Nut & noodzaak MIRT-projecten Review van het gebruik van economische scenario s bij doorrekening van MIRT-projecten
Overzicht Korte introductie CE Delft Achtergrond Aanleiding en doel van het onderzoek Opzet van het onderzoek MIRT verkenningen Verkeersmodellen Rol en houdbaarheid van scenario s Aannames voor specifieke projecten en effect op kosten-baten-verhouding Conclusies en aanbevelingen 2
CE Delft Onafhankelijk adviesbureau, opgericht in 1978 Ca. 40 medewerkers Verkeer, Energie, Economie, Ketenanalyse 20+ jaar ervaring in beleid voor verkeer en vervoer Klantenkring: Europese Commissie, Europees Parlement, nationale en lokale overheden, brancheorganisaties, bedrijven, NGOs Toonaangevend op o.a.: Economische analyses (o.a. Leidraad MKBA, infra- en externe kosten verkeer) Verkeersemissies en relatie met beleid 3
Achtergrond: MIRT-spelregels Uitbreidingen en verbredingen van (snel)wegen: Gaat om grote investeringen Effecten op milieu, natuur, ruimte en landschap Belangrijke maatschappelijke baten: vooral congestiereductie Politiek gepolariseerde discussies Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT): Overkoepelend investeringsprogramma voor grote projecten Rijk direct financieel betrokken of boven BDU-grens ( 225 miljoen) MIRT-projectboek (bijlage bij Rijksbegroting) MIRT spelregels: Overzicht Effecten Infrastructuur (OEI) Maatschappelijke Kosten-Baten-Analyse (MKBA) Milieu Effect Rapportage (MER) => Goed onderbouwde, rationele afweging voor investeringen 4
Aanleiding en doel van het onderzoek Aanleiding: Veel discussie over economische onderbouwing MIRT projecten Economische scenario s die ten grondslag liggen aan de verkeersberekeningen voor de MKBA s nog wel actueel? Doel van de studie: Onderbouwing van MIRT projecten evalueren Welke economische scenario s zijn gebruikt? Geven verkeersberekeningen en MKBA s een reële bandbreedte voor onzekerheden? Komen tot beleidsaanbevelingen hoe hiermee om te gaan 5
Opzet van het onderzoek Literatuuranalyse Interviews met dé experts op dit terrein, waaronder: Prof. Henk Meurs (MUConsult en Radboud Universiteit) Prof. Bert van Wee (TU Delft) Jan van der Waard (Min I&M Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid) Hans Hilbers (Planbureau voor de Leefomgeving) Carl Koopmans (SEO) Tjitte Prins (Goudappel Coffeng) Léon Groenemeijer (ABF Research) Vergelijking WLO-scenario s met recente ontwikkelingen Analyse MKBA s en verkeersberekeningen van MIRT-projecten op o.a. de gebruikte scenario s 6
Stappen in MIRT Verkenningen Uit de interviews: Probleemanalyse zwakke schakel: nut & noodzaakdiscussie vaak niet goed gevoerd Stap van strategische doelen naar varianten niet transparant Tijdstip van investeren zelden onderzocht (terwijl OEI dit verplicht stelt) Reistijdbaten en investeringen dominant in MKBA s => verkeersmodellering belangrijk 7
Verkeersmodellen scoren voldoende Elk model heeft zijn beperkingen (uit de interviews): Trends / beperkingen Wordt meegenomen Kan worden meegenomen Heeft grote invloed op uitkomst Het Nieuwe Werken, ICT gebruik 0 0 1 Meer internationale mobiliteit -1 0-1 Verzadiging mobiliteitsbehoefte/ autobezit/rijbewijsbezit 0 1 1 Goede fietsinfrastructuur 0 1-1 Opkomst elektrische fiets -1 1-1 Goede spoor/lightrail infrastructuur 0 0-1 Latente vraag 0 1 1 Regionale verschillen in ontwikkeling bevolking/autobezit/arbeidsplaatsen 1 1 1 Vergrijzing 0 0 1 Dynamisch verkeersmanagement -1 0 1 Kilometerprijs / congestieprijs -1 1 1 Verkeersmodellen gelden internationaal als state of the art Achilleshiel: wat gaat erin? 8
Rol van scenario s MKBA qua opzet vaak goed, maar gebruikte scenario s cruciaal Scenario s zijn géén prognoses maar consistente toekomstbeelden Set aan scenario s weerspiegelen onzekerheden: hoeken v.h. speelveld Werken met scenario s maakt onzekerheden hanteerbaar 9
Rol van scenario s MKBA qua opzet vaak goed, maar gebruikte scenario s cruciaal Scenario s zijn géén prognoses maar consistente toekomstbeelden Set aan scenario s weerspiegelen onzekerheden: hoeken v.h. speelveld Werken met scenario s maakt onzekerheden hanteerbaar 10
Gebruikte toekomstscenario s: WLO Economische scenario s: Welvaart en Leefomgeving (2006) Global Economy (GE): Hoog scenario Regional Communities (RC): Laag scenario Vergelijking tussen scenario s en recente ontwikkelingen en prognoses voor belangrijkste indicatoren voor MIRT-projecten: Bevolking Economie (BBP) Olieprijs Voertuigkilometers hoofdwegennet Congestie hoofdwegennet 11
Bevolkingsomvang (2000 = 100) Bevolkingsgroei: in bandbreedte 120 118 116 114 112 110 108 106 104 102 100 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Werkelijke ontwikkeling Global Economy Projectie GE Prognose CBS Regional Communities Projectie RC 12
Bruto binnenlands product (2000 = 100) Bruto Binnenlands Product nog net binnen bandbreedte 220 200 180 160 140 120 Werkelijk GE RC Voorspeld (MEV 2014) 100 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 13
Olieprijs: nog net binnen bandbreedte 14
Groei ten opzichte van 2000 Verkeersvolume hoofdwegen: langdurig onder laagste scenario 80% 60% 40% 20% 0% 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 GE projectie GE Prognose KIM RC Werkelijke ontwikkeling 15
Congestie: KiM stelt prognoses naar omlaag bij Congestie op hoofdwegen neemt af sinds 2008 Congestieprognose ligt nu op laagste groeiscenario (RC) Prognose voor 2017 is in Mobiliteitsbalans 2013 ca. 35% lager dan voorheen Reistijdbaten van investeringen hierdoor voorlopig ook rond RC scenario Mobiliteitsbalans 2012 Mobiliteitsbalans 2013 16
Meestal alleen scenario met hoge groei doorgerekend/gepresenteerd 6 projecten geanalyseerd Meestal alleen scenario met erg hoge verkeersgroei gebruikt (GE of het oudere en nog hogere EC scenario ) Als wel hoog én laag scenario: vaak in hoofdrapport alleen hoge scenario A13/A16 ViA15 A27/A1 A27 Ring Utrecht Noordoost corridor Blankenburg (NWO) Start realisatie 2017 2016 2016 2018-2017 Budget (miljoen Euro) 964 822 261 1.120 830,5 1.154,4 Scenario EC EC (GE?) EC EC en GE EC GE en RC MKBA K/B ratio 2,63 2,4 Geen MKBA Geen MKBA 2,01 1,98 (GE) 17
MKBA Kosten-baten ratio Twee tot vier maal lagere baten bij huidige verkeersgroei: investeringen niet rendabel Blijkt uit MKBA s met 2 scenario s: NWO, RijnlandRoute, A4 Haaglanden Ook uit interviews: totale baten liggen nu factor 2 tot 4 lager dan in GE 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 MKBA NWO Blankenburg Krabbeplaswest incl. tol MKBA RijnlandRoute Zoeken naar Balans MKBA A4 Haaglanden projectalternatief 2 K/B-ratio MKBA GE K/B-ratio MKBA RC K/B ratio 1,0 18
MKBA saldo (mln euro) Andere projecten: negatief kosten-batensaldo bij realistische verkeersgroei is waarschijnlijk Van geanalyseerde projecten alleen NWO met RC doorgerekend Indicatieve inschatting kosten/baten ratio bij lagere reistijdbaten 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 A13 / A16 Variant 3 ViA15 Doortrekkingsalternatief Noordoostcorridor Alternatief A K/B-ratio MKBA oude scenario EC K/B-ratio bij factor 2 lagere baten K/B-ratio bij factor 3 lagere baten K/B ratio 1,0 K/B-ratio bij factor 4 lagere baten 19
Conclusies Uitgebreid beoordelingskader voor rationele investeringsbeslissingen Reistijdbaten cruciaal Scenario s zijn geen prognoses maar hoekpunten v.h. speelveld Verkeersgroei ligt sinds 2010 onder laagste groeiscenario Congestie volgens KiM-prognose zeker tot 2017 onder laagste scenario Meeste MKBA s zijn alleen met hoogste groeiscenario doorgerekend: Maar één hoek v.h. speelveld: geen bandbreedte beschikbaar in meeste MKBA s Bandbreedte rond laagste groeiscenario tot 2020 meest waarschijnlijk Hierdoor geldt voor veel MIRT-projecten: zeer onwaarschijnlijk dat ze economisch rendabel zijn 20
Aanbevelingen Alle huidige MIRT-projecten die nog niet zijn gestart doorrekenen met RCscenario Voortaan verplicht minimaal twee scenario s gelijkwaardig naast elkaar presenteren Invloed tijdstip van investeren altijd onderzoeken Meer aandacht voor probleemanalyse in verkenningsfase Meer transparante verkeersanalyse (black box) Gedragscode voor opdrachtgevers OEI-leidraad en WLO-scenario s actualiseren: nieuwe bandbreedte rond huidige prognoses 21
CE Delft Huib van Essen essen@ce.nl 015-2150150