Improving Mental Health by Sharing Knowledge Preventie psychische problemen jeugd Dr. Ireen de Graaf Trimbos-instituut Academische masterclass 9 maart 2016
Inhoud 1. Problematiek en gevolgen 2. Risico s: factoren en groepen 3. Wat werkt? 4. Betekenis voor beleid 5. Discussie
Nieuwsberichten Er komt specifiek onderzoek naar depressiviteit onder jonge vrouwen en tieners. Tientallen jongeren in Friesland komen nooit of bijna nooit buitenshuis. Zij kampen met psychische problemen. Sommigen zitten al twee jaar binnen Allochtone ouders zien vaak angst van hun kind niet Marokkaanse ouders merken het minder vaak op dan Nederlandse ouders als hun tienerkinderen piekeren. Het is een van de redenen waarom Marokkaans- Nederlandse jongeren ondervertegenwoordigd zijn in de geestelijke gezondheidszorg. Gevaarlijke medicijnen voor jonge depressieven De beste hulp voor jongeren met depressie is psychotherapie. Soms vindt de psychiater pillen nodig. Ook al kunnen die leiden tot zelfmoord. Verloren generatie Lange wachttijden, slechte leefomstandigheden, een jammerlijk gebrek aan privacy, plus de vele verhuizingen met haperend onderwijs als gevolg: Zo n 3.500 kinderen raken daardoor blijvend op achterstand en dat aantal neemt toe. 3
Sharleyne De afschuwelijke dood van de 8-jarige Sharleyne, die van een flat viel in Hoogeveen, roept veel vragen op. De moeder is aangehouden. De vader zegt:,,ik had de instanties al jaren gewaarschuwd: het gaat daar fout.'' 4
1. Problematiek en gevolgen
Positịeve + ervaringen die leiden tot groei en ontwiklkeling Negatieveervaringen die groei en ontwikkeling belemmeren Eerste lev e nsjaren 0-4 jaar Schoolgaande jeugd 4-12 jaar Schoolgaande jeugd 12-18 jaar Jong volwassenen
Problematiek INTERNALISEREND EXTERNALISEREND Emotionele problemen: - Angst- en depressiviteitsklachten - Teruggetrokken gedrag - Psychosomatische klachten Psychische stoornissen: - Angststoornis - Depressie: Depressieve stoornis, Dysthyme stoornis Driftbuien, pesten, agressief gedrag Psychische stoornis: - ADHD - Oppositioneel opstandige gedragsstoornis - Antisociale gedragsstoornis - Vanaf 18 jaar: antisociale persoonlijkheidsstoornis 7
Hoe vaak komen psychische problemen bij kinderen en jongeren voor? 8
Depressieve jongere: Daan 9
Internaliserende problemen en stoornissen per levensfase 0-4 & 12 jaar 5-20% heeft internaliserende problemen Neemt toe bij leeftijd Depressie:< 5 jaar: 0,9 2% ; 8-15 jaar: 3,7% Angststoornis: 3% 12 18 jaar 21% heeft emotionele problemen, 23,5% angstklachten, 21,4% depressieve klachten 5,6% heeft een depressie; 10,5% angststoornis Meisjes hebben vaker emotionele problemen en depressie dan jongens intern. problemen neemt toe bij leeftijd 18-24 jaar 20% depressieve stemmingen 6,7% depressie; 9% stemmingsstoornis; 12% angst Van de volwassenen met depressieve stoornis: 75% eerste episode tijdens de kindertijd of adolescentie 10
Eternaliserende problemen en stoornissen per levensfase 0-4 jaar 3-9%, piek bij 3 jaar (52% bij jongens) 4% ouders ernstige zorgen 4-12 jaar 9-25% externaliserende problemen 5% gedragsstoornis ADHD: 2 tot 8% 12 18 jaar 10-20% externaliserende problemen Gedragsstoornissen: 7% 3 tot 5%: ADHD 18-24 jaar 7% Gedragsstoornis 3,5% ADHD 11
Trends emotionele problemen: 11-16 jaar (HBSC) 12
Trends 2011-2013: 11-16 jaar (HBSC) Afname: Middelengebruik Pestgedrag Psychosociale problemen (meisjes) Welbevinden Toename: Psychosomatische klachten En ook: ervaren steun door ouders! & signalen: TOENAME BURN-OUT KLACHTEN JONGEREN 13
Psychosociale problemen jongeren regio Kennemerland 2009/2010 Bron: Jeugdmonitor E-MOVO 2009 (2 e en 4 e klassers VO). 14
Gevolgen: internaliserend Angst: - Klachten nemen af na 10 e jaar en toe na 15 e - Comorbiditeit depressie en somatische klachten Depressie: - Verstoorde ontwikkelingstaken - Leven lang gedeprimeerd? - Gedragsproblemen en comorbiditeit - Kostenpost: 660 miljoen: 20 miljoen 0-19 jaar - School/ziekteverzuim - Suïcidaal gedrag: 14.000 gedachtes 17
Gevolgen: externaliserend Aanhoudend probleemgedrag, waaronder: crimineel en agressief gedrag 60% kinderen: slechte prognose Vroegtijdig overlijden Gezins- en relatieproblemen Intergenerationele overdracht Maatschappelijke uitval Maatschappelijke kosten 18
2. Risico s: factoren en groepen
20
Beïnvloedende factoren Biologisch Sociaal Psychologisch Geslacht Opvoeding IQ Autonome respons Psychopathologie ouders Temperament Lichamelijke ontwikkeling SES Emotieregulatie Aanleg Leeftijdsgenoten /vrienden Zelfbeeld/ Vaardigheden Levensgebeurtenissen Cognitieve ontwikkeling (Sociale) informatieverwerking Impulscontrole (18+) Persoonlijkheid (V)echtscheiding 70.000 thuiswonende kinderen Kindermishandeling 118.000 kinderen Gepest 10% BO 7% VO 21
Risicogroepen, o.a. Kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) Jongeren: 11-16 jaar Vluchtelingen kinderen Kinderen met angststoornis 22
3. Wat werkt?
Werkzame elementen INTERNALISEREND EXTERNALISEREND Angst en depressie: psychoeducatie CGT, o.a.: exposure, cognitieve therapie (angst) en activatie (depressie) Probleemoplossende vaardigheden mediatietherapie: psychoeducatie ouders, operante technieken, positieve bekrachtiging contingentiemanagement (token economy) 24
Werkzame preventieve Kind/jongere Opvoeders/gezin Kinderopvang/ school 0-4 jaar Opvoedingsondersteuning Interventies lage SES groepen Eigen Kracht conferenties Voorzorg 4-12 jaar KOPP interventies (sociale)vaardigheidstraining interventies o.a. KOPP interventies Opvoedingsondersteuning Eigen Kracht conferenties Basic trust De Vreedzame school Kanjertraining Zippy s vrienden Taakspel 12-18 jaar KOPP interventies KIES (sociale)vaardigheidstraining E-mental health Websites voor middelenpreventie 18-24 jaar Groepstraining voor (sociale) angst en depressie E-mental health Serious gaming Websites voor middelenpreventie Opvoedingsondersteuning Eigen Kracht conferenties Websites voor ouders Eigen Kracht conferenties Leefstijl Happyles DGSG Happyles DGSG MBO 25
(sociale) vaardigheidstrainingen VRIENDEN Jeugdigen 7 16 jaar met angststoornissen en depressieve klachten 10 bijeenkomsten voor kinderen; 4 voor ouders Preventief of curatief, individueel of in groep Rots en water Psychofysieke groepstraining jeugdigen 4-18 jaar Vergroten sociale competenties en weerbaarheid individuele sociaal cognitieve training kinderen 9 tot 12 jaar met externaliserend probleemgedrag gedragsstoornissen helpen voorkomen 8 bijeenkomsten met het kind op school 26
27
4. Betekenis voor beleid Gemeenten: sociaal beleid en publieke gezondheid
Ontwikkelingen Vermaatsch. jeugd-ggz 3 Decentralisaties Samenw. kennisinstituten en gemeenten Onderzoek werkzame elementen Integraal werken in de wijk Acad. werkplaatsen jeugd WMO werkplaatsen 29
Spectrum interventies Bron: Seasons for Growth (adapted from Commonwealth Department of Health & Aged Care, 2000, Mrakez and Haggerty, 1994) 30
Planmatige aanpak beleid & praktijk Agendavorming Signalering Monitoring Uitvoering evaluatie Beoordelen resultaten Meten effecten Meten kosten Diagnose probleem Aard, ernst en omvang Oorzaken Te stellen doelen Dingen goed doen Goede dingen doen Implementatie Voorbereiding en introductie Opsporen kinderziekten Normering Planning aanpak Selectie zinvolle maatregelen en interventies Besluitvorming Begeleiding kwaliteit Bron: Van Hoesel e.a., 2005 Onderbouwen met wetenschappelijke kennis 31
Integrale aanpak preventie Universele, selectieve en geïndiceerde preventie Samenhangend pakket van maatregelen Diverse settings: thuis, kinderopvang, school, vrije tijd, internet Pijlers integrale aanpak depressie: Fysieke en sociale omgeving Voorlichting en educatie Signalering en advies Ondersteuning 32
Preventie kansen Onderwijs: vergroten bereik van jeugdigen universele preventie, interventies Rol Jeugdgezondheidszorg: signalering, inschatten zorgbehoefte, advies Triage/toegang jeugdhulp: jgz, cjg, sociaal wijkteam, huisarts, school Jeugdhulp: deskundigheidsbevordering Aanpassing richtlijnen jeugd JGZ en Jeugdhulp Rol Huisartspraktijken en POH-GGZ Basiszorg in wijkteams 33
Voorbeelden Happyles: VMBO en MBO Family Check up Triage in de wijkteams Proeftuinen Basiszorg Voorzorg E-mental health 34
Happyles 35
Triage in wijkteams Instrumenten vs. in gesprek Ontwikkelvragen generalist specialist deelnemers in het wijkteam kwaliteit van de toegang shared decision making integraal werken in de wijk 36
Proeftuinen Basiszorg Verbeteren effectieve Basiszorg Implementatie & onderzoek: samenwerkingsafspraken huisartsen en buurtteams basiszorg jeugdigen met psychische klachten & mogelijk andere gemeenten 37
5. Discussie Psychische problematiek bij meisjes neemt toe. Wat zijn oorzaken en wat kunnen we doen? Herkent u de cijfers en welke mogelijkheden zijn er voor preventie? Welke rol heeft JGZ bij signalering en verwijzing in psychosociaal domein? Hoe kan bestaande kennis in het kader van nieuwe ontwikkelingen goed worden gebruikt?
Dank voor uw aanwezigheid 39