracht Link met achtergrondvariabelen leerlingen
Eerst puzzelstukken Achtergrondvariabelen Output School - omgeving - samenstelling - populatie Leerkracht - leservaring - geslacht Leerlingen -SES -geslacht -thuistaal -leeftijd - afkomst/etnische herkomst Schoolbeleid Leerkracht -Handelen -Percepties m.b.t. diversiteit Klasklimaat Klaspraktijk -Leerlinginteracties -Leerkrachtleerlinginteracties Studievoortgang Schoolse resultaten -VLOT -schrijfvaardigheid -kennisconstructie -rapport Betrokkenheid & Welbevinden
Dan puzzelen Koppelen van verschillende onderzoeksgegevens Opsporen van mogelijke verbanden Triangulatie met andere onderzoeken
Bedankt voor uw aandacht Lia Blaton Steunpunt GOK Lia.Blaton@ugent.be www.steunpuntgok.be www.diversiteitenleren.be