Inspectieonderzoek collectief huisonderwijs in de gesloten Gemeenschapsinstellingen en in de gesloten Jeugdinstelling (federaal) Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsonderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 1210 BRUSSEL Tel. 02 553 88 37 vera.vandevelde@ond.vlaanderen.be www.onderwijsinspectie.be Uitvoering Besluit van de Vlaamse Regering over het voldoen aan de leerplicht in de gemeenschapsinstelling De Zande met vestigingsplaatsen te Beernem en Ruiselede. 1. Situering van de controle Aan leerlingen die door de Jeugdrechtbank werden toevertrouwd aan een Gemeenschapsinstelling of een gesloten Jeugdinstelling (Federaal) wordt onderwijs verstrekt dat valt onder de noemer huisonderwijs. De instelling is verantwoordelijk voor het verstrekken van dit huisonderwijs 1. De onderwijsinspectie beschouwt dit huisonderwijs als een volwaardig onderwijsalternatief waarbij het recht op onderwijs van de minderrige niet in het gedrang mag komen. 2. Algemene gegevens over de Gemeenschapsinstelling Naam van de instelling De Zande Adres De Zande meisjes, Sint-Andreaslaan 5, 8730 Beernem De Zande - jongens, Bruggesteenweg 150, 8755 Ruiselede Directie De heer Patrick Defoor (algemeen directeur) Mevr. Lisselotte Lowagie (onderwijsdirecteur) 1 Het Besluit van de Vlaamse Regering van 27 juni 1990 beschrijft de opdracht die aan de onderwijsinspectie wordt toevertrouwd om deze controle uit te voeren. (Besluit van de Vlaamse Regering waarbij de voorwaarden worden vastgesteld waaronder in Gemeenschapsinstellingen voor observatie en opvoeding, in onthaal- en oriëntatiecentra en in de observatiecentra, ressorterend onder de bijzondere jeugdbijstand, aan de leerplicht kan worden voldaan.) Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede 1
Aantal jongeren die in aanmerking komen voor huisonderwijs op datum van het controlebezoek. Campus Beernem: 30 meisjes Campus Ruiselede: 48 jongens 3. Gegevens over de inspectie Datum controle Inspecteurs 5 juni + 11 juni 2014 Jo. Coeman Hendrik D Hulster 4. Conclusie Vanuit de onderzoeksvragen voor de beoordeling van het huisonderwijs, oordeelt de inspectie dat het verstrekte onderwijs voldoet aan onderstaande decretale criteria voor huisonderwijs: 1 het onderwijs is gericht op de ontplooiing van de volledige persoonlijkheid en de talenten van het kind, 2 het verstrekte onderwijs bereidt het kind voor op een actief leven als volwassene, 3 het onderwijs heeft eerbied voor de culturele waarden van het kind zelf en van de anderen, 4 het onderwijs bevordert het respect voor de grondrechten van de mens. 5. Motivering 5.1 De nagestreefde onderwijsdoelen kunnen als gelijkwaardig worden beschouwd aan de doelen die leiden tot het bereiken van de Vlaamse ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Volgende vakken en de daarbij horende kennis en vaardigheden komen aan bod in het onderwijs: De gemeenschapsinstellingen engageren zich om ondanks de beperkingen en mogelijkheden haalbare onderwijsdoelen voorop te stellen. De vakken van de algemene vorming zijn: Nederlands, Engels, wiskunde, maatschappelijke vorming, informatica en sport. De praktijkvakken zijn voor de vestiging Ruiselede (enkel jongens): houtbewerking, bouw, metaallassen, metaal mechanica, elektriciteit, schilderen decoratie, polyvalent, tuinbouw en kantoor verkoop. Voor de vestiging Beernem (enkel meisjes): schoonheidszorg haartooi, mode, voeding verzorging, kantoor verkoop, polyvalent en horeca. De eindtermen van de Vlaamse overheid vormen het referentiekader voor de planning van de leerdoelen en -inhouden. Dat is een belangrijke kwaliteitsvolle bijsturing ten opzichte van de vorige controle in 2011. Er zijn leerfiches waarbij per vak de te realiseren en na te streven eindtermen en leerplandoelen zijn opgesomd. De ICT-eindtermen komen expliciet aan bod 2 Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede
tijdens de lessen informatica. Ze zijn eveneens geïntegreerd in andere lessen en bij de uitwerking van projecten. De instelling streeft een kwalificatiegericht onderwijs na. Het onderwijsaanbod van de gemeenschapsinstelling zorgt ervoor dat jongeren aan de leerplicht blijven voldoen en dat hun recht op onderwijs gegarandeerd blijft. 5.2 Er zijn voldoende aanwijzingen dat het onderwijs leidt tot meer kennis en vaardigheden 5.2.1 Het onderwijs wordt afgestemd op de leerbehoefte van de leerling. Leerlingen, ouders en leerkrachten worden duidelijk geïnformeerd over de onderwijsmogelijkheden en de kansen die op maat van de leerlingen geboden worden binnen de instelling. De procedure om het onderwijs af te stemmen op de leerbehoefte van de leerling is structureel voorzien door de systematiek van handelingsplanning. Voor elke jongere is er per vak een selectie van relevante eindtermen en leerplandoelen. Dit vormt de eerste fase van het handelingsplan. Zowel het pedagogisch als het onderwijsproces vertrekken van de individuele hulpvraag, behoefte en interesses van de jongeren. Hiertoe worden efficiënte en planmatige methodieken aangewend. Het onderwijs wordt modulair ingericht om de afstemming op het pedagogisch-didactisch proces zo goed mogelijk te maken. Het doel van het onderwijstraject is de competenties van de leerlingen te vergroten en gradueel te werken aan de persoonlijke vorming en het herstel van de band met de school, het vormingscentrum of de arbeidsplaats. De instelling organiseert meerdere projecten waarbij alle vakleraars leerinhouden aanbrengen binnen eenzelfde thema. De eindtermen van PAV (Project Algemene Vakken) zijn geëxpliciteerd in de voorbereidingsdocumenten. Samen met de opvoeders en externen worden er in de vestiging Ruiselede ook trajecten opgezet waarbij gedurende een bepaalde periode alle activiteiten van onderwijs en opvoeding kaderen binnen eenzelfde thema. Voorbeelden zijn: De herdenking van WOI, paarden, zeilen, bosbeheer, rijbewijs op school Ook daarbij worden een aantal eindtermen PAV / MAVO gerealiseerd evenals de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen, maar tijdens deze trajecten staat vooral de hulpverlening centraal. Na de onthaalfase waarbij gepeild wordt naar de schoolse beginsituatie en de interesses, worden de jongeren voor de theoretische vakken toegewezen aan een klasgroep met een min of meer zelfde competentieniveau. De groepen bestaan uit max. 6 jongeren. Jongeren kunnen in samenspraak met de school van herkomst hun schoolloopbaan verderzetten. De instelling maakt afspraken met de school om het leertraject voor sommige vakken in de schoolboeken of pakketten verder te zetten. De leerlingenbegeleiders onderhouden daartoe intensieve contacten met de scholen. Leerlingen met bijzondere noden (OV 1 en 2) kunnen een traject volgen gericht op het begeleid wonen en tewerkstelling binnen een Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede 3
beschutte omgeving. Ze zijn gegroepeerd in een klasgroep individuele opvolging. Voor de oudere jongeren (+ 17-rigen) zijn de leerinhouden afgestemd op zelfstandigheid en integratie in de maatschappij. Voor anderstaligen zijn er specifieke initiatieven voor de taalactivering. Soms worden die jongeren in aparte klassen samen gezet. Jongeren die in de vestiging Ruiselede geconfronteerd worden met het regime van Time Out (beperkt tot 2 weken) krijgen door hun korte plaatsingsperiode en specifieke hulpvraag een alternatieve invulling van het recht op onderwijs. De initiatieven zijn dan vooral gericht op een pedagogisch herstelprogramma. In de campus Beernem komen jongeren zeer uitzonderlijk in een Time Out-regime. Jongeren die zich voorbereiden op deelname aan (externe) examens kunnen extra ondersteuning krijgen. Alle jongeren die dit wensen kunnen binnen de instelling ook de theoretische opleiding volgen die leidt tot het behalen van het rijbewijs. De instelling maakt afspraken met de scholen en eventuele externe partners over de evaluatiemethodiek en praktijk om voor sommige vakken (deel-)certificaten te halen. 5.2.2 Het onderwijs is gepland. De onderwijskundige directeur is verantwoordelijk voor de organisatie en het opvolgen van het onderwijsgebeuren binnen de gemeenschapsinstelling. Ze wordt in die taak bijgestaan door een leerlingenbeleleider en een hoofdleraar. De onderwijsdirecteur organiseert de lesopdrachten per week en voorziet als het kan - in vervangingsopdrachten in geval van afwezigheid van de verantwoordelijke leraar. De organisatie van het onderwijs op weekbasis vertoont een duidelijke structuur. Elke jongere krijgt dagelijks een halve dag theorie en een halve dag praktijk; de woensdagnamiddag is lesvrij. De begin- en einduren van de lessen worden gerespecteerd. De noodzakelijke tijd om van lokalen te wisselen is aanvaardbaar. 5.2.3 Het onderwijs is gestructureerd. De keuze van de leerinhouden binnen het centrum is voor zowel de theoretische vakken als de praktijkvakken vooral gericht op maatschappelijke integratie en zelfstandigheid. Het onderwijs van de theoretische vakken vindt plaats in groepen van max. 6 personen. Er zijn vier criteria om de jongeren te groeperen: voltijds, alternerend leren / werken, zelfstandigheid (+ 17 rigen) en individuele opvolging. De onderwerpen van de lessen sluiten aan bij de belevingswereld van de jongeren. De kleine lesgroepen maken interactie en actieve participatie mogelijk. Het beleid geeft aan dat meerdere leerkrachten er al in slagen om actieve en gevarieerde werkvormen aan te bieden. Dat is ook zo voor de mate waarbij de leerkrachten op een actieve wijze de jongeren in het leerproces begeleiden. Het beleid wil in de 4 Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede
toekomst de leerkrachten daarin nog meer coachen. Het individuele traject dat de leerling aangeboden krijgt, is in de leerfiche aangeduid. Uit de documenten blijkt dat jongeren uit eenzelfde klasgroep voor de algemene vorming, naast het eigen schooltraject, soms identieke opdrachten en leerinhouden krijgen. In andere groepen is er dan wel een meer individueel en gedifferentieerd aanbod. De relatie tussen de leerinhouden en de geselecteerde doelen is bij meerdere teamleden correct aangegeven. Het beleid kent de moeilijkheden die sommige leerkrachten hebben om leerinhouden te zoeken die aansluiten bij het competentieniveau van de individuele jongere. In de praktijklessen is het leerstofaanbod zeer gedifferentieerd en individueel. De instelling heeft de laatste ren sterk geïnvesteerd in de onderwijskundige professionalisering van het personeel. De studie van de eindtermen, de sessies met pedagogische begeleidingsdiensten, de informatie-uitwisseling met scholen en externe partners en de samenwerking met de andere jeugdinstellingen zijn daar enkele voorbeelden van. Volgend schoolar is er een intensieve training in een methodiek voor de sociaal-emotionele begeleiding van de jongeren. 5.2.4 De gebruikte leermiddelen zijn geschikt voor het bereiken van de leerdoelen. De instelling beschikt over voldoende leermiddelen. Het onderwijs vindt plaats in mooie leslokalen. De leerkrachten van de vakken van de algemene vorming hebben voldoende bronnenmateriaal. De praktijklokalen zijn zeer goed uitgerust. 5.2.5 Er wordt voldoende tijd besteed aan het onderwijs. Het onderwijskundig regime maakt deel uit van het verplicht dagprogramma en wordt gepland volgens een vast ritme en tijdsrooster. Het vindt het hele ar door plaats, met uitzondering van één week in de kerstvakantie en drie weken in de zomervakantie en op de wettelijke feestdagen. De helft van de onderwijstijd gaat naar algemene en theoretische vorming, de helft naar de praktijkvakken. 5.2.6 Het bereiken van de leerdoelen wordt geregeld geëvalueerd. Er worden door de instelling stappen ondernomen om het onderwijskundig handelen met aspecten uit de methodiek van handelingsplanning te optimaliseren. De beoogde doelstellingen die in elke individuele leerfiche zijn opgenomen, worden op regelmatige wijze geëvalueerd. Er worden om de twee weken klassenraden georganiseerd. De bespreking van elke individuele jongere gaat in Beernem minimaal om de vier weken door, in Ruiselede om de zes weken. Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede 5
6. Het onderwijsinspectieteam Hendrik D'Hulster Jo. Coeman 7. Kennisneming door de verantwoordelijke van de gemeenschapsinstelling / federale gesloten jeugdinstelling Naam/namen: Datum: Handtekening(en): Eventuele opmerkingen: 6 Onderzoek onderwijsinspectie in de gemeenschapsinstelling De Zande Beernem - Ruiselede