Casestudies onderregistratie van ernstig gewonde verkeersslachtoffers

Casestudies onderregistratie van ernstig gewonde verkeersslachtoffers Officiële ongevallengegevens versus ziekenhuisgegevens RA-2006-83 Pascal Lammar Onderzoekslijn Kennis verkeersonveiligheid DIEPENBEEK, 2006. STEUNPUNT VERKEERSVEILIGHEID.

Documentbeschrijving Rapportnummer: RA-2006-83 Titel: Casestudies onderregistratie van ernstig gewonde verkeersslachtoffers Ondertitel: Officiële ongevallengegevens versus ziekenhuisgegevens Auteur(s): Promotor: Onderzoekslijn: Aantal pagina s: 44 Pascal Lammar Luc Hens Kennis verkeersonveiligheid Projectnummer Steunpunt: 1.4 Projectinhoud: Dit rapport wenst een inzicht te geven in de onderregistratie van de ernstig gewonde verkeersslachtoffers in België. Dit gebeurt via twee casestudies waarin officiële ongevalstatistieken vergeleken worden met ziekenhuisgegevens in de regio s Geel en Turnhout. Uitgave: Steunpunt Verkeersveiligheid, maart 2006. Steunpunt Verkeersveiligheid Agoralaan Gebouw D B 3590 Diepenbeek T 011 26 87 05 F 011 26 87 00 E info@steunpuntverkeersveiligheid.be I www.steunpuntverkeersveiligheid.be

Samenvatting De internationale literatuur wijst op een onderregistratie van het aantal verkeersslachtoffers in de officiële verkeersongevalstatistieken. Om de toestand voor de ernstig gewonde verkeersslachtoffers in Vlaanderen te onderzoeken, werden 2 casestudies uitgevoerd, één in de regio van Geel en één in de regio van Turnhout. In deze casestudies wordt gebruik gemaakt van ziekenhuisgegevens, meer bepaald de Minimale Klinische Gegevens van het AZ Sint-Dimpna (Geel) en het AZ Sint-Jozef (Turnhout). Deze gegevens maken het mogelijk om via de E- codes de verkeersslachtoffers te selecteren. De E-codes E810-819 (uitgezonderd E817) en E826-829 (uitgezonderd E828) werden hiertoe gebruikt. Door deze gegevens te gaan vergelijken met de verkeersslachtoffers, zoals geregistreerd in de officiële verkeersongevalstatistieken, werd het vervolgens mogelijk om de registratiegraad in die regio s te gaan bepalen, na toepassing van een verdeelsleutel, die aangeeft welke de herkomst is van de patiënten van de desbetreffende ziekenhuizen. De registratiegraad werd vervolgens berekend volgens een aantal scenario s. In het eerste scenario werd de categorie E826-829 volledig als verkeersslachtoffers beschouwd, in het tweede scenario werd 95% van de slachtoffers binnen categorie E826-829 als verkeersslachtoffer beschouwd, in het derde scenario werd 68% van de slachtoffers binnen categorie E826-829 als verkeersslachtoffer beschouwd. Voor de regio Geel werd een registratiegraad berekend tussen 53% en 60%, afhankelijk van het scenario, voor de periode 2000-2002. In de regio Turnhout bekwam men voor dezelfde periode een registratiegraad tussen 43% en 50%, afhankelijk van het scenario. De hogere registratiegraad in de regio Geel in vergelijking met deze in Turnhout kan waarschijnlijk grotendeels verklaard worden door enerzijds de hogere registratiegraad tijdens het jaar 2000, welke de uitkomst van de andere jaren vertekent, en anderzijds door het kleinere aandeel slachtoffers van (enkelvoudige) fietsongevallen (E826) in de regio van Geel. Wanneer de registratiegraad voor de regio Geel enkel berekend wordt rekening houdende met de jaren 2001 en 2002 schommelt deze tussen 47% en 53%, afhankelijk van het scenario. Deze cijfers liggen sterk in de lijn van deze in de regio Turnhout. De (enkelvoudige) fietsongevallen, welke minder frequent geregistreerd worden in de verkeersongevallenstatistieken, maken 32,0% van het totaal aantal verkeersslachtoffers uit in het AZ Sint-Dimpna van Geel en 43,1% in het AZ Sint-Jozef van Turnhout. Bij vergelijking van de 2 casestudies blijkt de casestudie in de regio Turnhout betrouwbaarder te zijn, omwille van de meer homogene resultaten over de jaren heen en omdat voor deze casestudie bevestigd kon worden dat veruit het grootste deel (93%) van de patiënten daadwerkelijk woonachtig is in de invloedssfeer van het ziekenhuis. Bovendien werd minder gebruik gemaakt van niet-gespecificeerde codes (E819). Opvallend is dat juist in deze casestudie een lagere registratiegraad berekend werd (tussen 43% en 50%). Gebaseerd op de berekeningen voor de regio s Geel en Turnhout (periode 2000-2002) kunnen we stellen dat slechts 43% à 60% van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers daadwerkelijk geregistreerd worden in de officiële verkeersongevallenstatistieken. Deze cijfers liggen iets lager dan wat over het algemeen in de internationale literatuur wordt teruggevonden, met een registratiegraad rond 60%. Het is noodzakelijk om deze resultaten met de nodige voorzichtigheid te behandelen, omwille van de aanwezigheid van een aantal confounding factors. Steunpunt Verkeersveiligheid 4 RA-2006-83

Summary Case studies: underreporting of seriously injured road traffic victims Official accident statistics versus hospital data The international literature reports a considerable underreporting of the number of road traffic victims in the official accident statistics. To study the Flemish situation for the seriously injured road traffic victims, two case studies were done, one in the region of Geel and one in the region of Turnhout. Hospital data were used in these case studies, more specifically the Minimal Clinical Data of the AZ Sint-Dimpna (Geel) and the AZ Sint-Jozef (Turnhout). These data enable the selection of road traffic victims by use of the so-called E-codes. The following E- codes were used: E810-819 (except E817) and E826-829 (except E828). By comparing these data with the number of road traffic victims, as registered in the official accident statistics, the reporting rate in the study regions could be determined, after applying a distribution code, indicating the origin of the patients in the hospitals. The reporting rate is calculated according to a number of scenarios. In the first scenario the category E826-829 was entirely considered as being composed of traffic victims, in the second scenario 95% of the victims within category E826-829 was considered as being traffic victims, in the third scenario 68% of the victims within category E826-829 was considered as being traffic victims. In the region of Geel a reporting rate between 53% and 60% was calculated, dependent on the scenario, for the 2000-2002 period. In the region of Turnhout a reporting rate between 43% and 50% was calculated for the same period, dependent on the scenario. The higher reporting rate in the region of Geel, in comparison with the region of Turnhout, can probably be explained, to a large extent, by the higher reporting rate during the year 2000, confounding the outcome of the other years, on the one hand, and by the smaller share of bicycle accident victims (E826) in the region of Geel, on the other hand. When only taking into account the years 2001 and 2002 for the region of Geel a reporting rate between 47% and 53% is calculated, dependent on the scenario. These figures are very similar to those of the region of Turnhout. The bicycle accident victims (E826), less frequently being registered in the official accident statistics, make up 32% of the total number of road traffic victims in the AZ Sint-Dimpna (Geel) and 43% in the AZ Sint-Jozef (Turnhout). When comparing the two case studies, we can conclude that the case study in the region of Turnhout is the most reliable, because of more homogeneous results throughout the years and because it could be confirmed that most of the patients (93%) are really living in the proximity of the hospital. Moreover, less nonspecific E-codes were attributed. It must be stressed that in this case study a lower reporting rate is calculated (between 43% and 50%) than in the other case study. Based on the calculations in the regions of Geel and Turnhout (2000-2002 period), it can be concluded that only between 43% and 60% of the number of seriously injured traffic victims is actually registered in the official accident statistics. These figures are slightly lower than those generally found in the international literature, with a reporting rate of about 60%. It is necessary to treat these results with caution, due to the existence of a number of confounding factors. Steunpunt Verkeersveiligheid 5 RA-2006-83

Inhoudsopgave Samenvatting 4 Summary 5 1. INLEIDING... 9 2. METHODOLOGIE... 11 2.1 Bepaling invloedssfeer ziekenhuizen 11 2.2 Selectie verkeersslachtoffers binnen ziekenhuisgegevens (MKG) 12 2.3 Selectie ernstig gewonde verkeersslachtoffers binnen verkeersongevalstatistieken 12 2.4 Bepaling onderregistratie ernstig gewonde verkeersslachtoffers 13 2.4.1 Gewone berekening... 13 2.4.2 Alternatieve berekening via categorie E826-829... 13 3. CASESTUDIE 1 : REGIO GEEL... 14 3.1 Algemeen Ziekenhuis Sint-Dimpna 14 3.1.1 Invloedssfeer... 14 3.1.2 Ziekenhuisgegevens (Minimale Klinische Gegevens)... 15 3.2 Verkeersongevalstatistieken 18 3.3 Bepaling onderregistratie ernstig gewonde verkeersslachtoffers 19 3.3.1 Gewone berekening... 19 3.3.2 Alternatieve berekening via categorie E826-829... 22 4. CASESTUDIE 2 : REGIO TURNHOUT... 25 4.1 Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef 25 4.1.1 Invloedssfeer... 25 4.1.2 Invloedssfeer versus woonplaats patiënten... 27 4.1.3 Ziekenhuisgegevens (Minimale Klinische Gegevens)... 28 4.2 Verkeersongevalstatistieken 31 4.3 Bepaling onderregistratie ernstig gewonde verkeersslachtoffers 32 4.3.1 Gewone berekening... 32 4.3.2 Alternatieve berekening via categorie E826-829... 35 5. BESLUIT EN AANBEVELINGEN... 38 6. DANKWOORD... 42 7. AFKORTINGEN... 43 8. LITERATUURLIJST... 44 Steunpunt Verkeersveiligheid 6 RA-2006-83

Tabellen Tabel 1: Tabel 2: Tabel 3: Tabel 4: Tabel 5: Tabel 6: Tabel 7: Tabel 8: Tabel 9: Fragment uit tabel van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, welke een overzicht geeft over de herkomst van de patiënten (%) voor de verschillende ziekenhuizen.. 11 Procentueel aandeel van de patiënten uit betreffende gemeente dat in het AZ Sint-Dimpna wordt opgenomen... 15 Aantal gehospitaliseerde verkeersslachtoffers in het AZ Sint-Dimpna, volgens de verschillende toegekende E-codes voor de jaren 2000-2002... 17 Aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers volgens de verkeersongevalstatistieken in de gemeenten waarvan de patiënten behandeld worden in het AZ Sint-Dimpna, voor de periode 2000-2002... 18 Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2000... 19 Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2001... 20 Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2002... 20 Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk in de regio Geel... 21 Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen in de regio Geel... 22 Tabel 10: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Dimpna naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor de jaren 2000 en 2001... 22 Tabel 11: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Dimpna naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor het jaar 2002... 23 Tabel 12: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de regio Geel... 23 Tabel 13: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de regio Geel... 24 Tabel 14: Procentueel aandeel van de patiënten uit betreffende gemeente dat in het AZ Sint-Jozef wordt opgenomen... 26 Tabel 15: Verdeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers, behandeld in het AZ Sint-Jozef, naar woonplaats voor de periode 2000-2002... 28 Tabel 16: Aantal gehospitaliseerde verkeersslachtoffers in het AZ Sint-Jozef, volgens de verschillende toegekende E-codes voor de jaren 2000 tot en met 2002... 31 Tabel 17: Aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers volgens de verkeersongevalstatistieken in de gemeenten waarvan de patiënten behandeld worden in het AZ Sint-Jozef, voor de periode 2000-2002. 31 Steunpunt Verkeersveiligheid 7 RA-2006-83

Tabel 18: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Jozef, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2000... 32 Tabel 19: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Jozef, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2001... 33 Tabel 20: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Jozef, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2002... 34 Tabel 21: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk, in de invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef... 34 Tabel 22: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen, in de invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef... 35 Tabel 23: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Jozef naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor de jaren 2000 en 2001... 35 Tabel 24: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Jozef naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor het jaar 2002... 36 Tabel 25: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef... 36 Tabel 26: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef... 37 Tabel 27: Berekende registratiegraad in de regio s Geel en Turnhout in vergelijking met de resultaten in een aantal vergelijkbare internationale studies... 40 Figuren Figuur 1: Invloedssfeer van het AZ Sint-Dimpna, m.a.w. gemeenten die patiënten aanleveren aan het ziekenhuis... 14 Figuur 2: Invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef, m.a.w. gemeenten die patiënten aanleveren aan het ziekenhuis... 25 Steunpunt Verkeersveiligheid 8 RA-2006-83

1. I N L E I D I N G Dit rapport is een onderdeel van de werkzaamheden binnen Onderzoekslijn 1 : Kennis verkeersonveiligheid van het Steunpunt Verkeersveiligheid. Het kadert binnen Project 1.4: Haalbaarheidsstudie voor correctie van ongevallengegevens. De in dit rapport behandelde casestudies bouwen verder op de bevindingen uit het rapport Onderzoek naar het gebruik van ziekenhuisgegevens: Minimale Klinische Gegevens (Lammar & Hens, 2004) en dienen als een praktische uitwerking hiervan gezien te worden. In tegenstelling tot het vorige rapport (Lammar & Hens, 2004) dat voornamelijk ingaat op het nut van het gebruik van ziekenhuisgegevens bij de onderregistratie van verkeersslachtoffers en de resultaten van een aantal buitenlandse studies in dit verband bespreekt, wordt in dit rapport een methodiek ontwikkeld om op basis van de officiële verkeersongevalstatistieken en de ziekenhuisgegevens de onderregistratie van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers in beeld te brengen voor een beperkte regio in Vlaanderen, met name de regio rond Geel (AZ Sint-Dimpna) en de invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef in Turnhout. Hierna worden de belangrijkste conclusies uit het vorige rapport (Lammar & Hens, 2004) nog even opgesomd: Ziekenhuisbestanden bevatten veel informatie die nuttig gebruikt kan worden voor het verkeersveiligheidsbeleid. Zo kan men hiermee een beeld vormen van het totale aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers (volgens de definitie van ernstig gewonden die stelt dat een verkeersslachtoffer ernstig gewond is bij ziekenhuisopname van langer dan 24 uur) en het aantal verkeersslachtoffers dat de spoedgevallendiensten opzoekt. Ze vormen eveneens een grote bron van medische informatie over verkeersslachtoffers, met onder meer gegevens over soort verwonding (letsellocatie, letseltype), verpleegduur, medische verrichtingen. Om de omvang van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers te bepalen zijn de Minimale Klinische Gegevens (MKG) bijzonder bruikbaar. Deze gegevens bevatten informatie over alle gehospitaliseerde patiënten en laten toe om via de E-codes de externe oorzaak van het ongeval te identificeren. Op deze manier kan men nagaan of de hospitalisatie het gevolg is van een verkeersongeval of niet. Via koppeling tussen politie- of officiële verkeersongevalsbestanden en ziekenhuisbestanden kan men nagaan hoeveel records (= verkeersslachtoffers) niet gemeenschappelijk voorkomen in beide bestanden. Op deze manier kan men een idee verkrijgen van het aantal verkeersslachtoffers dat in de officiële statistieken gemist wordt. Het ontbreken van een unieke koppelvariabele, zoals naam of rijksregisternummer, maakt het echter bijzonder moeilijk om deze bestanden te koppelen. Toch blijken er in het buitenland voorbeelden te bestaan waar men via een nauwkeurig geselecteerde set van variabelen die in beide bestanden voorkomen tot een behoorlijke graad van koppeling komt. Volgende variabelen zouden bij een koppeling in Vlaanderen/België in aanmerking kunnen komen, gebaseerd op buitenlandse koppelingsonderzoeken: tijdstip van ongeval/opname, geslacht, leeftijd, plaats van gebeuren/geografische locatie, E-code en eventueel type weggebruiker en letselernst. Steunpunt Verkeersveiligheid 9 RA-2006-83

In eerste instantie was de bedoeling om de Minimale Klinische Gegevens te verkrijgen van de 2 Turnhoutse ziekenhuizen omdat deze 2 ziekenhuizen een vrij ruime regio bedienen. Door deze cijfers te gaan vergelijken met de officiële ongevalscijfers zou vervolgens de graad van onderregistratie in beeld gebracht kunnen worden in die regio. Dit opzet diende gedeeltelijk verlaten te worden doordat één van de Turnhoutse ziekenhuizen weigerde om de MKG ter beschikking te stellen. MKG-gegevens van het andere Turnhoutse ziekenhuis (AZ Sint-Jozef) werden wel verkregen. Aangezien op deze manier echter een regiospecifieke vergelijking onmogelijk werd gemaakt, werden een aantal andere regio s afgebakend. Binnen deze regio s werden vervolgens de ziekenhuizen gecontacteerd om de MKG-gegevens te verkrijgen. Na ziekenhuizen in verschillende regio s van Vlaanderen gecontacteerd te hebben, bleek echter dat het verkrijgen van de ziekenhuisgegevens een probleem vormde. Hiervoor kunnen verschillende redenen aangehaald worden: 1. De hoofdgeneesheer wou deze confidentiële informatie niet zomaar ter beschikking stellen. 2. Men kon niet voldoende tijd vrijmaken om deze gegevens ter beschikking te stellen wegens andere activiteiten en/of medewerking aan andere onderzoeken. 3. Wegens de incompatibiliteit of onvoldoende kennis van de benodigde softwareprogrammatuur (o.m. ten gevolge van wijziging van gebruikte programmatuur voor de verwerking van de gegevens) bleek het selecteren van de gevraagde gegevens binnen het MKG-bestand een te moeilijke en tijdrovende opgave. 4. In sommige gevallen was men wel bereid aan de studie mee te werken, maar bleek de registratie van de E-codes binnen de Minimale Klinische Gegevens uiteindelijk onvoldoende om bruikbare conclusies te kunnen trekken uit de studie. Dit hangt samen met onvolledige en onjuiste gegevens die vanuit spoed verschaft worden en waarop men zich voor de Minimale Klinische Gegevens verder baseert. Het grootste probleem hierbij is het gebrek aan administratief personeel om deze gegevens te verzamelen op de spoedgevallen. Het verplegend personeel zorgt voor de gegevens en zeker in drukke momenten gebeurt dit niet altijd nauwkeurig. Uiteindelijk werden twee ziekenhuizen bereid gevonden om ziekenhuisgegevens ter beschikking te stellen, namelijk het AZ Sint-Dimpna uit Geel en het AZ Sint- Jozef uit Turnhout. Aangezien het AZ Sint-Jozef slechts één van de twee ziekenhuizen in Turnhout betreft, werd voor een regiospecifieke vergelijking gekozen voor het AZ Sint-Dimpna in Geel. In Geel betreft dit immers het enige ziekenhuis. Door het beschikken over een verdeelsleutel van herkomst van de patiënten voor de verschillende ziekenhuizen via de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu konden echter de gegevens van beide ziekenhuizen in dit verband gebruikt worden. Achtereenvolgens wordt in dit rapport bijgevolg ingegaan op 2 casestudies die een idee willen geven van de onderregistratie van de ernstig gewonde verkeersslachtoffers, enerzijds via ziekenhuisgegegevens van het AZ Sint-Dimpna (Geel)(hoofdstuk 3) en anderzijds via ziekenhuisgegevens van het AZ Sint-Jozef (Turnhout)(hoofdstuk 4). In hoofdstuk 2 wordt eerst de gebruikte methodologie besproken. Steunpunt Verkeersveiligheid 10 RA-2006-83

2. M E T H O D O L O G I E In dit hoofdstuk wordt de methodologie besproken die gebruikt werd om de ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit de respectievelijke gegevensbronnen (officiële ongevallencijfers en ziekenhuisgegevens) te selecteren, te vergelijken en vervolgens de registratiegraad te berekenen. 2.1 Bepaling invloedssfeer ziekenhuizen De invloedssfeer van een ziekenhuis, m.a.w. de gemeenten/steden in de omgeving van het ziekenhuis waaruit patiënten afkomstig zijn, kan grotendeels afgelijnd worden door gebruik te maken van een tabel van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, website: www.health.fgov.be, marktaandeel klassieke verblijven 2000-2003). Deze tabel, waaruit in tabel 1 een fragment wordt getoond, geeft een overzicht van de herkomst van de patiënten voor de verschillende ziekenhuizen. Een beperking van deze tabel is dat enkel de gemeenten/steden worden vermeld waarvan minstens 5% van het aantal patiënten in het betreffende ziekenhuis terechtkomt. Het percentage patiënten afkomstig uit verder gelegen gemeenten/steden is echter relatief klein, zeker in niet-universitaire regionale ziekenhuizen, zoals in dit rapport besproken (zie 4.1.2 Invloedssfeer versus woonplaats patiënten). NIS patiënt Gemeente patiënt 55004 s Gravenbrakel 55004 s Gravenbrakel 55004 s Gravenbrakel 55004 s Gravenbrakel Ziekenhuis Nijvel 55004 s Gravenbrakel Sint- Lambrecht s-woluwe Zinnik Ziekenhuis Perc_aantal Totaal patiënten_ gemeente Centre Hospitalier de Tubize - Nivelles Cliniques Universitaires St-Luc Centre Hospitalier de la Haute Senne Ukkel C.H. Interregional Edith Cavell Anderlecht Clinique Universitaire de Bruxelles Hopital Erasme 41002 Aalst Aalst Onze Lieve Vrouw Ziekenhuis 41002 Aalst Aalst Algemeen Stedelijk ziekenhuis A.V. 81001 Aarlen Aarlen Clinique du Sud- Luxembourg 81001 Aarlen Yvoir Cliniques Universitaires (U.C.L.) 7,61 3128 6,04 3128 44,57 3128 7,35 3128 7,42 3128 45,7 12516 39,7 12516 78,86 3865 5,51 3865 Tabel 1: Fragment uit tabel van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, welke een overzicht geeft over de herkomst van de patiënten (%) voor de verschillende ziekenhuizen. Steunpunt Verkeersveiligheid 11 RA-2006-83

2.2 Selectie verkeersslachtoffers binnen ziekenhuisgegevens (MKG) Zoals reeds gesteld in het vorige rapport (RA-2004-20) vormen de Minimale Klinische Gegevens een systeem dat in de algemene ziekenhuizen informatie verzamelt over alle gehospitaliseerde patiënten en dat elk semester dient doorgestuurd te worden naar de overheid, met name de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Aan de ziekenhuizen werd gevraagd om de MKG te verkrijgen, meer specifiek voor de selectie van de verkeersslachtoffers. Op basis van het vorige rapport (RA-2004-20) werden volgende E-codes weerhouden als verkeersongeval: E810-819 : Verkeersongevallen met motorvoertuig E826-829 : Ongevallen met andere wegvoertuigen Uit deze groepen kunnen 2 codes apart genomen worden omdat ze geen rijdend voertuig betreffen en bijgevolg niet onder de definitie van verkeersongeval gerekend kunnen worden, namelijk : E817: Verkeersongeval met een motorvoertuig, tijdens het in- en uitstappen E828: Ongeval met een bereden dier De patiënten met E-code tussen E810 en E819 (uitgezonderd E817) zijn in principe allemaal verkeersslachtoffers. De patiënten met E-code tussen E826 en E829 (uitgezonderd E828) betreft voornamelijk fietsslachtoffers, zij het niet steeds verkeersslachtoffers. Sommige ongevallen zullen immers ook plaatsgevonden hebben buiten de openbare weg. Internationaal onderzoek heeft echter uitgewezen dat een groot deel van de patiënten binnen de categorie E826-829 eveneens verkeersslachtoffers betreft (Polak, 2001; Langley et al., 2003). Hoewel verkeersslachtoffers mogelijkerwijze ook gecodeerd kunnen worden onder E-codes E928.9, E929.0, E958 en E988 blijken deze codes in de praktijk zelden toegekend te worden en dus verwaarloosbaar. 2.3 Selectie ernstig gewonde verkeersslachtoffers binnen verkeersongevalstatistieken Naast het aantal verkeersslachtoffers uit het ziekenhuisbestand was het nodig om te kunnen beschikken over het aantal geregistreerde verkeersongevallen volgens de verkeersongevalstatistieken. Hiervoor werd de ongevallen CD-ROM gebruikt, een Access-bestand welke de meest recente databank met verkeersongevallengegevens voor Vlaanderen bevat ( originele ongevalsgegevens van NIS-BIVV ). Deze databank, met alle informatie uit het verkeersongevallenformulier (VOF), bevat gegevens over ongevallen van 1991 tot en met 2001. De jaarlijkse aantallen ongevallen komen overeen met de cijfers die officieel zijn gepubliceerd door het NIS-BIVV. Voor de cijfers voor het jaar 2002 werden de recentelijk vrijgegeven NIS-cijfers gebruikt. Uiteraard zijn voor deze casestudie enkel de verkeersongevallen van belang die plaatsvonden in de regio s rond Geel en Turnhout. Deze verkeersongevallen werden geselecteerd door gebruik te maken van de variabele plaats van het ongeval (via NIS-code) en uitgaande van die gemeenten die patiënten aanleveren aan de betreffende ziekenhuizen. Steunpunt Verkeersveiligheid 12 RA-2006-83

Aangezien het aantal verkeersslachtoffers van elk ongeval, evenals de ernst van de verwondingen (dood, zwaar gewond, licht gewond, ongedeerd 1 ) genoteerd worden op het verkeersongevallenformulier, kon het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers in de desbetreffende gemeenten geselecteerd worden. 2.4 Bepaling onderregistratie ernstig gewonde verkeersslachtoffers 2.4.1 Gewone berekening Via het marktaandeel van de verschillende ziekenhuizen en de herkomst van de patiënten in deze ziekenhuizen biedt de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een instrument om benaderend te bepalen hoeveel verkeersslachtoffers uit de gemeenten in de regio s Geel en Turnhout normaliter in de betreffende ziekenhuizen zouden opgenomen moeten worden. De gemeenten waarvan minder dan 5% van hun patiënten in de ziekenhuizen terechtkomen, worden in deze berekening niet meegeteld, maar globaal genomen is te verwachten dat dit het eindresultaat slechts minimaal zal beïnvloeden. De registratiegraad van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers kan bepaald worden door gebruik te maken van volgende formule: Registratiegraad R(%) SG SW 100 SG = aantal geregistreerde verkeersslachtoffers SW = werkelijk aantal verkeersslachtoffers Voor het aantal geregistreerde verkeersslachtoffers wordt gebruik gemaakt van de cijfers volgens de officiële ongevallenstatistieken. Voor het werkelijk aantal verkeersslachtoffers wordt het cijfer uit het ziekenhuisbestand gebruikt, omdat men ervan uit mag gaan dat dit volledig is wat betreft ernstig gewonde slachtoffers. 2.4.2 Alternatieve berekening via categorie E826-829 Zoals reeds eerder gesteld, is het voor de codes E826-829 niet 100% zeker dat het om een ongeval op de openbare weg gaat. De patiënten die deze code toegewezen krijgen, zijn dus niet noodzakelijk verkeersslachtoffers in de strikte zin (m.a.w. volgens de definitie van een verkeersongeval). Internationale studies geven echter aan dat het merendeel van de slachtoffers binnen deze categorie wel degelijk verkeersslachtoffers betreft. Zo geeft een studie in Nieuw-Zeeland aan dat van de fietsongevallen binnen de categorie E826-829 68% verkeersongevallen betreft (Langley et al., 2003). Nederlands onderzoek schat het aandeel ongevallen op de openbare weg op 95% binnen de categorie E826-829 (Polak, 2001). Om de invloed van deze mogelijke vertekening op de onderregistratie van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers na te gaan, werd de berekening nog eens overgedaan, rekening houdend met 68% vs 95% verkeersslachtoffers in de categorie E826-829. 1 Ongedeerd: enkel indien betrokken in een letselongeval. Er worden geen ongevallen met enkel materiële schade geregistreerd. Steunpunt Verkeersveiligheid 13 RA-2006-83

3. C A S E S T U D I E 1 : R E G I O G E E L Achtereenvolgens worden de ziekenhuisgegevens (MKG) van het AZ Sint-Dimpna en de officiële verkeersongevallengegevens voor de regio Geel besproken. Vervolgens wordt de registratiegraad bepaald door gebruik te maken van beide vermelde gegevensbronnen in combinatie met de verdeelsleutel van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 3.1 Algemeen Ziekenhuis Sint-Dimpna Het Algemeen Ziekenhuis Sint-Dimpna is een fusie van de O.L. Vrouwkliniek van de V.Z.W. Gemeenschap Augustinessen Geel en het Sint-Elisabethziekenhuis van het O.C.M.W. te Geel. De fusie van de twee ziekenhuizen vond plaats op 1 januari 1988. Het ziekenhuis heeft 295 erkende bedden (website AZ Sint-Dimpna, 2006). 3.1.1 Invloedssfeer Het AZ Sint-Dimpna, gelocaliseerd J.B. Stessenstraat 2, 2440 Geel, ontvangt hoofdzakelijk patiënten uit volgende gemeenten: Balen, Dessel, Geel, Ham, Herselt, Kasterlee, Laakdal, Meerhout, Mol, Olen, Retie, Tessenderlo en Westerlo. Enkel de gemeenten worden vermeld waarvan minstens 5% van het aantal patiënten in het betreffende ziekenhuis terechtkomt (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, website: www.health.fgov.be, marktaandeel klassieke verblijven 2000-2003). (zie figuur 1) Figuur 1: Invloedssfeer van het AZ Sint-Dimpna, m.a.w. gemeenten die patiënten aanleveren aan het ziekenhuis. Tabel 2 geeft aan in welke mate patiënten uit de invloedssfeer van het AZ Sint- Dimpna, met andere woorden uit de gemeenten in de omgeving van het Steunpunt Verkeersveiligheid 14 RA-2006-83

ziekenhuis, daadwerkelijk in het betreffende ziekenhuis terechtkomen. Zo blijken bijvoorbeeld niet alle patiënten in Geel ook effectief in het AZ Sint-Dimpna opgenomen te worden. Zo komt een deel van de patiënten terecht in de universitaire ziekenhuizen van de KULeuven. Het percentage schommelt lichtjes over de jaren heen zoals tabel 2 aantoont (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, website: www.health.fgov.be, marktaandeel klassieke verblijven 2000-2003). Andere ziekenhuizen in de nabije omgeving van het AZ Sint-Dimpna zijn het AZ Sint-Elisabeth (Herentals) en het Heilig Hartziekenhuis (Mol). Gemeente/ jaar Balen 18,26 % (3236) Dessel 16,91 % (1431) Geel 69,77 % (5971) Ham 26,81 % (1630) Herselt 18,77 % (2051) 2000 2001 2002 2003 Gemiddelde (2000-2003) 15,65 % (3253) 18,25 % (1436) 70,26 % (5823) 24,41 % (1528) 16,06 % (2073) 16,58 % (3196) 17,61 % (1408) 69,92 % (5918) 22,88 % (1521) 17,07 % (1962) 16,64 % (3300) 13,31 % (1465) 70,75 % (5811) 24,01 % (1591) 18,16 % (2082) Kasterlee - - - 5,34 % (2624) Laakdal 56,66 % (2642) Meerhout 49,19 % (1545) Mol 11,93 % (5237) Olen 17,33 % (1720) Retie 12,83 % (1348) Tessenderlo 24,11 % (2634) Westerlo 27,32 % (3225) 58,83 % (2575) 48,17 % (1615) 11,78 % (5118) 17,02 % (1586) 10,6 % (1358) 23,75 % (2703) 26,12 % (3319) 57,3 % (2513) 46,69 % (1660) 12,79 % (5231) 17,06 % (1659) 13,03 % (1366) 23,17 % (2659) 27,29 % (3250) 59,03 % (2585) 51,3 % (1583) 11,35 % (5331) 18,18 % (1705) 13,34 % (1364) 24,15 % (2638) 27,15 % (3377) 16,78 % 16,52 % 70,18 % 24,53 % 17,52 % 5,34 % 57,96 % 48,84 % 11,96 % 17,40 % 12,45 % 23,80 % 26,97 % Tabel 2: Procentueel aandeel van de patiënten uit betreffende gemeente dat in het AZ Sint-Dimpna wordt opgenomen; tussen haakjes wordt het totaal aantal patiënten uit de betreffende gemeente per jaar vermeld voor alle ziekenhuizen (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, website: www.health.fgov.be, marktaandeel klassieke verblijven 2000-2003). 3.1.2 Ziekenhuisgegevens (Minimale Klinische Gegevens) Er werd gevraagd om de Minimale Klinische Gegevens van het AZ Sint-Dimpna te verkrijgen en meer bepaald voor de selectie van de verkeersslachtoffers (groepen E810-819 en E826-829). Deze vraag resulteerde in het verkrijgen van de Steunpunt Verkeersveiligheid 15 RA-2006-83

Minimale Klinische Gegevens op geaggregeerd niveau voor de jaren 2000 tot en met 2004. Wegens het gebrek aan recente officiële verkeersongevalstatistieken werd de bruikbaarheid van de data beperkt tot de jaren 2000 tot en met 2002. Codes E817 en E828 worden uitgesloten omdat ze geen verkeersongeval betreffen. In het MKG-bestand van het AZ Sint-Dimpna werden 3 patiënten met code E817 en 10 patiënten met code E828 teruggevonden voor het jaar 2000; 1 patiënt met code E817 en 7 patiënten met code E828 voor het jaar 2001, en 1 patiënt met code E817 en 8 patiënten met code E828 voor het jaar 2002; in totaal dus 5 patiënten met code E817 en 25 patiënten met code E828 voor de periode 2000-2002. Deze patiënten werden dus niet weerhouden als verkeersslachtoffers. In tabel 3 wordt het aantal verkeersslachtoffers in het AZ-Sint Dimpna weergegeven voor de weerhouden selectie aan E-codes en dit voor de jaren 2000 tot en met 2002. In het jaar 2000 betreft het 138 verkeersslachtoffers; in het jaar 2001 gaat het om 178 verkeersslachtoffers; in het jaar 2002 werden er 182 verkeersslachtoffers opgenomen. De verhouding van het aantal verkeersslachtoffers binnen de categorieën E810-819 en E826-829 verandert nauwelijks over de jaren 2000 t.e.m. 2002 met een aandeel tussen 62 en 70% voor de slachtoffers van ongevallen met motorvoertuigen (E810-819) en tussen 30 en 38% voor de slachtoffers van ongevallen met overige wegvoertuigen (E826-829). Binnen de categorie E810-819 bedroeg het aandeel van de minst specifieke code E819.9 (noch het ongeval, noch het type weggebruiker gespecificeerd) 71% in 2000, 63% in 2001 en 61% in 2002; in totaal 64% voor de periode 2000-2002. Dit aandeel is een indicatie voor de tijd die binnen het ziekenhuis besteed wordt aan een gedetailleerde en betrouwbare E-codering. Hoe hoger dit aandeel, hoe minder tijd men hiervoor vrijmaakt. E-code Omschrijving Aantal patiënten 812.0 Ander verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander motorvoertuig, motorvoertuigbestuurder gewond 812.1 Ander verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander motorvoertuig, motorvoertuigpassagier gewond 812.2 Ander verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander motorvoertuig, bromfietser/motorrijder gewond 812.9 Ander verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander motorvoertuig, niet gespecificeerde persoon gewond 813.0 Verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander voertuig, motorvoertuigbestuurder gewond 813.2 Verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander voertuig, bromfietser/motorrijder gewond 813.6 Verkeersongeval met een motorvoertuig door botsing met een ander voertuig, fietser gewond 814.7 Verkeersongeval met een motorvoertuig door aanrijding van een voetganger, voetganger 2000 2001 2002 4 2 3 1 1 2 5 3 1 1 1 1 1 1 2 3 1 1 2 2 Steunpunt Verkeersveiligheid 16 RA-2006-83

gewond 815.0 Overige verkeersongevallen met een motorvoertuig door botsing op de openbare weg, motorvoertuigbestuurder gewond 816.0 Verkeersongeval met een motorvoertuig door verlies van controle, zonder botsing, motorvoertuigbestuurder gewond 816.2 Verkeersongeval met een motorvoertuig door verlies van controle, zonder botsing, bromfietser/motorrijder gewond 818.0 Overige verkeersongevallen met een motorvoertuig zonder botsing, motorvoertuigbestuurder gewond 818.1 Overige verkeersongevallen met een motorvoertuig zonder botsing, motorvoertuigpassagier gewond 818.2 Overige verkeersongevallen met een motorvoertuig zonder botsing, bromfietser/motorrijder gewond 818.9 Overige verkeersongevallen met een motorvoertuig zonder botsing, niet gespecificeerde persoon gewond 819.0 Niet gespecificeerd verkeersongeval met een motorvoertuig, motorvoertuigbestuurder gewond 819.2 Niet gespecificeerd verkeersongeval met een motorvoertuig, bromfietser/motorrijder gewond 819.7 Niet gespecificeerd verkeersongeval met een motorvoertuig, voetganger gewond 819.8 Niet gespecificeerd verkeersongeval met een motorvoertuig, andere gespecificeerde persoon gewond 819.9 Niet gespecificeerd verkeersongeval met een motorvoertuig, niet gespecificeerde persoon gewond 810-819 VERKEERSONGEVALLEN MET MOTORVOERTUIG 1 2 1 2 3 9 7 1 2 3 4 2 1 1 9 10 6 6 6 2 2 1 61 79 74 86 125 122 826.0 Fietsongeval, voetganger gewond 17 10 826.1 Fietsongeval, fietser gewond 27 38 58 826.9 Fietsongeval, niet gespecificeerde persoon gewond 829.8 Andere ongevallen met wegvoertuigen, andere gespecificeerde persoon gewond 829.9 Andere ongevallen met wegvoertuigen, niet gespecificeerde persoon gewond 826-829 ONGEVALLEN MET ANDERE WEGVOERTUIGEN 8 1 2 2 2 52 53 60 TOTAAL 138 178 182 Tabel 3: Aantal gehospitaliseerde verkeersslachtoffers in het AZ Sint-Dimpna, volgens de verschillende toegekende E-codes voor de jaren 2000-2002. Steunpunt Verkeersveiligheid 17 RA-2006-83

3.2 Verkeersongevalstatistieken Om het aantal geregistreerde verkeersslachtoffers volgens de verkeersongevalstatistieken te kennen, werd gebruik gemaakt van de ongevallen CD-ROM ( originele ongevalsgegevens van NIS-BIVV ), aangevuld met de pas vrijgegeven NIS-cijfers voor het jaar 2002. Uiteraard zijn voor deze casestudie enkel de verkeersongevallen van belang die plaatsvonden in de regio rond Geel (de ruime omgeving rond het AZ Sint- Dimpna). Deze verkeersongevallen werden geselecteerd door gebruik te maken van de variabele plaats van het ongeval (via NIS-code) en uitgaande van die gemeenten die patiënten aanleveren aan het AZ Sint-Dimpna (zie tabel 2). Het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers in de desbetreffende gemeenten werd vervolgens geselecteerd (zie tabel 4). Gemeente Ernstig gewonde slachtoffers 2000 2001 2002 Balen 21 24 21 Dessel 11 14 8 Geel 54 46 61 Ham 15 9 8 Herselt 23 23 19 Kasterlee 29 21 7 Laakdal 18 28 18 Meerhout 10 7 5 Mol 52 35 50 Olen 15 25 14 Retie 17 6 8 Tessenderlo 28 17 16 Westerlo 43 34 25 Totaal 336 289 260 Tabel 4: Aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers volgens de verkeersongevalstatistieken in de gemeenten waarvan de patiënten behandeld worden in het AZ Sint-Dimpna, voor de periode 2000-2002. Uit tabel 4 blijkt dat het aantal geregistreerde ernstig gewonde verkeersslachtoffers is gedaald van 336 naar 260 tijdens de periode 2000-2002. Dus ook voor de regio rond Geel is de dalende trend in het aantal geregistreerde ernstig gewonde verkeersslachtoffers zichtbaar, in overeenstemming met de Vlaamse en Belgische ongevalstatistieken. Deze daling (-22,6%) in de regio rond Geel is zelfs groter dan het landelijke gemiddelde (-16,5%) en Vlaamse gemiddelde (-17,5%) over de periode 2000-2002. Steunpunt Verkeersveiligheid 18 RA-2006-83

3.3 Bepaling onderregistratie ernstig gewonde verkeersslachtoffers 3.3.1 Gewone berekening Via het marktaandeel van de verschillende ziekenhuizen en de herkomst van de patiënten in deze ziekenhuizen biedt de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een instrument om benaderend te bepalen hoeveel verkeersslachtoffers uit de gemeenten in de regio Geel normaliter in het AZ Sint- Dimpna zouden opgenomen moeten worden. In tabellen 5-7 wordt de verdeelsleutel, zoals aangereikt door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (zie ook tabel 2), toegepast voor de jaren 2000, 2001 en 2002. Na toepassing blijkt dat 97 van de 336 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in de ruime regio rond Geel in het AZ Sint-Dimpna zouden moeten opgenomen zijn in 2000, 86 van de 289 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in 2001 en 84 van de 260 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in 2002. Gemeente Ernstig gewonde slachtoffers 2000 Verdeelsleutel FOD Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Balen 21 18,26 % 4 Dessel 11 16,91 % 2 Geel 54 69,77 % 38 Ham 15 26,81 % 4 Herselt 23 18,77 % 4 Kasterlee 29 - - Laakdal 18 56,66 % 10 Meerhout 10 49,19 % 5 Mol 52 11,93 % 6 Olen 15 17,33 % 3 Retie 17 12,83 % 2 Tessenderlo 28 24,11 % 7 Westerlo 43 27,32 % 12 Totaal 336 97 Tabel 5: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2000. Steunpunt Verkeersveiligheid 19 RA-2006-83

Gemeente Ernstig gewonde slachtoffers 2001 Verdeelsleutel FOD Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Balen 24 15,65 % 4 Dessel 14 18,25 % 3 Geel 46 70,26 % 32 Ham 9 24,41 % 2 Herselt 23 16,06 % 4 Kasterlee 21 - - Laakdal 28 58,83 % 16 Meerhout 7 48,17 % 3 Mol 35 11,78 % 4 Olen 25 17,02 % 4 Retie 6 10,6 % 1 Tessenderlo 17 23,75 % 4 Westerlo 34 26,12 % 9 Totaal 289 86 Tabel 6: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2001. Gemeente Ernstig gewonde slachtoffers 2002 Verdeelsleutel FOD Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Balen 21 16,58 % 3 Dessel 8 17,61 % 1 Geel 61 69,92 % 43 Ham 8 22,88 % 2 Herselt 19 17,07 % 3 Kasterlee 7 - - Laakdal 18 57,3 % 10 Meerhout 5 46,69 % 2 Mol 50 12,79 % 6 Olen 14 17,06 % 2 Retie 8 13,03 % 1 Tessenderlo 16 23,17 % 4 Westerlo 25 27,29 % 7 Totaal 260 84 Tabel 7: Toebedeling ernstig gewonde verkeersslachtoffers uit verkeersongevallenbestand aan het AZ Sint-Dimpna, volgens verdeelsleutel FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, voor het jaar 2002. Steunpunt Verkeersveiligheid 20 RA-2006-83

Wanneer de aantallen ernstig gewonde verkeersslachtoffers die volgens bovenstaande berekening in het AZ Sint-Dimpna opgenomen zouden moeten zijn voor de jaren 2000 tot en met 2002, vergeleken worden met de werkelijke ziekenhuiscijfers van ernstig gewonde verkeersslachtoffers bemerkt men een aanzienlijk verschil (zie tabel 8). In het jaar 2000 zouden 97 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in het ziekenhuis opgenomen moeten zijn tegenover 138 in werkelijkheid. In het jaar 2001 zouden 86 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in het ziekenhuis terug te vinden moeten zijn tegenover 178 in werkelijkheid. In het jaar 2002 tenslotte zouden 84 ernstig gewonde verkeersslachtoffers in het ziekenhuis terug te vinden moeten zijn tegenover 182 in werkelijkheid. Wanneer we de formule voor het berekenen van de registratiegraad toepassen (zie 2.4.1 Gewone berekening), geeft dit een registratiegraad van 70,3% voor het jaar 2000, een registratiegraad van 48,3% voor het jaar 2001 en een registratiegraad van 46,2% voor het jaar 2002 (zie tabel 8). Dit verschil in registratiegraad tussen de jaren kan verschillende redenen hebben. Enkele mogelijke redenen: het minder ter plaatse komen van de politie bij verkeersongevallen, daling in de aangifte van verkeersongevallen bij de politie (ondanks de verplichting bij letselongevallen), wijzigingen in de prioriteiten binnen de politiezone of problemen gerelateerd met de politiehervorming, of ook een betrouwbaardere MKG-registratie na het jaar 2000. Om een enigszins groter bestand te creëren en dus de betrouwbaarheid van de uitkomst te vergroten, werden de gegevens van de verschillende jaren samengeteld. Wanneer dan de registratiegraad berekend wordt, komt men uit op 53,6% (zie tabel 9). Dit cijfer is sterk vergelijkbaar met de registratiegraad gevonden in buitenlandse studies (Ferrante et al., 1993; Polak et al., 1998; Rosman, 2001; Polak, 2001; Cryer et al., 2001). Aantal verkeersslachtoffers 2000 Slachtoffers toebedeeld 97 aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis 138 2001 Slachtoffers toebedeeld 86 aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis 178 2002 Slachtoffers toebedeeld 84 aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis 182 Registratiegraad 70,3% 48,3% 46,2% Tabel 8: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk in de regio Geel. Steunpunt Verkeersveiligheid 21 RA-2006-83

Aantal verkeersslachtoffers 2000-2002 Slachtoffers toebedeeld 267 aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis 498 Registratiegraad 53,6% Tabel 9: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen in de regio Geel. 3.3.2 Alternatieve berekening via categorie E826-829 De categorie E826-829 bevat ongevallen met andere wegvoertuigen, niet gelimiteerd tot ongevallen op de openbare weg. Ongetwijfeld bevat deze categorie dan ook ongevallen die niet onder de definitie van een verkeersongeval gerekend kunnen worden. Het merendeel van de ongevallen binnen deze categorie betreft fietsongevallen. Om de invloed van deze mogelijke vertekening op de onderregistratie van het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers na te gaan, werd de berekening nog eens overgedaan, rekening houdend met 68% vs 95% verkeersslachtoffers in de categorie E826-829, op basis van resultaten van een aantal internationale studies (zie tabellen 10-12)(Polak, 2001; Langley et al., 2003). Wanneer we dit doen, komen we uiteraard uit op een hogere registratiegraad, vooral wanneer de bevindingen van Langley et al. (2003) gevolgd worden (zie tabel 12). Volgens de aanname van Langley et al. (2003) bekomt men een registratiegraad van 80,2% voor het jaar 2000, van 53,4% voor het jaar 2001 en 51,5% voor het jaar 2002. Volgens de aanname van Polak (2001) bekomt men een registratiegraad van 71,9% voor het jaar 2000, 49,1% voor het jaar 2001 en 46,9% voor het jaar 2002. E-codes 2000 Aandeel verkeersslachtoffers 68% (Langley et al., 2003) 95% (Polak, 2001) 2001 Aandeel verkeersslachtoffers 68% (Langley et al., 2003) 95% (Polak, 2001) 826.0 17 12 16 10 7 9,5 826.1 27 18 25,5 38 26 36 826.9 8 5 7,5 1 1 1 829.8 0 0 0 2 1 2 829.9 0 0 0 2 1 2 Totaal 52 35 49 53 36 50 Tabel 10: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Dimpna naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor de jaren 2000 en 2001. Steunpunt Verkeersveiligheid 22 RA-2006-83

E-codes 2002 Aandeel verkeersslachtoffers 68% (Langley et al., 2003) 95% (Polak, 2001) 826.1 58 39,5 55 829.9 2 1,5 2 Totaal 60 41 57 Tabel 11: Opdeling categorie E826-829 van de MKG van het AZ Sint-Dimpna naar aandeel verkeersslachtoffers volgens 2 verschillende studies, voor het jaar 2002. 2000 Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Langley et al., 2003) Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Polak, 2001) 2001 Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Langley et al., 2003) Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Polak, 2001) 2002 Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Langley et al., 2003) Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Polak, 2001) Aantal verkeersslachtoffers 97 Registratiegraad 121 80,2% 135 71,9% 86 161 53,4% 175 49,1% 84 163 51,5% 179 46,9% Tabel 12: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 afzonderlijk, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de regio Geel. Steunpunt Verkeersveiligheid 23 RA-2006-83

2000-2002 Slachtoffers toebedeeld aan ziekenhuis Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Langley et al., 2003) Slachtoffers in ziekenhuis (volgens Polak, 2001) Aantal verkeersslachtoffers 267 Registratiegraad 445 60,0% 489 54,6% Tabel 13: Berekening van de registratiegraad van ernstig gewonde verkeersslachtoffers voor de jaren 2000, 2001 en 2002 tezamen, rekening houdend met een verschillend aandeel verkeersslachtoffers binnen de categorie E826-829, voor de regio Geel. Wanneer we ook hier de jaren 2000 tot en met 2002 samentellen tot één bestand en vervolgens de registratiegraad berekenen volgens de aannames van Langley et al. (2003) en Polak (2001), komt men uit op een registratiegraad van 60,0%, respectievelijk 54,6% (zie tabel 13), cijfers die nog steeds in de lijn liggen van de cijfers teruggevonden in de internationale literatuur (Ferrante et al., 1993; Polak et al., 1998; Rosman, 2001; Polak, 2001; Cryer et al., 2001). Steunpunt Verkeersveiligheid 24 RA-2006-83

4. C A S E S T U D I E 2 : R E G I O T U R N H O U T Achtereenvolgens worden de ziekenhuisgegevens (MKG) van het AZ Sint-Jozef en de officiële verkeersongevallengegevens voor de regio Turnhout (invloedssfeer AZ Sint-Jozef) besproken. Vervolgens zal de registratiegraad bepaald worden door gebruik te maken van beide vermelde gegevensbronnen in combinatie met de verdeelsleutel van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 4.1 Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef Het Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef beschikt over 314 bedden voor hospitalisatie en 10 plaatsen voor vroeggeborenen. Daarnaast is er ook nog een chirurgisch daghospitaal van 22 bedden en een daghospitaal interne geneeskunde met 5 plaatsen (website AZ Sint-Jozef, 2006). 4.1.1 Invloedssfeer Het AZ Sint-Jozef, gelocaliseerd Steenweg op Merksplas 44, 2300 Turnhout, ontvangt hoofdzakelijk patiënten uit volgende gemeenten: Arendonk, Baarle- Hertog, Beerse, Dessel, Hoogstraten, Kasterlee, Lille, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Retie, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar. Enkel de gemeenten waarvan minstens 5% van het aantal patiënten in het betreffende ziekenhuis terechtkomt, worden vermeld (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, website: www.health.fgov.be, marktaandeel klassieke verblijven 2000-2003) (zie figuur 2). Figuur 2: Invloedssfeer van het AZ Sint-Jozef, m.a.w. gemeenten die patiënten aanleveren aan het ziekenhuis. Steunpunt Verkeersveiligheid 25 RA-2006-83