Handleiding Teamcoachingssessies Onderdeel van de VeiligPlus-aanpak

Vergelijkbare documenten
Handleiding Teamcoachingssessies vs2 Onderdeel van de VeiligPlus-aanpak

Handleiding Teamcoachingssessies 3.0 Onderdeel van de VeiligPlus-aanpak

Meer grip op Gezond en veilig werken. Handleiding opleiding teamcoaching. Onderdeel voor teamleiders in Aanpak Organisatieklimaat

Meer grip op Gezond en veilig werken. Handleiding opleiding teamcoaching. Onderdeel voor teamleiders in Aanpak Organisatieklimaat

Veelgestelde vragen. 1. Waarom is de VeiligPlus-aanpak ontwikkeld? 2. Voor wie is de VeiligPlus-aanpak ontwikkeld?

Handleiding VeiligPlus-aanpak voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak 2.0 stap 3. voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak 3.0 Stap 3 voor projectleiders

De VeiligPlus-aanpak. Maak elk gevoel van onveiligheid bespreekbaar. In vier stappen naar een continue dialoog over veiligheid en je veilig voelen

De VeiligPlus-aanpak. Maak elk gevoel van onveiligheid bespreekbaar. In vier stappen naar een continue dialoog over veiligheid en je veilig voelen

Handleiding VeiligPlus-aanpak 2.0 stap 1. voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak 3.0 Stap 2 voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak 2.0. voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak 3.0 voor projectleiders

Handleiding VeiligPlus-aanpak voor projectleiders

Aanpak Organisatieklimaat. Met elkaar praten maakt werken in de zorg gezonder. Plan de dialoog en verbeter de gezondheid van uw medewerkers

1. Aanleiding ontwikkeling programma

Teamcoaching voor Professionals

Junior team. Senior team. Teamontwikkeling

Handleiding voor projectleiders Aanpak Organisatieklimaat

Handleiding VeiligPlus-aanpak 3.0 Stap 4 voor projectleiders

Handleiding voor projectleiders Aanpak Organisatieklimaat

Handleiding voor projectleiders Aanpak Organisatieklimaat

De workshop Coachend leidinggeven wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.

InDialoog. Met elkaar praten maakt werken in de zorg gezonder. Plan de dialoog en verbeter de gezondheid van uw medewerkers

Inleiding Hoofdstuk 3 Management en leidinggevende structuur... 35

Resultaat van de vraagstelling is een lijst van wat je allemaal te doen hebt of moet kunnen.

Programma Teamcoaching voor Professionals

Opleiding Teamcoaching voor managers

E-book. 49 vragen voor een effectieve continue dialoog

Zelfsturing en vakmanschap. HR in de zorg, 2 december 2014

Teamontwikkeling. Modulair programma voor de ontwikkeling van zelfstandige en effectieve teams. zorgadviseurs

Inleiding Hoofdstuk 2 Essentiële waarden Hoofdstuk 3 Management en leidinggevende structuur... 23

Hoe word ik een succesvolle schoolleider van morgen?

Niet betrokken medewerkers worden gecreëerd door de organisatie zelf.

Wil je professioneel leren coachen?

Young Professional programma. Voorbeeld van de opbouw van een YP programma

Teamkompas voor Zelfsturing

Organisatiekracht. Preventief Medisch Onderzoek In Bedrijf. Teamkracht. Werkkracht. Menskracht

Veda Consultancy kunt u daar, met onze vele jaren ervaring in organisaties en veel jaren ervaring als coaches en trainers, uitstekend bij helpen.

Oefenexamen Middle Management B. module Teamcoaching

Trainingen. Leiderschapstraining Inspirerend leiderschap Gedragsinzichtgevende training Reflect Intervisie

Trainingen en workshops voor praktijkopleiders en leidinggevenden. Jouw talent, onze ambitie!

Zelfsturing Waar hebben we het over? Zelfsturing (binnen bestaande modellen)? Zelfsturende teams? Zelfsturende organisatie?

Trainingen die je in beweging brengen!

mens en organisatie samen in beweging

Coachvaardigheden, onderzoeken, adviseren en verkopen

W A A R D E V O L L E I D E R S C H A P

Basisinformatie Opleiding

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen

opleiding Leergang Train de Trainer Trainers in

Wat voor team willen wij zijn? Bureau Wilma Brinkman

Flexibel werken en teamontwikkeling

Soa Aids Nederland. Competentieprofiel MI-coach binnen de soa-bestrijding

we invite you to grow

Master workshop NIVE Collectief eigenaarschap vergroten met Agile-Teamcoaching Welkom! NIVEcollectief eigenaarschap vergroten met agile teamcoaching

Training Resultaatgericht Coachen

LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT

Informatie voor assessoren bij het 2 e jaars gedragsassessment

Competentieprofiel voor coaches

LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT

Kern van leidinggeven in het nieuwe cluster

Conferentie duurzame inzetbaarheid in de zorg

Training Passie en missie

2.3 Wanneer ben je een goede werkbegeleider? Methodisch werken als werkbegeleider 18

Wil je professioneel leren coachen?

Training Leiderschap, inspireren, motiveren en coachen

Vitaliteit & Presteren. Maximale Teamkracht. Word met je team energieker, creatiever en productiever

REMIND. Bij u op SCHOOL?

Unieke opleiding in Arboland. Opleiding. Copla Opleiding Training Consultants Coaching

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus

Verbindend Leiderschap. Info driedaagse training inside

FEEDBACK GEVEN. Feedback = een concrete uitspraak over het gedrag van een ander, met een specifiek doel voor ogen

COMPETENTIEPROFIEL ONDERSTEUNER PASSEND ONDERWIJS. Resultaatgebieden 1. Ondersteuning en advisering aan IB en leraren

Voorbereiding training

Training Projectmanagement

AUTHENTICITEIT IS DE SLEUTEL TOT EEN GELUKKIGE ORGANISATIE

Coaching van zelfsturende teams: Ontwikkelprogramma. voor interne coaches

Training Projectmanagement

De workshop Situationeel leidinggeven wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.

Een vragenlijst voor de Empowerende Omgeving

CONFLICTCOACHING BIJ TEAMS Over vastlopen en weer vlottrekken

1 People Do Change/IVA Onderwijs

360 feedback assessment

Workshop Jeukende Handen

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus

Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende

Training Passie en missie

Mats Werkt! DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER.

Praktijkgerichte Scholing tot praktijkmanager

Welkom bij de workshop van conflict naar oplossing tips en tools om in 2018 beter om te gaan met conflicten. Patricia Hoogervorst & Sandra van Loenen

E-book. De 3 succesfactoren voor een effectieve HR-cyclus

Whitepaper Communicatie op de werkvloer WHITEPAPER. Communicatie. op de werkvloer. 10 tips om communicatie op de werkvloer te verbeteren!

Uitwerkingen van Brainpower sessies

De workshop Leiderschap wordt incompany gegeven en op maat aangeboden en is geschikt voor zowel beginnende- als doorgewinterde leidinggevenden.

E-book. 49 vragen voor een effectieve continue dialoog

Succes hebben betekent in staat zijn je leven op jouw manier te leiden

Leiderschap trainingen. Persoonlijke Effectiviteit trainingen. Coachend Leidinggeven. Leiderschap van Nu. Leiderschap van Nu - Advanced

Kom tot nieuwe inzichten in de wildernis van Suriname!

TEAMMONITOR. VOOR ZORGTEAMS ontwikkelen van zelforganisatie. Teamontwikkeling in de zorg

Transcriptie:

Handleiding Teamcoachingssessies Onderdeel van de VeiligPlus-aanpak Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 16

Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 De VeiligPlus-aanpak in het kort... 2 Stap 3: Realiseren... 4 Teamcoachingssessies... 4 Doel en werkwijze... 5 Bijeenkomsten en opdrachten... 6 Bijeenkomst 1... 6 Bijeenkomst 2... 8 Bijeenkomst 3... 9 Bijlage 1 Petten van leidinggevenden... 10 Bijlage 2 Vier succesfactoren van een teamcoachgesprek... 11 Bijlage 3 Basispassen Veiligheidsdialoog met vier succesfactoren als kapstok... 13 Bijlage 3 Competentieprofiel transformationeel leiderschap... 14 Bijlage 5 Overzicht teamontwikkelingsfasen (naar Tuckman)... 16 Bijlage 6 Formulier Observeren teamgesprek van collega... 17 Bijlage 7 Feedback uit het team... 18 Samen maken we elk gevoel van onveiligheid bespreekbaar. Kijk op http://www.veiligplusaanpak.nl voor praktijkervaringen, hulpmiddelen en communicatiematerialen. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 1

Inleiding Alle professionals in de gehandicaptenzorg moeten zich veilig kunnen voelen. Toch sta je soms voor lastige keuzes tussen je eigen veiligheid en goede zorg voor je cliënt. Door met elkaar te praten over deze dilemma s neem je onveilige gevoelens weg en kom je samen tot oplossingen. Maak elk gevoel van onveiligheid bespreekbaar. Deze handleiding gaat in op het onderdeel Teamcoachingssessies van Stap 3 (Realiseren) van de VeiligPlus-aanpak. Tijdens deze stap wordt de dialoog in teams op gang gebracht en gehouden. Ambassadeurs dicht bij de werkvloer, zoals een teamleider of aandachtsfunctionaris, hebben hierheen een belangrijke taak als Aanjager. De Teamcoachingssessies (in totaal 3x) bereiden hen op deze taak voor. De VeiligPlus-aanpak in het kort De VeiligPlus-aanpak is een methodiek voor het voeren van een veilige dialoog en het creëren van een veilig organisatieklimaat. Een beproefd middel waarmee alle medewerkers in een organisatie met elkaar in gesprek kunnen gaan. In vier stappen ontstaat een continue dialoog tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen werkvloer en top. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 2

Rollen Iedereen binnen de organisatie vervult een belangrijke rol bij de implementatie van de VeiligPlusaanpak. Binnen de aanpak onderscheiden we vijf rollen, die door verschillende functies en meerdere personen kunnen worden uitgevoerd. Rol 1: de Doener(s) Dit zijn de zorgprofessionals op de werkvloer, de mensen die direct met cliënten in aanraking komen. De VeiligPlus-aanpak kan organisatiebreed worden ingezet, voor alle medewerkers van de werkvloer, maar ook bijvoorbeeld eerst op één afdeling of locatie. Dan zijn de Doeners de medewerkers van die afdeling of locatie. Rol 2: de Ondersteuner(s) Dit zijn medewerkers die niet direct met cliënten werken maar wel (mede)verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van medewerkers en betrokken zijn bij het veiligheidsbeleid. Veelal zijn dit staffuncties zoals HR-medewerkers, arbocoördinatoren of personen met soortgelijke functies. Zij werken nauw samen met de Projectleider (zie rol 4). Rol 3: de Aanjager(s) Dit zijn medewerkers die heel dicht bij de werkvloer staan. Bijvoorbeeld iemand uit het team zelf die deze aanjagende rol wil en kan vervullen, zoals een teamleider, coaches, aandachtsvelder of ergocoach. Rol 4: het Projectteam Dit is een team dat speciaal voor de VeiligPlus-aanpak wordt samengesteld. Het team bestaat bijvoorbeeld uit de Projectleider, een personeelsfunctionaris, een leidinggevende, twee Aanjagers, twee of drie Doeners en een medewerker communicatie. Dit team organiseert afdelingsoverstijgende zaken die nodig zijn voor de VeiligPlus-aanpak, zoals de kick-off-bijeenkomst. Daarnaast verzamelen ze de ervaringen van de Aanjagers en de Bezieler, communiceren ze hierover in de organisatie en stellen ze in overleg met de Bezieler de aanpak waar nodig bij. De Projectleider is intern en extern het aanspreekpunt. Rol 5: de Bezieler Dit is iemand (één persoon) in de top van de organisatie die het gezicht van de VeiligPlus-aanpak is. Bij voorkeur is dit een bestuurder, maar het zou eventueel ook een zorgdirecteur of locatiehoofd kunnen zijn. Belangrijk is dat deze persoon de top vertegenwoordigt, in woord en daad de VeiligPlus-aanpak uitdraagt, volledige steun van het topmanagement heeft en volledig mandaat heeft om besluiten te nemen. De belangrijkste rol van de Bezieler is om onvoorwaardelijke, zichtbare steun in woord en daad te bieden aan de hele organisatie bij de VeiligPlus-aanpak. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 3

Stap 3: Realiseren Tijdens deze stap wordt de dialoog in teams op gang gebracht en gehouden. Stap 3 bestaat uit drie cycli van vier activiteiten. Iedere cyclus bestaat uit een Teamcoachingssessie, een Veiligheidspeiling, een teambijeenkomst (Veiligheidsdialoog) en een rondgang met de Bezieler (Veiligheidsronde). De Teamcoachingssessie bereidt de Aanjagers voor op het voeren van de Veiligheidsdialoog in hun team. Door dezelfde activiteiten drie keer te doorlopen, wordt de werkwijze een onderdeel van het gewone werk en maak je het je eigen. De doorlooptijd van een cyclus is ongeveer 8 weken, vooral afhankelijk van de frequentie van teamoverleggen. De totale doorlooptijd van Stap 3 is ongeveer 24 weken. Voor meer informatie over Stap 3 Realiseren kijk op http://www.veiligplusaanpak.nl/hoewerkt-het/stap-3-realiseren/) Na afloop van Stap 3 is in de organisatie bekend hoe veiligheid wordt ervaren door de medewerkers en wat de dilemma s zijn. De dialoog over veiligheid is in gang gezet en wordt open, respectvol en eerlijk gevoerd. De medewerkers nemen zelf vanuit hun vakmanschap verantwoordelijkheid voor het verbeteren van de veiligheid. Ook is de dialoog tussen bestuurder en werkvloer tot stand gekomen. De Bezieler (bestuurder) weet wat er leeft op de werkvloer, welke dilemma s er spelen. De medewerkers, de Doeners, voelen zich gesteund door de Bezieler. Teamcoachingssessies Tijdens de drie Teamcoachingssessies van een (externe) teamcoach krijgen de Aanjagers tools en methodieken aangereikt om hun eigen vaardigheden, competenties en oplossingsgerichtheid op het gebied van veiligheid te vergroten en de dialoog hierover op gang te brengen. Hiermee kunnen zij medewerkers in hun kracht zetten en hun zelfstandigheid op dit gebied vergroten.. Uitgangspunt van de VeiligPlus-aanpak zijn de vijf dimensies van een veilig organisatieklimaat. Deze zijn: 1. Prioriteit voor veilig werken bij het hoger management (de Bezieler). 2. Betrokkenheid van teamleiders of aandachtsvelders (de Aanjagers) bij veilig werken. 3. Duidelijkheid over groepsnormen en gedrag binnen het team (de Doeners) als het gaat om veilig werken. 4. Communicatie over veilig werken door alle rollen binnen de organisatie. 5. Participatie van alle rollen binnen de organisatie in het verbeteren van veilig werken. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 4

De Teamcoachingssessies voor Aanjagers zijn direct gericht op het praktisch maken van de tweede dimensie, en indirect op de vierde en vijfde dimensie. De Veiligheidsdialoog en de Veiligheidsronde zijn gericht op het verbeteren van de eerste en derde dimensie. De gezamenlijke inzet van de verschillende onderdelen verbeteren het organisatieklimaat van de zorgorganisatie. Doel en werkwijze De Teamcoachingssessies hebben tot doel: Aanjagers tools in handen geven om de kwaliteit van de interactie tussen teamleiders en medewerkers op de werkvloer te vergroten. Aanjagers handvatten geven voor het voeren gesprekken met medewerkers vanuit een gezamenlijke visie. Aanjagers leren hoe ze medewerkers kunnen uitnodigen tot nadenken over en komen tot gezamenlijke afspraken die bijdragen aan het verder verbeteren van een veilig organisatieklimaat. De werkwijze van het teamcoachen is gebaseerd op een manier van coachen die is beschreven door Marijke Lingsma, Monique Bolungen, Roy de Brabander (Werkboek Teamcoaching en nu echt aan de slag) en Esther de Haan (Kookboek voor teams, 20 praktische oefeningen voor de teamcoach). Het onderdeel teamcoaching in de VeiligPlus-aanpak is een eerste aanzet tot leren teamcoachen. In drie dagdelen maakt u kennis met het teamcoachen. Een volledige leergang teamcoaching duurt 6 dagen, of in een post-hbo erkende leergang 11 dagen. Informatie over een leergang teamcoaching die aansluit bij de stof van de VeiligPlus-aanpak is te vinden op: www.dehaanteamcoaching.nl, www.roydebrabander.nl of www.cvli.nl. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 5

Bijeenkomsten en opdrachten Bijeenkomst 1 De vaardigheden die je hier leert, pas je toe bij het voeren van de Veiligheidsdialoog: het gesprek met je medewerkers over de uitkomsten van de stellingen waarop ze van te voren online of schriftelijk hebben gereageerd. Het doel van de gesprekken is te komen tot gezamenlijke afspraken met je team, die bijdragen aan het verhogen van een veilig werkklimaat. Als leidinggevende is het belangrijk dat je in staat bent gedragsverandering van medewerkers te bewerkstelligen. Gedragsveranderingen zijn alleen mogelijk als mensen hun percepties over onderwerpen veranderen (Homan, 2005): als mensen hun beelden over de werkelijkheid veranderen, ontstaat er ruimte voor nieuw gedrag (Senge,1990). De activiteiten voor gedragsverandering zijn erop gericht dat mensen zelf gaan nadenken over nieuwe betekenissen, nieuwe beelden van werkelijkheid. Coachen is de meest duurzame manier om dat voor elkaar te krijgen. Daarom is dit programma gericht op het ontwikkelen van de competenties van leidinggevenden als coach. Het is de bedoeling dat leidinggevenden leren hoe ze dit op teambijeenkomsten (en later in werkoverleggen) kunnen doen. 09.00-09.15 Welkom en kader van de VeiligPlus-aanpak 09.15-09.30 Kennismaken 09.30-09.45 Petten van leidinggevenden 09.45-10.30 Oefenen met de coachpet 10.30-10.40 Koffiepauze 10.40-10.55 Reflectie op de oefening 10.55-11.05 Succesfactoren van teamcoachen 11.05-11.20 Visie als meetlat 11.20-11.40 Oefenen neerzetten meetlat in gesprek met medewerkers 11.40-12.00 Opdracht en afsluiten Opdracht: Start de Veiligheidsdialoog met je team op een manier die je tijdens deze bijeenkomst hebt geleerd. Dat creëert gezamenlijk eigenaarschap bij medewerkers. De stellingen die ze van te voren hebben ingevuld gaan in deze eerste cyclus over: Veilig werken op de agenda van de organisatie. Introduceer het gesprek vanuit je visie op dit thema. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 6

Je doet dit in aanwezigheid van een collega die observeert hoe je het gesprek voert. De observator let erop dat je het gesprek start zoals vandaag geleerd is. De observator vult bijlage 5 in. Verder verzamel je feedback van je medewerkers over het effect van jouw manier van gesprek voeren door hen een feedbackformulier te laten invullen. Dit formulier is te vinden in bijlage 6. De volgende bijeenkomst begint met het delen van de resultaten van de Veiligheidsdialoog met medewerkers. Scoor jezelf op het Competentieprofiel transformationeel leiderschap, bijlage 4. Zo krijg je zicht op een aantal vaardigheden. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 7

Bijeenkomst 2 09.00-09.10 Introductie programma van vandaag 09.10-09.40 Reflectie op ervaringen en formuleren leerdoel 09.40-10.00 Gezamenlijk eigenaarschap creëren en de 4 basispassen in teamcoachen 10.00-10.10 Koffie 10.15-11.45 Oefenen met de 4 basispassen & reflectie hierop 11.45-12.00 Opdracht en afsluiten Opdracht Start de Veiligheidsdialoog met je team op een manier die je tijdens deze bijeenkomst hebt geleerd. Dat creëert gezamenlijk eigenaarschap bij medewerkers. Het onderwerp uit deze 2e cyclus luidt Bespreekbaarheid van het thema veiligheid in het team en sociale steun, in lijn met de visie. Ook deze keer observeert een collega hoe je het gesprek aangaat. De observator vult een observatieformulier in en levert deze de volgende bijeenkomst in. De volgende bijeenkomst begint met het delen van de resultaten van dit gesprek. Scoor jezelf opnieuw met het competentieprofiel transformationeel leiderschap, bijlage 4. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 8

Bijeenkomst 3 09.00-09.10 Introductie programma 09.10-09.40 Reflectie op ervaringen en formuleren leerdoel 09.40-10.00 Systeemdenken 10.00-11.00 Oefenen met interactiepatronen (verdieping) 11.00-11.10 Koffie 11.10-11.20 Teamontwikkelingsfasen ervaren 11.20-11.30 Reflectie 11.30-12.00 Opdracht en afsluiten Opdracht Voer de Veiligheidsdialoog uit met je medewerkers volgens de technieken die je vandaag hebt geleerd, in aanwezigheid van een observator. De stellingen gaan dit keer over: Wat doen we als er een incident plaatsvindt? De observator vult het observatieformulier in en levert dit in bij de Projectleider. Scoor jezelf periodiek op de Competenties als transformationeel leider, bijlage 4. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 9

Bijlage 1 Petten van leidinggevenden Petten Leidinggevenden hebben drie petten: leiderspet, managerspet en coachpet. Vanuit de leiderspet is het belangrijk dat ze visie hebben, in dit geval op lichamelijk en geestelijk veilig werken. Als transformationeel leider moeten ze kunnen inspireren en motiveren. Daarbij helpt een heldere leiderspet. De managerspet gaat over het halen van resultaten en daarop sturen, het voeren van P gesprekken, ingrijpen als dat nodig is bijvoorbeeld bij disfunctioneren. De coachpet gaat over het vergroten van het lerend vermogen. Om coachend het gat te dichten tussen wat ze willen vanuit hun leiderspet en de huidige realiteit van het gedrag en opvattingen van de medewerkers. Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 10

Bijlage 2 Vier succesfactoren van een teamcoachgesprek Om in de praktijk handen en voeten te geven aan het voeren van de veiligheidsdialoog in teams met oog voor eigenaarschap, werken we met vier succesfactoren van teamcoachen. Op die manier ondersteunen we leidinggevenden om te werken vanuit heldere beelden, metaforen en symbolen, door steeds op herkenbare en vergelijkbare wijze met de medewerkers in gesprek te gaan. Succesfactoren zijn: Meetlat Eigenaarschap IJsberg Hier en nu 1 Meetlat Een meetlat kent verschillende abstractieniveaus. De visie die leidinggevenden hebben geformuleerd is een vorm van meetlat: wat hebben zij als ideaal voor ogen voor hun medewerkers, wat ze willen ze daarin met hen willen bereiken, wat is het doel van het bespreken van een agendapunt tijdens een overleg, wat moet het bespreken van een punt opleveren? 2 Eigenaarschap De mate waarin medewerkers zich de teamvisie hebben eigen gemaakt en zich met elkaar verantwoordelijk voelen en maken voor de doelen. Dit zie je in gedrag: wat doen ze aan veilig werken. Hoe praten ze er met elkaar over? Hoe veilig is de onderlinge communicatie? 3 IJsberg IJsberg is de metafoor voor menselijk gedrag: het deel onder de waterlijn, bepaalt het zichtbare deel boven de waterlijn. Vraag je af: op welk niveau in de ijsberg bevindt zich het probleem? Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 11

4 Hier en nu Het hier en nu is het aangrijpingspunt voor beweging: wat zie en hoor je in gedrag? Is het hier en nu gedrag in lijn met het ge drag dat je vanuit de meetlat mag verwachten? Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 12

Bijlage 3 Basispassen Veiligheidsdialoog met vier succesfactoren als kapstok Om gezamenlijk eigenaarschap te creëren voor de acties t.a.v. een veilig organisatieklimaat, begint de leidinggevende de teambijeenkomst met de meetlat. 1. Wat moet het bespreken van onderwerp x opleveren? (meetlat) 2. Observeren van de interactie: (hier en nu) Kijk naar degene die luistert, luister naar degene die praat. Wat zie je de luisteraar doen/non-verbaal zeggen? Wordt dit ook hardop gezegd? Welke rol heeft de leidinggevende in de interactie? In hoeverre bevordert dit gezamenlijk eigenaarschap op de gezamenlijke meetlat? 3. Benoemen van de interactie: (hier en nu) Als jullie zo met elkaar communiceren, komen jullie dan tot een gezamenlijk doel? Als jullie niet naar elkaar luisteren, gaan jullie dan het resultaat halen? Als jullie je leidinggevende het woord laten doen, wordt het dan een gezamenlijk feestje, of is het zijn feestje?' 4. Vergroten van het lerend vermogen: Hoe kunnen jullie anders communiceren, zodat jullie wel het resultaat gaan halen? 5. Borgen in een procedure: Welke afspraak willen jullie daarover maken? Daarmee heeft het team een nieuwe meetlat, die ze nodig heeft om haar resultaatgerichtheid te bevorderen. En die de leidinggevende voor de volgende bijeenkomst weer een handvat geeft. In een volgend overleg gaan leidinggevenden, indien nodig, in op onderliggende opvattingen, (ijsberg) dit doen ze pas als medewerkers de basiscompetenties beheersen (luisteren, zeggen wat ze denken, nieuwsgierig zijn). In het tijdskader van dit programma zijn deze aspecten van deze methodiek van teamcoachen buiten beschouwing gelaten. roy de brabander advies, coaching & training Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 13

Bijlage 4 Competentieprofiel transformationeel leiderschap Dit competentieprofiel is gebaseerd op de uitgangspunten van transformationeel leiderschap, zie kader onder aan deze bijlage. Deze vorm van leiderschap sluit goed aan bij de onderwerpen in deze bijeenkomsten. Het invullen van het profiel geeft je een beeld van je eigen vaardigheden op dit moment. Naam: Datum: Dit zijn de scores waar je uit kunt kiezen: Hoe doe je het nu? Score Niet 1 Af en toe 2 Altijd 3 Resultaat van je ontwikkeling als transformationeel leider Inspirerend motiveren door te coachen vanuit een visie; een heldere meetlat. Intellectueel stimuleren en uitdagen van medewerkers door het gesprek aan te gaan vanuit een heldere meetlat, de interactie tussen de teamleden te benoemen, medewerkers daarover te laten nadenken en daarover afspraken te laten maken. Individuele betrokkenheid tonen door de afspraken serieus te nemen en deze als nieuwe meetlat bij een volgende bijeenkomst te nemen. Invloed nemen door structureel te coachen via het toepassen van de basispassen tijdens de veiligheidsdialoog en andere teambijeenkomsten. Interactie transformationeel leider en medewerkers Vraagt met welk doel de medewerkers de onderwerpen waarover ze verschillen van mening willen bespreken, wat moet die bespreking opleveren? Kijkt naar interactie tussen medewerkers tijdens teambijeenkomst (kijkt naar degene die niet praten en luistert naar degene die praten): wat zie je de luisteraar non-verbaal doen/ zeggen wordt dit ook hardop gezegd? Benoemt de interactie (als jullie zo met elkaar communiceren, komen jullie dan tot een gezamenlijk doel?) Vraagt de medewerkers hoe ze wel willen communiceren. Vraagt welke afspraak medewerkers over de communicatie willen maken. Transformationeel leider zelf Vraagt actief feedback aan collega s en benut feedback. Stelt zich lerend op tijdens de coachsessies. Is voorbeeldfunctionaris m.b.t. een veilig organisatieklimaat. Inspireert anderen door enthousiasme voor het onderwerp. Toont onder moeilijke omstandigheden het vermogen vol te houden. Score Score Score Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 14

Transformationeel leiderschap bestaat uit vier onderdelen: 1) Inspirerend motiveren 2) Intellectueel stimuleren 3) Individuele betrokkenheid 4) Idealiseerde invloed Inspirerend motiveren betekent het vermogen mensen te inspireren en te motiveren. Een transformationele leider communiceert met veel overtuiging en in begrijpelijke taal een visie die aanspreekt en maakt gebruik van herkenbare beelden, metaforen of symbolen om de motivatie te ontlokken. Intellectueel stimuleren is het vermogen mensen intellectueel te stimuleren en uit te dagen. Een transformationele leider stimuleert het bewustzijn over problemen, spoort mensen aan problemen vanuit een ander of nieuw perspectief te zien en creatief te zijn in het bedenken van nieuwe oplossingen en benaderingen. Individuele betrokkenheid is de persoonlijke aandacht voor de groei en ontwikkeling van het individu. Een transformationele leider is een coach, mentor, leraar en steun en toeverlaat voor zijn mensen. De leider laat daarnaast in brede zin zijn interesse en zorgzaamheid voor en betrokkenheid zien. Idealiseerde invloed is de waardering die de leider krijgt als persoon, ook wel de charismafactor van transformationele leiders genoemd. De leider krijgt invloed door de identificatie en bewondering van anderen met hem of haar als persoon, deels door de eerste drie kwaliteiten en deels door zijn persoonlijkheid. Esther de Haan, De Haan Teamcoaching Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 15

Bijlage 5 Overzicht teamontwikkelingsfasen (naar Tuckman) Fase van teamontwikkeling Kenmerken team Gedrag leidinggevende Te ontwikkelen samenwerkingscompetenties M1 Forming Taakvolwassenheid M2 Storming Taakvolwassenheid M3 norming Taakvolwassenheid Los zand, bundeling individuen, extrinsieke motivatie, afhankelijkheid van de LG/coach. Gericht op eigen taak. Subgroepjes, uitzoeken van zo zijn onze manieren, conflicten. Afstemming van taken gebeurt in subgroepjes. Gesloten team, met helderheid in normen: wij zijn t leukste team ; afzetten tegen de rest. Feedback gebeurt, conflicten worden opgelost. Resultaatverantwoordelijk voor het eigen systeem. Directe aansturing op inhoud en op individu, risico van postbode, oplossingsgericht. Aansturing op inhoud, druk doende met aansluitingen. Druk doende met aansluiting met andere teams/verbinding naar buiten; tijd voor individuen (Loopbaan). M4 Performing Open team. Leidersrol bij toerbeurt. Men coacht elkaar. Taakvolwassenheid Resultaatverantwoordelijk en zelfsturend. Luisteren Communiceren Resultaatgerichtheid Feedback (Relationele sensitiviteit) Onderhandelen Conflicthantering Samenwerken Organisatiebewustzijn. Verantwoordelijkheid. voor het groter geheel. Visionair zijn Innoveren Ondernemerschap roy de brabander advies, coaching & training Handleiding Teamcoachingssessies, onderdeel van de VeiligPlus-aanpak pagina 16

Bijlage 6 Formulier Observeren teamgesprek van collega Let op: de observator vult dit formulier in. Bespreek van tevoren welke valkuil de leidinggevende voor zichzelf ziet en waar hij/zij uit wil blijven (bijvoorbeeld door teveel zelf te praten of door de interactie in het team te sturen met beurten geven). Activiteit Leidinggevende heeft de bijeenkomst voorbereid zoals geleerd in de coachsessies. Leidinggevende stelt coachende vragen over de manier van communiceren. Leidinggevende zorgt dat het team gezamenlijke afspraken maakt over veiligheid. Leidinggevende vraagt het team de gezamenlijke afspraken samen te vatten. Leidinggevende blijft uit zijn/haar valkuil. Ja/nee De samenvatting van de bespreking luidt: Gemaakte afspraken zijn: Handleiding Teamcoaching, onderdeel van de VeiligPlus-Aanpak pagina 17

Bijlage 7 Feedback uit het team Onderwerp Score 1-10 Ik voel me uitgenodigd mee te denken hoe we samen de veiligheid in ons organisatieklimaat kunnen verbeteren. We hebben afspraken gemaakt over de manier waarop we willen communiceren door de coachvragen van de leidinggevende. We hebben gezamenlijk afspraken gemaakt over veiligheid in ons team, door de coachvragen van de leidinggevende. De leidinggevende heeft ons gevraagd de concrete afspraken aan het eind samen te vatten. Handleiding Teamcoaching, onderdeel van de VeiligPlus-Aanpak pagina 18

Pagina 17 Handleiding teamchoachingsessies - onderdeel van de VeiligPlus-aanpak