Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland voor de derde keer een Jongerenmonitor onder jongeren van 12-24 jaar uitgevoerd. Eerst is een grote groep jongeren uitgenodigd om via internet de vragenlijst in te vullen. Daarna is een steekproef van de non-respondenten aangeschreven met een schriftelijke vragenlijst. In totaal hebben ruim 3600 jongeren de vragenlijst ingevuld. De resultaten geven inzicht in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio IJsselland en zullen gebruikt worden om het regionaal en lokaal gezondheids- en jeugdbeleid te onderbouwen. In deze factsheet zijn de resultaten over alcoholgebruik opgenomen. Factsheet alcoholgebruik 2011 Regio IJsselland/Hardenberg
Alcoholgebruik Jongeren beginnen vaak op jonge leeftijd met het drinken van alcohol. Het landelijke advies is momenteel om onder de 16 jaar geen alcohol te drinken. Vanuit gezondheidsoogpunt is het aan te bevelen om het drinken van alcohol nog langer uit te stellen. De korte termijn effecten van alcohol drinken zijn onder andere het krijgen van black-outs, alcoholvergiftiging, ongelukken en meer kans op onveilige seks. Op de langere termijn kan overmatig alcoholgebruik leiden tot leer- en geheugenproblemen of blijvende schade aan de hersenen. Bovendien vergroot alcoholgebruik op jonge leeftijd de kans op alcoholverslaving op latere leeftijd. Alcohol drinken Vierenzestig procent van de jongeren in de regio IJsselland drinkt wel eens alcohol. Er is geen verschil tussen jongens en meisjes. Van de 12 t/m 15 jarigen drinkt % alcohol. Vanaf 16 jaar drinkt ongeveer 88% alcohol. Als er jongeren staat in de volgende paragrafen, wordt bedoeld jongeren die al eens alcohol hebben gedronken. De cijfers gaan over de groep die wel eens alcohol drinkt. Startleeftijd alcholgebruik (%) 1 10 jaar en jonger 2 2 11 jaar 1 8 12 jaar 4 16 13 jaar 9 24 14 jaar 23 27 15 jaar 32 16 jaar 23 4 jaar 4 2 18 jaar en ouder 1 0 5 10 15 20 25 30 35 2007 2011 Starten met drinken Het grootste deel van de jongeren (54%) dronk voor het eerst een glas alcohol op een leeftijd van 14 of 15 jaar, 9% was 13 jaar en 7% was jonger dan 13 jaar. Dertig procent begon met 16 jaar of ouder. Er is geen verschil in de startleeftijd tussen jongens en meisjes. De gemiddelde startleeftijd is 14,7 jaar. In de leeftijdsgroep is de gemiddelde startleeftijd 13,4 jaar en bij de oudere jongeren 14,9 jaar. 46% van de jongeren is thuis begonnen met drinken. Bijna een vijfde begon in een uitgaansgelegenheid, 18% bij vrienden thuis en 6% in een keet. Meisjes (20%) zijn vaker dan jongens (13%) begonnen met drinken in een uitgaansgelegenheid. Waar begonnen met alcohol drinken (%) 12% 18% 46% 6% 18% thuis bij vrienden thuis in de keet uitgaansgelegenheid anders
Wat wordt er gedronken? Bier is onder jongeren de meest populaire drank, ruim 70% van de jongeren die wel eens alcohol drinkt, drinkt bier. Ook de mixdrankjes (zelfgemaakt of gekocht) worden door veel jongeren (50%) gedronken. Jongens drinken vaker bier en sterke drank dan meisjes. Meisjes drinken vaker wijn, likeur en mixdrankjes dan jongens. Er is ook gevraagd of jongeren in de afgelopen 4 weken dronken of aangeschoten zijn geweest. Bijna één derde van de jongeren blijkt één keer of vaker dronken of aangeschoten te zijn geweest. Jongens (34%) zijn vaker dan meisjes (22%) aangeschoten geweest, jongeren van 16 jaar en ouder vaker dan 12 t/m 15 jarigen (28 vs. 8%). Hoeveel wordt er gedronken? Bijna 90% van de jongeren heeft in de afgelopen 4 weken alcohol gedronken. Bijna de helft dronk 1 tot 4 keer in de afgelopen weken, een vijfde dronk 5-8 keer en ook een vijfde dronk meer dan 8 keer in de afgelopen 4 weken. Jongens hebben vaker in de afgelopen 4 weken gedronken dan meisjes. 12 t/m 15 jarigen dronken minder vaak dan 16-23 jarigen. Iets meer dan de helft van de jongeren heeft in de afgelopen 2 weken 5 glazen alcohol of meer bij één gelegenheid gedronken. Dit zogenaamde bingedrinken doen jongens (67%) vaker dan meisjes (37%). Jongeren van (27%) drinken minder vaak 5 glazen bij één gelegenheid dan jongeren van 16 jaar en ouder (58%). Er is voor de jongeren van 16 jaar en ouder een toename te zien ten opzichte van 2003: toen dronk 53% van deze jongeren zoveel. Als wordt gekeken naar de afgelopen vier weken, dan blijkt dat 63% van de jongeren minimaal 1 keer meer dan 5 glazen bij één gelegenheid heeft gedronken, 74% van de jongens en 51% van de meisjes. In het regionale alcoholmatigingsprogramma jeugd Minder Drank, Meer Scoren wordt voor het regelmatig drinken van grote hoeveelheden, de volgende definitie gehanteerd: meer dan 16 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen 4 weken. Drie procent van de jongeren geeft aan regelmatig grote hoeveelheden te drinken. Dit zijn vooral jongens van 16 jaar en ouder (6%). In de vorige jongerenmonitor van de GGD (2007) was de maat voor vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken. In het huidige onderzoek drinkt % van de jongeren vaak en veel, 3% van de 12 t/m 15 jarigen en % van de 16 t/m 23 jarigen. Vooral jongens van 16 jaar en ouder drinken volgens deze definitie vaak en veel (27%). Percentage jongeren dat in de afgelopen 4 weken dronken is geweest en vaak en veel drinkt 1 (%) jongens 34 27 meisjes 22 6 8 3 16 t/m 19 jaar 29 20 t/m 23 jaar 28 0 5 10 15 20 25 30 35 40 dronken geweest in afgelopen 4 weken vaak en veel drinken Waar wordt gedronken? Het meest drinken jongeren in een bar/café, thuis, bij vrienden thuis of in een discotheek. Een klein percentage (4%) geeft aan op straat te drinken en 13% drinkt in een keet. In 2003 dronken vooral 16 t/m 19 jarigen in een keet (28%), in 2011 drinken vooral 12 t/m 15 jarigen in een keet (20%). De 12 t/m 15 jarigen drinken meestal thuis (48%) of bij vrienden thuis (42%). In deze leeftijdsgroep drinkt 28% in een discotheek, 20% in een keet en 19% in een bar/café. Indrinken Zestig procent van de jongeren drinkt (soms) vooraf alvast alcohol wanneer zij van plan zijn om uit te gaan (het zogenaamde indrinken). Negenentwintig procent drinkt meestal of vaak alcohol voor het uitgaan, 31% soms. Jongens (64%) en jongeren ouder dan 16 jaar (62%) doen het meest aan indrinken. 1. meer dan 4 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen 4 weken
Alcoholgebruik De meeste jongeren die indrinken, doen dat thuis of bij vrienden thuis (83%). Tien procent drinkt in een keet in. Jongens drinken vaker in in een keet dan meisjes. Alcohol kopen Bijna een kwart (23%) van de 12 t/m 15 jarigen koopt zelf wel eens alcohol. Vier procent koopt regelmatig tot vaak zelf alcohol. Alcohol wordt door jongeren, ook de 12 t/m 15 jarigen het meest gekocht bij een supermarkt of discotheek. Veel jongeren van 16 jaar en ouder kopen alcohol in een café of discotheek. Mening ouders Volgens de jongeren staat de meerderheid van de ouders (80%) niet afwijzend tegenover alcoholgebruik. Tien procent van de ouders raadt alcohol drinken af en 6% vindt dat hun kind minder moet drinken. Bij 12 t/m 15 jarigen raden meer ouders (30%) drinken af dan bij jongeren van 16 jaar en ouder (8%). Eén derde van de ouders van 12 t/m 15 jarigen (33%) vindt alcohol drinken goed of zegt er niets van en 8% verbiedt het. Combinatie alcohol en drugs Zeven procent van de jongeren die alcohol drinkt, gebruikt wel eens op één dag of avond alcohol en drugs. Meestal gaat het om een combinatie van alcohol met wiet/hasj (7%). Jongens (10%) hebben vaker een combinatie gebruikt dan meisjes (4%). Onder 12 t/m 15 jarigen geeft 3% aan wel eens een combinatie gebruikt te hebben, bij de 16 t/m 23 jarigen is dat 9%. Alcoholgebruik en achtergrondkenmerken Er is geen verband tussen alcoholgebruik en woonsituatie. Jongeren die alcohol drinken hebben meer geld te besteden dan jongeren die niet drinken. Van schoolgaande jongeren hebben jongeren die alcohol drinken vaker gespijbeld dan jongeren die geen alcohol drinken. Alcoholgebruik en opleidingsniveau In de leeftijdsgroep 12 t/m 15 jarigen drinken op het VWO en in de brugklas minder jongeren wel eens alcohol dan bij de andere schooltypen. Bij de oudere leeftijdsgroepen zijn de verschillen tussen opleidingsniveaus minder groot. Percentage jongeren dat wel eens alcohol heeft gedronken naar leeftijd en opleidingsniveau (%) 12 t/m 15 jr 16 t/m 19 jr 20 t/m 23 jr Brugklas 13 VMBO-t 28 63 VMBO overig 28 89 HAVO 23 87 VWO 14 81 MBO 90 86 HBO/universiteit 89 93 Niet schoolgaand 87 Trend: Bij de VMBO-t leerlingen is een daling in alcholholgebruik te zien bij zowel 12 t/m 15 jarigen als bij 16 t/m 19 jarigen. Verder is er een duidelijke afname in het alcohol gebruik bij 12 t/m 15 jarigen. Op het MBO en op het HBO/universiteit komen vaak en veel drinken 2 en dronkenschap meer voor dan op de meeste andere schooltypen. Alcoholgebruik en ander risicogedrag Jongeren die alcohol drinken hebben vaker een ingrijpende gebeurtenis meegemaakt dan jongeren die geen alcohol drinken. Verder zijn alcoholdrinkende jongeren minder vaak lid van een sportclub, sporten ze minder en gebruiken vaker wiet dan jongeren die geen alcohol drinken. Alcoholgebruik en gezondheid Jongeren die alcohol drinken geven vaker aan dat zij hun gezondheid matig vinden dan jongeren die geen alcohol drinken. Jongeren met een slechte gezondheid drinken juist minder vaak alcohol. Alcoholdrinkende jongeren hebben vaker een minder goede psychische gezondheid dan niet drinkers. 2. Vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken.
Trend Het percentage jongeren (64%) dat wel eens alcohol drinkt is niet veranderd sinds 2007. In 2003 was er een toename te zien ten opzichte van 1998, daarna weer een daling naar in 2007. Er is een duidelijke afname in het percentage jongeren dat wel eens drinkt bij de 12 t/m 15 jarigen. In 1998 was dat 33%, in 2003 47%, in 2007 28% en in 2011 % 3. Deze afname is terug te zien op alle schoolniveaus. Trend in percentage jongeren dat wel eens alcohol drinkt (%) jongens meisjes 66 75 66 65 64 65 63 72 Trend in percentage jongeren dat dronken of aangeschoten is geweest in de laatste vier weken (%) jongens meisjes 16 t/m 19 jaar 20 t/m 23 jaar 8 26 15 0 5 10 15 26 27 22 27 34 29 28 35 35 38 37 39 20 25 30 35 40 45 2004 2007 2011 16 t/m 19 jaar 20 t/m 23 jaar 28 33 47 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1998 86 89 86 87 89 90 85 89 2003 2007 2011 De tolerantie van ouders ten aanzien van het alcohol gebruik is bij jongeren van afgenomen. In 2003 vond 74% van deze ouders alcohol drinken goed of zeiden er niets van, in 2007 57% en in 2011 is dat 33%. Bij de 16 t/m 19 jarigen is dit percentage na een daling nu gelijk gebleven (79%). De plaats waar jongeren zijn gestart met alcohol drinken is verschoven van thuis naar andere plaatsen, zoals bij vrienden. In 2011 beginnen jongeren op oudere leeftijd met drinken dan in 2007. In 2007 was de gemiddelde startleeftijd 14,4, in 2011 is dit 14,7. In de groep 12 t/m 15 jarigen was de gemiddelde startleeftijd in 2007 13,0 en in 2011 13,4. De mate waarin de drinkende jongeren alcohol drinken is niet veranderd. Wel is er een afname te zien in het percentage jongeren dat de afgelopen vier weken dronken of aangeschoten is geweest. Trend in mening van ouders van 12 t/m 15 jarigen ten aanzien van alcoholgebruik: percentage ouders dat alcohol drinken goedvindt of ouders die er niets van zeggen (%) 16 t/m 19 jaar 20 t/m 23 jaar 33 57 74 68 79 78 84 85 87 91 91 92 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2011 2007 2003 1998 3. Hierbij moet wel aangegeven worden dat de vraagstelling vanaf 2007 iets anders is dan in voorgaande jaren.
Landelijk Landelijk is hetzelfde beeld te zien als in de regio IJsselland. Er zijn minder jongeren onder de 16 die alcohol drinken en de tolerantie bij ouders voor alcohol drinken is afgenomen. Wel is het aantal ziekenhuisopnames waarbij een aan alcohol gerelateerde aandoening een rol speelt de laatste jaren toegenomen. Vooral comazuipen komt vaker voor. Ook de andere GGD en in de provincies Overijssel en Gel- derland zien een daling in het alcohol gebruik bij de jongeren tot 16 jaar en een lagere tolerantie bij de ouders. Onderstaande tabel geeft een beeld van de landelijke trends 4. Het algemene beeld van de afgelopen 5 tot 7 jaar is dat Nederlandse jongeren minder zijn gaan drinken. Dit blijkt uit alle onafhankelijke vergelijkende onderzoeken. Cijfers over alcoholgebruik van 12 t/m 18 jaar (%) ooit alcohol gedronken 83,5 65,7 alcohol in de laatste maand 53 35 ooit dronken/aangeschoten 47 43 zwaar drinken (12 t/m 23 jaar) 18,5 13,2 leeftijd 1e volledige glas 12,4 12,7 onder 16 jaar drinken 30 15 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Onderzoeken in 2010 gepubliceerd over alcoholconsumptie van jongeren 4. STIVA: 20120215 Alcohol en jongeren
Hardenberg In het overzicht zijn de belangrijkste gegevens over alcoholgebruik in Hardenberg en van de regio IJsselland weergegeven. Hardenberg 2007 Hardenberg 2011 Regio IJsselland 2011 % % % Wel eens alcohol drinken Jongens 70 66 65 Meisjes 63 66 63 26 31 16 t/m 23 jaar 90 86 88 Totaal 66 66 64 Drinkende jongeren Gemiddelde startleeftijd (in jaren) 14,3 14,7 14,7 Hoeveel drinken afgelopen vier weken: Alcohol gedronken 96 85 89 Dronken/aangeschoten 36 31 28 Drinken in de afgelopen vier weken: Binge drinken* 54 53 63 Indrinken (soms/meestal/altijd) 19 35 34 16 t/m 23 jaar 62 61 62 Totaal 56 57 59 Mening ouders (drinkende 12 t/m 15 jarigen) Raadt drinken af 12 35 30 Vindt drinken goed/ zegt niets van 77 35 33 Verbiedt alcohol drinken 0 10 8 * meer dan 3 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen twee weken Trends In 2007 was er een duidelijke afname in het alcoholgebruik van jongeren in Hardenberg ten opzichte van 2003. Deze trend heeft zich voor meisjes niet door kunnen zetten. Voor jongens is er na 2007 een lichte afname in het wel eens alcohol drinken. Het percentage jongeren dat alcohol drinkt, is in de laatste vier jaar ongeveer gelijk gebleven. Ten opzichte van de regio is het percentage 12 t/m 15 jarigen dat drinkt hoog (% vs 31%). Het lijkt erop dat jongeren meer buiten het zicht van hun ouders alcohol drinken: Er is de laatste jaren een duidelijke kentering in de mening van de ouders over het alcoholgebruik van 12 t/m 15 jarigen gekomen. Duidelijk minder ouders vinden het drinken goed, meer ouders raden het drinken af en meer ouders weten niet dat hun kind alcohol drinkt. Deze trend is ook in de regio IJsselland te zien. Jongeren beginnen vaker in een uitgaansgelegenheid en minder vaak thuis met drinken dan in 2007. In 2007 begon de helft van de jongeren thuis met drinken, in 2011 is dit 42% De gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen met alcohol drinken is in de laatste jaren toegenomen van 14,3 jaar in 2007 naar 14,7 jaar in 2011. Trend: Wel eens alcohol gedronken (%) jongens meisjes 16 t/m 23 jaar 26 31 53 70 66 63 66 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2003 77 93 90 86 2007 2011 Het percentage jongeren dat de afgelopen vier weken dronken of aangeschoten is geweest, is afgenomen van 36% naar 31%. Deze afname komt vooral voor rekening van de meisjes, namelijk 37% in 2007 en 25% in 2011. Jongeren van geven vaker aan dan in 2007 dat zij dronken of aangeschoten zijn geweest. In 2007 10% en in 2011 is dit 20% van de alcohol drinkende jongeren. 80
In deze factsheet is rekening gehouden met verschillen in gemeentegrootte, leeftijd, geslacht en responspercentage per gemeente. De gemeentelijke cijfers worden per thema toegevoegd aan de factsheets. De factsheets worden op de website van de GGD geplaatst. Factsheets die verschijnen zijn: Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen GGD IJsselland Kennis- en Expertise Centrum Postbus 1453 8001 BL Zwolle T. 038 428 16 24 E. r.schiltman@ggdijsselland.nl I. www.ggdijsselland.nl Colofon