Doet de overheid eonomishe zaken? 4 Laat het maar aan 'de markt' over! 1 a Vorig jaar heeft zij een nieuwe verzekering afgesloten. Zij wil nu niet weer alle verzekeringsvoorwaarden vergelij ken. De ouders van Anne-Roos verdienen te veel om in aanmerking te komen voor de zorgtoeslag. Nee, een kritishe klant kijkt of zij zih ergens voordeliger verzekeren. De moeder van Anne-Roos gooit alle informatie ongeopend weg. 4.t Wie is toh die overheid? 2 a Leraar, politieagent, medewerker openare iliotheek, medewerker van de gemeente. Eigen mening 3 7 450 000 : 100 x 13:968 500 anen 4 a Een partiulier edrijf kan goedkoper werken. De gemeente wil een aantal ativiteiten afstoten. De gemeente vindt zwemmen zo elangrijk, dat zlj er zeker van wil zljn daí het kaartje van het zwemad etaalaar lijft. Bij een partiulier edrijf zal het zwemad een gedeelte van de trjd gesloten zijn voor gewone zweflrmers, omdat iedereen het ad kan afhuren. De gemeente wil dit voorkomen. 5 Openare skateaan:ja, het is geen noodzakelijke voorziening. Biliotheek: nee, lezen moet etaalaar lijven. Jeugdhonk: nee, hier is sprake van een voorziening die anders voor de geruikers onetaalaar wordt. 6 a Bedrijfsmatig werken etekent dat een edrijf rekening houdt met de wensen van de klanten en zo goedkoop mogelijk een produt of dienst levert. De overheid wil etaalaar en goed openaar vervoer om zodoende het geruik van de auto terug te dringen. De NS is niet edrijfsmatiger gaan werken, want de prijzen zrlnte hoog en de NS houdt onvoldoende rekening met de wensen van de klanten. 7 Vuilnis ophalen kan uitesteed worden: de gemeente lijft verantwoordelijk, maar het werk kan door een partiulier edrijf worden gedaan. Onderhoud verkeerslihten kan uitesteed worden: een edrijf voert de werkzaamheden uit in opdraht van de gemeente. Maar de gemeente lijft verantwoordelijk voor het goed funtioneren van de lihten. Verkeersontrole kan niet uitesteed worden. De urgers worden aangesproken op hun gedrag en kunnen een ekeuring krijgen. Een partiulier edrijfkan geen ekeuringen uitdelen. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? 33
De overheid eshermt de urgers tegen onhygiënish werken, waardoor het risio op infeties kleiner wordt. De overheid vindt het elangrijk dat mensen lezen. Als de overheid geen finaniële steun aan iliotheken geeft, kan een groep mensen de ontriutie niet meer etalen. 10 11 C 13,25 : 100 x 70: 9,28 C 13,25 + 9,28: 22,53 of: 13,25 x 1,7 : 22053 De overheid kan gezinnen met een lager inkomen susidies geven luiivoorueeta huursusidie en studiefinaniering) of mensen met een hoger inkomen meer elasting laten etalen. 4.2 Betaal jij voor mij? L2 13 Op het spandoek staat'jammer nu moet ik gaan stelen'. Daarmee wordt edoeld dat het inkomen van een aantal mensen zolaagwordt, dat zlj niet meer in hun ehoeften kunnen voorzien. Zorgen voor een inkomen voor mensen die werkloos, areidsongeshikt of ziek zljn, of vanwege hun leeftijd niet meer in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Soiale verzekeringen worden etaald uit premieheffing Volksverzekeringen worden etaald door werknemers en zelfstandigen Werknemersverzekeringen worden etaald door werknemers en werkgevers 15 a 16a De loonheffing estaat uit de loonelasting en de premies volksverzekeringen. WW: Werkloosheidswet AOW: Algemene Ouderdomswet ANW : Algemene Naestaandenwet 127 '18 x fioo/o: 5.85% 2.174 Als er minder werklozen zijn, hoeft er minder aan WW uitgekeerd te worden. De WW-premie kan dan verlaagd worden. 36,! + 667,26 x 1oo : 34,4o/o 2.046,82 34 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? @ Wolters-Noordhoff v
L7B 18 De gemiddelde uitkering is gestegen. De stijging in proenten van het totale uitgekeerde edrag is groter dan de stijging van het aantaluitkeringen. Dus is het edrag per uitkering gestegen. 19 Timo voldoet aan eide eisen en heeft reht op een uitkering van drie jaar en twee maanden. Roert heeft drie maanden gewerkt en heeft geen reht op een uitkering. Milad heeft één jaar gewerkt. Hij voldoet wel aan de eerste eis, maar niet aan de tweede eis. Hij heeft reht op een uitkering van drie maanden. 20 a De resterende verdienapaiteit edraa gt 40%van 80 : C 32. Hij heeft reht op een WGA-loonaanvulling, want hij heeft nu een inkomen van 40; dit inkomen edraagt meer dan de helft van 32. De WGA-loonaanrulling edraagt 70oÀ van ( 80-32) : 33,60. Het totale daginkomen edraagt 33,60 + 40 : 73,60. 4.3 Wat als ik niets meer he? 2l Mensen die werkloos zijn geworden, maar die niet voldoen aan de voorwaarden voor een uitkering. 22 a Nee, je krijgt alleen een toeslag als je je kosten voor levensonderhoud niet met anderen kunt delen. Roert kan dat wel, omdat hij nog rj zijn ouders woont. Het normedrag voor alleenstaande ouders is 769 :70% van het minimumloon. Het minimumloon is dan: 769 :70 x 100 : 1.098,57 Bijstandsuitkering (inlusief vakantiegeld) 807,77 Maximale toeslag (inlusief vakantiegeld) e 230.79 + Totaal 1.038,56 23 Het is normaal dat je in je eigen ehoeften kunt voorzien door te werken. Een ijstandsuitkering is alleen edoeld voor mensen die eht niet in staaí z1nte werken en op geen andere manier in hun levensonderhoud kunnen voorzien. 24 u 'o'1:?-o'u x loo : t1,so/o 20,6 24oÀ van het udget van het ministerie van Soiale Zaken en Werkgelegenheid. Dat is e24,4 miljard : 100 x 24:,5,9 miljard 2oo3: =t,'^o;u=-tlj1t1 x 1oo: rs,ro 136,7 miljard 2ssa, 32!4-gyd-x roo: r6,6oh 146,7 miljard 25 Als het in Nederland eonomish eter gaat, zttllen meer mensen een aan vinden. De uitgaven aan ijstandsuitkeringen zullen dan dalen. 26 Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenshappen. Bijvooreeld de salarissen van leerkrahten en ijdragen aan shouwurgen. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? 35
27 a Volksgezondheid, welzijn en sport Volksgezondheid, welzijn en sport d e f g Defensie en uitenlandse zaken h Buitenlandse zaken/ internationale samenwerking / EU Binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties Onderwijs, ultuur en wetenshappen Eonomishe zaken linternationale samenwerking / EU Landouw, natuur en voedselkwaliteit 28 a Bijvooreeld: ruimtelijke ordening, shoolgeouwen, plaatselijk zwemad, speelplaatsen, sportverenigingen. 12,9 miljard : 467 :,27,6 miljoen 29 Gemeentelijke elastingen (vooral de OZB) leveren de gemeente het meeste geld op. 30 Fonds voor infrastrutuur: de rijksoverheid etaalt mee aan de ontwikkeling van de infrastrutuur van de gemeenten. 31 a Daling van de uitgaven. d Daling van de uitgaven. Stijging van de inkomsten. Stijging van de inkomsten. 4.4 Wat gaat dat ons kosten? 32 De overheid etaalt met deze inkomsten allerlei zaken, zoals uitkeringen, wegenaanleg, onderhoud van fietspaden, de politie, onderwijs, enzovoort. 33 a Omzetelasting (tw), aijnzen en invoerrehten. De totale elastinginkomsten zijn 63,8 mld + 51,3 mld: 115,1 mld. De loon- en inkomstenelasting is 115,1-16,, ï91 -!d x 100% :26,20/o van 115,1 mld de totale elastinginkomsten. 34 Manier 1 : Ontvangen tw: l9oh van l5 : 2,85 Betaalde tw: l9yovan 10: 1.90 - Af te dragen tw 0,95 Manier2: Toegevoegdewaarde: l5-10: 5 l9oàvan 5: 0,95 35 De koopkraht neemt af,, want de onsumentenprijzen gaan omhoog. Je kunt met hetzelfde inkomen dus minder kopen. 36 a De diensten van fietsenmaker, shoenmaker, kapper, shilder, stukadoor. Wanneer over deze diensten een hoog tw-tarief wordt geheven, worden deze diensten te duur. Een aantal mensen zalvan deze diensten geen geruik meer maken of men zal eerder een zwartwerker in dienst nemen. 37 t l,9miljoen x 5,50: 10,45 miljoen 36 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? @ Wotters-Noordhoff v
De aijns per 100 liter edraagt 5,50 ) de aijns voor 1 liter is 0,055 ) de yy:x aijns peryzliteredraagt 0,0275. - 100% :4,9oA 0,56 Kleine rouwerijen etalen geen 18,84 maar 92,50À daarvan. Dat is 18,84 : 100 x 92,5 = C 17,427 aijns per hetoliter. Zeetalen in totaal 120 000 x 17,427 :,2.091.240 aijns. Door de aijns en de tw gaatde prijs voor de onsument omhoog. 39 a 464 Benzinekosten l0 000 : 100 x 9x 1,42 : 1.278 Motonijtuigenelasting 464 Totale kosten enzinemotor C 1.742 40 a onjuist onjuist onjuist d onjuist e juist 41 Test Dieselmotor 10 000 : 100 x 8 x 1,06 : 848 Motorrijtuigenelasting 908 Totale kosten dieselmotor,1.756 De enzinemotor is per jaar 1.756-1.742: 14 goedkoper. 1 De produtie van de overheid vindt plaats in de olletieve setor. 2D 3C 4 Bij privatiseren worden de ativiteiten van de olletieve setor naar de partiuliere setor overgeraht. Bij verzelfstandigen lijft de overheid verantwoordelijk, maar moet de ativiteit zih finanieelzelf ziente redden. 5B 6 Voor een soiale verzekering worden premies etaald, terwijl soiale voorzieningen uit de elastingoprengsten worden etaald. 7 a Voor mensen die (geheel of gedeeltelijk) areidsongeshikt zijn. Het risio van het verlies van inkomen door werkloosheid. De elastingoprengsten. 8 32,60À + 1,8%o : 34,4oÀvan 2.028 : C 697163 9B @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? 37
10 14 miljard = 9,7 oa van de rijksuitgaven. De rijksuitgaven zljn 100%: 14 miljard :9,7 x 100 : 144,3 miljard. 11 a onjuist juist onjuist L2 Bijvooreeld: onroerendezaakelasting (OZB), hondenelasting, rioolreht. 13 ontvangen tw 34,39 : 119 x 19 : 5,49 Betaalde tw lg%van 17 : 3.23 - Af te dragen tw C 2,26 L4 Het doel van aijnsheffing is het terugdringen van het geruik van epaalde goederen door de prijs hiervan te verhogen. 15 De motorrijtuigenelasting is een houdershapselasting omdat deze elasting door de houder, de eigenaar van de auto, etaald moet worden. Herhalingsopgaven Paragraaf 4.1 Hl a H2D d H3 a d Paragraaf 4.2 H4D H5C Shipnol moet eter kunnen onurreren met uitenlandse luhthavens. Daarvoor moet Shiphol investeren en is er dus geld nodig. Als Shiphol geprivatiseerd is, kan dit geld door het edrijfsleven worden opgeraht. Anders moet de overheid geld investeren. De overheid verkoopt haar aandelen. Shiphol is van elang voor de Nederlandse eonomie. Daarom wil de overheid invloed houden op het eleid van Shiphol. Als Shiphol volledig geprivatiseerd is, heeft de overheid geen invloed meer. De winst wordt verdeeld over de ezitters van de aandelen. Als de overheid 50oÀ van de aandelen in ezit houdt, krijgt zlj ook 50% van de winst van Shiphol. De omwonenden; door de tijdelijke sluiting zalhet afé maatregelen nemen waardoor er in de toekomst minder geluidsoverlast zal zijn. Buurtewoners; zij hoeven nu niet tegen die lelijke shotels aan te kijken. Het milieu; smeerolie en koelvloeistof in de odem zou zeer shadelijk zijn voor planten en dieren in de odem. Jongeren onder de 16; alohol drinken op tejonge leeftijd kan shadelijke gevolgen voor de gezondheid heen. H6 Nee, de vragensteller is na zijn 17" areidsongeshikt geworden; in het jaar dat daaraan vooraf ging studeerde hij niet. 38 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? @ Wotters-Noordhoff v
- Paragraaf 4.3 H7 a Aan haar aantje houdt mevrouw Kanis 25Yovan 258,60: 64,65 over. De rest van haar ijverdiensten wordt gekort op haar uitkering. Inkomsten uit areid C 258,60 Uitkering 807,77 -(75%van 258,60): 613.82 + Totale inkomsten 872,,42 H8 a H9 D Paragraai 4.4 HlO a 6,9miljoen: 9 x 100 : 76,7 miljoen 6,9 miljoen: 9 x 12: 9,2 miljoen Onroerendezaakelasting, toeristenelasting, hondenelasting, rioolrehten, afualstoffenheffïng. OZB 7,7 mln: 47% van de gemeentelijke inkomsten. De gemeentelijke inkomsten zijn 7,7 mln: 47 x 100: 16,4 mln Andere inkomsten (1,3 + 7,7 + 1,0 + 0,7 + 3,6) mln : 14.3 mln - Rioolrehten 2,I mln De elastinginkomsten per etaalde euro worden lager, dus als er evenveel verkoht wordt, nemen de elastinginkomsten af. Meer mensen zullen door een lagere onsumentenprijs geruikmaken van deze areidsintensieve diensten. De omzetter. stijgen en daardoor stijgen de elastinginkomsten. H11 Milad etaalt nu aan motorrijtuigenelasting 388 De kilometerheffing kost Milad 230 x 20 x 2 x 0,08 : 736 Na invoering van de kilometerheffrng is Milad 348 duurder uit. HL2 a Vooreelden van goede antwoorden: Ja, want mensen die niet per se in de spitsuren op drukke verkeerspunten hoeven te rijden worden door de hoge kosten afgeshrikt. Nee, want automoilisten staan nu ook niet voor hun lol in de file, maar ijvooreeld omdat ze naaí hun werk moeten om die tijd. Daar verandert een kilometerheffing niets aan. Automoilisten die weinig kilometers rijden, uiten de spitstijden rijden, of niet op de drukke loaties rijden zijn goedkoper uit, omdat zij geen kilometerheffing én geen motorrijtuigenelasting hoeven te etalen. H13 388.400 : 100 x 33: 128.172 H14 B Examenopgaven El a De provinie esteedt het openaar vervoer aan om op deze manier goedkoop en goed openaar vervoer aan te ieden. Iedere maatshappij heeft dat deel van het usgeied dat zij het est en goedkoopst kan verzorgen. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 4 Doet de overheid eonomishe zaken? 39
Busmaatshappijen maken deel uit van de partiuliere setor, omdat zij geriht zijn op winst. E2A t 639 400 - (360 000 + 313 900 + 921 800) I 639 400 x I00oÀ:2,670À E3 a Alleen de ijstand is een soiale voorziening, " l9l too x to}oà: 8"8% 4100000 Alleen de AOW is een volksverzekering' ffi# x 100% :6í-,20/o E4 a. E5 a E6 a Bevolkingsopouw - prognose Jaar 2005 2010 202íJ 2030 2040 2O tot 65 jr x 1000 LO 022 LO 042 9 839 9 489 9 L7L o/o 65-plussers van 65+ 2O tot 65 jaar 2 283 22,9o/o 2 48L 24,7o/o 3 188 32,4o/o 3 790 39,9o/o 4 077 44,9o/o Het perentage 65-plussers ten opzihte van de groep 20- tot 65-jarigen stijgt ieder jaar. Als in de toekomst de AOW op dezelfde wijze als nu etaald wordt, zullen de premies volksverzekeringen stijgen. Het aantal 65-plussers stijgt, terwijl de groep die de premies hiervoor moet etalen steeds kleiner wordt. Gezondheidszorg Onderwijs 13x 52,80: 686,40 6x 176: 1.056 In het derde kwartaal heen de ouders van Henry geen reht op kinderijslag. De vakantie valt in het derde kwartaal. Met het vakantiewerk verdient Henry meer dan voor de kinderijslag is toegestaan. Ë7 a Brj een inkomen van 17.500 is het asisedrag voor de zorgtoeslag 402 Marloes verdient 21.000-17.500 : 3.500 meer -) minderingwegenshogerinkomen( 3.500: 100) x 5: 175- Marloes heeft reht op een zorgtoeslag van,227 James heeft reht op een zorgtoeslag van 403. Het is een vooreeld van een susidie. E8 Afualstoffenheffing CZ74,g2 Hondenelasting 106,80 + 167,28: C274,08 Onroerendezaakelastin g 262.000 : 2.268 x 2,78 : 321.15 + Totaal g70,15 E9 B 32,60 van 30.964:.10.94,26
Te verrekenen BTW ( 35.000 + 3.900) : 38.900 - Af te dràgen BT\M 29.600 Ell Bfw volgens oude tarief 30 : 119 x 19 : e 4,78 Btw volgens nieuwe tarief,27 : 106 x 6: 1,53 - De prijs zou moeten dalen met e3,25 De prijs daalt maar met 3. De tweewielerspeialist geeft dus niet het hele tw-voordeel door aan de onsument. ÉL2 C Btw, want er wordt meer verkoht. Vennootshapselasting, want edrijven maken meer winstdoordatze meer verkopen. E13 e, LQz miljoen :7 445 000-150í1 ',i E14 susidie e 12'90 -.e 4'80 x 100% : 63%a e 12,90 aijns - 9Y1x try;yo:45%o 0J5, l E15 C @ tíol?ers-l{oordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingqt 4 Doet de overheid eonomishe zat<en? 4L