Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting

Vergelijkbare documenten
Vergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken

Vergelijking milieuaspecten LED-letter reclameverlichting

Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting

Vergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken

Vergelijking milieuaspecten led-lichtbakken

Vergelijking milieuaspecten LED reclame verlichting

Vergelijking milieuaspecten LED-reclameverlichting. Eindrapport onderzoek

Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste

Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste

Samenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen

Milieu-impact van groene wandsystemen

Screening LCA van e-waste recycling in Nederland

Aluminium, LCA en EPD

De Ecolizer 2.0. Een instrument voor introductie van ecodesign

transport grondstoffen verpakking water energie MANAGEMENT SUMMARY

Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf

Levenscyclusanalyse van grassportvelden. 22 november Jasper Scholten

Levenscyclusanalyse van groene wanden

Wat doen productie en import met beschikbaar zoetwater in de wereld?

LCA-quickscan vergelijking onkruidbestrijdingsmethoden

Milieucijfers SuperWijzer

Management samenvatting

Voorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen

Een tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze

Masterclass LCA. Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma

VERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

LCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt

Milieuanalyse: PaperWise als papier voor het tijdschrift Petrochem

management centrum bedrijfsadviseurs Marktomvang 2015 UNETO-VNI 1

TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie. Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015

Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint

Duurzaam parkeren als hoeksteen van strategie en innovatie

REFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen)

Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen?

LCA Quickscan: koffiebekers voor eenmalig gebruik

Duurzaamheid van daksystemen:

Led Display Centers en het juiste helderheidsniveau

Ecodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie

Duurzaam is de toekomst Wat is uw idee?

Emissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V

Levenscyclusanalyse (LCA) Product carbon footprint (PCF)

Duurzame oplossing door houtreparatie!

MATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

Levenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur. 28 november 2018

Curaçao Carbon Footprint 2015

CO 2 -uitstootrapportage 2011

Opleiding Duurzaam Gebouw :

Emissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies

CO 2 -uitstoot gemeente Delft

Ontwikkelen en Testen Carbon- en Water Footprint Module voor MasterLink (49)

Marktomvang installatiebranche (aangesloten leden UNETO-VNI) De techniek achter Nederland. management centrum bedrijfsadviseurs

Schaduwprijzen chloriden en bromiden

Circulaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs

De circulaire economie in praktijk - met de natuur als mentor -

Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak.

Elektrificeren van erfwerkzaamheden op een melkveebedrijf

Ecobalans Radiator Zmart 2.0

Handreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope

Milieubarometerrapport 2012

Nederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen

Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving

Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie

DoorTAStend, LCA studie van draagtassen

LCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden

EN De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten

CO 2 footprint rapportage Uzin Utz

Verantwoorde keuze van bestratingsproducten

Synthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten

Milieubarometerrapport 2016

BEDRIJFSINFORMATIE. VOOR PLUS groen beton. MRPI-code DATUM AFGIFTE 20 september 2012

KWR Januari LCA methodiek ter beoordeling van het vervangen of renoveren van een rioolleiding

Rapport. Klimaatvoetafdruk 2010 van Van Vessem & Le Patichou. (openbare versie)

Duurzaam bouwen en LCA s en de NMD. G. Jonkers NVVT

Werken met eenheden. Introductie 275. Leerkern 275

CO 2 -update H versie 2, 16 maart 2015

Levenscyclusanalyse van asfaltverhardingen

Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit

Invloed op duurzaamheid als constructeur via de MPG

P ow er Quality metingen: Harmonischen

Milieubarometerrapport 2017

Verlichting vergeleken. Een herziene versie. Rapport Delft, november Opgesteld door: H.J. (Harry) Croezen F.L.

WP4: Verbeterde schattingsmethode materiaalhoeveelheden in constructies! 1 april 2015, TKI KIEM!

Milieubarometerrapport 2015

Milieubarometerrapport 2016

CO2-PRESTATIELADDER BIJLAGE : HOOFDSTUK 3 CO2-FOOTPRINT 2016 GROEN & ALDENKAMP INSTALLATIETECHNIEKEN. versie 3

Milieueffecten van veranderingen bij Op Pad en SNP Reismagazine

Broeikasgasemissies in Nederland,

Milieubarometerrapport 2015

CO2-PRESTATIELADDER BIJLAGE : HOOFDSTUK 3 TUSSENTIJDSE. CO2-FOOTPRINT 2017 (schatting) GROEN & ALDENKAMP INSTALLATIETECHNIEKEN.

Broeikasgasemissies in Nederland,

Milieubarometerrapport 2018

Openbare!samenvatting! /! Energy!efficiency! in!de!keten!van! vulkaniseermiddelen! (Vultac TB7)! voor!toepassing!in!autobanden!

Inleiding. 1. Doelstelling en aanpak. 2. Methode

DEFINITIEVE RAPPORTAGE. Ketenanalyse tijdelijke bouwplaatsverlichting voor MNO Vervat

CO2 impact kringloopbedrijven

Life Cycle Analysis Granova. Heros Sluiskil B.V. Samenvatting uit rapport: Datum

Milieu Impact van Lampen. Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent

Transcriptie:

VAKGROEP LICHTRECLAME Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting Monitoring 212 De techniek waarop Nederland draait 1

UNETO-VNI, februari 213, Zoetermeer Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film, elektronisch, op geluidsband of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van UNETO-VNI. De inhoud van deze publicatie is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Toch kan het risico van onduidelijkheden of onjuistheden niet geheel worden vermeden. UNETO-VNI sluit iedere aansprakelijkheid uit voor zowel de schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze gegevens, als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van onvolledigheden, onjuistheden of onvolkomenheden in deze publicatie.

Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Doel en uitgangspunten 5 2.1 Doel van het onderzoek 5 2.2 Uitgangspunten 5 2.2.1 Functionele eenheid 5 2.2.2 Systeemgrenzen 5 2.3 Methodiek 6 2.3.1 Milieubelasting 6 2.3.2 Indicator voor klimaatverandering 7 3 Resultaten 8 3.1 Resultaten van de metingen 8 3.2 Milieueffecten 8 3.3 Indicator voor klimaatverandering 1 4 Discussie 11 4.1 Vergelijking led-systemen 11 5 Conclusies 12 Bronnen 13 Bijlage 1 14 Bijlage 2 15

1 Inleiding De Vakgroep Lichtreclame van UNETO-VNI is geïnteresseerd in de milieubelasting van led-reclameverlichting die door verschillende leveranciers op de markt worden gebracht. In 21 is een onderzoek gestart waarbij een analyse is gemaakt van de milieubelasting die optreedt bij de productie en transport, alsmede de gebruiksfase van led-reclameletters. Uit dit onderzoek (nulmeting) blijkt dat vooral de gebruiksfase relevant is voor de milieuprestatie van led-verlichting. De milieuprestatie wordt dus voornamelijk bepaald door factoren die belangrijk zijn in de gebruiksfase en die direct gemeten kunnen worden zoals het werkelijk vermogen, power factor en de luminantie. De Vakgroep Lichtreclame wil graag weten of deze factoren wijzigen tijdens de levensduur van vijf jaar waardoor dus ook de milieuprestatie kan veranderen. 4

2 Doel en uitgangspunten 2.1 Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is het vergelijken van verschillende led-reclameletter systemen op milieubelasting, levensduur, energieverbruik en lichtopbrengst. In 21 is een nulmeting van acht led-reclameletters uitgevoerd. Hierbij is door twee adviesbureaus de luminantie, het werkelijk vermogen en de power factor gemeten. Deze kwaliteitsaspecten zijn door PRé Consultants verwerkt in een screening LCA en gepubliceerd door UNETO-VNI (UNETO-VNI, 211). Na de meting zijn de led-reclameletters buiten opgehangen en in werking gesteld met het doel om periodiek de kwaliteit te meten op dezelfde aspecten die hierboven zijn genoemd. Tevens wordt geregistreerd welke onderdelen tijdens de proef defect raken. In dit monitoringsrapport worden de resultaten weergegeven van de led-letters na anderhalf jaar continue gebruik (13.14 branduren). De milieueffecten worden vervolgens naar vijf jaar continue gebruik doorgerekend en vergeleken met de resultaten van de nulmeting. 2.2 Uitgangspunten 2.2.1 Functionele eenheid De functionele eenheid is de vergelijkingsbasis die gebruikt wordt in dit onderzoek. De functionele eenheid van een led-reclameletter wordt als volgt omschreven: Een led-systeem dat in een reclameletter I van 73 mm hoog en 49 mm breed is ingebouwd, continue gebruikt wordt voor de duur van vijf jaar (43.8 branduren) en een luminantie heeft van 698 cd/m 2. In de functionele eenheid is de gemiddelde luminantie van de led-systemen opgenomen (698 cd/m 2 ). Indien een led-systeem bijvoorbeeld een luminantie heeft die twee keer zo laag is dan het gemiddelde, dan wordt er vanuit gegaan dat het systeem twee keer zo groot moet zijn om dezelfde kwaliteit licht te geven waardoor de hoeveelheid verbruikte energie ook twee keer zo groot wordt. De lichtopbrengst van 698 cd/m 2 die gebruikt is voor de functionele eenheid is de gemiddelde gemeten luminantie van de acht led-systemen bij de nulmeting. Door deze luminantie als standaard te nemen is het mogelijk om de led-letters niet alleen onderling maar ook in de tijd met elkaar te vergelijken. 2.2.2 Systeemgrenzen Uit de nulmeting van led-reclameverlichting is gebleken dat de gebruiksfase een grote milieuimpact heeft in de levenscyclus van de verlichting (UNETO-VNI, 211). Omdat alle andere fasen (waaronder productie en transport) minder dan 2,5 van de milieu-impact veroorzaken, is besloten om alleen de gebruiksfase mee te nemen in het onderzoek. Het vervolgonderzoek van led-reclameverlichting zal op dezelfde voet worden voortgezet. Gebruiksfase Er wordt aangenomen dat de led-verlichting vijf jaar lang continue aan staat. Tijdens de gebruiksfase zijn de volgende factoren belangrijk voor de milieuperformance van een led-systeem: 1. Werkelijk of opgenomen vermogen (Watt) 2. Luminantie (cd/m 2 ) 3. Power factor 5

Ad 1 Werkelijk vermogen De hoeveelheid werkelijk vermogen is samen met de power factor bepalend voor het energieverbruik van een led-systeem tijdens de gebruiksfase. In dit onderzoek wordt de hoeveelheid werkelijk vermogen uitgedrukt in Watt gekoppeld aan een levensduur van vijf jaar (43.8 branduren) wat het elektriciteitsverbruik in (k)wh oplevert. Ad 2 Luminantie De luminantie, die ook wel wordt aangeduid als lichtintensiteit of oppervlaktehelderheid, is de hoeveelheid licht die per oppervlakte-eenheid wordt uitgestraald en wordt uitgedrukt in candela (cd) per vierkante meter. De grootheid luminantie wordt in dit onderzoek meegenomen als kwaliteitsmaat (zie 2.2.1). Ad 3 Power factor De power factor geeft de fase verschuiving aan tussen alle harmonische stroom en spanningcomponenten. Met de power factor kan het werkelijke vermogen, in Watt, en het schijnbare vermogen, in Volt Ampère (VA) worden bepaald. Voor de energie die wordt verbruikt in het led-systeem, het werkelijke vermogen, moet het energiebedrijf extra energie leveren, het schijnbare vermogen. De prijs die de consument betaalt aan het energiebedrijf is voor het afnemen van het werkelijk vermogen per tijdseenheid (Wh) waarin naar alle waarschijnlijkheid de kosten van de extra geleverde energie verdisconteerd is. De verhouding tussen het werkelijk en schijnbaar vermogen wordt aangeduid met de power factor. Bij een power factor van 1 is er geen fase verschuiving en geen harmonische netvervuiling. De voedingen van led-systemen veroorzaken de fase verschuiving en hogere harmonische netvervuiling. Hoe kleiner het getal hoe ongunstiger de werking van de voeding (Veer, H. de, 211). In onderstaande tabel is dit weergegeven. PF = 1 PF tussen 1 en,8 PF <,8 Optimale energieoverdracht tussen het net en het led-systeem Acceptabel Onacceptabel Tabel 1. Power factor in relatie met de kwaliteit. Een PF kleiner dan,8 veroorzaakt meer milieubelasting omdat er meer energie moet worden opgewekt dan er gebruikt wordt. De frequentiespectra waarin de fase verschuiving van de geteste led-systemen wordt weergegeven zijn opgenomen in bijlage 2. 2.3 Methodiek 2.3.1 Milieubelasting In dit onderzoek is een Impact Assessment uitgevoerd met behulp van de ReCiPe-methodiek (Goedkoop et al. 29). Deze methode is door RIVM, CML, Radboud Universiteit Nijmegen en PRé Consultants ontwikkeld en wordt internationaal erkend als een betrouwbare en volledige methode. Met ReCiPe kunnen de milieueffecten uitgedrukt worden op het niveau van milieuthema s en als één milieuscore. Dit maakt een vergelijking tussen de verschillende systemen goed begrijpelijk en interpreteerbaar. Om tot één score te komen zijn drie verschillende milieueffecten met elkaar gewogen: + 4 humane gezondheid + 4 ecosystemen + 2 grondstoffen Deze drie milieuthema s of damage categorieën bestaan ieder afzonderlijk ook weer uit milieuthema s of impact categorieën zoals in onderstaande tabel wordt weergegeven. 6

Damage categorie Impact categorie Eenheid Humane gezondheid + Klimaatverandering humane gezondheid + Ozonlaag aantasting DALY (Disability Adjusted Life Years). Nadelen/ belemmeringen door ziekten veroorzaakt. + Humane toxiciteit + Vorming fotochemische oxidanten + Vorming fijnstof + Ioniserende straling Ecosystemen + Klimaatverandering ecosystemen Afname van het aantal soorten per jaar + Terrestische Verzuring + Zoetwater eutrofiering + Marine ecotoxiciteit + Landgebruik landbouw + Stedelijk landgebruik + Transformatie natuur Grondstoffen + Uitputting metalen + Uitputting fossiele hulpbronnen Amerikaanse dollar Tabel 2. Milieuthema s en eenheden in ReCiPe. In dit rapport zal de milieubelasting uitgedrukt worden als één milieuscore. De eenheid voor de score is punten (Pt). Één punt komt overeen met een duizendste van de totale jaarlijkse milieubelasting van een gemiddelde Europeaan. 2.3.2 Indicator voor klimaatverandering Naast de totale milieuscore worden de resultaten ook uitgedrukt in CO 2 -equivalenten wat een indicator is voor klimaatverandering. Deze wordt bepaald door de IPCC 27-methode (IPPC, 27). Deze methode is opgezet door het International Panel on Climate Change (IPCC) en is een veel gebruikte indicator voor klimaatverandering. De scores worden uitgedrukt in massa eenheden, CO 2- equivalenten. 7

3 Resultaten 3.1 Resultaten van de metingen In tabel 3 zijn de gegevens opgenomen die zijn gemeten in augustus 21 (nulmeting) en mei 212. Voor de gebruiksfase wordt gebruik gemaakt van de luminantie, de hoeveelheid werkelijk vermogen en de power factor van de led-systemen. Op basis van de hoeveelheid werkelijk vermogen en de power factor wordt het schijnbaar vermogen berekend. Het schijnbaar vermogen per tijdseenheid vertegenwoordigd de hoeveelheid energie die van het net afgenomen wordt. De luminantie is gemeten door het onafhankelijke adviesbureau MLD. Het werkelijk vermogen en de power factor van de led-systemen zijn gemeten door het onafhankelijke adviesbureau HV Advies. Merknaam Luminantie (cd/m2) Werkelijk vermogen (W) Schijnbaar vermogen (VA) Power factor Bijzonderheden 212 212 212 212 Tridonic 378 342 9,5 9,75 2,2,74,47,47 - IPLED 934 791 17,1 16,,36 19,17,84,84 - Hansen 71 661 11,25 11,65 15,85 16,41,71,71 - Led-Holland 489-8,75-2,83 -,42 - Geen deelneming meting 212 SloanLED 84 775 12,75 12,5 23,61,55,54,58 - Osram 1.68 918 21,5 23,75 25,29 3,45,85,78 Nieuwe voeding GE/Tetra 544 516 11,7 11,75 13,45 13,51,87,87 - SignLandia 654 67 15,75 16, 28,64 28,57,55,56 - Tabel 3 De luminantie, Werkelijk vermogen, schijnbaar vermogen en de power factor van de zeven verschillende led-reclameverlichting systemen (meting mei 212 door MLD (Luminantie) en HV Advies) Bij de meting in mei 212 was het aantal branduren 13.14 wat overeenkomt met 1,5 jaar continue branden. De gemiddelde luminantie van de led-systemen is afgenomen van 698 cd/m 2 in 21 naar 659 cd/m 2 in 212. De power factor is in maar één geval verslechterd, in vier gevallen gelijk gebleven en in twee gevallen (licht) verbeterd. 3.2 Milieueffecten De milieubelasting per led-systeem is afgebeeld in de grafiek 1. Hierbij zijn de resultaten voor 21 herberekend vanwege een update van de ReCiPe-methode en wijken ze licht af van de resultaten in de nulmeting (UNETO-VNI, 211). In 21 lag de milieubelasting van de led-systemen tussen 43 punten en 15 punten, in 212 tussen de 47 en 119 punten. Bij zes van de zeven systemen is de milieubelasting groter geworden waarbij bij vijf systemen de oorzaak een afname van de luminantie is en bij één systeem de afname van de luminantie in combinatie met lagere power factor. Bij één systeem is de milieubelasting kleiner geworden vanwege een hogere gemeten power factor. 8

Milieubelasting (Pt) 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Hansen 21 Hansen 21 SloanLED 21 SloanLED 212 IPLED 21 IPLED 212 Osram 21 Osram 212 GE/Tetra 21 GE/Tetra 212 Tridonic 21 Tridonic 212 SignLandia 21 SignLandia 212 Fossil depletion Metal depletion Natural land transformation Urban land occupation Agricultural land occupation Ionising radiation Marine ecotoxicity Freshwater ecotoxicity Terrestrial ecotoxicity Particulate matter formation Photochemical oxidant formation Human toxicity Freshwater eutrophication Terrestrial acidification Ozone depletion Climate change Ecosystems Climate change Human Health Grafiek 1 Milieubelasting per led-systeem (letter I) uitgedrukt in punten (alle 17 impact categoriën in ReCiPe). Impact Assessment methode ReCiPe endpont (H) V1.7/Europe H/A. Omdat tenslotte alleen het elektriciteitsverbruik (afgenomen van het Nederlandse elektriciteitsnet) is meegenomen zijn de verhoudingen tussen de impact categorieën bij elk led-systeem hetzelfde. De grootste milieubelasting is toe te schrijven aan de uitputting van fossiele hulpbronnen zoals olie en gas (lichtgroene balk). Dit zijn de fossiele hulpbronnen die nodig zijn om de elektriciteit op te wekken die van het Nederlandse elektriciteitsnet wordt betrokken. Daarnaast zijn er grote effecten op klimaatverandering voor zowel de humane gezondheid (oranje balk) als ecosystemen (donkerrode balk). Deze effecten worden veroorzaakt door de emissies van broeikasgassen. 9

In grafiek 2 zijn de 17 impact categorieën geaggregeerd naar de drie damage categorieën grondstoffen, ecosystemen en humane gezondheid. Hieruit komt duidelijk naar voren dat de milieubelasting voornamelijk ligt bij grondstoffen (door uitputting van fossiele hulpbronnen) en humane gezondheid (voornamelijk klimaatverandering en in mindere mate het vrijkomen van giftige stoffen en fijn stof). Milieubelasting (Pt) 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Hansen 21 Hansen 21 SloanLED 21 SloanLED 212 IPLED 21 IPLED 212 Osram 21 Osram 212 GE/Tetra 21 GE/Tetra 212 Tridonic 21 Tridonic 212 SignLandia 21 SignLandia 212 Grondstoffen Ecosystemen Humane gezondheid Grafiek 2 Milieubelasting per ledsysteem (letter I) uitgedrukt in punten (drie damage categoriën). Impact Assessment methode ReCiPe endpont (H) V1.7/Europe H/A. 3.3 Indicator voor Grafiek 3 laat de bijdrage aan klimaatverandering zien van de verschillende led-systemen in klimaatverandering 21 en 212. Bij de analyse van de milieubelasting is geconstateerd dat de bijdrage aan klimaatverandering erg belangrijk is (zie grafiek 1). De volgorde van de scores voor klimaatverandering in grafiek 3 zijn ook hetzelfde als bij de bepaling van de milieubelasting. De indicator voor klimaatverandering van de led-systemen lag in 21 tussen 485 en 1.189 kg CO 2 -equivalenten en in 212 tussen 536 en 1.345 kg CO 2 -equivalenten. Ter vergelijking, een gemiddelde European heeft een uitstoot van 1.12 kg CO 2 -equivalenten per jaar. De hoeveelheid CO 2 -equivalenten die vrijkomt bij een led-systeem in vijf jaar is dus vergelijkbaar met ongeveer de helft tot ruim de volledige uitstoot van een gemiddelde Europeaan per jaar. 14 1.345 12 1.189 1 1.44 974 kg CO2 equivalenten 8 6 553 494 653 617 485 536 523 736 547 58 21 212 4 2 Hansen SloanLED IPLED Osram GE/Tetra Tridonic Signlandia Grafiek 3 Effect op klimaatverandering per led-systeem (letter I) uitgedrukt in kg CO 2 -equivalenten. 1

4 Discussie 4.1 Vergelijking led-systemen Voor het vergelijken van de led-systemen van de nulmeting met de vervolgmeting in 212 is uitgegaan van de functionele eenheid zoals vastgesteld bij de nulmeting. Dit betekent dat de gemiddelde luminantie zoals destijds bij de nulmeting is vastgesteld gebruikt wordt. Ook is er gerekend met een continue gebruik van vijf jaar bij zowel de nulmeting als deze eerste vervolgmeting. Er is dus sprake van een theoretische uitkomst die ervan uitgaat dat de gemeten waarden (luminantie, power factor en werkelijk vermogen) vijf jaar lang constant blijft. Dit is uiteraard niet het geval maar op deze manier kan duidelijk gemaakt worden in hoeverre de milieubelasting toe of afneemt. 11

5 Conclusies + De milieubelasting van de zeven led-systemen lag in 21 tussen 43 punten en 15 punten. Bij de meting van 212 lag de milieubelasting van de zeven geteste systemen tussen 47 en 119 punten. + Bij zes van de zeven systemen is de milieubelasting groter geworden. + Bij vijf systemen is de oorzaak van een hogere milieubelasting een afname van de luminantie en bij één systeem de afname van de luminantie in combinatie met lagere power factor. + Bij één systeem is de milieubelasting kleiner geworden vanwege een hogere power factor. + De meeste milieubelasting wordt veroorzaakt door uitputting van fossiele hulpbronnen en het effect van klimaatverandering op humane gezondheid en ecosystemen. + Het effect op klimaatverandering van de zeven led-systemen lag in 21 tussen 485 kg en 1.189 kg CO 2 -equivalenten en in 212 tussen 536 en 1.345 CO 2 -equivalenten. + Bij zes van de zeven led-systemen is het effect op klimaatverandering groter geworden. De resultaten en de conclusies in dit onderzoek zijn alleen gebaseerd op de gebruiksfase van de reclameverlichting van vijf jaar. De milieubelasting van de reclameverlichting wordt bepaald door enerzijds het energieverbruik dat gekoppeld is aan het werkelijk vermogen en de power factor en anderzijds de luminantie. De conclusies zijn gebaseerd op de eerste meting (nulmeting) en de vervolgmetingen die hebben plaatsgevonden in respectievelijk augustus 21 en mei 212. Daarbij zijn de resultaten van beide metingen geëxtrapoleerd naar een periode van vijf jaar. De metingen zullen periodiek worden uitgevoerd gedurende vijf jaar. Na deze proefperiode zal een eindoordeel gevormd worden. 12

Bronnen Boer, L.E. den, F.P.E. Brouwer en H.P. van Essen (28). STREAM, Studie naar Transport Emissies van Alle Modaliteiten, Versie 2., CE Delft. Dogterom, F. (21). Slechte Led-vervuilt het net, Allicht, 3de jaargang, no 7, september 21, blz 1-13. Ecoinvent Centre (21). Ecoinvent data v2.2. Swiss Centre for Life Cycle Inventories, Dübendorf, http://www.ecoinvent.org/ Goedkoop, M., R. Heijungs, M. Huijbregts, A. De Schryver, J. Struijs en R. van Zelm (29). ReCiPe 28, A life cycle impact assessment method which comprises harmonised category indicators at the midpoint and the endpoint level, First edition, Report I: Characterisation. Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. IPCC (27). IPCC Fourth Assessment Report. The physical science basis. http://www.ipcc.ch/ UNETO-VNI (211). Vergelijking milieuaspecten Led-reclameverlichting, eindrapport onderzoek 21-211, Vakgroep Lichtreclame UNETO-VNI, Zoetermeer, www.uneto-vni.nl/stream/ledrapport Veer, H. de. (211). HV Advies Elektrotechnisch Advies- en Opleidingsbureau, Persoonlijke mededeling 26 mei 211. 13

Bijlage 1 Letter I 14

Bijlage 2 Gemeten frequentiespectra van de led-letters De frequentie die van het net komt is 5 Hz. Grafisch gezien levert dit een golvend, sinusvormig patroon op. Elektronische apparatuur kan extra frequenties veroorzaken die een veelvoud zijn van deze grondfrequentie, bijvoorbeeld 15 en 25 Hz. Die extra frequenties heten harmonischen en verstoren het sinusvormige frequentiepatroon (Dogterom, 21). In de grafieken geven de linkerbalkjes de grondfrequenties (5 Hz) weer. Alle overige balken zijn afwijkende frequenties die een nadelige invloed hebben op het elektriciteitsgebruik en op de kwaliteit van de elektronische componenten in het net. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Rivolta Amps Name = Rivolta Amps Date = 1-1-1995 Time = :34:21 Fund = 5, Hz THDr = 83,6 KFact = 1,6 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,3 Y2 : 7,4 dy : 7,1 Ph1 : -1 o Ph2 : o 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, Tridonic (21) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:37:18 Fund = 5, Hz RMS = 992, ma THDr = 84,6 KFact = 94,2 X1 : 6,4 Hz X2 : 1851,1 Hz dx : 125,8 Hz Y1 :,1 Y2 : 4,9 dy : 4,7 Ph1 : 13 o Ph2 : -172 o 5, 15,5,2 35,2 45,3 55,3 65,4 75,5 85,5 95,6 15,6 115,7 125,8 135,8 145,9 155,9 1651, 1751,1 1851,11951,2 251,2 2151,3 2251,4 2351,4 2451,5 Tridonic (212) 15

1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 IP Letters Amps Name = IP Letters Amps Date = 1-1-1995 Time = :4:16 Fund = 5, Hz THDr = 13,3 KFact = 2,4 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,3 Y2 :,3 dy :, Ph1 : o Ph2 : o 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, IPLED (21) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:24:22 Fund = 5, Hz RMS = 328 ma THDr = 17,6 KFact = 13,6 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,1 Y2 : 3,7 dy : 3,7 Ph1 : 415 o Ph2 : 96 o IPLED (212) 5, 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95, 15, 115, 125, 135, 145, 155, 165, 175, 185,195, 25, 215 225, 235, 245, 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Verli Amps Name = Verli Amps Date = 1-1-1995 Time = :47:31 Fund = 5, Hz THDr = 33 KFact = 13,5 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,5 Y2 :,7 dy :,3 Ph1 : o Ph2 : o 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, Hansen (21) 16

1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:32:31 Fund = 5, Hz RMS = 276 ma THDr = 35,6 KFact = 21,3 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :, Y2 : 3,3 dy : 3,2 Ph1 : 89 o Ph2 : 3 o 5, 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95, 15, 115, 125, 135, 145, 155, 165, 175, 185,195, 25, 215 225, 235, 245, Hansen (212) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 SLOAN Amps Name = SLOAN Amps Date = 1-1-1995 Time = 1:7:4 Fund = 5, Hz THDr = 44,6 KFact = 18,3 X1 : 6,4 Hz X2 : 1851,1 Hz dx : 125,8 Hz Y1 :,7 Y2 :,8 dy :,1 Ph1 : o Ph2 : o 1,1 3,2 5,3 7,4 9,5 11,7 13,8 15,9 171, 191,11,3 231,4 SloanLED (21) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:2:3 Fund = 5, Hz RMS = 953 ma THDr = 45,5 KFact = 39,3 X1 : 6,4 Hz X2 : 1851,1 Hz dx : 125,8 Hz Y1 :,2 Y2 : 7,9 dy : 7,6 Ph1 : 77 o Ph2 : 13 o 5, 15,5,2 35,2 45,3 55,3 65,4 75,5 85,5 95,6 15,6 115,7 125,8 135,8 145,9 155,9 1651, 1751,1 1851,11951,2 251,2 2151,3 2251,4 2351,4 2451,5 SloanLED (212) 17

1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Osram Amps Name = Osram Amps Date = 1-1-1995 Time = 1:1:4 Fund = 5, Hz THDr = 18,4 KFact = 3,6 X1 : 6,4 Hz X2 : 1851,1 Hz dx : 125,8 Hz Y1 :,3 Y2 :,6 dy :,4 Ph1 : o Ph2 : o 1,1 3,2 5,3 7,4 9,5 11,7 13,8 15,9 171, 191,11,3 231,4 Osram (21) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:7:43 Fund = 5, Hz RMS = 427 ma THDr = 12,9 KFact = 3,8 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,1 Y2 : 2,2 dy : 2,1 Ph1 : 9 o Ph2 : 135 o Osram (212) 5, 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95, 15, 115, 125, 135, 145, 155, 165, 175, 185,195, 25, 215 225, 235, 245, 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 GE Amps Name = GE Amps Date = 1-1-1995 Time = 1:15:55 Fund = 5, Hz THDr = 3,1 KFact = 3,6 X1 : 6,4 Hz X2 : 1851,1 Hz dx : 125,8 Hz Y1 :,2 Y2 :,7 dy :,5 Ph1 : -1 o Ph2 : o 1,1 3,2 5,3 7,4 9,5 11,7 13,8 15,9 171, 191,11,3 231,4 GE/Tetra (21) 18

1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:12:3 Fund = 5, Hz RMS = 334 ma THDr = 18,7 KFact = 9,8 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :, Y2 : 1,3 dy : 1,2 Ph1 : 17 o Ph2 : 41 o 5, 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95, 15, 115, 125, 135, 145, 155, 165, 175, 185,195, 25, 215 225, 235, 245, GE/Tetra (212) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Sign L Amps Name = Sign L Amps Date = 1-1-1995 Time = 1:38:44 Fund = 5, Hz RMS = 36, ma THDr = 75,9 KFact = 65, X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,1 Y2 : 6,7 dy : 6,5 Ph1 : 19 o Ph2 : 77 o 5, 2, 35, 5, 65, 8, 95, 11, 125, 14, 155, 17, 185, 2, 215, 23, 245, Signlandia (21) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Amps Name = Amps Date = 21-4-212 Time = 12:1:23 Fund = 5, Hz RMS = 433 ma THDr = 81,8 KFact = 3,5 X1 : 6, Hz X2 : 185, Hz dx : 125, Hz Y1 :,1 Y2 :,5 dy :,4 Ph1 : 441 o Ph2 : 463 o 5, 15, 25, 35, 45, 55, 65, 75, 85, 95, 15, 115, 125, 135, 145, 155, 165, 175, 185,195, 25, 215 225, 235, 245, Signlandia (212) 19

2

Colofon Design UNETO-VNI Productiecoördinatie Afdeling Corporate Communicatie Dit rapport is geschreven door PRé Consultants bv in opdracht van de Vakgroep Lichtreclame. PRé Consultants helpt bedrijven en overheden bij het ontwikkelen van duurzame producten en diensten. PRé Consultants heeft meer dan 2 jaar ervaring in het uitvoeren van Life Cycle Assesment (LCA) studies; van ISO conforme studies tot screening LCA s. De op LCA gebaseerde oplossingen zijn zowel praktisch als wetenschappelijk onderbouwd. PRé Consultants is marktleider op het gebied van de ontwikkeling van LCA software. Onze professionele LCA tool, SimaPro wordt in meer dan 8 landen gebruikt door bedrijven, adviesbureau s, universiteiten en onderzoeksinstituten. PRé Consultants uit Amersfoort heeft een kantoor in de Verenigde Staten en werkt samen met een wereldwijd partnernetwerk. Dit ervaren netwerk biedt advies, oplossingen en ondersteuning aan grote internationale bedrijven en projecten. 21

www.uneto-vni.nl UNETO-VNI Bredewater 2-2715 CA Zoetermeer - Postbus 188-27 AD Zoetermeer T 79 325 6 5 - F 79 325 6 66 - E info@uneto-vni.nl - www.uneto-vni.nl