Inhoud CURSUS Natuurwetgeving Natuurmanagement Basis Deel natuurdecreet DAG 2 Het natuurdecreet Gebiedsgerichte bescherming Bescherming buiten de beschermde gebieden Bescherming van soorten Handhaving Natuurbehoudsrecht: onderdelen SOORTGERICHT NATUURBELEID natuur vogels jacht riviervisserij Het Natuurdecreet 1973: Wet op het Natuurbehoud aanvullend GEBIEDSGERICHT NATUURBELEID HORIZONTALE MAATREGELEN natuur bos landschap 1980: regionalisering randvoorwaarden Natuurdecreet 21/10/1997, BS 10/01/1998 KWANTITEIT incl. ruimtelijke kwaliteit ruimtelijke ordening KWALITEIT milieukwaliteit milieuhygiëne Project wetsintegratie: geïntegreerd Natuurdecreet (waarin bepalingen Bosdecreet zijn opgenomen) Het Natuurdecreet Algemene doelstelling van het natuurbeleid (Art. 6 ND): Het beleid inzake natuurbehoud en de vrijwaring van het natuurlijk milieu is gericht op de bescherming, de ontwikkeling, het beheer en het herstel van de natuur en het natuurlijk milieu, op de handhaving of het herstel van de daartoe vereiste milieukwaliteit en op het scheppen van een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak Krachtlijnen horizontale maatregelen (altijd en overal geldig): zorgplicht en integratiebeginsel uit het ND vrijwaren ecologische milieukwaliteit: stand-still principe gebiedsgericht natuurbeleid: maatregelen voor het veilig stellen van natuurgebieden (VEN / IVON / natuurreservaten / speciale beschermingszones) soortgericht natuurbeleid: maatregelen gericht op de instandhouding van soorten 1
Hiërarchie der normen Geïntegreerd beheer Europese richtlijnen Beschermings- en instandhoudingsmaatregelen Speciale Beschermingszones (SBZ) Ruimtelijke ordening Maatregelen Natuurdecreet Natuur: de levende organismen, hun habitats, de ecosystemen waarvan zij deel uitmaken en de daarmee verbonden uit zichzelf functionerende ecologische processen, ongeacht of deze al dan niet voorkomen in aansluiting op menselijk handelen, met uitsluiting van de cultuurgewassen, de landbouwdieren en de huisdieren. Natuurelement, natuur in de bebouwde omgeving Park, bos, natuurreservaat, bosreservaat,... natuurterrein Privaat terrein <-> openbaar terrein Natuurdomein: terrein in beheer van het agentschap Geïntegreerd beheer Beheer van natuurterreinen geïntegreerd beheer waarbij rekening gehouden wordt met: de ecologische functie de economische functie de sociale functie Horizontale maatregelen Zorgplicht: Art.14 Natuurdecreet Iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die manueel, met mechanische middelen of bestrijdingsmiddelen en met vaste of mobiele geluidsbronnen ingrijpt op of in de onmiddellijke omgeving van natuurlijke en deels natuurlijke habitats of ecosystemen, op waterrijke gebieden, op natuurlijke en halfnatuurlijke vegetaties, op wilde inheemse fauna of flora of trekkende wilde diersoorten of hun respectieve habitats of leefgebieden, of op kleine landschapselementen, en die weet of redelijkerwijze kan vermoeden dat deze habitats, ecosystemen, waterrijke gebieden, vegetaties, fauna, flora of kleine landschapselementen daardoor kunnen worden vernietigd of ernstig geschaad, is verplicht om alle maatregelen te nemen die redelijkerwijze van hem kunnen worden gevergd om de vernietiging of de schade te voorkomen, te beperken of indien dit niet mogelijk is, te herstellen. Dit geldt eveneens ten aanzien van wie opdracht geeft tot de hiervoor bedoelde ingrepen. Horizontale maatregelen Zorgplicht: Art.14 Natuurdecreet Zorgplicht int kort: Iedereen moet altijd en overal zorg dragen voor de natuur! Vlaamse Regering kan codes goede natuurpraktijk vaststellen = richtlijnen voor goed beheer goed beheer = beheer zodanig dat de bestaande natuurwaarden niet achteruit gaan: stand-still Omzendbrief 10 november 1998: Omzendbrief LNW/98/01 betreffende algemene maatregelen inzake natuurbehoud en wat de voorwaarden voor het wijzigen van vegetatie en kleine landschapselementen betreft volgens het besluit van de Vlaamse regering van 23 juli 1998 tot vaststelling van nadere regels ter uitvoering van het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu 2
Natuurtoets: integratiebeginsel (Art. 16 ND) zorg voor milieu en natuur moet zich uitstrekken in alle geledingen van de overheid Art. 16 = Vermijden van vermijdbare schade bij vergunningsplichtige activiteiten vergunning weigeren / voorwaarden kennisgeving of melding kennisgever toont aan dat geen vermijdbare schade kan ontstaan [én leeft code van goede natuurpraktijk na] OF overheid gaat dit na indien vermijdbare schade kan ontstaan overheid deelt dit aangetekend mee binnen voorziene wachttermijn Natuurbeheerplannen (Art. 16 bis - duodeciesnd) Kan opgemaakt worden voor een terrein dat beheerd wordt of zal worden ten behoeve van het natuurbehoud Bevat Verkenningsnota: algemene beschrijving, globaal kader voor ecologische, economische en sociale functie, werkplan inventarisatie Inventaris: beschrijving bestaande toestand Beheerdoelstellingen: visie en doelstellingen Beheermaatregelen Wijze van opvolging/monitoring Geldt voor een periode van 24 jaar Bij goedkeuring: gepubliceerd in BS Natuurbeheerplannen (Art. 16 bis - duodecies ND) Bij opmaak natuurbeheerplan onderscheid types natuurterreinen: Type 1: behouden van de aanwezige natuurkwaliteit Type 2: bereiken van een hogere natuurkwaliteit Over minstens ¼ opp. minstens 1 natuurstreefbeeld Multifunctionele doelstellingen Type 3: bereiken van de hoogste natuurkwaliteit (mits voldoende opp.) Over volledige opp. (min. 90%) minstens 1 natuurstreefbeeld Sociale en economische functie kunnen, als ecologische niet in gedrang komt Type 4: erkend natuurreservaat (mits voldoende opp.) Natuurbeheerplannen (Art. 16 bis - duodeciesnd) Verschillende terreintypes (bos, open ecotopen, park) kunnen in 1 beheerplan, maar een beheerplan met 1 terreintype kan ook. Verschillende eigenaars en eigenaarscategorieën (openbaar, privé) kunnen in 1 beheerplan, maar een beheerplan voor 1 eigenaar kan ook. Verschillende ambities kunnen in 1 beheerplan, maar een beheerplan met 1 ambitie kan ook. Voor alle natuurdomeinen maakt ANB een natuurbeheerplan op Afhankelijk van de gekozen doelstellingen voor de realisatie van de ecologische functie SBZ IHD: (maximaal streven naar) type 3 of 4 Erkenning als natuurreservaat (Art. 16 ter-quindeciesnd) Om erkend te worden als natuurreservaat (type 4 = type 3 dat erkend werd als natuurreservaat), moet een terrein aan de volgende voorwaarden voldoen: voldoen aan het toetsingskader voor Vlaamse natuurreservaten voldoende ruime schaal Erkenning vestigt publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van duurzaam gebruik en langdurig beheer van het terrein als natuurreservaat op het terrein. Natuurreservaten: verbodsbepalingen (Art. 35) rust verstoren, sportactiviteiten gemotoriseerde voertuigen constructies plaatsen (ook tijdelijk) dieren verstoren, vangen of doden planten wegnemen of beschadigen opgravingen of exploitaties materialen afval storten, bemesten (uitz. begrazing) vuur maken, waterpeil wijzigen bestrijdingsmiddelen gebruiken op geringe hoogte overvliegen 3
Natuurbehoudsrecht: onderdelen SOORTGERICHT NATUURBELEID aanvullend natuur vogels jacht riviervisserij HORIZONTALE MAATREGELEN Het Vlaams ecologisch netwerk Gebaseerd op eilandtheorie (Mc Arthur en Wilson): geïsoleerde natuurgebieden = eilanden in een cultuurzee GEBIEDSGERICHT NATUURBELEID natuur bos landschap Natuur is hoofdfunctie randvoorwaarden KWANTITEIT incl. ruimtelijke kwaliteit ruimtelijke ordening KWALITEIT milieukwaliteit milieuhygiëne Het Vlaams ecologisch netwerk Deelgebieden: GEN: Grote Eenheden Natuur (actuele waarde) GENO: Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (potentiële waarde) Het Vlaams ecologisch netwerk: Eind 2015: 91.897 ha afgebakend (74%) Doelstelling: 125.000 ha VEN tegen 20/1/2003 (5 jaar na inwerkingtreding ND, de teller stond op 0)!... Realisatie voortaan gekoppeld aan RUP s Reglementaire bepalingen: de VEN-verboden voor alle grondgebruikers (Art. 25 ND of Art. 6 Maatregelenbesluit) gebruik meststoffen: volgens Mestdecreet 1991 verbod bestrijdingsmiddelen (behalve uitz. volgens Mestdecreet 1991) ontheffing in donkergroene gebieden ten bate van beroepslandbouw! verbod wijziging vegetatie of KLE, tenzij individuele ontheffing verbod reliëfwijziging verbod wijzigen grondwaterpeil/hydrologie verbod wijzigen structuur waterlopen Reglementaire bepalingen: de VEN-verboden voor alle grondgebruikers (Art. 25 ND of Art. 6 Maatregelenbesluit) Verbod kunstmatig zaaien, aanplanten of introduceren van nietinheemse planten (uitz. volgens beheerplan / cultuurgewassen op cultuurgronden / laanbeplantingen met populieren / hoogstamboomgaarden / cultuurhistorische redenen) Verbod afwijken van Criteria Duurzaam Bosbeheer (tenzij volgens bosbeheerplan) Scheuren van permanent grasland Strandvisserij met warrelnetten 4
Ontheffing op verbod: algemeen of individueel Algemene ontheffingen: op woon- of bedrijfspercelen van een vergunde, hoofdzakelijk vergunde of vergund geachte woning of bedrijf m.b.t. werken aan zonevreemde constructies en bedrijven wijzigingen aan waterloop t.b.v. natuurontwikkeling ontginningen in ontginningsgebied normale gebruik en onderhoud van wegen, leidingen, enz. Ontheffing op verbod: algemeen of individueel Individuele ontheffingen: koppeling met regeling zorgplicht (art.14 ND) / vermijden onvermijdbare en onherstelbare schade in VEN (art.26bis) / passende beoordeling SBZ (art.36ter) koppeling met omgevingsvergunning: positief advies ANB = ontheffing indien vergunning advies (mét vwdn.) heeft overgenomen ontheffing geen natuurvergunning nodig procedure: Maatregelenbesluit Voorkómen van onvermijdbare en onherstelbare schade in VEN: overheid mag geen toestemming of vergunning verlenen voor activiteit die onvermijdbare en onherstelbare schade aan natuur in het VEN kan veroorzaken = verscherpte natuurtoets. onvermijdbare maar herstelbare schade onvermijdbare onherstelbare schade Gebiedsgericht natuurbeleid: IVON MAAR activiteit kan toch worden toegestaan of uitgevoerd als geen alternatief bestaat en om dwingende redenen van groot openbaar belang, m.i.v.redenen van sociale of economische aard. alle schadebeperkende en compenserende maatregelen nemen Vl.Reg. oordeelt over dwingenderedenen van groot openbaar belang m.i.v. redenen van sociale of economische aard Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON) IVON = geheel van gebieden waarin de adm. overheid zorgt draagt voor het behoud van de aanwezige natuurwaarden, maatregelen neemt ter bevordering en versterking van de natuurwaarden, alsook stimulerende maatregelen neemt ter bevordering van de biologische diversiteit MAAR: landbouw en bosbouw binnen daartoe bestemde gebieden niet regelen (enkel beheerovereenkomsten) natuur heeft nevenfunctie 5
Gebiedsgericht natuurbeleid: IVON Oefening 6 Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON) Natuur heeft nevenfunctie IVON bestaat uit: Natuurverwevingsgebieden (NVWG) Natuurverbindingsgebieden (NVBG) Doelstelling: 150.000 ha NVW tegen 20.01.03! 2009: 1.529 ha afgebakend (1%) Een landbouwer bezit twee percelen hooiland gelegen in het VEN (bestemming buffergebied op het gewestplan). Om de productiviteit te verhogen wil hij ze omzetten naar graasland voor zijn koeien. Ze zijn groot genoeg om er een tiental beesten enkele maanden te laten grazen. Aan de zuidkant van het perceel staat een rij grote populieren. De boer vreest dat ze door hun schaduwwerking de grasgroei gaan vertragen en wil ze kappen. Midden in het perceel ligt een kleine poel die is ontstaan toen in de Tweede Wereldoorlog een V-1 neerstortte. Het is nu wel tijd geworden om deze poel dicht te gooien, vindt de boer. Mag de landbouwer de geplande werkzaamheden aanvatten? Oefening 6 In het VEN gelden verbodsbepalingen: wijziging vegetatie en klein landschapselement (bomen (= KLE), omvormen hooiland naar graasland, poel); reliëfwijziging (dempen poel); Ontheffing VEN-verboden nodig! Natura 2000: de Speciale Beschermingszones (SBZ) Europees gebiedsgericht milieubeleid waaraan lidstaten hun medewerking moeten verlenen Aanpassing Natuurdecreet in 2002: Art. 36bis en 36ter: afbakening en bescherming SBZ-H en SBZ-V Als de activiteit ook omgevingsvergunningsplichtig is dan kan de ontheffing op de VEN-verboden vervangen worden door advies van ANB : het kappen van de populieren; elke reliëfwijziging in RKG is vergunningsplichtig! Positief advies ANB i.h.k.v. OV-procedure heft VEN-verbod op als de voorwaarden opgelegd door ANB zijn overgenomen i.d. omgevingsvergunningsvoorwaarden. 40 NATURA-2000 in Vlaanderen: 166.100 ha SBZ (62 gebieden) in Vlaanderen 12,3% van de oppervlakte van Vlaanderen Vogelrichtlijn Habitatrichtlijn Natura 2000 VEN 41 6
Art. 36ter ND: beschermingsmaatregelen in SBZ 1: instandhoudingsmaatregelen instandhoudingsdoelstellingen opmaken tegen 2011 -> 2014 2: beschermingsmaatregelen tegen verslechtering natuurkwaliteit habitats en tegen betekenisvolle verstoring soorten 3: passende beoordeling activiteiten die betekenisvolle aantasting van SBZ kunnen veroorzaken 4: betekenisvolle aantasting SBZ vermijden (voorwaarden opleggen) 5: afwijking op 4 6: motiveringsplicht BVR 23 juli 2010 tot vaststelling van gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen voor Europees te beschermen soorten en habitats BVR 20 juni 2014 2015 ev Passende beoordeling (Art.36ter 3-6) Waarvan? - vergunningsplichtige activiteit die, - plan of programma dat, afzonderlijk of in combinatie met andere bestaande of geplande activiteiten, plannen of programma s een betekenisvolle aantasting van de natuurkwaliteit van een SBZ kan veroorzaken betekenisvolle aantasting? Een verstoring die meetbare en aantoonbare gevolgen heeft voor de staat van instandhouding van een soort in SBZ bestaat natuurvergunningsplicht en kan het zijn dat er een PB moet worden opgemaakt! Vermijden betekenisvolle aantasting Hoe? - betekenisvolle aantasting mogelijk: goedkeuring weigeren - indien dit niet vermeden kan worden: opleggen van voorwaarden Afwijking mogelijk indien (Art.36 ter 5) - geen of geen minder schadelijke alternatieve oplossingen én - dwingende redenen van groot openbaar belang m.i.v. redenen van sociale of economische aard (als SBZ prioritair type habitat/soort alleen redenen i.v.m. menselijke gezondheid, openbare veiligheid of met voor het milieu gunstige effecten in aanmerking). + compenserende maatregelen: evenwaardig, voorafgaand aan aantasting verzekeren instandhouding samenhang SBZ Ter info: Ramsargebieden Conventie van Ramsar Internationale overeenkomst, beoogt bescherming van trekkende watervogels o.a. door het beschermen van hun broed-, pleister- en overwinteringsgebieden. Ramsargebieden = water(vogel)gebieden van internationale betekenis Binnen Vlaamse Gewest: Het Zwin (Knokke-Heist) De Ijzerbroeken in Diksmuide en Lo-Reninge De schorren van de Beneden-Schelde: de schorre (Doel), Galgenschoor (Lillo) en Groot Buitenschoor (Zandvliet) Kalmthoutse heide Vlaamse banken voor de westkust (federaal) 7
Ter info: Ramsargebieden 8