Nieuwsflits Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid maart - april 2016 Het Landelijk Expertisecentrum (LEC) Transportveiligheid bevordert het veilig transporteren van goederen over water, weg, spoor en buisleidingen en van grote groepen mensen over water, weg en spoor. Wij zijn actief op alle onderdelen van de veiligheidsketen, zowel risicobeheersing als incidentbestrijding, en richten ons op die incidenten waarbij een bovengemiddeld beroep wordt gedaan op de hulpdiensten. Het LEC Transportveiligheid is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). Pitsstoplezing omgevingsveiligheid Op dinsdag 29 maart 2016 vond onder ruime belangstelling een pitstoplezing plaats over de nieuwe Omgevingswet. Annemie Wetzer van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) vertelde wat de nieuwe wet inhoudt en wat dit betekent voor het dagelijks werk bij gemeentes, veiligheidsregio s, omgevingsdiensten en andere betrokkenen bij de ruimtelijke ontwikkeling. Hans Spobeck, programmamanager bij het Instituut Fysieke Veiligheid gaf als co-referent hierop een reactie. De Tweede Kamer is onlangs akkoord gegaan met de nieuwe Omgevingswet. In deze wet worden 26 wetten bijeengebracht en 60 algemene maatregelen van bestuur (AMvB s) gaan terug naar vier. Gemeenten, provincies en rijk gaan omgevingsvisies maken. De AMvB s komen in juli 2016 in de consultatierondes. Van deze AMvB s is het Besluit kwaliteit leefomgeving van belang voor de veiligheid. Voor omgevingsveiligheid is sprake van nieuw beleid: extra bescherming van zeer kwetsbare objecten en een andere invulling voor de verantwoording van het groepsrisico. Bij zeer kwetsbaar wordt gekeken naar niet zelfredzame personen (jong, oud, ziek) in groepsverband. Wat niet verandert, is het plaatsgebonden risico. Het groepsrisico wordt wel anders ingevuld via een schillenbenadering: er komt een binnenschil met beperkende ROmaatregelen, een tussenschil met minder RO-beperkingen en een buitenschil zonder beperkingen. Het schillenmodel is bedoeld voor veilig ontwerpen in de omgeving. Bron: Ministerie IenM Wat betreft de veiligheidsregio s zullen de huidige wettelijke adviestaken verdwijnen, als genoemd in een drietal besluiten op het gebied van externe veiligheid (Besluit externe veiligheid inrichtingen, Besluit externe veiligheid buisleidingen, Besluit externe veiligheid transportroutes). Wel zullen naar verwachting van IenM de veiligheidsregio s betrokken worden bij omgevingsvisies van gemeenten en bij het treffen van veiligheidsmaatregelen bij het bouwen binnen de schillen.
Hans Spobeck gaf als co-referent een reactie: 1. Veiligheid moet in brede zin bezien worden: het gaat niet alleen om externe veiligheid. Risico s kunnen we beheersen door veiligheidsmaatregelen, maar het is ook nodig incidentbestrijding mogelijk te maken. Veiligheidsregio s gaan over beiden. 2. Veiligheidsregio s hebben de afgelopen vijftien jaar veel kennis en ervaring opgedaan wat betreft externe veiligheid, dankzij hun wettelijke adviestaak. Deze kennis is nodig bij het maken van omgevingsvisies voor veiligheid door gemeenten. 3. De Wet veiligheidsregio s (Wvr) blijft bestaan en geeft duidelijk de rol van de veiligheidsregio s aan, zijnde de gemeentelijke veiligheidsadviseur. Daarnaast geeft de Wvr ook duidelijk aan dat het gemeentebestuur en burgemeester verantwoordelijkheden hebben op het gebied van brandweerzorg, rampenbestrijding en risicocommunicatie. 4. Veiligheidsregio s worden grotendeels betaald door de gemeenten. Gemeenten hebben ook een beslissende stem in het beleid van de veiligheidsregio s. Hans eindigde met het pleidooi om bij het opstellen van het Besluit kwaliteit leefomgeving een verwijzing te maken naar de Wvr, met vermelding van zowel taken en verantwoordelijkheden als ook de opgedane kennis en ervaring van gemeentebesturen en veiligheidsregio s. Bijeenkomst Internationalisering Wegtransport Op 30 maart 2016 vond onder gastheerschap van burgemeester D. Schrijer van Zwijndrecht een bijeenkomst plaats over de gevolgen van de internationalisering van het wegtransport voor de veiligheid. Deelnemers aan de bijeenkomst waren afkomstig van gemeenten, veiligheidsregio s, politie, transportbranches, ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ), Rijkswaterstaat, Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie (NIWO) en het IFV. Diverse sprekers gaven hun beeld van de situatie rondom de toename van transport. Hierover vond discussie plaats, die leidde tot een aantal constateringen. De gevolgen voor verkeersveiligheid blijken mee te vallen. Toename van transport leidt niet significant tot vermindering van de verkeersveiligheid. Er is ook geen sprake van toename van onveiligheid rondom het vervoer van gevaarlijke goederen. Wat wel tot een veiligheidsprobleem kan leiden is de parkeeroverlast door vrachtwagens. Door toename van het vrachtverkeer en verschillende arbeidsomstandigheden van chauffeurs, ontstaan tekorten met parkeren van vrachtwagens. Dit kan leiden tot onveilige situaties op de wegen en binnen gemeenten. Afgesproken is dat betrokken gemeenten en organisaties het ministerie van IenM vragen om medewerking in het uitwerken van de probleemstelling en medewerking aan het vinden van geschikte en uitvoerbare oplossingen. 2
Bestuurlijke handreiking LNG-tankstations van start In het kader van de Impulsgelden 2016 zal het lectoraat Transportveiligheid een bestuurlijke handreiking opstellen ten behoeve van LNG-tankstations. Het doel van de handreiking is om het bevoegd gezag handvatten te bieden bij de besluitvorming en risicocommunicatie omtrent een vergunningaanvraag voor een LNGtankstation. Het beoogde resultaat is een document met daarin de uitwerking van de toepassing van de vereiste stappen in de procesgang, een bestuurlijk afwegingskader en de bestuurlijke aandachtspunten ten behoeve van de vergunningverlening van LNGtankstations. Het beoogde resultaat is daarmee vergelijkbaar met de in 2013 opgeleverde bestuurlijke handreiking Openstellingsvergunning wegtunnels. Als opdrachtgever zal de provincie Zuid-Holland als coördinerende provincie inzake de impulsgelden optreden. We verwachten rond de zomer de handreiking op te leveren. info: nils.rosmuller@ifv.nl Handreiking Incidentmanagement bij verkeersongevallen met gevaarlijke stoffen gereed Hulpverleners die als eerste bij incidenten op de weg met gevaarlijke stoffen aankomen, zijn veelal- wanneer het niet-brandweermensen betreftgeen deskundigen op het gebied van gevaarlijke stoffen. De specialisten komen namelijk later, omdat zij van verder moeten komen en later worden opgeroepen. Maar juist voor die eerst aankomenden bij dit soort incidenten is het essentieel om een adequaat eerste beeld van het incident op te bouwen. Essentieel voor de eigen veiligheid, de veiligheid van medeweggebruikers, de omgevingsveiligheid en het milieu. Maar ook essentieel om de verdere bestrijding van het incident een vliegende start te geven. Doel van deze handreiking is om informatie te verschaffen die bijdraagt aan de beeldvorming van incidenten met gevaarlijke stoffen, gegevens te verschaffen over welke informatie in de meest acute fase (circa de eerste 15 minuten van het incident) van de incidentbestrijding waar kan worden verkregen en met wie deze informatie kan worden uitgewisseld. Tevens is een zakkaart toegevoegd met to-do-acties voor de eerst aankomende hulpverleners. Deze producten zijn ontwikkeld in een breed samengestelde projectgroep bestaande uit hulpdiensten, wegbeheerder, inspectie, en bedrijfsleven. We verwachten deze handreiking in mei 2016 te kunnen publiceren. info: nils.rosmuller@ifv.nl 3
Kritische kanttekeningen omtrent veiligheid bij plan Ringweg Zuid in Groningen De Zuidelijke Ringweg Groningen (A7/N7) is een kwetsbare schakel in het landelijke hoofdwegennet, het stedelijke netwerk in de centrale zone van de stad Groningen en in het regionale wegennet. De bereikbaarheid, ruimtelijke kwaliteit en de verkeersveiligheid op en rond de Zuidelijke Ringweg staan onder druk. Uit analyses is naar voren gekomen dat de oplossingsrichting bestaat uit het ombouwen van de bestaande Rijksweg 7 tot een nieuwe en beter ingepaste weg op bestaand tracé [RWS, 2013, toelichting ontwerp tracébesluit, deel III], waarbij drie deksels over de verdiept aan te leggen weg onderdeel vormen van de plannen (zie de afbeelding hieronder uit Arcadis, 2013). De burgergroepering Groningen verdient beter heeft het lectoraat gevraagd een viertal studies die mede de veiligheidsaspecten van dit plan uitwerken, te beoordelen. Het beeld dat ontstaat op basis van het bestuderen van de genoemde documenten is dat de grenzen op het gebied van veiligheid veelvuldig worden opgezocht. Veiligheid vraagt om bepaalde vormen van redundantie en buffers: als het mis gaat, gaan er vaak meerdere zaken tegelijkertijd mis. Het ontwerp zoals dit uit de bestudeerde documenten naar voren komt, geeft een weinig robuust beeld van de veiligheid. Dit is te concluderen op basis van de verkeersveiligheidsaudit (DHV, 2016) waar ernstige afwijkingen worden geconstateerd en uit de externe veiligheidsstudie waarin enerzijds de overkluizingen als tunnels worden beschouwd vanwege het gunstige effect voor de omgevingsveiligheid. In het tracébesluit (RWS) worden de overkluizingen als niet-tunnels beschouwd waardoor extra veiligheidseisen die voor tunnels gelden hier niet van toepassing worden verklaard. Er is sprake van een situatie waarbij de veiligheid diepgaander aandacht verdient dan thans valt op te maken uit de bestudeerde studies. Dat komt door de combinatie van een ontwerp met ernstige afwijkingen op het gebied van verkeersveiligheid met drie bijna-tunnels, een omvangrijke vervoerstroom gevaarlijke stoffen (waaronder brandbare gassen (GF3)) en in de toekomst een mogelijk forse groei hierin vanwege de LNG-terminal in de Eemshaven (LNG is GF3). Dit is te concluderen uit het veiligheidsplan waar een weinig gedegen scenarioanalyse als basis wordt genomen voor het uiterst sobere ontwerp veiligheidsmaatregelen. Denk aan lange loopafstanden voor weggebruikers, midden doorrijden door hulpdiensten op versmalde rijstroken en directe fileopbouw in de spits in de verdiepte ligging en overkluizingen bij wegvallen van één of meerdere rijstroken. Ondertussen is het onderzoeksrapport van het lectoraat in diverse noordelijke media aangehaald. info: nils.rosmuller@ifv.nl 4
Themabijeenkomst Buisleidingen Op 19 april 2016 heeft de Kennistafel buisleidingen haar jaarlijkse themabijeenkomst georganiseerd in het Stadskasteel Oudaen in Utrecht, de plek waar de kennistafel tien jaar geleden begonnen is. De bijeenkomst werd geopend door Simone van Dijk, voorzitter van de Kennistafel buisleidingen. Er waren twee plenaire presentaties: Het Havenbedrijf Rotterdam: over het meerlaags leggen van buisleidingen, wat als je echt geen ruimte meer hebt? De Gasunie: over de risico s van ontwikkelen van windturbines nabij buisleidingen. In kleine groepen werden daarna workshops gegeven over onderwerpen zoals, buisleidingen in de Omgevingswet, bouwen van buisleidingen boven gebouwen, buisleidingen en niet gesprongen explosieven, jurisprudentie, rekenmethodiek buisleidingen in kunstwerken. Algemene conclusie van de themabijeenkomst is dat er nog veel ontwikkelingen zijn als het gaat om buisleidingen en dat de Omgevingswet daar nog eens een schepje bovenop doet. Dit betekent dat de aandacht voor buisleidingen niet mag verslappen en dat wij als kennisnetwerk een belangrijk bijdrage kunnen leveren aan de veiligheid rondom buisleidingen. De presentaties van de sprekers kunt u vanaf 25 april inzien op www.relevant. nl onder het item kennistafel buisleidingen Ketenoverleg Veiligheid Binnenwateren Op 18 april 2016 vond het tweede Ketenoverleg Veiligheid Binnenwateren plaats. De organisatie was in handen van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), Rijkswaterstaat (RWS) en het IFV (Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid). Deelnemers waren afkomstig van brandweer/ veiligheidsregio s, politie, brancheorganisaties, havenbedrijven en RWS (scheepvaart). Deze bijeenkomst stond in het teken van elkaar informeren over verschillende activiteiten, het in kaart brengen van de verschillende netwerken, uitwisseling van data en leren van incidenten. Er waren presentaties over verschillende projecten zoals Water en Evacuatie, Risicoanalyses, Platform Zero Incidents en de Keten Nederlandse Binnenwateren. Geconstateerd werd dat informatiedeling niet altijd eenvoudig is. Er zitten soms juridische knelpunten aan het vrijgeven van informatie, maar ook organisatorische en culturele. Vinden we elkaar en zijn we bereid tot het delen van kennis? Dataverzameling over (bijna) incidenten vindt plaats door verschillende organisaties. Hoe deel je deze informatie? Welke informatie is wel en welke is niet van belang voor de andere partij? Moet dataverzameling landelijk of regionaal plaatsvinden? De doelen van dataverzameling zijn ook verschillend: de ene partij heeft het nodig voor handhavingsdoelen, de ander voor risicobeoordeling en weer een ander voor het maken van oefenplannen en inzetprocedures. 5
De bijeenkomst eindigde met een aantal vragen die we voor het volgende overleg willen beantwoorden: welke samenwerkingsvormen zijn er? Welke partijen missen we bij het overleg? Aan welke kennis is behoefte? Welke concrete en haalbare activiteiten kunnen we gezamenlijk opzetten? UMS dodelijk ernstig gewond licht gewond ongevallen Bijna-ongevallen lichte conflicten potentiële conflicten ongestoorde passages Piramide van Hydén top is van Heinrich / Bron: Rijkswaterstaat Aankondiging bijeenkomsten in 2016 In 2016 vinden diverse bijeenkomsten plaats rondom transportthema s. De bijeenkomsten staan hieronder genoemd. Behalve de Expertmeeting tunnelveiligheid zijn de bijeenkomsten voor iedereen te bezoeken. De uitnodigingen worden door het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid apart onder de aandacht gebracht. Themabijeenkomst Basisnet Vervoer GS 17 mei 2016 Doelgroep: vertegenwoordigers van publieke en private organisaties die betrokkenheid hebben met vervoeg gevaarlijke stoffen over de weg, het spoor en het water. Redactie Nils Rosmuller, lector Transportveiligheid Hans Spobeck, programmamanager Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid Reinier Boeree, projectmanager OVT HSL/Betuweroute Monique van Hamersveld, beleidsondersteuning LEC Transportveiligheid Meer informatie Kennisdossier op www.infopuntveiligheid.nl Expertmeeting Spoorveiligheid 9 juni 2016 - IFV in Arnhem Doelgroep: vertegenwoordigers van publieke en private organisaties die zich bezighouden met incidentenbestrijding, of afwikkeling op het spoor, de preparatie op incidentenbestrijding en risicobeheersing. Centraal staat de handreiking Voorbereiding Spoorincidentbestrijding voor spoorpartijen en overheidshulpdiensten. Themabijeenkomst LNG 8 september 2016 Deze themabijeenkomst wordt speciaal georganiseerd voor mensen die betrokken zijn bij veiligheidsvoorzieningen en -maatregelen rondom LNG-incidentbestrijding en risicobeheersing. Hierbij denken we aan vertegenwoordigers van veiligheidsregio s (brandweer, GHOR), politie, omgevingsdiensten, alle overheidslagen, inspecties, infrastructuurbeheerders, brancheorganisaties, kenniscentra, oefen- en opleidingscentra, havenbedrijven, industrie, etc. Deze nieuwsflits verschijnt eens per twee maanden. Wilt u deze nieuwsflits niet langer ontvangen? Meld u af via info@lectransportveiligheid.nl 6