Jaarverslag Afdeling Anesthesiologie VU medisch centrum 2012
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord.... 3 1. Patiëntenzorg. 4 1.1. Operatiekamers 1.2. Verloskamers 1.3. Polikliniek Anesthesiologie 1.4. Anesthesiesessies 1.5. Mobiel Medisch Team 1.6. Bonaire 2. Onderwijs / Opleiding 9 2.1. Onderwijs- en opleidingscommissie 2.2. Besprekingen, lesprogramma en stages 2.3. Refereerbijeenkomsten, complicatiebesprekingen en lezingen 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM (AmsterDamAnesthesieMannequin) 2.5. Airwaymanagement onderwijs 2.6. Cursussen en workshops 2.7. Onderwijs aan studenten 2.8. Advanced Life Support onderwijs 3. Onderzoek 21 3.1. Ontwikkelingen in 2012 3.2. Pijn, pijnbestrijding en palliatieve zorg 3.3. Acute en Perioperatieve geneeskunde 3.4. Subsidies en prijzen 4. Samenwerkingsverbanden.. 26 5. Publicaties en boekbijdragen 33 6. Voordrachten.. 37 7. Personeel. 40-2 -
Voorwoord Voorwoord Geachte lezer, Het jaar 2012 was een bewogen jaar voor VUmc met veel media-aandacht en het onder verscherpt toezichtstellen van VUmc door de IGZ. Desondanks ging het gewone werk op de afdeling anesthesiologie en de operatiekamers met goede kwaliteit door. Voor u ligt het jaarverslag waarin de afdeling de resultaten en ontwikkelingen op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en opleiding, wetenschappelijk onderzoek en management presenteert. Op alle velden werd er veel bereikt. De opleidingsvisitatie, kwaliteitsvisitatie en de interne audit anesthesiologie/ok werden met succes afgerond. In deze roerige tijden mag de afdeling trots zijn op de behaalde resultaten. De afdeling heeft ruim 32.000 operatiekameruren gerealiseerd, voor het eerst werden meer dan 700 openhartoperaties verricht. De POS is verhuisd naar een centrale plek binnen het poligebouw. De verbouwing van de PACU en de nieuwe colloquiumruimte zijn begonnen, beide kunnen eind 2013 in gebruik genomen worden. Ook de nieuwe SEH zal in 2013 de deuren openen. De planning voor drie extra operatiekamers (waarvan 2 radio interventiekamers) is gevorderd. Deze bouwactiviteiten zullen medio 2014 afgerond worden. Concrete plannen voor het nieuwe Imaging Centrum zijn gemaakt. In 2012 zijn twee nieuwe stafleden begonnen en succesvol binnen de afdeling geïntegreerd. Dertien arts-assistenten zijn hun opleiding tot anesthesioloog begonnen en zes collega s hebben hun opleiding afgerond. De simulatietraining is verder uitgebouwd. Ook participeert de afdeling in de opleidingen tot SEH-arts en tot ziekenhuisarts. Verder verzorgt de afdeling veel onderwijs tijdens de geneeskundeopleiding. Jonge talenten maken vroeger kennis met de anesthesiologie en de perioperatieve geneeskunde. Geïnteresseerde en kandidaten worden zo vroeg mogelijk geïntegreerd. Palliatieve zorg is een vast onderdeel van de opleiding tot anesthesioloog en samen met het hospice Kuria is het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de palliatieve zorg verder uitgebouwd. Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek was 2012 voor de afdeling Anesthesiologie een succesvol jaar. De wetenschappelijke output van de afdeling gemeten aan de gebruikelijke indicatoren is verder toegenomen en er is een solide basis gelegd voor promoties en voor lopende onderzoekslijnen. Ik ben vereerd om dit jaarverslag aan u te presenteren en wens u veel leesplezier. Prof. dr. Stephan Alexander Loer, M. Sc. Afdelingshoofd en opleider Anesthesiologie Amsterdam, maart 2013-3 -
1. Patiëntenzorg 1. Patiëntenzorg 1.1. Operatiekamers In 2012 zijn de resultaten van de OK met betrekking tot het aantal gerealiseerde ok-uren in vergelijking met voorgaande jaren geconsolideerd. In de afgelopen jaren zagen we elk jaar (met uitzondering van 2007, het jaar van de ok-brand) een toename van het aantal gerealiseerde OK-uren. In 2012 is dat aantal gestabiliseerd op 32.000 uur, vrijwel het zelfde resultaat als in 2011. De wijziging in het palet van ingrepen laat een langzame verschuiving zien naar steeds meer complexe ingrepen waardoor de gemiddelde zittingduur langzaam toeneemt. Mede hierdoor en door een toename van het aanbod van niet-electieve ingrepen, ten gevolge van verschuiving van acute zorg naar de academische ziekenhuizen, zal naar verwachting wederom een sterke behoefte ontstaan naar uitbreiding van OK-capaciteit. Gezien het feit dat de bestaande fysieke capaciteit nu ten volle wordt benut zijn de mogelijkheden voor groei echter beperkt. Oorspronkelijk was voorzien dat op 6D drie extra OK s zouden worden gebouwd waarmee de mogelijkheden voor uitbreiding van het aantal sessies voor snijdende specialismen voor de komende jaren gegarandeerd zou zijn. Medio 2012 heeft de Raad van Bestuur besloten dat er in plaats van drie standaard OK s één standaard ok en twee angiokamers op deze locatie gerealiseerd dienen te worden. De angiokamers zullen ook door de afdeling radiologie (gemiddeld anderhalf sessies/dag) gebruikt worden. Het werkplekmanagement voorziet dat dit tot een belangrijke beperking van de groeimogelijkheden van het aantal OK-uren zal leiden en beziet deze ontwikkelingen met de nodige zorgen. De personele bezetting op de OK heeft zich het afgelopen jaar gunstig ontwikkeld, naar verwachting zal het mogelijk blijken om in het eerste kwartaal van 2013 afscheid te nemen van de laatste gedetacheerde medewerker en zijn alle anesthesie en chirurgie medewerkers in dienst van het VUmc. In het laatste kwartaal van 2012 is gestart met de bouw van de nieuwe recovery/pacu. Deze zal naar verwachting in het laste kwartaal van 2013 worden opgeleverd. Er zullen dan 26 bedden beschikbaar zijn. Deze zullen volgens een harmonica model ook ingezet worden voor preoperatieve ontvangst zodat er daarna geen gescheiden premedicatie ruimte meer nodig is. - 4 -
1. Patiëntenzorg Zittingen 2008 2009 2010 2011 2012 Electief 9.617 10.344 11.512 12.474 12.290 74,5% 74,1% 76,2% 78,7% 78,3% Niet-electief 3.299 3.613 3.589 3.381 3.414 25,5% 25,9% 23,8% 21,3% 21,7% TOTAAL 12.916 13.957 15.101 15.855 15.704 100% 100% 100% 100% 100% Zittingen per specialisme Specialisme 2008 2009 2010 2011 2012 Cardio-thoracale Chirurgie 657 646 666 684 749 5,1% 4,6% 4,4% 4,3% 4,8% Verloskunde en Gynaecologie 1.568 1.779 1.668 1.596 1.722 12,1% 12,7% 11% 10,1% 11,0% Heelkunde 2.856 3.156 3.330 3.341 3.223 22,1% 22,6% 22,1% 21,1% 20,5% Kinderchirurgie 607 566 581 661 624 4,7% 4,1% 3,8% 4,2% 4,0% Keel-, Neus- en Oorheelkunde 2.058 2.082 2.019 2.060 2.036 15,9% 14,9% 13,4% 13,0% 13,0% Mondziekten, Kaak- en 512 543 513 514 546 Aangezichtschirurgie 4,0% 3,9% 3,4% 3,2% 3,5% Neurochirurgie 814 786 841 884 839 6,3% 5,6% 5,6% 5,6% 5,3% Oogheelkunde 843 1.081 1.525 1.496 1.443 6,5% 7,7% 10,1% 9,4% 9,2% Orthopedie 985 921 987 987 899 7,6% 6,6% 6,5% 6,2% 5,7% Plastische-, Reconstructieve- 607 612 897 950 937 en Handchirurgie 4,7% 4,4% 5,9% 6,0% 6,0% Urologie Kinderen 356 357 338 356 350 2,8% 2,6% 2,2% 2,2% 2,2% Urologie 420 415 367 422 399 3,3% 3,0% 2,4% 2,7% 2,5% Diversen 633 1.013 1.369 1.904 1.937 4,9 7,3% 9,1% 12,0% 12,3% TOTAAL 12.916 13.957 15.101 15.855 15.704 100% 100% 100% 100% 100% - 5 -
1. Patiëntenzorg 1.2. Verloskamers De afdeling anesthesiologie biedt 24 uur per dag mogelijkheid tot epidurale pijnbestrijding op de verloskamers. Het aantal geprikte epiduralen bedroeg 466 bij een totaal aantal bevallingen van 1481. In 2012 werd remifentanil patiënt controlled analgesia (PCA) als pijnbehandeling tijdens de partus geïntroduceerd. Aanvankelijk werd dit alleen in studieverband toegepast, momenteel wordt remifentanil PCA op indicatie aangeboden bijvoorbeeld wanneer er een contra-indicatie is voor een epiduraal. 1.3. Polikliniek Anesthesiologie Preoperatieve Screening In 2012 zijn 9077 patiënten op de Preoperatieve Screening (POS) beoordeeld en voor hun operatie voorbereid. De meeste patiënten werden op inloopbasis gezien. De Preoperatieve Screening is eind april verhuisd naar een centrale plek in de polikliniek, vlakbij de ingang, waardoor de POS voor patiënten vrij makkelijk te vinden is. Deze nieuwe plek in de polikliniek strookt met de centrale rol, die de Preopratieve Screening inneemt in het preoperatieve traject. Bijkomend voordeel van de verhuizing is dat de POS nu naast de Pijnpoli ligt. Deze twee leden van één familie liggen nu naast elkaar. Hierdoor is niet alleen intercollegiaal overleg makkelijker mogelijk, maar ook de administratieve medewerkers zijn nu op beide poliklinieken inzetbaar. In het voorjaar 2012 zijn we gestart met het IC-Hoogrisico overleg. Patiënten met significante comorbiditeiten en desbetreffende orgaanschade gepland voor hoogrisico-chirurgie en postoperatief gepland voor opname op Intensive Care worden multidisciplinair besproken. Twee keer per maand vindt het multidisciplinair hoogrisico-overleg plaats op IC 7B met afgevaardigden van afdeling Heelkunde, Intensive Care, Longziekten en Anesthesiologie. De bedoeling is, het hoogrisico-overleg verder uit te breiden naar de specialismen Orthopedie en Urologie. Pijnpoli Naar de staf van de Pijnpoli zijn twee nieuwe leden toegetreden. In september 2012 vond de eerste heidag vanuit strategisch oogpunt van de Pijngroep plaats. Op die dag zijn toekomstige taken en verbeterpunten geïnventariseerd, die in de komende periode gerealiseerd zullen worden. Het integraal verbinden van research en patiëntenzorg zal in samenwerking met Roberto Perez gerealiseerd worden. Daarnaast zijn eerste stappen door Nico van Schagen gezet in richting een Elektronisch Patiënten Dossier Pijn. In 2012 hebben 267 klinische pijnconsulten en 51 klinische palliatieve consulten plaatsgevonden. Op de pijnpoli zijn de volgende productieparameters gerealiseerd: Eerste poli bezoeken (EPB): 1482 Eerste consulten: 1104 Herhaalconsulten: 3908 RÖVE = röntgen verrichtingen: 1368 TENS therapie: 497 Capsaïcine therapie: 42-6 -
1. Patiëntenzorg 1.4. Anesthesie sessies In 2012 heeft er uitbreiding plaats gevonden van de ingrepen op de radiologie, zo is er in studie verband gestart met de nanoknife procedure, een nieuwe techniek waarbij percutaan onder CT geleiding metastasen middels electroporatie geableerd worden. De afdeling longziekten is in 2012 onder narcose starre bronchoscopiëen gaan doen en de afdeling cardiologie is met enige regelmaat pulmonaal vene isolaties gaan doen onder narcose. Er wordt geparticipeerd in de bouwcommissie van westflank en Imaging toren in verband met de daar te realiseren behandel- en verkoeverkamer. Naar aanleiding van het in februari 2012 door de inspectie uitgebrachte toetsingskader procedurele sedatie, is gestart met het in kaart brengen van de sedaties in het VUmc. Daarvoor is de sedatie commissie opgericht waar de afdeling anesthesiologie de voorzitter voor aanlevert. Er is een inventarisatie gemaakt, rapportage met een plan van aanpak om aan de eisen van de inspectie te voldoen volgt. Per week zijn er gemiddeld in 2012; 20 patiënten voor ECT s, 11 MRI s, 1 RFA, 4 LPBP s, 0,25 nierbiopt, 4 ingrepen van de kinder GE, 4 botox patiënten, 3 starre bronchoscopien, 1 x ECV of PVI door de cardiologie, gemiddeld 1x per maand intraarteriele chemo en PET scan en 2x per maand verrichting door de volwassen MDL (ERCP of coloscopie) en CT scan geweest. Samen goed voor 2548 geregistreerde verrichtingen onder narcose in 2012 (483 meer dan in 2011) in 5 dagen per week, waarbij de efficiëntie van deze sessies niet optimaal is vanwege de wisselende locaties, doch kennelijk wel is toegenomen. Tevens is voor een aantal ingrepen een beperking aanwezig gezien het fysieke tekort aan OK ruimte. Dit geldt voor ingrepen die op de OK moeten plaatsvinden. 1.5. Mobiel Medisch Team Als Traumacentrum heeft het VUmc een aantal taken op het gebied van de traumazorg, zoals de opvang en behandeling van ernstige ongevalpatiënten, en de inzet van een Mobiel Medisch Team (MMT) om medisch-specialistische zorg aan acuut bedreigde patiënten buiten het ziekenhuis te leveren. Bij het vervullen van deze taken speelt de afdeling Anesthesiologie een belangrijke rol. Sinds de oprichting van het Helikopter-MMT in 1995 heeft de afdeling meer dan 50% van de diensten voor haar rekening genomen. In 2012 werden meer dan 65% van de diensten ingevuld door stafleden van de afdeling Anesthesiologie. Sinds de invoering van de functie van Chief Doctor binnen de organisatie van het Trauma-centrum wordt deze functie vervuld door een staflid Anesthesiologie. De huidige Chief Doctor is H.M.T. Christiaans, zijn plaatsvervanger is S. Greuters. Sinds 17 februari 2011 is het MMT 24 uur per dag inzetbaar met de helikopter vanaf de daklocatie op het VUmc. Behalve met de helikopter is het MMT ook inzetbaar over de weg met het MMT-voertuig. Vooral in Amsterdam zelf en s nachts bij inzetten in de regio of wanneer de weersomstandigheden de inzet van de helikopter verhinderen. In 2012 zijn er in totaal 1995 oproepen voor het MMT geweest. Dit is het hoogste aantal oproepen sinds de start van het helikopter-mmt in het VUmc. Circa 1100 oproepen zijn met de helikopter uitgevoerd en de overige oproepen zijn met het voertuig verricht. Het cancelpercentage in 2012 lag gemiddeld op 47 %. Het Helikopter- MMT van het Netwerk Acute Zorg-VUmc ( NAZ-VUmc) werkt ook intensief samen met de afdeling Anesthesiologie op het gebied van training (waarbij met name intensief gebruik gemaakt wordt van het Simulatielaboratorium ADAM ), voor zowel de skills-trainingen als ook de communicatietrainingen. Ook voor het onderzoek is een intensieve samenwerking met de afdeling Anesthesiologie onontbeerlijk, vooral binnen de ALARM onderzoeksgroep. De focus van dit onderzoek ligt op de vitale parameters van onze patiëntenpopulatie. In 2012 is ook het onderzoek - 7 -
1. Patiëntenzorg naar de behandeling van traumatische hersenletsel gestart (Brainprotect). Dit onderzoek wordt gefinancierd vanuit de Hersenstichting en staat onder leiding van Patrick Schober. Vanuit het MMT werden ook in 2012 trainingen verzorgd voor instructeur-ambulanceverpleegkundigen op het gebied van het airwaymanagement. Daarnaast werd ook theoretische scholing verzorgd aan ambulance personeel. Samen met de drie andere Helikopter-MMT s in Nederland wordt continu gewerkt aan het bijwerken van de Richtlijnen MMT in Nederland. 1.6. Bonaire In 2012 hebben een aantal stafleden van onze afdeling gewerkt in het Fundashon Mariadal ziekenhuis in Kralendijk, Bonaire. Er is 1 operatie kamer waar iedere dag een programma draait van de heelkunde, gynaecologie, orthopedie en incidenteel KNO, tandheelkunde of cardiologie. Het betreft ingrepen die vooral in dagchirurgie kunnen plaatsvinden en waarbij niet veel bloedverlies wordt verwacht. Dit alles bij vooral ASA I en II patiënten alhoewel ook ASA III patiënten in voorkomende gevallen geopereerd worden. De patiënten worden preoperatief gescreend de middag voor de operatie, dit leidt een enkele keer tot het verplaatsen van de OK als er toch nog aanvullend onderzoek gedaan moet worden, gezien de geringe wachtlijst leidt dit echter niet tot problemen. Postoperatief gaan de patiënten naar de special care die ook fungeert als verkoeverkamer. Zij worden van hieruit naar de afdeling of naar huis ontslagen. De anesthesioloog is medisch verantwoordelijk voor de special care, de reanimatie- en trauma opvang en indien de patiënten intensieve zorg behoeven ook voor het overplaatsen van de patiënten naar Aruba, Curacao of Colombia. Per jaar worden er ongeveer 100 vluchten naar deze locaties uitgevoerd. Buiten kantooruren worden er zo nodig spoedoperaties verricht en verleent de anesthesioloog ook hulp ter plaatse van bijvoorbeeld een ongeval of reanimatie. (buiten het ziekenhuis) Indien patiënten worden overgeplaatst naar elders kan de anesthesioloog van dienst langdurig weg zijn en neemt de andere collega de verantwoordelijkheid over. Er is dus sprake van 1:2 dienst en altijd achterwacht situatie. De anesthesioloog neemt met de medische staf deel aan alle besprekingen, ochtendoverdracht, wekelijkse grote visite van alle opgenomen patiënten, stafoverleg, weekendoverdracht, wekelijkse refereeravond en zo nodig complicatiebespreking. Tevens worden er scholings momenten gecreëerd voor de huisartsen, zaalartsen en verpleegkundigen over diverse onderwerpen, waaronder postoperatieve en palliatieve pijnbestrijding. Om de zorg bij veel wisseling van medische staf te uniformiseren wordt de gang van zaken zoveel mogelijk in protocollen en werkwijze vastgelegd. Zo zijn er in 2012 ontslagcriteria geformuleerd, time out procedure, preoperatieve screenings lijsten gemaakt, diverse pijnprotocollen vastgelegd en protocollen gemaakt voor transport van patiënten naar elders. Fundashon Mariadal, Kralendijk, Bonaire R. Krage S. Dettwiler L.A. Schwarte D.H. Thöne K.M. Szadek M. van der Horst C.J. Hoedemaker J F M A M J J A S O N D - 8 -
2. Onderwijs / Opleiding 2. Onderwijs / Opleiding 2.1. Onderwijs- en opleidingscommissie De onderwijscommissie is verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van alle onderwijs- en opleidingsaspecten voor en door de afdeling Anesthesiologie en komt iedere twee maanden bij elkaar. Het doel is de continue verbetering van de kwaliteit van de opleiding en het onderwijs waarbij ook de wetenschappelijke vorming van de AIOS een rol speelt. De afdeling streeft er naar om een van de beste opleidingen in Nederland aan te bieden aan jonge hoog gemotiveerde top talenten. Het Handboek Opleiding Anesthesiologie VUmc is herzien. Met dit handboek willen we een lokale leidraad geven. Naast de landelijke opleidingsstructuur, wordt het onderwijs en de beoordelingen beschreven en voorbeelden van de gebruikte formulieren getoond. Daarnaast worden er een aantal praktische handleidingen en instructies voor AIOS en docenten gegeven. Het opleidingsplan sluit aan bij het landelijke gemoderniseerde opleidingsplan dat door de werkgroep Modernisering Curriculum Anesthesiologie opgesteld werd. 2.2. Besprekingen, lesprogramma en stages DAGELIJKS GENERAAL RAPPORT Doel: Overdracht van patiënten die tijdens de dienst of bij het wisselen van de dienst nog onder de hoede van de afdeling anesthesiologie vallen, mededelingen van de leiding van de afdeling, bespreking van de dagelijkse agenda. Frequentie: Iedere ochtend van 7:30 7:45 Spreker: Dienstdoende AIOS PROBLEEMOPLOSSENDE OVERDRACHT Doel: Bespreking van de problemen en complicaties tijdens het OK programma van die dag en het bespreken van complexe patiënten die zullen worden geopereerd op de volgende dag. Frequentie: Iedere maandag, woensdag, donderdag en vrijdag van 16:30 17:00. Sprekers: Aanwezige AIOS en staf leden PIJNBESPREKING, PALLIATIEVE ZORG Doel: Bespreking van bijzondere pijnpatiënten of pijnsyndromen. Frequentie: Iedere dinsdag van 16:30 17:00 Sprekers: Pijnteam COMPLICATIEBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van complicaties binnen de anesthesiologie en intensive care. Iedere 2e donderdag van de maand van 17:00 19:30 uur Stafleden en AIOS Anesthesiologie en Intensive Care - 9 -
2. Onderwijs / Opleiding REFEREEROCHTEND Doel: Frequentie: Sprekers: Thema ochtend waarop literatuur en klinische inzichten ten aanzien van een voor de anesthesiologie relevant onderwerp worden besproken. Maandelijks tijdens OK-werkoverleg van 7:30 9:00 uur. Eén staflid en twee AIOS RESEARCHBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van lopend onderzoek binnen de afdeling. Iedere 4e woensdag van de maand van 18:00 19:00 uur. Stafleden en AIOS AB-ONDERWIJS Elke woensdagmiddag vind het onderwijs aan de AIOS plaats. De eerste twee uur wordt besteed aan onderwijs ten behoeve van het A en B examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Dit onderwijs wordt verzorgd door de AIOS zelf, waarbij hoofdstukken uit de examenstof worden voorbereid en gepresenteerd aan alle aanwezige AIOS en een staflid. Tijdens deze presentaties worden regelmatig kritische vragen gesteld door zowel de stafleden als AIOS waarbij met name gelet wordt op de praktische en klinische consequentie van de behandelde theorie. Het tweede deel van elke woensdagmiddag wordt besteed aan probleem gestuurd onderwijs (PGO). Hierbij wordt aan de hand van een door de taskforce PGO van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie vastgestelde casus door een groep AIOS een probleem geanalyseerd en uitgewerkt. Deze groepen worden begeleid door een staflid c.q. tutor die als taak heeft het hele proces te sturen. Tevens vindt er drie keer per jaar anatomisch onderwijs plaats in de snijzaal waar de bovenste- en onderste extremiteiten en rug worden behandeld. De AIOS bezoeken iedere drie maanden Hospice Kuria waar ze onderwijs krijgen in de pijn- en palliatieve zorg. Dit jaar is er tijdens het AB-onderwijs weer een excursie naar Artis georganiseerd waar door de dierenarts een lezing werd gegeven over o.a. de anesthesiologie bij de verschillende dieren in Artis. CD-ONDERWIJS Naast de Centrale Cursus Anesthesiologie van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie wordt door een aantal UMC s het gezamenlijk CD-onderwijs georganiseerd. De opzet is om praktisch en interactief onderwijs te geven aan derde en oudere jaars aios ten behoeve van het C en D examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Het onderwijs vindt de 1 e en 3 e woensdag van de maand plaats in de verschillende UMC s. Het programma zoals die door de afdeling anesthesiologie van het VUmc in 2012 was georganiseerd: Anesthesie technieken IV R.A. Bouwman Welkom, introductie, schriftelijke kennistest L. Schwarte Intraoperatief vochtbeleid en keuze van infuusvloeistoffen bij volwassenen en kinderen R.A. Bouwman De rol van TEE bij niet-cardiale chirurgie D.H. Thöne Het kan ook U gebeuren: brand op de operatiekamer S. Greuters Veiligheidsaspecten in de anesthesiologie - 10 -
2. Onderwijs / Opleiding Pijngeneeskunde I W.W.A. Zuurmond Chronische pijn: ziekte of klacht K. Stoecklein Diagnose en therapie van chronische rugklachten W.W.A. Zuurmond Kankerpijn B.A.A. Huisman Beslissingen rond het levenseinde R.A. Bouwman Afsluiting Stages AIOS Opleidingscluster VUmc Ten behoeve van het perifere tweede jaar is een zogenaamd opleidingscluster door 5 perifere ziekenhuizen en het VU medisch centrum geformeerd. De vertegenwoordigers van de ziekenhuizen voeren ieder kwartaal overleg over de voortgang van de stages en de individuele AIOS. Westfries Gasthuis, Hoorn Opleider: dr. J.P. Hering L.M. Sipkens J. Stens H.R.W. Touw T.A. van Veelen J F M A M J J A S O N D Spaarne ziekenhuis, Hoofddorp Opleider: E.L.V.M.M. Wiewel A.M.C. Craenen P.V. Dong A.C.M. Brinkman B.R.N. Schieveld J F M A M J J A S O N D Rode Kruis ziekenhuis, Beverwijk Opleider: P. Knape K. Noordermeer W.D. Lubbers A.G.E. van der Spoel J F M A M J J A S O N D - 11 -
2. Onderwijs / Opleiding Medisch Centrum, Alkmaar Opleider: H.S. Traast J F M A M J J A S O N D M.P.A. Hoefeijzers L.H. ter Horst S.P. de Wolf K.W.L. van Deutekom Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam Opleider: dr. M.J.L.J. van den Elsen V.A. Viersen A.M. van Norel J F M A M J J A S O N D Stage intensive care Tijdens het derde jaar van de opleiding tot anesthesioloog worden de AIOS 12 maanden in het specialisme intensive care opgeleid. Drie maanden hiervan kunnen zij op de kinder-ic volgen. Afdeling Intensive Care Volwassenen en Medium Care, VUmc Opleider: prof.dr. A.R.J. Girbes M.J.C.H. Fieren M.E. Langemeijer N. de Groot E.M. Koopman B. van den Berg S. van Rijswijk A.I. van Waart A.M.C. Craenen M.P.A. Hoefeijzers L.H. ter Horst K. Noordermeer J. Stens W.D. Lubbers J F M A M J J A S O N D - 12 -
2. Onderwijs / Opleiding Afdeling Intensive Care Kinderen, VUmc Opleider: dr. D.G. Markhorst N. de Groot E.M. Koopman B. van den Berg S. van Rijswijk M.E. Langemeijer A.M.C. Craenen J F M A M J J A S O N D Pijnstage Afdeling Anesthesiologie, VUmc Opleider: prof.dr. W.W.A. Zuurmond L.N.J. Tjon Soei Len J.R. Leemreis M.J.C.H. Fieren N. de Groot E.M. Koopman S. van Rijswijk M.E. Langemeijer J F M A M J J A S O N D Verdiepingsmodule In het 5 e jaar van de opleiding anesthesiologie volgt de aios gedurende 6 maanden één verdiepingsmodule. Verdiepingsmodule Algemene Anesthesiologie Coördinatoren: prof.dr. S.A. Loer en dr. R. Krage C.W. Buiter J F M A M J J A S O N D Verdiepingsmodule Anesthesiologie Cardio / thorax / vaat Coördinatoren: J.R. de Jong en J.W.A. Romijn J.M. van der Kaaij F. van Gijtenbeek J F M A M J J A S O N D - 13 -
2. Onderwijs / Opleiding Verdiepingsmodule Kinderanesthesiologie Coördinatoren: J.A. Dertinger en C.J. Hoedemaker F. van Gijtenbeek J F M A M J J A S O N D Verdiepingsmodule Pijngeneeskunde en Palliatieve Zorg Coördinatoren: prof.dr. W.W.A. Zuurmond en dr. K. Stoecklein J F M A M J J A S O N D B.A.A. Huisman S.A. Buma K.M. Szadek Verdiepingsmodule Intensive Care Volwassenen Coördinatoren: prof.dr. A.R.J. Girbes R.J. Vaessen J F M A M J J A S O N D 2.3. Refereerbijeenkomsten, complicatiebesprekingen en lezingen REFEREERBIJEENKOMSTEN In 2012 werden de volgende refereerbijeenkomsten gehouden voor de stafleden, AIOS en anesthesiologen in de regio. Datum sprekers titel 18-01-2012 Jan Leemreis Toke van Veelen 17-02-2012 Bart Schieveld Rob Vaessen 20-03-2012 Ronald Bijkerk Marchien Fieren 19-04-2012 Karolina Szadek Arjanne van Norel Obesitas en Oxygenatie Infectierisico bij epidurale catheters Propofol bij kinderen en het propofolinfusie-syndroom Update kinderanesthesie en ontwikkelingsproblemen Keep your mind open and the door closed Veroorzaakt maligne anesthesie metastasen? Awareness Heal the world groene anesthesie 21-05-2012 Niek de Groot Kelly van Deutekom 20-06-2012 Erik Koopman Airway complicaties: NAP4 study - 14 -
2. Onderwijs / Opleiding Jet van der Spoel 21-08-2012 Harm Scholten Yolien Hagen 20-09-2012 Bas van den Berg Naomi Verstoep 22-10-2012 Lian Tjon Soei Len Rieneke Schreinemakers 21-11-2012 Rob Vaessen Carolien Bulte 21-12-2012 Millie Langemeijer Vivien Knaake Tijdens de anesthesie & Op de IC Premedicatie bij kinderen Premedicatie in dagchirurgie to dex or not to dex Pijn is minder fijn Lidocaïne intraveneus: gedateerd of ondergewaardeerd? Peri-operatief beleid patiënten met pacemakers/icd s A bridge too far? Complicatiebesprekingen Naast de dagelijkse besprekingen van complicaties, incidenten en problemen organiseert de afdeling maandelijkse complicatiebesprekingen waar met name interdisciplinaire aspecten uitvoerig besproken worden. Deze besprekingen worden met de even maanden gezamenlijk georganiseerd met de Intensive Care Volwassen. Het doel van de complicatiebespreking is te leren van elkaars inzichten door het bespreken van complicaties die recentelijk op de operatiekamers, binnen het MMT en op de IC hebben plaatsgevonden. Aan de bespreking werd deelgenomen door stafleden, AIOS en fellows van beide afdelingen. Een complicatie wordt gepresenteerd door een staflid en een AIOS/fellow. Het karakter van de complicatiebespreking is strikt vertrouwelijk. De bespreking vindt maandelijks plaats en er is ruimte voor 1 of 2 casussen. In 2012 zijn o.a. de volgende casussen in de complicatiebespreking aan de orde geweest: Datum Sprekers titel 11-1-2012 J. Vieveen 2 patiënten met onverwachte desaturatie 9-2-2012 B. Huisman E. Lust Pneumosepsis en uit de hand gelopen trauma! Geeft ECMO lucht? 8-3-2012 E. Koopman Een epiduraal met ernstige gevolgen 12-4-2012 dr. A. Bouwman Zout 8-5-2012 S. Buma Oesofagusatresie R. Sibarani 14-6-2012 K. Szadek Een ongewone complicatie bij een gewone B. Schieveld procedure Status Asthmaticus SEH presentatie A. Craenen Status Asthmaticus IC vervolg 9-8-2013 H. Scholten M.P. Roukens V. Knaake N. Verstoep Asystolie bij S.C. onder spinaalanesthesie Voorbereiding electieve grote chirurgie bij ernstig coronair lijden 11-10-2012 E. Lust Dood na hartinfarct Dood na verwijderen thoraxdrain: niet doodnormaal 8-11-2012 G. Franschman Een gecompliceerde niertransplantatie - 15 -
2. Onderwijs / Opleiding 13-12-2012 E. Koopman M. Erwteman De lastige A Lezingen Datum Sprekers titel 30-1-2012 M.V. Huisman Nieuwe antitrombotica: Wat is het beste beleid voor de dagelijkse praktijk? 2-7-2012 dr. C. Boer Hemostasis and hyperfibrinolysis V. Viersen D. Veerhoek 15-10-2012 I. Störmer Anesthesia and Critical Care in Malawi 27-11-2012 prof.dr. M. van Kleef (MUMC) Evidence-based interventionele pijnbehandelingen van de wervelkolom 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM In 2012 vierde ADAM zijn eerste lustrum. Er worden cursussen en workshops georganiseerd voor deelnemers uit binnen en buitenland, variërend van studenten geneeskunde tot ervaren intensivisten en anesthesiologen. Door de grote verscheidenheid aan activiteiten en deelnemers zijn er ook in 2012 ruim meer dan 1000 deelnemers getraind. M2 Studenten Als deel van een terugkomdag wordt er met studenten in de M2 fase een basale anesthesie inleiding gedaan. Gedurende deze simulatie sessie wordt het medisch inhoudelijke en technische aspect besproken van het vak, maar ook het belang van goed teamwerk en communicatie. Anesthesie en OK Teams Deze teamtraining voor anesthesie medewerkers en operatie assistenten in opleiding is gericht op het verbeteren van het wederzijds begrip en het verbeteren van de onderlinge communicatie alsmede het medisch inhoudelijke en technische gedeelte van het vak. Anesthesie introductie cursus Gedurende een twee daagse cursus worden de nieuwe A(N)IOS anesthesie door middel van verschillende casus, afgewisseld met klassikaal onderwijs geïntroduceerd in de basisstappen van de anesthesie en acute zorg. Vaak zijn er bij deze cursus ook AIOS SEH en (acute) e aanwezig. AIOS Sessies Het door de NVA opgestelde opleidingscurriculum schrijft voor dat elke AIOS minimaal eenmaal per jaar traint op de simulator. Voor het jaar 2012 is deze doelstelling gehaald. Deze training van één dag combineert training in de medisch inhoudelijke aspecten van de anesthesie met CRM training. Kinderanesthesie Alle AIOS anesthesie worden minstens eenmaal in de opleiding uitgenodigd voor een kinderanesthesietraining. - 16 -
2. Onderwijs / Opleiding Shockroom Reanimatie en Trauma simulatie Dat goede individuele kennis niet altijd leidt tot goede team performance is bekend. Om deze performance te verbeteren wordt eens per maand dan wel met een volledige traumateam, dan wel met reanimatieteam getraind met behulp van de mobiele simulatie opstelling. MOET (Managing Obstetric Emergencies and Trauma) Cursus De ADAM groep gaf in 2012 ondersteuning aan deze cursus voor artsen en verpleegkundigen van de gynaecologie door middel van reanimatietraining en reanimatie scenario s. Training basale luchtweg ondersteuning voor verloskamer personeel In 2012 startte de afdeling verloskunde met het aanbieden van Remifentanil aan parturiënten. Om het minieme risico op ademhalingsdepressie te kunnen ondervangen werd al het personeel op de verloskamer getraind in de noodprocedures voor dit geval en het toepassen van kapbeademing. Verloskamer training In samenwerking met de Verloskunde en de Kindergeneeskunde werd er getraind op de verloskamer voor obstetrische noodgevallen met een slechte uitkomst voor moeder en kind. ACLS training Gedurende deze cursus van 3 dagen trainen AIOS anesthesie, interne geneeskunde, cardiologie en anesthesie medewerkers om zelfstandig te kunnen functioneren in een reanimatie team. SAMT (Simulation based Airway Management Training) Deze moeilijke luchtweg cursus voor anesthesisten en intensivisten werd in 2012 drie maal georganiseerd. Gedurende deze cursus worden de deelnemers uit binnen en buitenland onderwezen in het controleren van de moeilijke luchtweg door een combinatie van task training en scenario training. Deze opzet benadrukt het punt dat voor een goede behandeling van een moeilijke luchtweg goede vaardigheden gecombineerd dient te worden met goed teamwerk. Congressen Ook op de internationale congressen was de ADAM groep goed vertegenwoordigd. Er werden workshops gegeven bij IMSH (ational Meeting for Simulation in Healthcare) in San Diego, ESA in Parijs en SESAM (Society in Europe for Simulation Applied to Medicine) in Stavanger. Ralf Krage werd benoemd tot Co-chair van IMSH 2013 en nam als bestuurslid van SESAM plaats in het organiserend comité van SESAM 2013. Onderzoek In de zomer van 2012 werd er gedurende 2 weken onderzoek gedaan op de operatiekamers van het VUMC naar het gebruik van alarmen gedurende anesthesie. Hierbij werd gebruik gemaakt van de mobiele simulator. Voor een onderzoek naar het gebruik van een nieuw soort endotracheale tube werd een pilot studie verricht op ADAM. De ADAM familie Instructeurs in 2012 waren: Ralf Krage, Dick van Groeningen, Douglas Helfferich, Hans Huitink, Jürgen Dertinger, Axel Schauer, Olaf Meulstee, Janneke Ringersma, Ludmilla Garmers, Jenny Vieveen, Saskia Dettwiler, Nienke Zwarter, Micha Erwteman. - 17 -
2. Onderwijs / Opleiding 2.5. Airway Management Onderwijs FIVE In 2012 werd twee maal een Flexibele Intubatiecursus Voor Eerstejaars (FIVE) georganiseerd voor 2 x 8 AIOS anesthesiologie. Inmiddels zijn meer dan 50 AIOS en 15 stafleden getraind. De cursus wordt georganiseerd door Hans Huitink, Ralf Krage, Axel Schauer, Rudo Tijink, Dick van Groeningen, Rico Rinkel en Bas van de Berg. Airway Rescue Course Op 11 december 2012 werd de eerste Airway Rescue Course in VUmc georganiseerd voor 36 deelnemers vanuit de afdeling anesthesiologie voor anesthesiologen en anesthesie medewerkers met dr Naveen Eipe, anesthesioloog Ottawa Civic Hospital Canada als international invited guest instructor. De Airway Rescue Course maakt deel uit van de advanced airway management cursus HIGH FIVE. Dexter Team Challenge De derde Dexter Team Challenge (dexterity training met de flexibele scoop in een non-anatomisch model), werd georganiseerd op 12 december 2012. Dit jaar werd voor het eerst gebruik gemaakt van een zeer realistisch virtueel computer programma ontwikkeld in Nieuw Zeeland. De winnaars waren Erik Koopman en Naomie Verstoep die tijdens de kerstborrel de Olympus foto camera in ontvangst mochten nemen. Head and neck radiology course Op 18 december 2012 werd in samenwerking met VUmc radioloog Esther Sanchez voor de derde maal de Head and neck radiology course for dummies georganiseerd voor 8 deelnemers. In deze cursus leren AIOS en anesthesiologen wat de waarde is van CT en MRI onderzoek voor de beoordeling van de moeilijke luchtweg. ationale activiteiten Pre course Euroanaesthesia meeting European Airway Management Society Parijs Hans Huitink heeft namens de European Airway Mangement Society en subcommittee Airway Management van de ESA een interactieve difficult airway case discussie gegeven voor 70 internationale deelnemers tijdens de ESA pre course airway management workshop op 8 juni 2012. Tijdens Euroanaesthesia 2012 te Parijs is voor de European Airway Management Society en de ESA door Hans Huitink en Dick van Groeningen een airway management simulatie workshop verzorgd voor 14 groepen van 6 internationale anesthesiologen op 9 juni 2012. Op uitnodiging van dr Reny Segal heeft Hans Huitink op 20 oktober 2012 meegedaan met de Australische NATCAT, een workshop intubating laryngeal mask airway and fiberoptisc intubation werd verzorgd samen met dr Alistair Walpole van de Royal Melbourne Hospital, Simulation Center, Sunshine Hospital, Melbourne, Australia Global Conference on Perioperative Medicine: Care for the Elderly and Cancer patient, Houston, Texas, USA The University of Texas MD Anderson Cancer Center, Houston, Texas, USA Hans Huitink heeft tijdens dit congres op 28 November 2012 een workshop advanced airway management gegeven met als onderwerp bronchial blockers and one lung ventilation. - 18 -
2. Onderwijs / Opleiding 2.6. Cursussen en workshops door de afdeling georganiseerd - SAMT CURSUS, SIMULATION BASED AIRWAY MANAGEMENT TRAINING IN ANESTHESIOLOGY AND INTENSIVE CARE VUmc Amsterdam, 13 & 14 januari 2012 - FIVE CURSUS, FLEXIBELE INTUBATIECURSUS VOOR EERSTEJAARS VUmc Amsterdam, 13 maart 2012 & 27 maart 2012 - SAMT CURSUS, SIMULATION BASED AIRWAY MANAGEMENT TRAINING IN ANESTHESIOLOGY AND INTENSIVE CARE VUmc Amsterdam, 20 & 21 april 2012 - FIVE CURSUS, FLEXIBELE INTUBATIECURSUS VOOR EERSTEJAARS VUmc Amsterdam, 18 september 2012 & 02 oktober 2012 - WORKSHOP PERIOPERATIEVE HEMODYNAMISCHE MONITORING & VLOEISTOFMANAGEMENT VUmc Amsterdam, 09 oktober 2012 - SAMT CURSUS, SIMULATION BASED AIRWAY MANAGEMENT TRAINING IN ANESTHESIOLOGY AND INTENSIVE CARE VUmc Amsterdam, 16 & 17 november 2012 2.7. College s en practica (Onderwijs aan studenten) In 2012 werden verschillende onderwijstaken binnen de Bachelor en Master van VUmc-compas gecontinueerd, en de afdeling leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het facultaire onderwijs. Dr. D.P. Veerman is vice-coördinator van de cursus Homeostase (1 e jaar) in het VUmc-compas en treedt ook op als weekdocent. Prof.dr. W.W.A. Zuurmond is weekdocent in een tweetal cursussen in het VUmc-compas, namelijk in cursus Ziektegedrag (1.1.4, thema pijn) en in cursus Levensfase tot en met de dood (2.2.3, thema palliatieve zorg bij ouderen). Prof.dr. W.W.A. Zuurmond treedt op als docent in het blok Werking van het Zenuwstelsel (3 e jaar) bij het onderwerp Pijn en pijnbestrijding. Tevens verzorgen Dr. R.S.G.M. Perez en Prof.dr. W.W.A Zuurmond colleges over CRPS bij de faculteit bewegingswetenschappen in het blok Pathologie van het bewegen. Daarnaast heeft de afdeling meerdere tutoren voor het 1 e en 2 e jaar in de bachelor fase geleverd en 1 mentor. Dr. C. Boer organiseerde wederom het practicum Perioperatieve Zorg in VUmc-compas (3 e jaar). In het Wetenschappelijk Focusonderwijs (WFO) werd in samenwerking met de afdeling Metamedica door dr. C. Boer dagonderwijs gegeven aan geneeskunde studenten over de ethische kant van klinisch onderzoek. Daarnaast vond er binnen het WFO een onderwijsweek plaats onder leiding van dr. C. Boer over autonome functie en cardiopulmonale interacties. De afdeling verzorgt in het eerste jaar van de Master VUmc-compas (M1) onderwijs ten aanzien van Infuus prikken, BLS en ATLS. Dit onderwijs wordt iedere drie weken gegeven door stafleden en AIOS Anesthesiologie, en het BLS onderwijs wordt iedere zes weken getoetst. Dr. R. Krage is coördinator van dit onderwijs, en wordt geassisteerd door stafleden en assistenten. Het anesthesiologie onderwijs op de terugkomdag Heelkunde in het tweede jaar van de Master VUmccompas (M2) is gecontinueerd. Dr. R. Krage en dr. C. Boer zijn cursusleiders van de M2 terugkomdag, en werken hierbij nauw samen met andere collega s. Dr. R. Krage verzorgt een college over de human factor en patiëntveiligheid tijdens de terugkomdag in de stage e Geneeskunde in de Master VUmc-compas. Dit college vindt iedere drie weken plaats. - 19 -
2. Onderwijs / Opleiding Onder leiding van dr. C. Boer vond er een onderwijsweek plaats voor biomedische studenten die de Cardiovascular Research Master van het ICaR-VU volgen. De studenten maakten in aanvulling op college s ook kennis met de perioperatieve zorg middels een simulatiedemonstratie (dr. R. Krage). Dr. R.S.G.M. Perez trad ook in 2012 op als stagecoördinator van de afdeling. De afdeling bood plaats aan een vijftiental biomedische en medische studenten en twee studenten uit het Honours Program traject voor het doorlopen van hun wetenschappelijke stage. De studenten werden begeleid door dr. C. Boer en dr. R.S.G.M. Perez. 2.8. Advanced Life Support onderwijs In 2012 werden 4 Advanced Life Support (ALS) cursussen gegeven. Een ALS cursus duurt 3 dagen en heeft als doel de reanimatievaardigheid van het reanimatieteam en van de individuele deelnemers te vergroten. Dit wordt bereikt door het verbeteren van de communicatie binnen het team, het aanleren van vaardigheden en protocollair werken. Leermiddelen bestaan uit korte praktisch gerichte theoriepresentaties, workshops en veel casustraining met een geavanceerde reanimatiepoppen. Vanuit de afdeling Anesthesiologie waren bij de cursus de docenten D. van Groeningen, O. Meulstee en P. Schober betrokken. ALS cursus 2012 Deelnemers AIOS Anesthesiologie Anesthesiemedewerkers AIOS e Geneeskunde AIOS Cardiologie AIOS Spoedeisende Hulp totaal 4 cursussen totaal 52 13 9 11 9 7 Auditoren 3 e medewerkers 32 Naast de ALS cursussen werden er 6 ALS-casustrainingen gegeven op de shockroom van de Spoedeisende Hulp voor alle in het VUmc daaraan deelnemende specialismen en SEHverpleegkundigen. Door voortschrijdende techniek wordt de grens tussen ALS-onderwijs en simulatieonderwijs minder scherp. Het onderwijs in specialistische reanimatie voor volwassenen en kinderen maakt in steeds grotere mate gebruik van de materialen en faciliteiten die het SimulatieLab ADAM biedt. Deze trainingen vonden bij het SimLab plaats en op andere lokaties zoals de Shockroom of collegezaal. Ook op de Gynaecologie afdeling en Verloskamers werd met simulatoren 2 keer geoefend in het opvangen van reanimatiebehoeftige moeders en babies. Voor de studenten anesthesiemedewerkers, -IC-verpleegkundigen en de Huisartsen Opleiding VU werden trainingen gegeven in volwassenen-reanimatie, kinderreanimatie en het gebruik van de AED via de Amstel Academie. Voor externe Intensive Care verpleegkundigen werden 2 ALS bijscholingen op maat gegeven. In totaal werd onderwijs gegeven aan 349 personen gedurende 29 sessies. Voor het onderwijs in Basic Life Support en AED gebruik werd het VUmc dit jaar erkend door de Nederlandse Reanimatieraad als opleidingsinstituut voor zowel providers als instructeurs. De erkenning geldt voor een periode van 5 jaar. Aan de erkenning voor het opleiden van ALS-providers en instructeurs wordt hard gewerkt. - 20 -
3. Onderzoek 3. Onderzoek 3.1. Ontwikkelingen in 2012 In 2012 heeft de afdeling Anesthesiologie een goed jaar beleefd op het gebied van het aantal publicaties, de kwaliteit van de gepubliceerde artikelen en het verkrijgen van subsidies. De interne en landelijke zichtbaarheid van de afdeling op het gebied van onderzoek nam opnieuw toe. Dr. R.S.G.M. Perez en dr. C. Boer werden in toenemende mate gevraagd voor lezingen en het leveren van input in landelijke en internationale wetenschappelijke initiatieven. De zichtbaarheid van het Experimenteel Laboratorium voor Vital Signs (ELVIS) is toegenomen, en het onderzoek binnen het laboratorium heeft de status van translationeel onderzoek binnen de afdeling versterkt. De onderzoeksstructuur van de afdeling was als volgt opgebouwd: Pijn, Pijnbestrijding & Palliatieve Zorg Perioperatieve Zorg Experimentele Cardiovasculaire Anesthesiologie Microcirculatie Acute Zorg Luchtweg management Prof.dr. Wouter W.A. Zuurmond Dr. Roberto S.G.M. Perez Dr. Christa Boer Dr. R. Arthur Bouwman Drs. Charissa E. van den Brom Dr. R. Arthur Bouwman Dr. Christa Boer Dr. Lothar A. Schwarte Dr. Christa Boer Dr. Patrick Schober Dr. J.M. Huitink Het wetenschappelijk onderzoek binnen de lijn Acute & Perioperatieve Zorg werd in 2012 meer gefocusseerd, waarbij onderzoek naar verstoringen van de weefselperfusie een prominente plaats verkreeg. Het onderwerp weefselperfusie sluit aan bij meerdere ICaR-VU aandachtsgebieden, biedt een basis voor interne en externe samenwerking, en geeft mogelijkheden om het translationele karakter van het onderzoek te versterken. Door de structurele monitoring van wetenschappelijk onderzoek door het Clinical Research Bureau heeft de afdeling een belangrijkste stap gemaakt in het verder professionaliseren van de logistiek rondom medisch-wetenschappelijk onderzoek. De positieve trend ten aanzien van het aantal jonge studenten en AIOS die aan het wetenschappelijke onderzoek van de afdeling deelnamen werd gecontinueerd. Meer firma s zochten contact met de afdeling voor het doen van onderzoek met nieuwe apparatuur. De structurele samenwerking tussen de afdelingen Anesthesiologie, Cardiothoracale chirurgie en Intensive Care Volwassenen werd uitgebouwd. Het aantal en de kwaliteit van SCI publicaties nam toe. Vanuit de afdeling was dr. C. Boer betrokken bij de promotie van dr. B. Atasever (AMC). De kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling werd bevestigd door de eervolle vermeldingen van het onderzoek van drs. N.J. Koning, drs. M. Meesters, drs. C. Boly, dr. P. Schober en dr. J.M Huitink tijdens congressen en in tijdschriften. Subsidies In 2012 werden de volgende subsidies of andere vormen van ondersteuning verkregen voor onderwijs en onderzoek: - 21 -
3. Onderzoek Aanvrager Naam en Verstrekker Bedrag Dr. C. Boer / Dr. E.A. Verhagen / Prof.dr. W. Van Mechelen / Prof.dr. S.A. Loer ZonMw 435.000 Dr. C. Boer / Drs. A.B.A. Vonk / Dr. M.C. de Waard ICaR-VU financiering GlycoCheck 15.000 Dr. R.S.G.M. Perez RSDSA 18.000 Dr. R.S.G.M. Perez Ned. CRPS vereniging 8.500 Dr. R.S.G.M. Perez/Prof. dr. W.W.A. Zuurmond ZonMw (Medilast i.s.m. EMC & UMC st Radboud) 315.000 Drs. W.J.J. Jansen/Dr. R.S.G.M. Perez Achmea 58.000 Dr. R.S.G.M. Perez ZonMW (i.k.v. NeuroControl) 625.000 3.2. Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg De onderzoeksprojecten binnen de onderzoekslijn Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg, zijn ondergebracht bij de onderzoeksthema s van het onderzoekinstituten, te weten Musculoskeletal Health (EMGO+) (Chronische pijn), Quality of Care (EMGO+) (Palliatieve Zorg) en Revalidatie (MOVE) (Coördinatie van bewegen). Binnen de onderzoekslijn Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg van de afdeling anesthesiologie werd in 2012 verder bijgedragen aan ontwikkeling van (internationaal geaccepteerde) meetinstrumenten ter diagnostiek en het meten van ziektebeloop bij het Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS). Vanuit de voortzetting van het TREND consortium, is in samenwerking met het EMGO instituut een prognostisch predictorenonderzoek voor chronificeren van neuropathische pijn gecontinueerd. Door samenwerking met preklinische afdelingen (anatomie, klinische chemie en moleculaire celbiologie en immunologie) is translationeel onderzoek uitgevoerd naar ziektemechanismen van CRPS en chronische lage rugpijn. In 2012 werd namens TREND een succesvol internationaal symposium over CRPS georganiseerd, waarbij de programmering in handen was van het VUmc (Dr. R. Perez), het LUMC, en het CRPS UK Clinical and Research Network. De samenwerking van de afdeling anesthesiologie als een van de oprichters van het Center of Research Excellence Neurocontrol in het kader van het Inovative Medical Devices Initiative (IMDI) heeft in 2012 verder gestalte gekregen middels toekenning van een ZonMw subsidie voor het NeuroControl Assessment and Stimulation (NeurAS) project. Op het gebied van de chronische lage rugpijn vond in kader van het NeuroSipe project onderzoek plaats naar van de rol van bewegingssturing en propriocepsis op pijnklachten in een project uitgevoerd in samenwerking met de faculteit bewegingswetenschappen en de TU delft. In 2012 zijn nieuwe onderzoeksprojecten op het gebied van diagnostiek en prognostiek van chronische pijn opgezet in samenwerking met de afdeling Mond en Kaakchirurgie, hetgeen heeft geleid tot een TOP-subsidie aanvraag in samenwerking met de vakgroep psychologie van de Vrije Universiteit. In het kader van de symptoombestrijding binnen de palliatieve zorg werd in 2012 in samenwerking met het ErasmusMC onderzoek afgerond naar de praktijk van de palliatieve sedatie, waarbij middels onderzoek naar monitoring instrumenten wordt getracht een bijdrage te leveren aan verbetering van de praktijkvoering. De promovendus op dit project heeft in 2012 zijn proefschrift afgerond. Onderzoek naar meetinstrumenten voor het bepalen van de diepte en mate van symptoombestrijding wordt in samenwerking met het hospice Kuria voortgezet. Een tweede promovendus op dit project is met het vervolg van de data-analyse op dit project van start gegaan. Tevens in samenwerking met de afdeling - 22 -
3. Onderzoek maatschappelijke gezondheidszorg van het ErasmusMC en de afdeling medische Ethiek is in 2012 een ZonMW subsidie verkregen voor een onderzoek naar het managen van medicatie in de laatste levensfase. De dataverzameling voor dit project zal in 2013 starten. Ook is in 2012 subsidie verkregen voor een lopend project naar demarcatie van de terminale fase met behulp van gestandaardiseerde instrumenten, een project dat wordt uitgevoerd in samenwerking met het hospice kuria. Ook is in 2012 gestart met een onderzoeksproject in samenwerking met de ACTA, afdeling verpleeghuisgeneeskunde en afdeling klinische psychologie en neuropsychologie van de Vrije Universiteit naar de diagnostiek, prevalentie en behandeling van pijn bij mensen met dementie. Daarnaast start wordt in samenwerking met het AVL een onderzoeksproject uitgevoerd naar verschijnselen van neuropathische pijn en effecten van behandeling met gepulste radiofrequente laesies bij patiënten met post-mastectomie pijn. Op het gebied van de postoperatieve pijnbestrijding is in samenwerking met Dr. de Leeuw van het Zaans Medisch Centrum in 2012 de basis gelegd voor een onderwijsprogramma voor ultrasound geleide locoregionale interventies. Resultaten van onderzoek geïnitieerd vanuit de lijn Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg hun weg gevonden naar klinische toepassingen en praktische richtlijnen. Bij de in ontwikkeling zijnde update van de discipline overstijgende CBO richtlijn voor diagnose en behandeling van CRPS. Dr. R. Perez treedt hier samen met prof. dr. J.H.B. Geertzen (UMCG) als voorzitter van de richtlijnwerkgroep op. Opmerkelijk Dr. R. Perez is toegetreden tot de faculty van de Special Interest Group Pain and the Sypathetic Nervous System van de IASP. 3.3. Acute en Perioperatieve geneeskunde De onderzoekslijn Acute & Perioperatieve Geneeskunde focusseert zich in toenemende mate op verstoringen van de weefselperfusie en heeft een translationeel en mechanistisch karakter. De focussering vond plaats in overeenstemming met de thematische wijzigingen die binnen het ICaR-VU plaatsvonden. In onderstaande figuur staan de drie subthema s binnen de Acute & Perioperatieve Zorg weergegeven, met daarnaast de patiëntenpopulatie waarop het onderzoek zich richt. De zichtbaarheid van de onderzoekslijn Acute & Perioperatieve Zorg binnen het ICaR-VU is in 2012 verder toegenomen. Verstoring weefselperfusie Cardiochirurgie Hoog-risico chirurgie Neurotrauma Reanimaties Microcirculatoire perfusie Systemische perfusie Ischemie / reperfusie schade Activatie van stolling en trombose De samenwerking met de afdelingen Spoedeisende Hulp, Intensive Care Volwassenen en Traumachirurgie op het gebied van onderzoek werd verstevigd, wat zich vertaalde in de begeleiding van twee Honours Program studenten. Voor de start van het BRAIN-PROTECT onderzoek van dr. P. - 23 -