Onderzoek naar de nieuwe vrijwilliger in de sport in Ommen en Hardenberg Rapportage 31 mei 2017
Waarom dit onderzoek? Vrijwilligers onmisbaar in de sport Onderwerp staat sinds jaar en dag op de agenda Maatschappelijke ontwikkelingen Demografische ontwikkelingen Landelijke cijfers en ontwikkelingen laten zien dat het profiel van de vrijwilliger aan het veranderen is, maar speelt het ook in Ommen en Hardenberg?
Onderzoeksvragen Hoe zien demografische ontwikkelingen in Ommen en Hardenberg eruit en welke mogelijke invloed hebben deze ontwikkelingen op de beschikbaarheid van vrijwilligers in de sport? Hoe ziet de nieuwe vrijwilliger in de sport eruit en welke profielen zijn te herkennen? Wat zijn goede voorbeelden van de nieuwe vrijwilliger in de sport en andere sectoren als bijvoorbeeld cultuur, zorg en welzijn?
Onderzoeksopzet Deskresearch met als doel antwoord te krijgen op de onderzoeksvragen Verdiepende interviews met sportverenigingen en experts om (1) zicht te krijgen ontwikkelingen in Ommen en Hardenberg en (2) trends en ontwikkelingen
Algemene cijfers Meer dan 50% van de volwassenen in Nederland doet minstens één keer per jaar vrijwilligerswerk Meeste vrijwilligers in Friesland, Overijssel en Utrecht (55-58%) Sportvereniging (15,3%), school (11.4%), verpleging of verzorging (8.9%) Aantal vrijwilligers in de sport redelijk stabiel, ook in de toekomst
Bron: Verenigingsmonitor 2016, Mulier Instituut
Bron: Verenigingsmonitor 2016, Mulier Instituut
Verschillen tussen sectoren Uit onderzoek van het Verwey Jonker Instituut (2011) blijkt dat er grote verschillen zijn in het werken met vrijwilligers in de sectoren zorg, welzijn en sport. In de sport wordt met relatief weinig professionals en veel vrijwilligers gewerkt. In tegenstelling tot de sectoren zorg en welzijn, is in de sport de meerderheid van de vrijwilligers man en de gemiddelde leeftijd ligt lager. Wat ook opvallend is, is dat organisaties in de sport het minst vaak een wervingsplan hanteren. In onderstaande tabel worden deze resultaten weergegeven. Zorg Welzijn Sport Verhouding vrijwilligers - professionals 50 : 50 90 : 10 95 : 5 Gemiddelde leeftijd 55 54 43 % vrouwen 81 63 35 % langer dan 5 jaar verbonden 74 43 62 Verenigingen & organisaties dat een tekort ervaart 58 47 46 % organisaties met een plan voor werving 44 48 26
Waarom doen mensen vrijwilligerswerk? Er zijn grofweg drie redenen waarom mensen vrijwilligerswerk doen: 1. Uit idealisme, omdat ze vinden dat het hoort. 2. Omdat ze er plezier aan beleven, of het uitdagend vinden. 3. Omdat het ze iets oplevert, bijvoorbeeld kennis, nieuwe contacten, ervaring voor op hun CV, etc.
Welk type vrijwilligers zijn er? (1) 1. Gebonden vrijwilligers: - Loyaal - Zetten zich intensief in voor langere tijd - Voelen zich erg betrokken - Zijn onmisbaar - Gemiddelde leeftijd vaak iets hoger
Welk type vrijwilligers zijn er? (2) 2. Geboeide vrijwilligers: - Willen flexibel worden ingezet (wanneer het mij uitkomt) - Willen taken doen die ze leuk vinden om te doen - Willen kleine klussen die weinig tijd vragen - Gemiddelde leeftijd vaak iets lager
Welk type vrijwilligers zijn er? (3) 3. Geleide vrijwilligers: - Het doen van vrijwilligerswerk is niet echt een keuze - Arbeidsre-integratie - Kwetsbare doelgroepen die sociale vaardigheden opdoen - Vaak in samenwerking met andere organisaties (doorverwijzen)
Wat zien we in Ommen en Hardenberg? (1) Het merendeel van de geïnterviewde sportverenigingen en experts ziet een veranderde vrijwilliger, gelijk aan de veranderende maatschappij. Mensen willen wel wat doen, maar het is niet meer zo vanzelfsprekend. Verenigingen in kleinere kernen geven aan iets meer gebonden vrijwilligers te hebben. In grotere dorpen hebben verenigingen te maken met iets meer geboeide vrijwilligers.
Wat zien we in Ommen en Hardenberg? (2) Over het algemeen wordt door de geïnterviewde sportverenigingen aangegeven dat ze relatief veel oudere vrijwilligers hebben. Dat zijn ook vaak gebonden vrijwilligers die veel betrokkenheid tonen. Dit type vrijwilliger wordt vaak ingezet op onderhoudswerkzaamheden of technische klussen, zoals het vervangen van materialen of het onderhouden van velden. Bijna alle verenigingen geven aan nog geen vrijwilligerstekort te ervaren, maar ze geven tegelijkertijd aan dat ze er veel harder voor moeten werken dan vroeger om vrijwilligers te vinden. Veel mensen zeggen: als er iets is, vraag me dan. En dan gebeurt het ook wel Aangegeven wordt onder andere dat dit ook te maken heeft met een veranderend verenigingsleven ( De kantine is tegenwoordig alleen nog maar op donderdagavond open ).
Wat zien we in Ommen en Hardenberg? (3) Bijna alle verenigingen zijn actief op zoek naar jongere vrijwilligers. Enerzijds om in te spelen op de toekomst en een mogelijk tekort en anders om het vrijwilligersbestand een afspiegeling te laten zijn van de vereniging (jong en oud). De meeste verenigingen ervaren vooral knelpunten bij lagere teams voor begeleiding en training en voor meer structurele (bestuurs)functies. Als verenigingen behoefte hebben aan ondersteuning dan geven ze de voorkeur aan ondersteuning op maat. Er is minder behoefte aan grootschalige bijeenkomsten en meer aan workshops en werksessies. Tot slot wordt aangegeven dat verenigingen open staan voor geleide vrijwilligers. Dit zijn bijvoorbeeld kwetsbare groepen die sociale vaardigheden moeten opdoen of een traject volgen in het kader van arbeidsre-integratie.
Enkele demografische ontwikkelingen Nederland vergrijst De komende 25 jaar vergrijst de bevolking van Nederland sterk. De omvangrijke groep babyboomers (geboren tussen 1945 en 1965) bereikt dan de pensioengerechtigde leeftijd. Hier komt bij dat we gemiddeld steeds langer leven. Dubbele vergrijzing Nederland krijgt zelfs te maken met een dubbele vergrijzing : binnen de groep 65- plussers neemt vooral het aandeel 80-plussers sterk toe. In 2015 wonen er 0,7 miljoen 80-plussers in Nederland; in 2040 zijn dat er met ruim 1,6 miljoen ruim 2 keer zoveel. Al die 80-plussers wonen nu vooral in de grote steden. Naast de stad zijn woonplaatsen aan de kust en andere landschappelijk aantrekkelijke gebieden populair onder ouderen. Meer ouderen in steden In de toekomst neemt het aantal ouderen in de grote steden nog sterk toe, omdat veel van de huidige volwassenen in de stad blijven wonen. Ook in (grotere) gemeenten in de rest van Nederland nemen de aantallen 80-plussers sterk toe. Bron: CBS
Demografische ontwikkelingen in Ommen en Hardenberg Bron: CBS In 2015 woonde in Ommen 4.000 jongeren in de leeftijd 0-19 jaar. In 2040 zijn dit naar verwachting 4.500 jongeren. In 2015 woonde in Hardenberg 15.200 jongeren in de leeftijd 0-19 jaar. In 2040 zijn dit naar verwachting 14.300 jongeren. In 2015 woonde in Ommen 900 80-plussers. In 2040 zijn dit er naar verwachting 2.000. In 2015 woonde in Hardenberg 2.400 80-plussers. In 2040 zijn dit er naar verwachting 4.900.
Samenvattende conclusies (1) Verenigingen hebben anno 2017 nog geen grote problemen met het vinden van voldoende vrijwilligers, maar men ziet dat de vrijwilliger aan het veranderen is. Met name de jongvolwassenen en volwassen tweeverdieners met een gezin zijn moeilijker te motiveren voor vrijwilligerswerk. Verenigingen moeten meer inzet plegen om alle vrijwilligerstaken ingevuld te krijgen. Met name bestuursfuncties en kader voor lagere teams is minder makkelijk te vinden.
Samenvattende conclusies (2) De vergrijzing, die ook in Ommen en Hardenberg zal toenemen, zal zorgen voor meer gebonden vrijwilligers. Deze groep ouderen heeft immers meer tijd en zal zich meer binden aan de club. Het gevaar is echter dat dit type vrijwilliger vaak niet op sleutelposities binnen de vereniging kan worden ingezet, zoals in het bestuur of als trainer van een lager spelend pupillenteam. De aanwas van jonge, gemotiveerde vrijwilligers is noodzakelijk om aansluiting te blijven vinden bij trends en ontwikkelingen in de maatschappij zoals individualisering en commercialisering. Gericht werven en behouden volgens een planmatige aanpak wordt nog weinig gedaan, terwijl dit in de toekomst steeds belangrijker zal worden. Verenigingen hebben behoefte aan ondersteuning op maat.
Enkele suggesties tot slot Het behouden van gebonden vrijwilligers: Geef ze aandacht en waardering Laat ze de dingen doen waar ze goed in zijn Beschermen en afremmen is belangrijk i.v.m. overbelasting
Enkele suggesties tot slot Het behouden van geboeide vrijwilligers: Blijven prikkelen en verleiden (veel tijd in steken) Zet ze in op kortdurende of eenmalige klussen Denken in klussen i.p.v. functies Knip bijvoorbeeld één functie op in meerdere klussen
Enkele suggesties tot slot Algemeen: Denk vooruit en houd rekening met vergrijzing en meer geboeide vrijwilligers Leren van elkaar (zorg, welzijn, sport) = opdracht voor de gemeente Kijk welke methoden voor werving en behoud bestaan