Bevordering van de rendabiliteit in de varkenssector door verstrekken van marktinformatie en door afdekken van voedermarges (via termijnmarkt en fysieke contractwerking) Uitvoering: DLV abc ism. DLV Market Advisory Services
Uit een hoorzitting voor de Amerikaanse senaat (19-12-2011): Sinds 1980 is de werkwijze in de Amerikaanse varkensketen dramatisch gewijzigd. Technologische vooruitgang en nieuwe business modellen wijzigden schaalgrootte, productiesystemen, geografische verdeling en wijze van vermarkten. Varkenshouderijen zijn geëvolueerd van een gesloten bedrijfsstructuur op één productiesite, klein en over het algemeen familiaal, naar meerdere productiesites, gespecialiseerd en over het algemeen nog steeds familiaal. De dagen dat een varkenshouder alleen maar s morgens vroeg moest opstaan om de varkens te voederen en te verzorgen zijn voorbij. Bovenop deze dagelijkse taak moet de huidige varkenshouder (waarvan velen een diploma hogere studies hebben) zeer bedreven zijn in het managen van de prijzen die hij/zij betaalt voor de inputstromen (maïs en sojaschroot), en het berekenen van de prijzen die hij/zij zou willen ontvangen voor zijn/haar varkens. Er zijn een aantal manieren waarop een varkenshouder het prijsrisico beheerst. Maar de meest voorkomende is het gebruik van de termijnmarkt. Althans minstens ten belope van een bepaald percentage van de jaarlijkse productie. (Bron: NPPC Testimony for the Senate Agriculture Committee, Dec. 13, 2011)
Vroeger werd de rentabiliteit in de varkenssector bepaald door de cyclische prijsvorming. Een varkenshouder was in wezen een speculant, die door technische efficiëntie het verschil kon maken met zijn concullega. Dit werd in 1934 (!) onderzocht door een Amerikaanse econoom Mordecai Ezekiel, die dit verschijnsel de naam 'Cobweb theorem' (of spinnenwebtheorema) gaf. Deze onderzoeker gebruikte de varkenssector als uitgangspunt maar kwam tot de vaststelling dat dit verschijnsel ook optrad in andere sectoren (koffiebonen, kantoren, elektriciteitscentrales, ). Theorema: Er is een cyclische dynamiek in vraag en aanbod als gevolg van de vertraging waarmee de producenten reageren op een prijswijziging. Doordat het onderzoeksdomein de varkenssector was, werd dit economisch verschijnsel omgedoopt tot de varkenscyclus. Maar vanaf midden 2006 beginnen de voederprijzen te stijgen, om door te stijgen tot voorheen ongekende hoogtes.
In onderstaande figuur wordt geïllustreerd hoe de rentabiliteit tot 2007 vooral werd beïnvloed door prijsmutaties van de varkensprijs en amper door prijsmutaties van voeder. Hier kwam verandering in vanaf 2007 door de sterke volatiliteit op de markt van voedergrondstoffen.
De rentabiliteit (voedermarge) werd volledig bepaald door de varkensprijs. Als de varkensprijs goed was, werd er geld verdiend, als die slecht was, werd er verlies geleden. De prijs van het voeder speelde amper een rol in de volatiliteit van de voedermarge Omstandigheden waarbinnen de varkenssector moet werken zijn echter grondig veranderd. Prijsmethodiek en prijsvorming zijn echter nog steeds hetzelfde: Stroomopwaarts (voederbedrijven) verkopen op spotmarkt (2-wekelijkse prijzen tot maandprijzen) Stroomafwaarts (slachthuizen, verwerking) kopen op weekprijs. Andere productieketens hebben wél een mature marktwerking met naast de spotmarkt een voorwaartse markt en een termijnmarkt: Aardappelen: gebruik van voorwaartse contracten met vaste prijs en daarnaast termijnmarkt (klik-contracten) Graansector: Matif is een begrip en graanverwerkende sector (én veevoederindustrie) maken veelvuldig gebruik van de termijnmarkt (o.a. via AA-contracten) Waarom zou slachthuis prijsrisico van varkenshouder zomaar overnemen? Zolang slachthuis dit prijsrisico niet opnieuw kan overdragen naar de volgende schakel in de keten, zullen slachthuizen niet geneigd zijn om afspraken te maken over vaste prijzen over een bepaalde periode
Voor een goede marktwerking : Is er te weinig transparantie. Is er te weinig onderhandeling en keuze. Is er te weinig samenwerking. Succes is niet alleen meer afhankelijk van technische superioriteit. Ook management, risicomanagement, handelsgeest en intelligentie zijn belangrijk. De cyclus van een varken kunnen we perfect managen, het managen van de afzet is nihil Aftoppen van aanbod: In februari minder zeugen aandekken (terugkomers minder aandekken) In augustus extra zeugen aandekken Op gepaste momenten (bvb zomerperiode) slechte biggen eerder afvoeren (als slachtbiggen) Vleesvarkens paar kilo lichter afleveren vanaf november/december Zijn we bereid om in de keten de marktinfo te delen met elkaar? Vlaanderen te klein om verandering teweeg te brengen in spotprijs maar groot genoeg voor prijsafspraken op lange termijn.
Nochtans bestaan er duidelijke prijsrelaties tussen de prijs van een karkas en de prijs van deelstukken. De vierkantsverwaarding en het tijdverloop tussen aankoop en verkoop maken echter dat het afstemmen van prijsrisico s tussen aankoop en verkoop een erg complexe bezigheid is voor slachthuizen. Een liquide termijnmarkten zou hier dienst kunnen doen om prijsrisico s tijdelijk en gedeeltelijk weg te leggen op de termijnmarkt.
Akkerbouw is vragende partij om prijsafspraken te kunnen maken. Veevoederindustrie is vragende partij om prijs van (een deel van hun aankopen) op voorhand reeds vast te leggen. (deel van) varkenshouders zijn vragende partij om (deel van) voederprijs vast te leggen. Verwerking is vragende partij om deze prijsrisico s te verleggen naar hun aankoopzijde. Retail is vragende partij voor vaste prijsafspraken voor een (deel van) hun aankopen.
Bijkomend probleem voor varkenshouder is dat het vastklikken van enkel de varkensprijs geen oplossing biedt. De rentabiliteit vindt zijn resultante in de voedermarge. Dus de combinatie is nodig om een reële oplossing te verkrijgen: prijsafspraken voor voeder prijsafspraken voor varkens(vlees) Op zelfde moment afspraken maken over voeder en vlees via voorwaartse contracten in de fysieke markt is in de praktijk niet eenvoudig. Bedrijven die meerdere schakels integrerebn binnen één bedrijf hebben hier ontegensprekelijk een voordeel. Termijnmarkt biedt hier echter een voordeel: tegelijk monitoren gedurende langere periode Flexibel instappen en uitstappen
Prijsafspraken kunnen op 3 manieren: Voorwaartse contracten Termijnmarkt AA-contracten (= mengvorm) Dit is enkel de vorm (of het middel). De inhoud van de prijsafspraken kan op velerlei manieren ingevuld worden. Vuistregel: leg niet al je eieren in één mand 1/3 spotmarkt 1/3 voowaartse contracten 1/3 termijnmarkt Indien de spijt-component te groot is, kan je overwegen om gebruik te maken van opties ipv. Futures. Er moet echter één grote kanttekening geplaatst worden bij contractwerking: Contractwerking vereist respect voor de afspraak! Vaste prijs-afspraken is óók het missen van opportuniteiten
Voordelen van voorwaartse contracten: Ook regeling effectieve levering/afzet product (kwaliteit, kwantiteit, transport, ) Eenvoudig en duidelijk Gratis Nadelen van voorwaartse contracten: Prijsonderhandeling verstoort relatie Rigide contractvorm Tegenpartij-risico (faling, niet nakomen afspraak) Voordelen van termijn-contracten: Prijsonderhandeling is anoniem en in wezen unilateraal (take it or leave it) Geen verstoring van relatie in fysieke markt Flexibel instappen en uitstappen mogelijk Géén tegenpartij-risico Nadelen van termijn-contracten: Transactiekosten & marginbehoefte Geen regeling effectieve levering/afzet product (kwaliteit, kwantiteit, transport, ) Basis-risico Kostprijs (transactiekost + kapitaalbeslag)
Definitie futures: Een futures-contract is een overeenkomst tussen twee partijen, die tot doel heeft om op een toekomstig tijdstip, ofwel, een zekere hoeveelheid van een bepaald actief te kopen of te verkopen tegen een prijs die bij het afsluiten van de overeenkomst wordt vastgelegd - ofwel, in contanten, een verschil te ontvangen of te betalen afhankelijk van de koersevolutie van voormeld actief. Naargelang de evolutie van de waarde van de futures (afwikkelingskoers bepaald op het einde van elke dag), wordt voor elke positie dagelijks, op het einde van de dag, een positief of negatief verschil met de afwikkelingskoers van de dag voordien berekend. Indien het een positie betreft die is opgezet gedurende de dag zelf, wordt het verschil berekend met de koers van de transactie waartegen de positie opgezet werd. Een negatief verschil geeft aanleiding, de daaropvolgende dag, tot het opvragen van gelden. Een positief verschil geeft aanleiding, de daaropvolgende dag, tot het ter beschikking stellen van dit bedrag. Een termijncontract is in wezen niets anders dan een financiële opbrengst ter compensatie van een nadelige prijsmutatie in de fysieke markt een financiële kost ter compensatie van een voordelige prijsmutatie in de fysieke markt Wie je tegenpartij op de termijnmarkt is, weet je niet. Afrekening gebeurt niet op einde contract, maar gebeurt dagelijks en automatisch via je waarborgrekening.
Welk prijsniveau je kan vastklikken hangt af van het marktsentiment Biedprijs (vraag) en Laatprijs (aanbod) What you see is what you get Take it or leave it It takes two to tango Principe van termijnmarkt in de varkenskolom is onbekend Varkenstermijnmarkt in Frankfurt is weinig liquide Anderzijds: in de USA bestaat wél een zeer liquide varkenstermijnmarkt
Er is een varkenstermijnmarkt in Duitsland, en één in de USA FHOG-futures (Eurex, Frankfurt) 8.000 kg geslacht bid = ask! Cash settlement op Index (Eurex Hog Index) 12 contracten/jaar: elke maand 1 contract Lean Hog-futures (CME, Chicago) 40.000 pounds = 18.000 kg geslacht bid = ask! Cash settlement op Index (CME Lean Hog Index) 8 contracten/jaar: feb, apr, mei, jun, jul, aug, okt, dec Noteringen Komen tot stand via bied- en vraagprijzen (inclusief hoeveelheid) Géén onderhandeling (Take it, or leave it) Transparant (What you see, is what you get) Anoniem
prijsdaling prijsstijging Spotmarkt Termijnmarkt Spotmarkt Termijnmarkt mei '15 mei '15 1,43 EUR/kg mei '15 mei '15 1,43 EUR/kg mei'15 1,38 EUR/kg = mei'15 1,38 EUR/kg mei'15 1,48 EUR/kg = mei'15 1,48 EUR/kg Resultaat future = 0,05 EUR/ton Resultaat future = -0,05 EUR/ton Netto prijs ontvangen = Prijs fysiek + Resultaat future = 1,38 + 0,050 = 1,43 Netto prijs ontvangen = Prijs fysiek + Resultaat future = 1,48 + -0,050 = 1,43 15
Essentieel de futures-notering op eindvervaldag dient zich op een welbepaalde manier te verhouden tot de spotprijs van het onderliggende Basis = spot futures De mate waarin de Basis fluctueert, is de mate waarin de het resultaat afwijkt van de target VERKOPER FHOG MEI15 SPOT-MARKT TERMIJN-MARKT BASIS 4/02/2015 1,43 S -0,02 L Target = 1,41 13/05/2015 1,35 1,38 L -0,03 S Resultaat = 1,40 Resultaat = 0,05-0,01 16
Bij cash settlement wordt op eindvervaldag de futures-positie verrekend op basis van een indexkorf Eurex Hog Index EUREX HOG Index Adjustment 0,015 Publishing Date / Veröffentlich ung Reference Week / Referenzwo che Netherlands (Niederland e) Varkensbeurs SG Belgium (Belgien) Van Danis Austria (Österreich) VLV- Notierung 3 Countryaverage adj. to 56% MFA Germany Vereinigung s-preis Germany 1.DVO (HKl.E) Average / Schnitt 15/10/2014 41 1,32 1,16 1,49 1,3233 1,40 1,41 1,378 1,393 EUREX HOG Index 22/10/2014 42 1,31 1,16 1,49 1,3193 1,40 1,41 1,376 1,391 29/10/2014 43 1,33 1,18 1,49 1,3355 1,40 1,41 1,382 1,397 5/11/2014 44 1,33 1,20 1,50 1,3436 1,40 1,41 1,385 1,400 12/11/2014 45 1,33 1,20 1,53 1,3523 1,40 1,41 1,387 1,402 19/11/2014 46 1,34 1,20 1,54 1,3603 1,40 1,40 1,387 1,402 26/11/2014 47 1,33 1,20 1,54 1,3563 1,40 1,41 1,389 1,404 3/12/2014 48 1,32 1,20 1,53 1,3483 1,39 1,39 1,376 1,391 10/12/2014 49 1,27 1,15 1,51 1,3099 1,35 1,35 1,337 1,352 17/12/2014 50 1,24 1,11 1,49 1,2790 1,32 1,33 1,310 1,325 51 52 7/01/2015 1 1,24 1,11 1,42 1,2557 1,28 1,31 1,282 1,297 14/01/2015 2 1,20 1,11 1,42 1,2437 1,28 1,29 1,271 1,286 21/01/2015 3 1,20 1,11 1,42 1,2437 1,28 1,29 1,271 1,286 28/01/2015 4 1,20 1,11 1,42 1,2437 1,28 1,29 1,271 1,286 17
Margin-systeem: Mark-to-Market Tijdens looptijd wordt elke dag verrekend op basis van de slotnotering van die dag Op eindvervaldag wordt verrekend op basis van de Eurex Hog Index (= cash settlement) Mark-to-market: de basis voor geldtransfers Als onderliggend in waarde daalt Clearing House debiteert rekening van long-positie Clearing House crediteert rekening van short-positie Als onderliggend in waarde stijgt Clearing House debiteert rekening van short-positie Clearing House crediteert rekening van long-positive Doordat Margins effectief elke dag afgerekend worden, dient het nodige kapitaal ter beschikking te zijn voor het geval de markt (al dan niet tussentijds) tegengesteld reageert. Om uw operaties niet te belasten is het dus noodzakelijk om uw bankier hierbij te betrekken. Hetzij via kredietverlening Hetzij via Bankgarantie 18
Handelen op de termijnmarkt kost uiteraard geld. Voor het (laten) uitvoeren van een transactie moet je je Broker betalen. De transactiekost is sterk afhankelijk van de termijnmarkt (Matif, Eurex, CME) en je Broker. Margin-behoefte Initial Margin = hoeveelheid geld (per eenheid van contract) die op de margin-rekening moet staan alvorens je überhaupt een order kan inleggen Maintenance Margin = hoeveelheid geld (per eenheid van contract) die op de margin-rekening moet staan om je openstaande positive te kunnen aanhouden Wordt in de eerste plaats bepaald door Exchange + Clearing House. Broker kan eventueel strenger zijn Margin-behoefte is door de band genomen ± 10% van de onderliggende waarde Indekking verkoop vlees: 14 EUR Indekking aankoop voeder: 6 EUR Marge-indekking: 20 EUR per varken Dit is énkel de verplichte margin. Dit houdt dusgéén rekening met eventuele prijsveranderingen ten nadele van de termijnmarktpositie Binnen PTC s wordt gewerkt met een margin-verplichting ad 50 EUR per afgeleverd varken. Deze veiligheidsmarge wordt geparkeerd op een spaarrekening.
Er bestaat geen futures voor voeder Oplossing hiervoor is de MAS-Index synthetische futures (= index) van voedergrondstoffen Om zo mogelijkheid te creëren om ook via termijnmarkt te kunnen werken Bepaalde vaste samenstelling: ± 40% Milling Wheat, Matif ± 25% Corn, CBoT ± 20% Soybeans, CBoT Een dergelijke index: doet géén uitspraak over kwaliteit vergelijkt géén spotprijzen met elkaar mag nooit gebruikt worden als een absoluut cijfer vergelijkt enkel prijs-mutaties
Afdekken aankoop voeder Hetzij via voorwaarts contract met uw voederleverancier Hetzij via termijnmarkt (bv. MAS-Index) Milling Wheat, Matif 50 ton per contract Corn, CBoT 5.000 bushels = 127 ton Soybeans, CBoT 5.000 bushels = 136 ton Opmerking: bushel is eenheid van volume, niet van gewicht Volgende combinatie levert de beste beste/kleinste korf op die de MAS-Index zeer nauw benadert 4 contracten Milling Wheat (Matif): 4 x 50 ton 6 contracten Mini-sized Corn (CME): 6 x 25 ton 4 contracten Mini-sized Soybeans (CME): 4 x 27 ton Komt overseen met een hoeveelheid voeder in de fysieke markt van 535 ton. 1 voederkorf komt overeen met ± 20 varkens futurescontracten. Corn 1 bushel = 56 lb Wheat 1 bushel = 60 lb Soybeans 1 bushel = 60 lb 1 kg = 2,204600 lb Bij het innemen van een aankooppositie op soja- of maïs-future in Chicago is het nodig om tegelijk een verkooppositie op de Amerikaanse dollar in te nemen, en dit voor het volledige bedrag aan onderliggende waarde. Dit om je te beschermen tegen een nadelige evolutie van de euro/dollar wisselkoers.
Een AA-contract is een voorwaarts contract (in de fysieke markt) waarbij de prijszetting gebeurt op basis van de termijnmarkt. Elk bedrijf bepaalt zijn eigen marketing-strategie Indien gewenst kan elk bedrijf zich volledig loskoppelen van eventuele prijsvolatiliteit (bv. verwerkend bedrijf) Indien gewenst kan een marge vastgeklikt worden (bv. slachthuis) Indien gewenst kan men (hoopvol) wachten op hogere/lagere prijzen (bv. varkenshouder die speculatief ingesteld is) Elk bedrijf bepaalt zijn eigen target. Via pricing op basis van termijnmarkt wordt de target gerealiseerd. AA-contracten (zie verder) leveren een oplossing voor: fysieke levering/afname Basis-risico = 0! De unilaterale prijsonderhandeling wordt echter opnieuw deels bilateraal: Noodzaak tot onderhandelen van de Basis AA-contract: Perfecte symbiose tussen de fysieke markt en de termijnmarkt Fysieke markt staat in voor Kwaliteit, plaats, tijdstip, Termijnmarkt fungeert voor het vastleggen van de prijs (ieder voor zich)
Marge-afdekking in de praktijk
Eenzijdige afdekking in de varkenshouderij is geen oplossing. Gelijktijdig afdekken van vleesverkoop aan voederaankoop is essentieel. Dit vereist een protocol waaraan een bepaalde bieding op de termijnmarkt kan afgetoetst worden. Basis voor rekenmethode Protocol is het rapport Vlaamse Bedrijfseconomische Standaardwaarden Varkenshouderij 2013 Rapport reikt rekenmethodiek aan waarover een brede consensus bestaat Rapport hanteert voor een aantal belangrijke bedrijfstechnische parameters waarden waarover over een brede consensus bestaat Nadeel: prijs-parameters zijn statisch, en houden dus geen rekening met prijs-volatiliteit of met productiecyclus Er werd geopteerd om deze reken-methode te voeden met data-reeksen: Vlaamse Biggenprijs (133 dagen voordien) BEMEFA-vleesvarkensmeel Notering Danis
Target waarop ingedekt wordt is het maand-gemiddelde van de voedermarge zoals die gerealiseerd werd in de periode 2007 2013. Termijnmarkt-notering (FHOG-futures) moet vertaald worden naar een reële opbrengstprijs. Hiertoe moet de Basis in kaart gebracht worden. In protocol wordt een Basis gehanteerd ad -0,217 EUR/kg (gemiddelde over 2014) Nadelen protocol Dynamisch karakter van toeslagen Toeslag VBP stijgt elk jaar met 1 EUR Toeslag Danis/Westvlees stijgt elk jaar Basis-fluctuatie (is echter inherent aan termijnmarkt) Omvang voederkorf Oplossing: kleinere korf (doch sub-optimaal) Alhoewel over het algemeen het protocol ook kan gehanteerd worden om het varkensprijsniveau te ontdekken, is het protocol géén voorspelling! Het protocol geeft enkel aan welke FHOG-notering overeenkomt met een vooropgestelde voederwinst! En levert op die manier een houvast bij het innemen van posities.
Dalende varkensprijzen Positieve margin Dalende voederprijzen negatieve margin
Basis-risico FHOG over 26 maanden bedraagt -0,32 EUR per afgeleverd varken of -0,0035 EUR/kg We kunnen dus stellen dat het Basis-risico erg beperkt blijft Dus de mate van imperfectie is beperkt
Varkenshouder heeft niet altijd de tijd om dit dagelijks op te volgen Tóch menen we dat het noodzakelijk is om minstens de principes van risicomanagement via de termijnmarkt te begrijpen. Het daadwerkelijk in de praktijk brengen kan overgelaten worden aan adviseur/coöperatie/leverancier/afnemer. Hoe kan een individuele varkenshouder hier mee omgaan? Individueel Al dan niet onder begeleiding In groepsverband Coöperatie, Studiekring, Overlaten aan leverancier / afnemer? Risico management als buffer tussen ratio en emotie Risico management als buffer tussen stabiliteit en hebzucht Op voorhand wordt beslist om de voederwinst (deels) in te dekken van zodra dit mogelijk zou zijn Zich indekken op een moment dat de varkensprijs stijgende is vereist discipline.