Raadsvoorstel portefeuillehouder T.M.N. Vugts begrotingsprogramma 1 Sociaal Domein b en w-vergadering agendapunt bijlage(n) ter inzage 14 april 2015 7 - Onderzoek Participatiewet en Presikhaaf Bedrijven - Notitie verkoop schoolmeubelen - Conceptbrief gevoelen raad rol raad Ter besluitvorming informatieavond 12 mei 20`5 raadsvergadering 26 mei 2015 soort document Raadsvoorstel en -besluit agendapunt agendapunt onderwerp Participatiewet en Presikhaaf Bedrijven. INHOUD VOORSTEL 1 Kennis te nemen van het in opdracht van de Bestuurlijke Regiegroep Sociaal Domein (Bresdo) opgestelde adviesrapport inzake (i) de samenwerking in het kader van de Participatiewet in de arbeidsmarktregio Midden Gelderland en (ii) de toekomst van PHB en in te stemmen met het voorstel om het advies, zoals beschreven in het adviesrapport over te nemen en in lijn hiermee met de belanghebbenden een programmaplan op te stellen en uit te voeren om (i) PHB samen modulair af te bouwen, (ii) uiterlijk 1 januari 2017 een Werkgevers Service Punt (WSP) in te richten dat een deel van de taken van het huidige PHB overneemt en (iii) uiterlijk 1 januari 2017 een nieuw perspectief voor beschermd werken en de nieuwe doelgroep uit te werken. 2 Vast te stellen dat de variant 'Modulair afbouwen/opbouwen', gegeven de uitgangssituatie van PHB en de visies en ambities die de gemeenten in de arbeidsmarktregio Midden-Gelderland hebben bij de uitvoering van de Participatiewet, de beste perspectieven biedt voor (i) een volwaardig alternatief voor de doelgroep WSW-oud, (ii) een beheersbaar financieel resultaat van PHB, (iii) een doelmatige en doeltreffende uitvoeringsstructuur van de Participatiewet, (iv) een efficiënte, effectieve en transparante aansturing van de uitvoeringsstructuur van de Participatiewet en (v) een adequate verbinding met andere opgaven binnen het sociaal domein. 3 De GR Presikhaaf Bedrijven samen modulair af te bouwen. De taken die samenhangen met groepen met meer dan 40 procent loonwaarde gaan over naar een Werkgevers Service Punt, bedrijfsactiviteiten worden geprivatiseerd en taken die samenhangen met groepen met minder dan 40 procent loonwaarde worden vereenvoudigd en gecontroleerd afgebouwd. 1 15.40V
4 Vast te stellen dat er uiterlijk 1 januari 2017 een regionaal Werkgevers Servicepunt (WSP) is ingericht dat een deel van de taken van het huidige Presikhaaf Bedrijven overneemt. Het gaat hierbij om taken rond 350 fte Wsw ers die gedetacheerd of in begeleid werken actief zijn. Daarbij komt een groep van 200 fte Wsw ers die momenteel intern werken, een hoge loonwaarde hebben en die naar buiten geplaatst moeten worden. Binnen een versterkt regionaal WSP zijn mogelijkheden aanwezig om in specifieke gevallen sub regionaal of lokaal naar oplossingen te zoeken. Mocht er geen draagvlak zijn voor een regionaal WSP, dan worden de lusten en lasten van de taken die samenhangen met deze groep van in totaal 550 fte naar rato van het aantal Wsw ers verdeeld over de verschillende werkgeversbenaderingen. 5 Vast te stellen dat er vóór 1 januari 2017 een nieuw perspectief voor Beschut werken en de nieuwe doelgroepen is uitgewerkt. De in de GR deelnemende gemeenten gaan hierbij na op welke wijze de infrastructuur van Presikhaaf Bedrijven nuttig kan worden ingezet voor de doelgroep met een lage loonwaarde en op welke wijze deze kan worden ingepast in de uitvoeringsstructuur voor zorg en welzijn. 6 Het college op te dragen het gevoelen van de raad over de (door het college gesteunde) voorgenomen verkoop van de bedrijfsactiviteit Schoolmeubelen kenbaar te maken aan het Algemeen Bestuur van Presikhaaf Bedrijven. 1 Waartoe is het voorstel gedaan? Met het verdwijnen van de Wsw, de forse bezuinigingen en de wens om Wsw ers zoveel mogelijk bij reguliere werkgevers aan de slag te krijgen, is de rol van Presikhaaf Bedrijven niet meer vanzelfsprekend. Daarbij komt dat de financiële resultaten van Presikhaaf Bedrijven al enige jaren onder druk staan en dat dit leidt tot een fors beslag op de algemene middelen van de gemeente en het Participatiebudget voor een brede doelgroep. De gemeenten in de regio Midden-Gelderland hebben daarom onderzoek laten doen naar de toekomst van Presikhaaf Bedrijven en de regionale samenwerking in het kader van de Participatiewet. Met dit voorstel willen wij de gemeenteraad informeren over de uitkomsten van dit onderzoek en de maatregelen die wij op basis van deze uitkomsten willen gaan nemen. Eén van de maatregelen betreft de verkoop van de verliesgevende bedrijfsactiviteit Schoolmeubelen. 2 Wat is de aanleiding? Op 1 januari 2015 is de Participatiewet ingevoerd. Met deze wet zijn gemeenten integraal verantwoordelijk voor de (arbeids)participatie van een grote groep burgers aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Het gaat hierbij om personen in de bijstand en de Wsw ers die op 31 december 2014 werkzaam waren binnen Presikhaaf Bedrijven (verder Wsw-oud). De volumes van deze doelgroepen ontwikkelen zich verschillend. De doelgroep Wsw-oud zal door natuurlijk verloop afnemen, terwijl de bijstandspopulatie door de economische omstandigheden toeneemt. Daar komt bij dat, door de aanscherping van de Wajong en de instroomstop van de Wsw, een grotere groep personen met een arbeidshandicap en een grote afstand tot de arbeidsmarkt een beroep zal gaan doen op de bijstand. De gemeenten krijgen daarmee te maken met een nieuwe en grotere doelgroep. Terwijl de doelgroep voor de Participatiewet groeit, neemt het Participatiebudget dat gemeenten ontvangen voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden en de uitvoering van de Wsw voor de huidige doelgroep af. Het Participatiebudget bestaat uit een gedeelte voor de uitvoering van re-integratie van bijstandsgerechtigden en een gedeelte voor de uitvoering van de Wsw. De bezuinigingen hebben voornamelijk betrekking op het aandeel dat betrekking heeft op de Wsw. 2 15.40V
In de Participatiewet is verankerd dat er in elke arbeidsmarktregio een Regionaal Werkbedrijf actief is. In het Werkbedrijf werken gemeenten, UWV, werkgevers en werknemers bestuurlijk samen om ervoor te zorgen dat er afspraken worden geformuleerd die bijdragen aan een betere werking van de regionale arbeidsmarkt. Het Werkgevers Service Punt in de regio geeft concreet uitvoering aan deze afspraken. Presikhaaf Bedrijven voert mede namens de gemeente Rheden de Wsw uit. Het bedrijf kampt al jaren me grote tekorten op haar exploitatie en laat in haar huidige vorm ook geen perspectief op verbetering zien. Daarnaast blijkt uit het onderzoek van Berenschot dat het aandeel Wsw-ers dat binnen de muren van het bedrijf werkt relatief groot in vergelijking met andere bedrijven. Van de in totaal 2.451 fte aan Wsw-oud bij Presikhaaf Bedrijven werkte in 2013 57% intern. Landelijk lag dit percentage op 40%. De toegevoegde waarde van de Wsw ers is laag. Dit houdt in dat er minder geproduceerd wordt dan gegeven de productiecapaciteit (verdiencapaciteit) mogelijk zou zijn. Ook kent het bedrijf een relatief grote indirecte staf ten opzichte van het aantal Wsw-ers. Vanaf 2015 maakt de Wsw onderdeel uit van het nieuwe Participatiewet. Binnen deze wet ontstaat er één budget voor de uitvoering van de Wsw en de re-integratie van bijstandsgerechtigden. Omdat het om één budget gaat leiden grotere uitgaven aan de Wsw-oud tot minder beschikbare middelen voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden. Veranderende kaders voor de uitvoering van de Participatiewet Voor de uitvoering van de Participatiewet en de rol en positie van Presikhaaf Bedrijven zijn in de afgelopen jaren diverse kaders vastgelegd. In 2012 is door Presikhaaf Bedrijven het herstructureringsplan Stip op de Horizon opgesteld, met daarin de volgende kaders en doelen: - meer mensen plaatsen bij reguliere werkgevers; - verhoging van participatie door het realiseren en verhogen van de toegevoegde waarde; - schadelastbeperking voor de aan de gemeenschappelijke regeling deelnemende gemeenten; - verkleinen van het ondernemingsrisico. De doelstellingen uit Stip op de Horizon zijn in de praktijk niet snel genoeg gerealiseerd. De deelnemende gemeenten hebben daarom de afgelopen periode gebruikt om zich te bezinnen op de rol en positie van Presikhaaf Bedrijven en de samenwerking in de regio. Zo is in het najaar van 2013 door de gemeenteraad van Rheden het Meerjarenbeleidsplan re-integratie 2014-2017 vastgesteld. In dit beleidsplan zijn de kaders gesteld waarbinnen de gemeente haar re-integratietaak wil vormgeven. Deze kaders geven tevens richting aan de uitvoering van de Wsw-taken. Specifiek gaat het hierbij om het volgende: - Presikhaaf Bedrijven blijft verantwoordelijk voor de ondersteuning van de doelgroep Wsw-oud. De aansturing door de gemeente is erop gericht dat Presikaaf Bedrijven de loonwaarde van haar medewerkers zoveel mogelijk optimaliseert. Het doel is om zoveel mogelijk mensen uit de doelgroep Wsw-oud via of vanuit Presikhaaf Bedrijven te begeleiden om bij reguliere werkgevers aan de slag te gaan. - De gemeente is zelf verantwoordelijk voor mensen die vanaf 1 januari 2015 niet meer kunnen instromen in de Wsw, maar wel ondersteuning nodig hebben bij het vinden en het uitvoeren van werk. De ondersteuning aan deze doelgroep wordt op eenzelfde wijze ingezet als voor de rest van de doelgroep die valt onder de Participatiewet. - De nieuwe voorziening beschut werken wordt zoveel mogelijk bij reguliere werkgevers georganiseerd. Voor de mensen die aan de slag gaan binnen de voorziening nieuw beschut werken, worden op inkoopbasis trajecten ingekocht bij partijen die de beste prijs-kwaliteitverhouding bieden. 3 15.40V
- In het Dekkingsplan bij de Begroting 2014-2017 zijn middelen opgenomen voor de financiering van de gemeentelijke bijdrage in het tekort van Presikhaaf Bedrijven. Deze middelen worden toegevoegd aan het financiële kader van de Participatiewet (oftewel, de middelen van het gebundeld re-integratiebudget). De gedachte hierachter is dat de kosten van Wsw-oud minder op het gebundelde re-integratiebudget drukken, zodat er meer financiële ruimte blijft bestaan voor de ondersteuning van de overige doelgroepen die vallen onder de Participatiewet. In november 2013 heeft de gemeenteraad van Rheden naar aanleiding van de conceptbegroting 2014 van Presikhaaf Bedrijven geconstateerd dat de strategische kaders die zij heeft vastgesteld sterk afwijken van de kaders die Presikhaaf Bedrijven hanteert in haar begroting. Waar Presikhaaf Bedrijven nog uitgaat van de kaders uit Stip op de Horizon waarbij zij verschillende taken binnen het sociale domein invult, heeft de gemeenteraad van Rheden in haar strategische kaders andere keuzes gemaakt. In haar zienswijze zijn specifiek de volgende kaders benoemd: - de uitvoering van de Wsw-oud blijft bij Presikhaaf Bedrijven; - participatie- en re-integratietrajecten voor bijstandsgerechtigden worden uitgevoerd door de partijen die het beste rendement met de trajecten kan behalen. Dit houdt in dat er keuzevrijheid voor de gemeente is. De bovenstaande kaders laten zien dat de gemeente Rheden Presikhaaf Bedrijven vooral wil inzetten voor de doelgroep Wsw-oud. Voor de nieuwe doelgroepen wordt de meest geschikte partij gezocht. Dit kan na consultatie alsnog Presikhaaf Bedrijven worden, maar dit ligt niet bij voorbaat vast. In de zomer van 2014 is een bestuurlijke consultatieronde onder de gemeenten in de regio Midden-Gelderland, werkgevers, vakbonden en Presikhaaf Bedrijven uitgevoerd. Uit deze regionale consultatieronde is gebleken dat de gemeenten de volgende opvattingen rond de strategische koers van Presikhaaf Bedrijven delen: - Alle gemeenten nemen verantwoordelijkheid voor de werknemers die per 1 januari 2015 bij Presikhaaf Bedrijven werkzaam zijn, in de wetenschap dat rechten en plichten van de doelgroep worden nagekomen, veranderingen pas worden doorgevoerd als er volwaardige alternatieven zijn en het altijd meer zal kosten dan het op zal brengen. - Gemeenten willen andere taken en doelgroepen die vanuit de decentralisaties op hen afkomen niet op voorhand collectief bij Presikhaaf Bedrijven onderbrengen, vanuit de volgende motieven: behoefte aan maatwerk en keuzevrijheid, beleidsruimte in verband met lokale (on-)mogelijkheden en het terugdringen van het ondernemingsrisico binnen Presikhaaf Bedrijven. De regionale portefeuillehouders in het sociale domein gaven verder aan dat zij zich realiseren dat een collectieve keuze voor het uitsluitend onderbrengen van de doelgroep Wsw-oud bij Presikhaaf Bedrijven op termijn (5-10 jaar) onvoldoende toekomst biedt voor Presikhaaf Bedrijven. Op basis van het gedeelde uitgangspunt dat de gemeenschappelijke regeling rond Presikhaaf Bedrijven de uitvoering van de Wsw als kerntaak heeft is Presikhaaf Bedrijven gevraagd om voor 2015 een begroting op te stellen die is gebaseerd op deze taak. 4 15.40V
Vraagstukken De ontwikkelingen van de afgelopen jaren en de geschetste kaders stelt de gemeenten in de regio voor een aantal vragen: - In het eerste plaats gaat het hier om het maatschappelijke vraagstuk: Hoe krijgen wij zoveel mogelijk mensen actief, liefst in een zo regulier mogelijke werkomgeving? - In de tweede plaats is er een financieel vraagstuk: hoe kunnen wij de tekorten bij Presikhaaf Bedrijven terugdringen, het dossier transparant en beheersbaar krijgen op zodanige wijze dat er voldoende re-integratiemiddelen voor andere doelgroepen beschikbaar blijven? - Tot slot ontstaat er een organisatorisch vraagstuk: op welke manier kunnen wij het best invulling geven aan de uitvoering van de P-wet (en daarbinnen Wsw-oud) in de regio? Om antwoord te kunnen geven op de bovenstaande vraagstukken is in opdracht van de gemeenten in Midden-Gelderland door bureau Berenschot uitgevoerd naar de uitvoering van de Participatiewet in de regio en de positie van Presikhaaf Bedrijven. Het doel van het onderzoek is te bepalen welke regelknoppen er zijn om de maatschappelijke, organisatorische en financiële effecten van het voornemen van de gemeenten om Presikhaaf Bedrijven vooral in te zetten voor de doelgroep Wsw-oud te beïnvloeden. De onderzoeksvraag kent een inhoudelijk aspect (de effecten voor de Wsw-oud taak en de mate waarin die effecten worden opgevangen door de wijze waarop in lokaal of (sub)regionaal verband invulling wordt gegeven aan de bredere verantwoordelijk van de Participatiewet) en een procesmatig aspect (komen tot een gezamenlijk gedragen beeld over de oplossingsrichting van alle betrokken gemeenten). 3 Wat is het bestaand beleid c.q. kader? - Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorziening Midden-Gelderland. - Wet gemeenschappelijke regelingen. - Wet sociale werkvoorziening. - Participatiewet. - Meerjaren beleidsplan re-integratie. 4 Wat willen wij bereiken? Wij willen een uitvoeringsstructuur inrichten, waarin mensen die zijn aangewezen op de participatiewet en een overbrugbare afstand tot de reguliere arbeidsmarkt hebben (>40% loonwaarde) zo veel mogelijk actief zijn, liefst in een zo regulier mogelijke werkomgeving. Voor mensen met een onoverbrugbare afstand tot de reguliere arbeidsmarkt (<40% loonwaarde) willen wij een activeringsaanbod inrichten dat zich richt op de ondersteuning van mensen in vrijwilligerswerk, activiteiten in de wijk of buurt en (arbeidsmatige) dagbesteding. De dekking voor de kosten die gepaard gaan met deze opgave wordt, naast het Participatiebudget, gezocht binnen de Wmo-middelen. 5 Wat gaan wij ervoor doen? Als gemeenten willen de uitvoering van de Participatiewet opknippen in een aantal brokken. Presikhaaf Bedrijven willen wij herstructureren, de mensen met een hogere loonwaarde (>40%) willen wij bemiddelen via het Werkgevers Service Punt en voor de mensen met een lage loonwaarde (<40%) willen wij een activeringsaanbod in de eigen woonomgeving organiseren. Dit heeft consequenties voor Presikhaaf Bedrijven, het Werkgevers Service Punt en voor ons als gemeente zelf. 5 15.40V
De consequenties voor Presikhaaf Bedrijven zijn fors. Uit het onderzoek van Berenschot komt naar voren dat de financiële noodzaak voor maatregelen ten aanzien van Presikhaaf Bedrijven groot is. Presikhaaf Bedrijven maakt al jaren verlies. Daarnaast heeft het bedrijf geen eigen vermogen meer om op terug te vallen, het negatieve eigen vermogen dient jaarlijks te worden aangevuld. De negatieve resultaten dienen dor de deelnemende gemeenten te worden aangevuld. De huidige begroting laat ook voor de komende jaren geen verbetering zien; het verlies loopt op van 10 miljoen euro in 2014 naar 12 miljoen euro in 2016. Het toekomstperspectief voor de huidige activiteiten is slecht: - alle product-marktcombinaties waren in 2014 verliesgevend; - het exploitatieresultaat is structureel negatief; - de helft van de huidige Wsw-ers heeft een loonwaarde van minder dan 50%; - de huidige activa zijn omvangrijk en afstoten van vastgoed verloopt moeizaam. Uit een vergelijking met andere SW-bedrijven blijkt dat: - het huidige kostenniveau van Presikhaaf Bedrijven niet past bij een organisatie die zich volledig op detachering richt; - veel medewerkers van Presikhaaf Bedrijven nog intern werkzaam zijn; - de gerealiseerde toegevoegde waarde bij Presikhaaf Bedrijven kleiner is dan de indicatieve verdiencapaciteit; - er binnen Presikhaaf Bedrijven onvoldoende passend werk beschikbaar is waardoor mensen een te lage (of geen) productie draaien; - het verbeterpotentieel bij Presikhaaf Bedrijven (nog) onvoldoende wordt benut; - de deelnemende gemeenten nog weinig inkopen bij Presikhaaf Bedrijven. Gezien het bovenstaande en de keuzes die de gemeenten al hebben gemaakt rond de uitvoering van de Wsw is een nieuw toekomstperspectief op Presikhaaf Bedrijven nodig. Er zijn in dit kader door Berenschot drie toekomstvarianten onderzocht: 1 geleidelijk afbouwen; 2 direct stoppen; 3 modulair opbouwen en afbouwen. Wanneer de verschillende varianten worden gewogen blijkt dat er in de regio bestuurlijk geen draagvlak is voor een directe afbouw (variant 2) van Presikhaaf Bedrijven omdat dit maatschappelijk niet wenselijk is en gepaard gaat met grote financiële en organisatorische effecten voor de gemeenten. Een geleidelijke afbouw van Presikhaaf Bedrijven (variant 1) wordt als onwenselijk gezien vanwege het langdurige negatieve financiële resultaat en het feit dat deze strategie haaks staat op het strategisch beleid van de gemeenten. De variant van modulair opbouwen en afbouwen (variant 3) komt het best uit de weging. Uitgangspunt van 'modulair opbouwen/afbouwen' is dat de bestaande infrastructuur voor Wsw-oud zoveel mogelijk gebundeld wordt met de nieuwe taken in het kader van de Participatiewet. Op deze wijze worden een optimale inzet van de beschikbare middelen gerealiseerd en frictiekosten geminimaliseerd. Doel is dat de Wsw-medewerkers geplaatst worden op die plekken waar ze het best tot hun recht komen. Er wordt in de variant modulair opbouwen en afbouwen onderscheid gemaakt tussen de groep mensen met een arbeidsbeperking met een loonwaarde van meer dan 40% en de groep met een loonwaarde van minder dan 40%. De gemeenten in Midden Gelderland plaatsen de groep met een loonwaarde van meer dan 40% onder de doelgroep van de Participatiewet. De groep met een loonwaarde van minder dan 40% behoort in deze variant tot de doelgroep zorg en welzijn. 6 15.40V
De taken voor de nieuwe doelgroepen met een loonwaarde boven de 40% (de mensen die een beroep doen op de Participatiewet en die voorheen in de Wajong of de WSW zouden zijn gestroomd) worden gebundeld met de taken van Presikhaaf Bedrijven die zijn bedoeld voor de groepen met een hogere loonwaarde (detacheringen en begeleid werken). De betrokken reguliere medewerkers bij Presikhaaf Bedrijven (lijnfunctionarissen en begeleidingscapaciteit) gaan over naar het Werkgevers Service Punt (WSP). De activiteiten in het Groen en de Schoonmaak van Presikhaaf Bedrijven (dienstverlening) worden zoveel mogelijk geprivatiseerd. Deze activiteiten worden ook voor de nieuwe doelgroepen opengesteld. Het regionaal WSP wordt verantwoordelijk voor deze groep en voor de regie op de geprivatiseerde dienstverleningsonderdelen van Presikhaaf Bedrijven. Daarnaast krijgt het WSP de opdracht om 200 extra mensen met een Wsw-indicatie die nu werkzaam zijn bij de interne Presikhaaf Bedrijven-organisatie, te plaatsen bij reguliere werkgevers. Het is noodzakelijk dat er een degelijke juridische structuur met een bijpassende governance-structuur onder het WSP nieuwe stijl wordt gelegd. Dit is een harde voorwaarde om de taken ten aanzien van de nieuwe doelgroep en het zittend bestand uit te kunnen voeren. Presikhaaf Bedrijven wordt afgebouwd voor de groepen met een loonwaarde van minder dan 40%. De organisatie PHB-oud richt zich op zo eenvoudig mogelijke werkzaamheden. Er worden op korte termijn 300 mensen met een loonwaarde van minder dan 25% teruggeplaatst bij de gemeenten. Feitelijk fungeren deze mensen onder de ondergrens van de Wsw. De gemeenten zoeken zelf een passende plek voor deze doelgroep en onderzoeken hierbij of en zo ja, hoe de bestaande infrastructuur van Presikhaaf nuttig kan worden ingezet voor de doelgroep met een beperkte loonwaarde en hoe deze kan worden ingepast in de uitvoeringsstructuur van zorg en welzijn. Modulair op- en afbouwen als antwoord op de genoemde vraagstukken Welke betekenis heeft de variant modulair op- en afbouwen voor de eerder genoemde maatschappelijke, financiële en organisatorische vraagstukken? Het maatschappelijke vraagstuk Als gemeente hebben wij een wettelijke taak om zoveel mogelijk personen uit de doelgroep actief te laten deelnemen, liefst in een zo regulier mogelijke werkomgeving. Dit is verankerd in ons gemeentelijk re-integratiebeleid. Om dit doel te bereiken worden zoveel mogelijk mensen, al dan niet met (financiële) ondersteuning, bij reguliere werkgevers. Het gaat hierbij om de groep mensen met een loonwaarde boven de 40 procent. In de praktijk blijkt dat deze groep nog kans heeft op een werkplek bij reguliere werkgevers. Onder deze loonwaardegrens worden in de praktijk zelden mensen bij reguliere werkgevers geplaatst. Een strategie om meer Wsw ers buiten de muren van Presikhaaf Bedrijven te laten werken is het verkopen van bedrijfsonderdelen van het huidige Presikhaaf. Bij de verkoop van bedrijfsonderdelen gaan activa en regulier personeel over naar de overnemende partij, waardoor overheadkosten kunnen worden teruggedrongen. Het Wsw-personeel wordt (met behoud van het dienstverband bij de Gemeenschappelijke Regeling) gedetacheerd bij de overnemende partij. Met de verkoop van bedrijfsonderdelen kan ineens een grote groep Wsw-medewerkers buiten Presikhaaf Bedrijven geplaatst worden en worden overheadkosten bij Presikhaaf Bedrijven teruggedrongen. Een recent voorbeeld is de voorgenomen verkoop van schoolmeubelen aan een grote, internationaal opererende kantoormeubelenfabrikant. Bij deze verkoop worden 30 reguliere personeelsleden overgenomen en worden bij de overname 160 fte Wswpersoneel vanuit Presikhaaf Bedrijven bij de overnamepartner gedetacheerd. 7 15.40V
Een groep van zo n 300 Wsw-medewerkers met een loonwaarde van 0 tot 25% gaat over naar de gemeenten. Het gaat hier voor Rheden om een groep van circa 40 mensen met forse beperkingen. De gemeenten bieden hen een volwaardige nieuwe plek. Voor de resterende doelgroep die is aangewezen op beschut werken (loonwaarde 25 tot 40%) worden werkzaamheden georganiseerd die eenvoudig van karakter zijn. Het financiële vraagstuk Presikhaaf Bedrijven kampt al jaren met forse financiële problemen. Om de tekorten terug dringen (en daarmee middelen voor andere doelgroep beschikbaar te houden), worden in de variant modulair op- en afbouwen de volgende maatregelen genomen: 1 De personeelskosten bij Presikhaaf Bedrijven worden verlaagd. Doordat het Wswbestand via natuurlijk verloop krimpt is ook minder regulier personeel nodig. Daarnaast zullen door een verandering van taken de kosten afnemen. 2 De overhead bij Presikhaaf Bedrijven wordt op het gemiddelde in de sector gebracht. Hierdoor kan de formatie met 15% omlaag in 2017. 3 De begeleidingscapaciteit voor de doelgroep in Beschut Werken met 0-25% loonwaarde wordt gereduceerd. 4 Via het Werkgeversservicepunt worden 200 fte extra Wsw ers met een hoge loonwaarde geplaatst bij reguliere werkgevers. 5 De huisvestingskosten worden teruggedrongen door uitplaatsing van Wsw-oud (geen huisvesting meer voor nodig), vervreemding of privatisering van bedrijfsonderdelen of de verkoop van huisvesting. 6 Door Wsw-personeel dichter bij hun eigen woonplaats te laten werken wordt bespaard op vervoerskosten. 7 Wsw ers met een onoverbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt (<25% loonwaarde) worden opgepakt door de gemeenten en in vormen van (arbeidsmatige) dagbesteding of activiteiten in eigen wijk of buurt geplaatst. Als gemeente zijn wij bezig om beleid te formuleren over de wijze waarop wij dit het best voor de betrokken doelgroep en de nieuwe instroom met een loonwaarde onder de 40% kunnen organiseren. Daarbij wordt ook nagegaan vanuit welke budgetten dit wordt gefinancierd (Participatiebudget, Wmo, etc.) en hoeveel budget hiervoor beschikbaar is. Het college komt hiertoe met een afzonderlijk voorstel. De bovenstaande maatregelen brengen frictiekosten met zich mee als gevolg van personeelsreductie (herplaatsing, outsourcing), huisvestingskosten en boekwaardeverlies. Tabel 1: Geconsolideerd effect voor de gemeentebegrotingen Maatregel (bedragen * 1000 euro) 2016 2017 2018 2019 2020 1 Minder personeelskosten bij PHB -1.085-1.085-1.085-1.085-1.085 2 Overhead PHB op normniveau -1.491-2.040-2.040-2.040-2.040 3 Reductie begeleiding BW (a.g.v. 300 fte nr. gemeente) -242-921 -921-921 -921 4 200 Wsw ers extra aan de slag -2.000-2.000-2.000-2.000-2.000 5 Huisvestingskosten -300-1.000-1.000-1.000-1.000 6 Vervoerskosten -427-427 -427-427 -427 7 Verschuiving Wsw ers naar gemeenten pm pm pm pm pm Frictiekosten +2.400 +1.800 0 0 0 Totale besparing ten opzichte van 2015-3.145-5.673-7.473-7.473-7.473 NB: een min wijst op een afdrachtsverlaging van de gemeenten aan de GR. Een plus wijst op afdrachtsverhoging. In de bovenstaande tabel is het geconsolideerde effect voor de gezamenlijke gemeentebegrotingen weergegeven. Uit de tabel blijkt dat het tijdig doorvoeren van de genoemde maatregelen vanaf 2018 een positief effect ten opzichte van de begroting van 2015 heeft van in totaal circa 7,5 miljoen euro. Vertaald naar de gemeente Rheden betekent dit een kostenreductie van ruim 800.000 euro. 8 15.40V
Het organisatorische vraagstuk De maatregelen die genomen worden om de maatschappelijke en financiële opgaven waar wij voor staan het hoofd te kunnen bieden, stellen ons voor een organisatorische opgave. Hierbij staan de gemeenten voor een drietal activiteitenclusters: - de herstructurering van Presikhaaf Bedrijven; - de overheveling van taken naar het Werkgevers Service Punt (WSP); - de inrichting van activiteiten voor mensen met minder dan 40% loonwaarde. Hieronder worden ze per activiteitencluster nader uitgewerkt. Herstructurering Presikhaaf Bedrijven Bij Presikhaaf Bedrijven zal een herstructurering plaatsvinden. Deze herstructurering gaat gepaard met de overdracht van taken, de herschikking van doelgroepen en de bij het financiële vraagstuk benoemde reductie van de overhead, besparing op de huisvestingskosten en vervreemding/privatisering van onderdelen. Daarnaast dient ook de governancestructuur en transparantie van het bedrijf nader bezien te worden. Overheveling van taken naar het WSP De taken voor de nieuwe doelgroepen (de mensen die een beroep doen op de Participatiewet en die voorheen in de Wajong of de WSW zouden zijn gestroomd) worden gebundeld met de taken van Presikhaaf Bedrijven die met name zijn bedoeld voor de groepen met een hogere loonwaarde. De betrokken reguliere medewerkers bij Presikhaaf Bedrijven gaan over naar het WSP. Het gaat concreet om individuele detacheringen en begeleid werken. Met deze beweging worden alle bemiddelingsactiviteiten die te maken hebben met het plaatsen van mensen bij reguliere werkgevers in één hand ondergebracht. De activiteiten in het Groen en de Schoonmaak van Presikhaaf Bedrijven (dienstverlening) worden zoveel mogelijk geprivatiseerd. Deze taken worden ook voor de nieuwe doelgroep ingezet. Het regionaal WSP wordt verantwoordelijk voor deze groep en voor de regie op de geprivatiseerde dienstverleningsonderdelen van Presikhaaf Bedrijven. Het WSP krijgt de opdracht om 200 extra mensen met een Wsw-indicatie die nu intern werkzaam zijn bij de Presikhaaf Bedrijven-organisatie, te plaatsen bij reguliere werkgevers. Het is belangrijk om een degelijke juridische structuur onder het WSP nieuwe stijl te leggen. Dit is een harde voorwaarde om deze taken ten aanzien van de nieuwe doelgroep en het zittend bestand uit te kunnen voeren. De huidige structuur onder het WSP is daarvoor nu onvoldoende toegerust. Voor de gemeenten betekent deze beweging dat zij de werkgeversbenadering dienen door te ontwikkelen. Concreet betekent dit dat vorm moeten worden gegeven aan de taken die overgaan, dat de medewerkers die overkomen van Presikhaaf Bedrijven geplaatst dienen te worden en dat er een onderzoek naar de gewenste en geschikte juridische entiteit uitgevoerd dient te worden. De inrichting van activiteiten voor mensen met minder dan 40% loonwaarde Zoals eerder aangegeven worden er op korte termijn in de gemeente Rheden circa 40 mensen met een loonwaarde van minder dan 25% teruggeplaatst vanuit Presikhaaf Bedrijven. Deze doelgroep valt binnen de categorie mensen met een loonwaarde met minder dan 40% loonwaarde. Hiervoor hebben wij als gemeente Rheden vastgesteld dat deze groep wordt ondersteunt in de vorm van activiteiten in de wijk of buurt of in de vorm van (arbeidsmatige) dagbesteding. Voor de circa 40 mensen vanuit Presikhaaf Bedrijven zal de gemeente Rheden zelf een oplossing moeten zoeken om hen een volwaardige nieuwe plek te bieden binnen bijvoorbeeld de lokale welzijns- en zorginstellingen. De gemeente gaat hierbij nog of na of, en op welke wijze de bestaande infrastructuur van Presikhaaf Bedrijven nuttig kan worden ingezet voor de doelgroep met een beperkte loonwaarde. Hierbij wordt bekeken op welke wijze dit kan worden ingepast in de huidige gemeentelijke uitvoeringsstructuur van zorg en welzijn. 9 15.40V
Programmaplan In de rapportage van Berenschot wordt voorgesteld om onder gemeentelijke regie een programmaplan op te stellen en uit te voeren om (i) PHB samen modulair af te bouwen, (ii) uiterlijk 1 januari 2017 een Werkgevers Service Punt (WSP) in te richten dat een deel van de taken van het huidige PHB overneemt en (iii) uiterlijk 1 januari 2017 een nieuw perspectief voor beschermd werken en de nieuwe doelgroep uit te werken. Schoolmeubelen Zoals hiervoor gemeld is Presikhaaf Bedrijven voornemens haar verliesgevende bedrijfsonderdeel schoolmeubelen over te dragen aan een internationaal opererende meubelproducent (zie ook de bijgaande raadsinformatiebrief). Met deze overdracht wordt invulling gegeven aan het huidige beleid van Presikhaaf Bedrijven en het voorliggende besluit rond de herstructurering van Presikhaaf Bedrijven. Bij de huidige omzet wordt met deze overdracht werkgelegenheid behouden voor 160 fte Wsw-personeel en 30 fte reguliere personeel. Presikhaaf draagt niet langer het ondernemersrisico en hoeft niet meer te investeren in product- en marktontwikkeling. De overdracht leidt tot eenmalige frictiekosten in 2015, reden om uw raad naar het gevoelen over de voorgenomen overdacht te vragen. Tegenover de frictiekosten staat dat hoge kosten in de toekomst worden voorkomen en dat de overdracht op termijn leidt tot een verbetering van het operationele resultaat. Wij stellen uw raad voor het volgende gevoelen uit te spreken ten aanzien van de overdracht van schoolmeubelen: De gemeenteraad van Rheden kan, met inachtneming van de instemming van het college en de resultaten van de toets door Berenschot, instemmen met de overdracht van Presikhaaf schoolmeubelen aan een private partij. Dit vanuit de gedachte dat de overdracht in lijn ligt met het beleid om eigen bedrijfsactiviteiten van Presikhaaf Bedrijven te verkopen, werkgelegenheid voor betrokken Wsw-medewerkers en regulier personeel te behouden en het ondernemersrisico en de overheadkosten binnen Presikhaaf Bedrijven terug te dringen. 6 Wat gaat het kosten? Wanneer het besparingseffect zoals hierboven weergegeven wordt doorgerekend in de gezamenlijke begroting voor Presikhaaf Bedrijven en het Werkgeversservice punt dan leidt dit tot de onderstaande meerjarenbegroting. Hoewel er ook in de nieuwe situatie een exploitatietekort blijft bestaan gaat het hier om een aanzienlijk kleiner tekort dan het structurele tekort van 10 miljoen euro volgens de Begroting 2015 van Presikhaaf Bedrijven. De gemeente Rheden is verantwoordelijk voor dekking van een deel van het exploitatietekort. Tabel 2: Meerjarenbegroting combinatie PHB en WSP x 1.000 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Subsidieresultaat -4.572-6.069-6.917-7.743-8.671-8.935-9.588 Som der bedrijfsopbrengsten 20.009 16.507 13.743 13.743 13.046 12.158 11.689 Salariskosten regulier personeel 12.347 9.302 6.528 5.435 5.303 5.172 5.040 Overige personeelskosten 939 745 538 402 392 382 373 Afschrijvingen 1.275 994 1.029 959 901 852 809 Financiële baten en lasten 852 802 636 636 604 563 541 Overige bedrijfskosten 8.067 5.551 3.428 2.728 2.590 2.414 2.320 Totaal lasten 23.480 17.394 12.159 10.160 9.790 9.382 9.083 Operationeel resultaat -3.471-887 1.584 3.583 3.256 2.776 2.605 Overig resultaat -1.924-1.471-1.800-1.800 0 0 0 Exploitatieresultaat -9.967-8.427-7.133-5.960-5.415-6.159-6.983 Aandeel gemeente Rheden -1.130-955 -805-676 -629-704 -823 10 15.40V
De betekenis voor de begroting van de gemeente Rheden is, dat effectuering van de voorgestelde maatregelen leidt tot een structureel voordeel op de begroting. In tabel 3 staat weergegeven wat de omvang van het voordeel van de voorgestelde maatregelen is, als wij de begrote bijdrage van de gemeente Rheden in het exploitatieresultaat van Presikhaaf Bedrijven afzetten tegen de bijdrage van de gemeente Rheden in de meerjarenbegroting van de combinatie van Presikhaaf Bedrijven en het WSP. Het structurele voordeel bedraagt in de periode 2016-2020 gemiddeld zo n 629.000 euro per jaar. Tabel 3: Verschil begroting 2015 Presikhaaf Bedrijven (PHB) en scenario Modulair opbouwen en afbouwen (Bedragen * 1.000) 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Meerjarenbegroting 2015-2018 - 824-600 - 519-519 - 519-519 (november 2014) Aangepast financieel perspectief - 132-780 - 729-866 - 866-866 2015-2018 (februari 2015) Totaal - 956-1.380-1.248-1.385-1.385-1.385 Meerjarenbegroting combinatie PHB en WSP (mei 2015) - 955-805 - 676-629 - 704-823 Structurele bezuiniging Presikhaaf Bedrijven 1 575 572 756 681 562 Naast het structureel voordeel kunnen er in de voorgestelde transitie verdere incidentele voor- en nadelen ontstaan. De verschuiving van de groep mensen met een loonwaarde onder de 25% is in tabel 1 als een pm-post opgevoerd. Deze mensen blijven in dienst van de gemeenschappelijke regeling en hun inkomen is opgenomen in de meerjarenbegroting in tabel 2. Voor de begeleidingskosten die samenhangen met deze groep (en die van nieuwe doelgroepen met een loonwaarde lager dan 40%) zal dekking moeten worden gezocht binnen de Wmo-middelen. Naar schatting gaat het hierbij om een bedrag van circa 425.000 euro voor 50 personen (40 mensen die worden overgedragen vanuit Presikhaaf Bedrijven en 10 mensen die nieuw instromen). De begeleidingskosten zijn hierbij taakstellend vastgesteld op 8.500,00 per persoon. In de praktijk zal moeten blijken of dit gemiddelde bedrag voor deze specifieke groep wordt gerealiseerd. Schoolmeubelen De overdracht leidt tot een grote eenmalige financiële last vanuit de Gemeenschappelijke Regeling (GR) op de gemeenten. De eenmalige frictiekosten door m.n. afboeking van activa, die om niet overgaan naar de koper, worden geraamd op 3,7 tot 4,2 miljoen euro. Presikhaaf Bedrijven heeft in haar begroting geen middelen om deze fricties te dekken. Deze komen dan ook naar rato van de deelname van Rheden in de gemeenschappelijke regeling (11,34%) voor rekening van de gemeente (circa 450.000 euro). Wij stellen voor om deze kosten in 2015 te dekken vanuit de algemene reserve. 7 Wat zijn de risico s? Het is een stevige opgave voor de gemeenten in Midden Gelderland en Presikhaaf Bedrijven om de nieuwe uitvoeringsstructuur en de organisatieveranderingen te realiseren. Realisatie van de plannen is nodig om de besparingen te realiseren. Er zijn verschillende risico s. Om deze te voorkomen, moet aan verschillende voorwaarden worden voldaan: - Welslagen van het plan is volledig afhankelijk van het commitment en de daadkracht van de gemeenten in de regio. Gemeenten moeten hierin gezamenlijk optrekken en aangehaakt blijven. - Samenwerking is geven en nemen. Het gaat vooral om de wil om samen wat te bereiken. Onderling vertrouwen (tussen gemeenten onderling en tussen gemeenten en de uitvoeringsorganisatie) is noodzakelijk. Dat is thans een zorgpunt in de regio waaraan moet worden gewerkt. Individuele gemeenten moeten hun commitment laten zien in woord en daad. Zij moeten elkaar hierop aanspreken. 11 15.40V
- Commitment bij de directie van Presikhaaf Bedrijven, een strakke, no nonsense aansturing en draagvlak bij de medewerkers. Bij de start van de verdere uitwerking moet worden nagegaan of Presikhaaf Bedrijven hiervoor voldoende is toegerust. - Breed draagvlak (politiek, bestuurlijk, doelgroep en reguliere medewerkers) voor de transitie is cruciaal. - Snel doorpakken en vasthouden aan het ingezette plan (koersvast). Voortgang monitoren volgens vaste mijlpalen. - Het WSP nieuwe stijl slaagt alleen als er een goede juridische organisatievorm en governance aan ten grondslag ligt. Een gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam of een gemeenschappelijke regeling Centrumconstructie liggen volgens Berenschot het meest voor de hand. Gemeenten moeten met open vizier op zoek gaan naar de meest aantrekkelijke en gewenste vorm: dus geen blokkades vooraf. - Het WSP nieuwe stijl moet er in slagen om 200 extra WSW-ers te plaatsen bij reguliere werkgevers, naast eventuele extra taakstellingen die het WSP krijgt opgedragen in het kader van de nieuwe taken en doelgroepen. - Gemeenten/sociale diensten moeten vanuit de nieuwe doelgroepen in de Participatiewet voldoende mensen (met een arbeidsbeperking) aanreiken bij het WSP-nieuwe-stijl en de daarmee samenhangende begeleidingskosten betalen (vanuit het re-integratiebudget). Dat, om de werklast van WSP nieuwe stijl op peil te houden. Tegelijkertijd moet dit bij mensen met een uitkering leiden tot besparingen op het inkomensdeel. - De individuele gemeenten in de GR Presikhaaf Bedrijven moeten in staat en bereid zijn om op korte termijn 300 WSW-ers met een beperkte loonwaarde op te nemen en een participatietraject aan te bieden in het kader van de zorg/wmo. - Bij de verdere afbouw van onderdelen van PHB-oud moeten gemeenten eveneens bereid en in staat zijn om WSW-ers op te nemen en zelf een plek te geven. - Er moet een extra inspanning gepleegd worden door Presikhaaf Bedrijven om met name de overheadkosten, de huisvestingskosten en de vervoerskosten omlaag te krijgen. - Het absorptievermogen van de arbeidsmarkt en werkgevers in de regio moet voldoende zijn om de gewenste aantallen mensen met een arbeidsbeperking aan de slag te krijgen bij reguliere werkgevers. Of dit zo is zal blijken in de uitvoering. Het aantal beschikbare garantiebanen ten opzichte van het aantal mensen met een arbeidsbeperking is lager dan in andere regio s, waardoor het naar verwachting gemiddeld lastiger zal zijn om alle mensen met een arbeidsbeperking aan de slag te krijgen. - Gemeenten moeten in voldoende mate mensen met een arbeidsbeperking aan het werk helpen c.q. werk gunnen aan bedrijven met mensen met een arbeidsbeperking in dienst. - Het risico bij het niet realiseren van de aansluiting individueel detacheren en begeleid werken bij het WSP is verlies van plaatsingen bij werkgevers en daarmee tot verlies aan detacheringsinkomsten. 8 Wat is het draagvlak voor dit voorstel? Niet van toepassing. 9 Hoe en met wie wordt er gecommuniceerd? Niet van toepassing. 10 Wordt er een evaluatie uitgevoerd? Niet van toepassing. De Steeg, 14 april 2015 Burgemeester en wethouders van Rheden, P.M. van Wingerden-Boers, burgemeester. H. Kettelerij, secretaris. 12 15.40V