Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Onze wereld hang van verhalen aan elkaar. U kent ze wel, die kleine verhalen, anekdotes: Heb je het gehoord van die en die? Mooi, voor op verjaardagen en aan de borreltafel. Of die verhalen in kranten of op de televisie: verhalen over mensen, die het nieuws een gezicht geven. Verhalen die veel meer zeggen dan de kille, zakelijke feiten. En dat de grote verhalen in boeken en films, die ons een spiegel voorhouden van het leven. Van alles wat er goed en fout kan gaan. Mensen vertellen elkaar verhalen. En met die verhalen proberen ze te verwoorden wat hen raakt. Wat hen inspireert. Hoe ze tegen het leven aan kijken. Een goed verhaal zegt meer dan een wetenschappelijke verhandeling. Een goed verhaal leeft en roept nieuwe verhalen op. Een goed verhaal raakt je, en zet je aan het denken. De Bijbel is een boek vol met zulke verhalen en verbeeldingen. Verhalen over mensen die in hun leven iets ervaren van het geheim van het leven, van God. 1
Een meer dan al die dikke theologische boeken en doorwrochte dogmatieken, spreken de Bijbelverhalen tot onze verbeelding. Omdat ze in iedere situatie weer opnieuw springlevend blijken te zijn. Steeds weer actueel. Maar dat kan pas, als we de verhalen niet vooraf al helemaal dichttimmeren. Als we maar niet vooraf vinden wat ze moeten betekenen, maar ze onbevangen tot ons laten komen. Alleen dan komt er ruimte voor ons eigen verhaal, dat in die verhalen kan meeklinken. We hebben vandaag ook zo n verhaal gelezen: Het verhaal van de wijngaard en de pachters. Jezus vertelt het in de tempel aan de hogepriesters en farizeeën. Matteüs vertelt het aan de christelijke gemeente van zijn tijd. En wij vertellen het vandaag aan elkaar. En in iedere situatie, in iedere context, krijgt het verhaal een eigen betekenis. Het verhaal begint met een landheer, die een wijngaard aanlegt. Met dit beeld haakt Jezus aan bij beelden uit het Oude Testament, het eerste deel van de Bijbel. Jesaja, de grote profeet, vergelijkt het volk Israël met een wijngaard, die door God zelf is gepland. Het is een wijngaard met alles er op en er aan: een omheining, een wijnpers, een uitkijktoren. 2
Het heeft alles in zich om een goed lopend bedrijf te worden. Ik vind het een mooi, optimistisch beeld, dat voor mij zoveel betekent als: God heeft ons een goede wereld gegeven, alles is aanwezig om er met elkaar iets moois van te maken. Hier is het, kies wat je er mee doet. Maak je er wat van? Of ga je er mee aan de haal? Het is het verhaal van ons leven, van ons bestaan. We komen in het leven als mensen vol mogelijkheden, zeker hier, in Nederland. En het lijkt alsof we er van kunnen maken wat we willen. Wat staat ons in de weg? En op zakelijke, materieel vlak lukt het ons vaak redelijk tot goed. Wie de handen uit de mouwen kan steken, niet bang is om hard te werken en beschikt over een goeie dosis boerenslimheid, die redt het meestal wel. Maar is dat ook een garantie voor geluk? Je werk, je bezit geeft voldoening, maar geen bestemming. Onze levensvervulling ligt niet in luxe of rijkdom, maar in verbinding. Verbinding met elkaar, verbinding met God. En daar gaat het vaak mis. 3
Ik kan niet voor iedereen spreken, maar voor mij gaat dat in ieder geval wel op. Vaak gaat het mis, met die verbinding. En als ik de verhalen hoor en lees, de grote verhalen en de kleine anekdotes, dan is het een algemeen menselijk gegeven. Wij hebben de onbedwingbare neiging om dat, wat echt van waarde is, te laten lopen. Om te kiezen voor bijzaken, ten koste van de hoofdzaak. We weten hoe belangrijk de relatie is met de mensen die ons het naaste staan, onze partner, ons gezin, onze familie en vrienden. En toch lukt het ons steeds weer om hen te beschadigen, om hen te vergeten. We weten, of misschien alleen maar: we vermoeden, dat het leven een geheim heeft, een bron, een levensadem, die we God noemen, iemand of iets waar we werkelijk thuis zijn. En toch zijn in de praktijk duizend andere dingen belangrijker, dan zoeken naar wat ons uiteindelijk rust geeft. We weten dat we in een wereld leven, die aan alle kanten kraakt en barst. Waar mensen sterven van gebrek, terwijl wij leven in luxe. En toch zetten we niet alles aan de kant voor Gods Koninkrijk van vrede recht en heelheid voor alle mensen. 4
We weten dat ieder mens gelijk is, en toch hebben we de neiging om zondebokken te zoeken: in de geschiedenis waren het vaak Joden, vandaag zijn het Marokkanen, Roemen en Bulgaren. Iets in ons heeft de onbedwingbare neiging om steeds weer een keuze te maken, die ten koste gaat van de ander, ten koste van God. In de theologie is vaak gesproken over onze zondige natuur, de mens die geneigd is tot alle kwaad. Het zijn massieve woorden die vaak ver van ons af staan. Een hedendaagse schrijver, Francis Spufford, noemt het raak en alledaags: The human potential to fuck things up: Mijn Neiging om Dingen te Verkloten, te verstieren. Zo ging dat in het verhaal van Jesaja, waar de wijngaard niet de vruchten opbracht die het zou kunnen geven. Zo ging het in het verhaal van Jezus, waar de wijngaard werd gekaapt door de pachters. En zo gaat het in zoveel situaties. Steeds lukt het niet om te leven in verbinding, en de mens te worden die we zouden kunnen zijn, de mens, die God bedoeld heeft. 5
Maar het verhaal van de wijngaard is meer dan een verhaal van falen alleen. Het is ook het verhaal van de eigenaar, die er alles aan doet om de zaken recht te zetten. Steeds weer stuurt hij knechten, die de pachters herinneren aan hun bestemming. En als dat niet helpt, kiest de landeigenaar voor meer: Hij stuurt zijn zoon, iemand die meer dan een ander, de eigenaar zelf representeert. Door zijn zoon te sturen, komt hij zo dicht bij de pachters, dat ze er niet meer onderuit kunnen: wat kiezen we? Een leven in verbinding, of eigenwijs onze heilloze weg gaan? En helaas, ook hier wordt de verkeerde keuze gemaakt. De zoon wordt vermoord en het verhaal zal voor de pachters slecht aflopen, omdat het recht uiteindelijk z n loop zal krijgen. Maar waar de neiging om het te verstieren, een basisgegeven is in de verhalen van de mens, Is dat laatste, dat afwijzen van de oproep om te veranderen, geen onvermijdelijkheid. Matteüs vertelt het verhaal niet als een doem, van: het gaat zeker mis! Hij vertelt het als een waarschuwing, als een oproep. 6
Laat het niet zo ver komen, dat je in je eigen eigenwijsheid ten gronde gaat! Keer je om, bekeer je, en kies voor het goede. Laat het niet met je aflopen, zoals met de hogepriesters en farizeeën, die aan het eind van het verhaal niets anders overhielden dan een verwoestte tempel, waar ze zo op vertrouwden, en een springlevende Jezus-beweging, die ze zo hadden geprobeerd uit te roeien. En dat verhaal is ook vandaag actueel: Zet je kaarten op wat goed is, wat waarachtig is en wat je verbindt met God en mensen. Kies niet voor minder. Ook niet voor minder Marokkanen. Want mensen die nu als afgekeurd aan de kant worden geschoven, kunnen wel eens de mensen zijn, waarop de samenleving verder wordt gebouwd. Kies voor meer: kies voor meer verbinding, in plaats van ieder voor zich, kies voor meer liefde, in plaats van het zaaien van haat, kies voor de weg van God, die het goede wil voor alle mensen. 7
Beste Leo en Stephanie, jullie laten vandaag Robin dopen. En door dat te doen, willen jullie Robin op het spoor zetten van God, en met hem en met de kerk van Christus, die weg van God gaan. Als voorbereiding op het doopgesprek hebben jullie Robin een prachtige brief geschreven. En in die brief hebben jullie verteld dat jullie de doop zien, als een verbinding, een verbond met God. De doop is voor jullie het teken dat Robin onder Gods hoede valt, dat God van hem weet en voor hem wil zorgen. En jullie hebben de hoop uitgesproken dat Robin zal weten dat God er altijd voor hem is, ook al is er niemand anders waar hij met zijn zorgen heen kan. En ja, ook jullie realiseren je dat Robin een gewoon mens is, behept met die neiging om dingen te verstieren, om verkeerde keuzes te maken. Maar jullie willen hem leren, en vooral laten zien in de praktijk, dat er een weg van vergeving is, van steeds weer opnieuw proberen, omdat we mogen leven uit de vergeving van God. Blijf Robin de verhalen vertellen, verhalen die vertellen over Gods liefde voor ons. Verhalen die eerlijk vertellen over wat er mis kan gaan. 8
Maar ook verhalen die vertellen over een vaderlijke hand, die altijd naar ons wordt uitgestoken. Verhalen over de moederlijke trouw, die nooit loslaat, welke weg wij ook gaan. En wat hij ook doet, kies in Gods naam nooit voor minder, maar altijd voor meer. In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. 9