VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL BIJDEHANDJES Locatie : Plaats : Kootwijkerbroek Registratienummer : 3284453 Onderzoeksnummer : 15689 Datum onderzoek : 18-01-2012 Datum vaststelling rapport : 01-06-2012 VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie 2.2 van het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 3 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 16, waarvan 1 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 9, waarvan 0 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep d: 16, waarvan 0 doelgroeppeuters VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 2 van 8
2. HET TOTAALBEELD De inspectie stelt vast dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) op peuterspeelzaal op meerdere onderdelen van voldoende niveau is. De condities waaronder VVE plaatsvindt, het pedagogisch klimaat en enkele onderdelen van de zorg en begeleiding zijn op orde. Aandachtspunten liggen vooral bij de aspecten ouderbeleid en kwaliteitszorg en bij enkele indicatoren van de aspecten zorg en begeleiding en doorgaande lijn. Het kwaliteitsprofiel op de onderscheiden aspecten is als volgt weer te geven. De condities waaronder VVE wordt gegeven, zijn op peuterspeelzaal nagenoeg op orde. De groepsgrootte voldoet aan de eisen van de OKE-wet. De leidsters zijn geschoold middels Vversterk, en zijn bereid om meerdere aansluitende cursussen te volgen. Hiermee wordt een basis gelegd voor het vasthouden en versterken van de kwaliteit van VVE op de voorschool. Tijdens het bezoek gaven enkele ouders van VVE-kinderen aan dat zij tevreden zijn over peuterspeelzaal. De toegankelijkheid en betrokkenheid van de leidsters waarderen zij zeer. Het ouderbeleid van de peuterspeelzaal kan volgens de inspectie verbeterd worden door specifieker te kijken naar ouder- en kindkenmerken om op basis daarvan een analyse te maken en conclusies te trekken. Deze conclusies zouden vervolgens de inrichting van het ouderbeleid moeten bepalen. Op peuterspeelzaal is sprake van een positief pedagogisch klimaat. De leidsters creëren een rustige sfeer waarin de peuters positief ondersteund worden in hun ontwikkeling. De principes van het gebruikte programma zijn duidelijk te herkennen tijdens de groepsobservaties. Tegelijkertijd stelt de inspectie vast dat de planning van het aanbod weinig doelgericht is uitgewerkt en dat ook de differentiatie en gerichte aandacht voor de taalontwikkeling verdere uitwerking vraagt. In het educatief handelen is zichtbaar dat de leidsters onderling afstemmen en een responsieve houding laten zien naar de peuters. Ook helpen zij de peuters bij het vinden van oplossingen tijdens spel en werkactiviteiten. Educatieve vaardigheden van de pedagogisch medewerkers kunnen versterkt worden op twee indicatoren:de uitwerking van gerichte taalactiviteiten en de afstemming op verschillen in ontwikkelingsbehoeften van peuters. Op het gebied van zorg en begeleiding zijn ontwikkelingen in gang gezet. Deze zijn echter nog niet zodanig dat gesproken kan worden van een planmatige begeleiding van (individuele) kinderen op basis van gesignaleerde risico s. De contacten met de externe zorgketen zijn in voldoende mate aangetroffen. De kwaliteitszorg gericht op VVE is een ontwikkelpunt voor de peuterspeelzaal. Het merendeel van de indicatoren vraagt nadere uitwerking. De vestigingsmanager als ook de leidsters van herkennen de aangegeven ontwikkelpunten en zijn bereid deze op te pakken. De inspectie heeft er vertrouwen in dat de kwaliteit van VVE verder verbetert. VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Barneveld A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 2 A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Ik ben Bas A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 2 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 De inspectie heeft vastgesteld dat op peuterspeelzaal een recent GGD-rapport aanwezig is. Het aanwezige rapport is van januari 2011. In het rapport wordt geen ambitieniveau vermeld. De GGD-inspecties zijn de verantwoordelijkheid van de gemeente en liggen buiten de invloedsfeer van de Christelijke Kinderopvang (A0.2). Voorschool is vijf ochtenden per week open, alle doelgroeppeuters bezoeken de speelzaal drie ochtenden per week, de overige peuters één- of tweemaal per week. De groepsgrootte is niet groter dan zestien peuters. In totaal bezoeken zesenvijftig peuters de voorschool, daarvan zijn er vier doelgroeppeuters. De openingstijden zijn voldoende, echter de kinderen worden bij regelmaat laat gebracht en vroeg gehaald (A4.1). Het team van voorschool heeft de Vversterk-training gevolgd, en binnenkort volgt de leidinggevende een cursus ontwikkeling van het jonge kind. De voorschool werkt met het VVEprogramma Ik ben Bas. De leidsters van de voorschool hebben geen scholing van het VVEprogramma gevolgd (A5.4). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal nvt Momenteel heeft peuterspeelzaal geen visie en bijbehorende doelen voor een VVEouderbeleid geformuleerd. Een onderliggende analyse van de kenmerken van de ouderpopulatie en van het opleidingsniveau (hoog opgeleid, lager beroepsopleiding, geen opleiding, analfabeet) is wel voorhanden. VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 4 van 8
Op basis van een dergelijke analyse, de wensen van de ouders en het eigen ambitieniveau van de peuterspeelzaal, kan een concreet ouderbeleid geformuleerd worden. Aanzetten tot een concreet VVE-ouderbeleid zijn gemaakt, zo wordt er volgend jaar een tevredenheidsonderzoek onder ouders afgenomen (B1). De intake en de informatievoorziening aan de ouders worden zorgvuldig en volgens een vaste procedure uitgevoerd. Ouders krijgen informatie van de peuterspeelzaal over VVE en het gebruikte programma. De informatie over VVE beperkt zich echter tot kwesties die de directe opvang en begeleiding van de kinderen betreffen. Er is geen informatie over de belangrijke rol die ouders hierbij (kunnen) spelen en wat de voorschool in dat kader van hen verwacht (B2). De leidsters koppelen nog in onvoldoende mate terug of ouders daadwerkelijk de middels de themabrief aangereikte activiteiten thuis uitvoeren. De ouders, en daarmee ook de kinderen van, wordt regelmatig een leesboek vanuit het project Boekenpret aangeboden. Dit is een voorbeeld om activiteiten in de thuissituatie te ondersteunen en te stimuleren. Het verstrekken van informatie alleen is echter niet genoeg om ouders te stimuleren thuis VVEactiviteiten te doen. Dit is een ontwikkelpunt (B4). Peuterspeelzaal stimuleert ouders om deel te nemen aan ouderactiviteiten. Dit zijn merendeel algemene ouderactiviteiten, deze zijn niet toegespitst op VVE gerelateerde onderwerpen. Het vraagt een extra inspanning en creativiteit om ouders toch actief te betrekken bij de voorschoolse educatie (B5). Tijdens de afsluiting van de dag wordt er in de kring een boek gelezen met één van de leidsters. De andere leidster begeleidt dan in de gang de overdracht naar de ouders toe (B6). De leidsters weten welke taal er thuis gesproken wordt, in deze voorschool zijn dat alleen Nederlandstalige ouders (B7). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd 3 C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 2 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 3 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 2 de individuele kinderen VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 5 van 8
De peuterspeelzaal werkt met een activiteitenplanning en een jaarplanning, waarin ook ruimte is gelaten voor het formuleren en evalueren van doelen. Voor zover dat gebeurt zijn de doelen uitsluitend gerelateerd aan de activiteiten. Het is onduidelijk hoe leidsters hun kennis van en inzicht in de ontwikkeling van de kinderen koppelen aan een doelgerichte planning. In de uitvoering is er duidelijk oog voor ontwikkelingsverschillen en verschillen in behoeften, maar de verbinding met de planning ontbreekt (C1.2). Vanwege de globale opzet van de planning is niet te achterhalen of het aanbod voldoende dekkend is voor de taalontwikkeling van met name de doelgroepkinderen. Of en in welke mate er sprake is van differentiatie naar leeftijd of ontwikkelingsniveau is eveneens in de planning niet inzichtelijk gemaakt (C1.3). Uit de planning is niet op te maken in hoeverre de activiteiten zijn afgestemd op de verschillende ontwikkelingsbehoeften van de peuters. De inspectie heeft tijdens de observatie wel differentiatie waargenomen. Echter deze differentiatie berust op toeval en wordt onvoldoende uitgewerkt. Dit is een verbeterpunt (C1.4). De leidsters treden de peuters in gedrag en taalgebruik open en met respect tegemoet. Uit de reacties van de kinderen blijkt dat zij zich gewaardeerd voelen. De leidsters prikkelen de kinderen door het stellen van open vragen en het voorleggen van problemen. Er is sprake van een positief pedagogisch klimaat waarin duidelijke en herkenbare regels en routines zijn (C2). Een ontwikkelpunt is de inrichting van de leeromgeving. De voorschool beschikt over een relatief grote en lichte ruimte. De inrichting van de hoeken biedt de peuters te weinig mogelijkheden om hun spelervaringen te verbreden en te verdiepen. Ook kan een meer functionele verbinding gelegd worden tussen de verschillende hoeken. Er liggen kansen voor om met name het taaluitlokkende aspect van de inrichting te vergroten (C2.5). De leidsters hebben overleg over het uit te voeren thema. De onderlinge afstemming en de taakverdeling binnen het educatief handelen ligt voor een groot deel vast. Eén van de twee leidsters heeft een onderwijsachtergrond en beide leidsters bespreken de taakverdeling regelmatig. Op deze manier wordt gebruik gemaakt van ieders kwaliteit (C3.1). Met de huidige planning is onvoldoende na te gaan of het aanbod voldoende dekkend is voor met name de ontwikkeling van de woordenschat (C3.2). Het laatste ontwikkelpunt bij het educatief handelen is de afstemming op verschillen in ontwikkelingsbehoeften van kinderen. De leidsters stemmen de activiteiten onderling mondeling af, maar leggen deze uit te voeren activiteiten niet systematisch vast. Hierdoor is niet na te gaan of zij bewust variëren in individuele activiteiten en activiteiten voor kleine groepen en grote groepen al naar gelang de behoefte van het kind. Bovendien ontbreekt een koppeling tussen de resultaten uit de kindobservaties en de planning van activiteiten (C3.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 3 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 6 van 8
D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden 3 3 Een vroegtijdige signalering vindt plaats aan de hand van het observatieformulier dat is aangeleverd in de VVE-map van de gemeente Barneveld. De leidsters vullen sinds kort dit instrument in, voorheen maakten ze gebruik van een observatieformulier van de kinderopvangorganisatie. Aansluitend op de signalering is er voor de doelgroeppeuters een uitwerking vastgelegd onder andere in de vorm van handelingsplannen. De leidsters geven aan dat zij in een opstartfase zitten in het schrijven van handelingsplannen. Een verdieping van deze begeleidingsplannen is in beperkte mate aanwezig. Bovendien vindt in deze begeleidingsplannen slechts in beperkte mate koppeling met de dag- en weekplanning van de leidsters plaats. Ook de begeleiding van en de specifieke aandacht voor het taalontwikkelingaanbod dient verder geconcretiseerd te worden (D1.2, D1.3 en D1.4)). De leidsters weten welke kinderen zorg nodig hebben en in aanmerking komen voor nadere bespreking of externe hulpverlening. Daarnaast vinden er ook gesprekken plaats met leerkrachten van basisschool Rehoboth en de Beatrixschool, en is er een overlegstructuur ontstaan met het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJZ). Een volgende stap voor de voorschool is het ontwikkelen van kinddossiers waarin al deze gegevens inzichtelijk zijn opgenomen (D2.3). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOORSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 In de gemeente Barneveld vindt momenteel overleg plaats in de projectgroep VVE. Hierin zitten de beleidsmedewerker VVE, de leidinggevende van Christelijke Kinderopvang en de coördinatoren van de scholen. In dit overleg stellen de vertegenwoordigers beleid op, evalueren beleid en bespreken de jaarlijkse monitor VVE. Het systeem van kwaliteitszorg is in ontwikkeling. De inspectie constateert dat op centraal niveau inspanningen worden geleverd om de voorwaarden te realiseren voor een goede uitvoering van VVE. De kinderopvangorganisatie is positief over de projectgroep VVE. De evaluatie is nog niet zover ontwikeld dat de peuterspeelzaal iets kan zeggen over de opbrengsten en/of de effecten van VVE. Voorschool kan zich een beter beeld vormen van de effecten van VVE door bijvoorbeeld de uitbreiding van de woordenschat te meten en de gemeten ontwikkelingen af te zetten tegen de kwaliteit van de activiteiten die de leidsters uitvoeren. Ook kan zij op basis van de peuterobservatielijst doelen stellen ten aanzien van de zelfstandigheid van peuters. Dergelijke opbrengstevaluaties ondersteunen de brede evaluatie van de kwaliteit van het VVE-programma (E2, E3 en E4, E5). VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 7 van 8
F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar 3 een vroegschool F3 De voorschool zorgt voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voorschool is afgestemd op dat van de vroegschool 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voorschool is 2 afgestemd op dat van de vroegschool F6 De manier om met ouders om te gaan op de voorschool is afgestemd op die 2 van de vroegschool F7 De interne begeleiding en zorg op voorschool zijn afgestemd op die van de 2 vroegschool Verreweg de meeste kinderen van peuterspeelzaal gaan naar De Lichtboei, de Rehobothschool of de Beatrixschool. Dit zijn de dichtstbijzijnde scholen. Voor iedere peuter gaat er een overdrachtsformulier mee naar de basisschool. Warme overdracht vindt structureel plaats voor iedere doelgroeppeuter (F3). Tot op dit moment heeft geen inhoudelijke afstemming tussen de onderbouw van het basisonderwijs en de peuterspeelzaal plaatsgevonden op het gebied van aanbod, ouderbeleid, pedagogisch en educatief handelen en zorgbeleid, aldus (F4, F5, F6, F7). 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 15689 Onderzoeksdatum: 18-01-2012 Pagina 8 van 8