Stappenplan
Conceptueel denkkader
Scenario I : Ruimte voor het Estuarium Antwerpen brakke plas slik en schor ggg/slik en schor wetland overstromingsvlakte zijarm huidige bestemming Durme Rupel Nete Dijle Gent Dendermonde Zenne 5 0 5 10 Kilometers E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Integrale plannen voor de Zeeschelde Lange TermijnVisie voor het Schelde estuarium (LTVS) natuurlijkheid LTVS Veiligheid Toegangkelijkheid
Integrale plannen voor de Zeeschelde 3.Natuurontwikkelingsplan (NOP) Schelde-estuarium (2003) Proces gerichte semi kwantitatieve ecologische doelstellingen per ecologisch relevante deelzone Maatregelen gescoord op doelen per deelgebied Doelen geprioriteerd per deelgebied Planalternatieven Plangebied met gebiedsinventaris per gebied
E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Prioritering doelen per deelgebied doelstelling maximaliseren buffer bovenstroomse afvoer 0 0 0 0 + + ++ ++ ++ ++ maximaliseren tidale energiedissipatie + ++ ++ ++ ++ + + + + 0 uitbreiden meergeulenstelsel 0 ++ ++ 0 0 0 0 0 0 0 optimaliseren natuurlijk habitatprocessen ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ 0 minimaliseren turbiditeit 0 + + ++ ++ ++ + ++ + 0 optimaliseren koolstofhuishouding 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ++ optimaliseren stikstofhuishouding 0 0 + + + ++ ++ ++ ++ ++ optimaliseren zuurstofhuishouding 0 0 0 + ++ ++ + ++ + ++ optimaliseren fosforhuishouding 0 0 0 0 0 0 + + + ++ optimaliseren siliciumhuishouding + ++ ++ ++ 0 optimaliseren primaire productie 0 + + ++ ++ ++ + ++ + 0 optimaliseren condities voor zoöplankton 0 + + + ++ ++ ++ ++ ++ 0 optimaliseren condities voor benthos + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ 0 optimaliseren vismigratie 0 + + + + + ++ ++ ++ ++ uitbreiden areaal ondiep laagdynamisch water + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ 0 uitbreiden areaal slik + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ 0 verlagen dynamiek slik 0 ++ ++ 0 0 0 0 0 0 0 uitbreiden areaal schor + ++ + + ++ + ++ + ++ 0 verjongen schor + ++ ++ ++ ++ ++ ++ 0 0 0 uitbreiden areaal wetland 0 0 0 + + + ++ + ++ 0 01 VlRaa 02 VlHan 03 HanGr 04 GrBur 05 BurTm 06 TmDem 07 DemGt 08 Durme 09 ZeDNe 10 strsc
Beoordeling maatregelen: 3) zijriv Code Maatregel buff_afv disp_e turb C N O2 P Si prim_prod zoöpl benthos vis vogel habitat ond_h2o slik schor wetland schor_j intget_hd intget_ld Durme M1.09 Schorfixatie: constructie 2 2 1 2 2 M2.1 Ontpolderen: doorlaatmiddel 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 0 2 M2.2 Ontpolderen: dijk verwijderen 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 0 2 M2.3 Ontpolderen: afgraven 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 0 2 M2.4 Sluisbeheer: permanent 2 2 2 2 1 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 0 2 M2.5 Sluisbeheer: occasioneel 1 1 1 1 1 1 0 0 0 1 1 2 1 0 0 2 0 M3.1 Natuurlijke overgang: herstel lateraal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 2 1 1 0 1 0 1 M3.5 Dijkbekleding natuurvriendelijk 2 2 1 2 2 M4.1 Binnendijks natuurontwikkeling 1 1? 2 1 2 M4.2 Binnendijks beheer 1 1 1 Zenne Dijle Nete M2.1 Ontpolderen: doorlaatmiddel 2 0 1 1 2 2 1 1 2 2 0 2 2 2 0 0 0 2 0 M2.2 Ontpolderen: dijk verwijderen 2 0 1 1 2 2 1 1 2 2 0 2 2 2 0 0 0 2 0 M2.3 Ontpolderen: afgraven 2 0 1 1 2 2 1 1 2 2 0 2 2 2 0 0 0 2 0 M2.4 Sluisbeheer: permanent 2 0 1 1 2 2 1 1 2 2 0 1 2 2 0 0 0 2 0 M3.1 Natuurlijke overgang: herstel lateraal 0 1 1 1 1 1 1 1 1 2 0 2 2 0 0 0 0 0 1 M4.1 Binnendijks natuurontwikkeling 2 1 1 1? 2 1 2 M4.2 Binnendijks beheer 1 1 1
E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Ontwikkelingsschets 2010 Toegankelijkheid: Verruiming Westerschelde en Beneden Zeeschelde Mitigatie door slim storten Effecten toetsen aan instandhoudingdoelstellingen 5. Geactualiseerde Sigmaplan (2005) Veiligheid: Plaatselijke dijkverhogingen en bijkomende GOG s Natuurontwikkeling in GOG s Natuurlijkheid: Natuurontwikkeling geintegreerd in Sigmaplan Ruimte voor de rivier is het leidend principe Verbetering voor vismigratie Maatregelen moeten bijdragen aan IHD
Integrale plannen voor de Zeeschelde 4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Gekwantificeerde IHD s : functioneel habitats soorten. Optimalisatie van GOG posities Natuurontwikkelingsscenario s om IHD te behalen Integratie natuur-veiligheid-landbouw-recreatie Definitie van het Meest Wenselijke alternatief voor het geactualiseerde sigmaplan
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Instandhoudingdoelstellingen Hierarchische integratie van ecologische doelstellingen voor LTVS, VHR, KRW, nationale en regionale wetgeving, stroomgebiedsdistrict Ecosysteem Natura 2000 Individuele gebieden (SBZ) milieukwalitiet (KRW) Functionele doelstellingen Procesgericht (KRW, LTVS) Habitat gericht: kwantiteit/connectiviteit(hr) Habitat kwaliteit/type/soorten (Ramsar/VHR/locale bescherming)
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Functionele doelstellingen Minimum zuurstof voor goede biodiversiteit (benthos-vis) (J.Maes) zomer: 5mg/l Winter: 6mg/l Primaire productie bij goede water kwaliteit en in pristine omstandigheden (Billen & Garnier; Cox & Maris) macrobenthos productie/m² bij deze primaire productie (Van Damme & Ysebaert) Macrobenthos habitat behoeften om vis en vogel populaties te onderhouden (slikken) (Van Damme et al) Schoroppervlakte nodig om Si limitatie te voorkomen bij de huidig waterkwaliteit (Struyff) Geomorfologische voorwaarden om slikken en schorren duurzaam in stand te houden. (Brys & Van den Bergh)
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Habitat doelstellingen Habitats of special interest (als habitat en als leefgebied voor beschermingssoorten) werden geranked volgens relatief belang Europees: zoetwatergetijdengebied, 91E0 Regionaal: brakwatergetijdengebied, 3150,6430,6510,7140 Locaal:2310, 2330,4030, 6410, 9120, 9160, 9190 Kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen per habitat volgens Heutz et al (2005). Milieu indicatoren voor gunstige omstandigheden Structurele indicatoren voor gunstige omstandigheden.
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Doelstellingen voor soorten Speciale beschermingssoorten werden geranked volgens relatief belang: Europees Regionaal Locaal Doelstellingen voor zoogdieren, broedvogels en trekvogels, vissen Detail per groep naargelang de beschikbare info
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Doelstellingen slikken: 500 ha schorren: 1500 ha wetland: 1500 ha Riet en water: 2000 ha Elzenbroekbos: 400 ha Ruimtelijke vertaling?
4. het geactualiseerde Sigmaplan (2005) Ruimtelijke vertaling Functionele benadering Potentie- Verkenning natuurtypen Connectiviteit Habitat analyse Kaart bestaande habitats Prioritering Habitats SBZ-H Beheerders visie Streef-habitatkaart Oppervlakte Randvoorwaarden Projectlijst
Meest Wenselijke Alternatief voor het Meest geactualiseerde Wenselijke Sigmaplan Alternatief voor het geactualiseerde Sigmaplan
Maatregelen Wetlandontwikkeling in GOG s E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Maatregelen GOG-GGG: slikken en schorren in GOG E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Maatregelen Alternatieve dijkuitvoering 8 TAW grasbezaaiing op vette grond spontane aanslibbing (evt. basis van gebiedseigen grond en/of breuksteenbestorting) GHW 2 TAW 1 TAW perkoenpalen met vlechtwerk van wilgenteenbussels breuksteenbekleding dubbele rij perkoenpalen waartussen wilgenteenbussels GLW
Maatregelen Alternatieve schorrandverdediging E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
Maatregelen Schorherstel: afgraven van opgehoogde buitendijkse gebieden Dijk stort Dijk Te ontwikkelen slik en schor gebied GHW GLW GHW GLW Ketenissepolder 1990 Paardeschor
Maatregelen Dijkherlegging (ontpolderen) Schoonaarde brug - Paddenbeek 1990 2003 E. Van den Bergh, 14e bijeenkomst Vissennetwerk 7 juni2007
IHD vissen Kwalitatief Per gilde Per deelzone Per habitattype
Field studies - Aims 1. Habitat use of fishes in estuaries Freshwater tidal marshes Mudflats Seasonal patterns mesohaline zone 2. Importance of restoration sites Realignment sites Controlled inundation area (Lippensbroek) 3. Effect of DO sag on migration and habitat use Abundance Lengths Weights Diet analysis Fyke nets Cooling water Fyke nets + electro Fyke nets 4. Harmonization of methodology
Locations polyhaline 5 mesohaline 5 4 Powerplant Doel 5 Tidal marsh creeks 4 Restoration sites Network diadromous fish oligohaline 6 freshwater 3 8 1 2 WP2 Norderney 1-2 March 2007 7
Tidal marsh creeks WP2 Norderney 1-2 March 2007 Monthly - Winged fyke nets traps -- Bottle Eel fykes
Powerplant Doel WP2 Norderney 1-2 March 2007 Monthly
Realignment sites Paddebeek March and July 2007 rest pools Heusden: monthly - Double fyke nets (restoration) + on mudflat (low-tide mark) - Bottle traps - Electricity Heusden Paardenschor WP2 Norderney 1-2 March 2007 Ketenisse
Lippenbroek (controlled inundation area + reduced tide) uitstroom instroom permanent water droogvallend Lippenbroek WP2 Norderney 1-2 March 2007
Lippenbroek -- Electricity Fyke nets shallow pool reservoir creek
First results 90 1. Species distribution Aantal vissen per fuik 60 30 Species composition CIA reflects river More abundant in CIA: bot 3S stekelbaars blauwbandgrondel 0 apr mei aug sep okt apr mei aug sep okt Schelde r snoekbaars Lippenbroek rest paling More abundant in Scheldt: blankvoorn Total abundance in CIA higher in summer giebel blauw bandgrondel 3D stekelbaars bot blankvoorn 10S stekelbaars
First results 1. Species distribution 100% 75% 50% 10S stekelbaars 3D stekelbaars blankvoorn blauw bandgrondel bot Ondiepe plas juvenielen van: Stekelbaarzen Blauwbandgrondel paaigebied Giebel res kreek plas 25% 0% giebel paling snoekbaars rest r kreek: bot (juvenielen) + snoekbaars Reservoir: blankvoorn opgroeigebied
First results 2. Migration 100 Bitterling 10S stickleback Pikeperch 75 P. carp Carp 50 Moroko 3S stickleback Eel 25 Perch Roach 0 Flounder IN LIP MAY 06 OUT LIP AUG 06 IN OUT LIP FEB 07 Species comp. migrants ± the same as species comp. in inundation area Immigratie vooral via uitstroom, maar ook via instroom Via uitstroom sluis zowel bij eb als bij vloed voorlopig geen bewijs dat uitstroom fungeert als lokstroom WP2 Norderney 1-2 March 2007
Lippenbroek (controlled inundation area + reduced tide) WP2 Norderney 1-2 March 2007
Afvissingen maart 2007 80 70 Brak # vissen / fuik.dag 60 50 40 30 20 30 25 20 15 10 Zoet zeebaars schol paling karper haring giebel dunlip bot blauw band blankvoorn 3d stekelbaars rest 10 0 KPe KPd DO KPe KPd DO DO2 DO3 resto slik schor 5 0 PA HE2 HE3 HE1 HE2 GR1 GR2 NO1 NO2 NO3 KA1 KA2 KA3 resto slik schor
. Besluiten In het voorjaar (maart) blijkt vooral zeebaars gebruik te maken van de habitatten die hoger in het getijvenster liggen zoals schorkreken en de afgegraven zones van de herstelsites. De voorlopige resultaten suggereren dat de hoogteligging van een habitat een bepalende factor is voor het belang van het habitat voor vissen. Vissen die op de herstelsites in het brakwater gebied gevangen worden, lijken deze zones te gebruiken als foerageergebied. In het zoetwater getijdengebied fungeren permanente poelen en plassen in de herstelsites waarschijnlijk als paai- en opgroeigebied voor een aantal tolerante soorten zoals giebel en blauwbandgrondel. Verder onderzoek moet uitwijzen of de gevonden patronen consistent zijn doorheen het seizoen. Een kwantitatieve analyse van het voedingspatroon van de vissen kan bijkomende informatie opleveren over het selectief gebruik van de herstelsites door vissen.