Archief van de vereniging Trein 8.28 H.IJ.S.M. Algemene kenmerken Toegangsnummer: 30363 Periode: 1903-2008 Archiefvormer Vereniging Trein 8.28 H.IJ.S.M. Inleiding Het initiatief tot de oprichting van de vereniging werd op 1 oktober 1903 genomen door J.L. Cohen in de exprestrein Amsterdam-Parijs van de H.IJ.S.M. (Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij) die dagelijks om 8.28 vertrok uit Amsterdam. Volgens de overlevering ging de oprichting van de Vereniging als volgt: Zes van elkaar vreemde heren zaten in dagelijks in de trein, die om 8.28 vertrok uit Amsterdam. Aan het Weesperpoortstation trok een zielige jongen de aandacht van een van deze mannen, die toen de opmerking maakte dat zo n zwakke jongen eens naar buiten zou moeten kunnen gaan om misschien voor zijn leven flink en gezond te worden. Daarop werd geantwoord dat de rijken en de armen er het gunstigst voorstaan: de rijken kunnen het zich veroorloven te gaan waar het goed is voor hen, en voor de armen wordt gezorgd. Maar de middenstand, de kinderen van onderwijzers, eenvoudige ambtenaren en kantoorklerken, zij die tot geen van deze groepen behoorden, voor hen wordt niets gedaan. En dat moest toch niet. Hierop pakte een van de heren spontaan zijn hoed uit het net en heeft een ieder er een dubbeltje in geworpen, deze 60 centen vormden het startkapitaal van de Vereniging(1). In de statuten van de vereniging werd het doel als volgt geformuleerd: kinderen van mingegoeden, die tot herstel of tot versterking hunner gezondheid eenigen tijd naar buiten zouden moeten [... ] daar toe in staat te stellen. Zij tracht dit doel te bereiken door: uit de contributie der leden, uit de bijdragen der donatrices en donateurs en uit hetgeen de vereeniging verder mocht ontvangen, de noodige gelden bijeen te brengen om daartoe in aanmerking komende kinderen jaarlijks een- of meermalen te doen vertoeven (2). De aanmelding van de kinderen voor uitzending kon op verschillende manieren plaatsvinden. In de eerste plaats via de leden van de Vereniging. Vijf leden bezaten collectief het recht één kind aan te dragen(3). Daarbij moest een medisch attest worden overlegd over de gezondheidstoestand van het kind. Het bestuur besliste dan of een kind uitgezonden kon worden of niet. De geneeskundige keuring van ieder kind dat werd aangemeld voor uitzending werd (tot 1918) gedaan door Dr. Olivier die dit gratis en belangenloos deed(4). De meeste kinderen werden echter door de ouders aangemeld bij de vereniging. De bestuursleden bezochten de gezinnen thuis om te beoordelen of de aangemelde kinderen uit gezinnen kwamen die onder de financieel minvermogende vielen en of in eigen kring de nodige zorg aan de kinderen werd besteed(5). In het eerste jaar van de vereniging werden bijna 30 kinderen uitgezonden(6) aangezien de vereniging nog niet over een eigen huis beschikte werden de kinderen in eerste instantie uitbesteed bij bestaande vakantie-koloniehuizen, met name Heidelust te Hilversum en Bethanië te Zeist(7). In de Algemene Vergadering van 26 juni 1911 wordt melding gemaakt van het feit dat H.M. Koningin Moeder Beschermvrouwe van de Vereniging werd. In augustus van datzelfde jaar vereerde Koningin Emma het pas geopende tehuis Nieuwe Weg te Soest met een bezoek(8). In 1924 werd het tweede tehuis Vossenveld te Soest in gebruik genomen en in 1925 werd het tehuis in Petten geopend. In 1928 kwam er een speciaal kleuterhuis te Baarn waar alleen Versie 22.1-5 januari 2017 30363-1
kleuters werden opgevangen(9). In 1933 werd het tweede kleuterhuis in Petten geopend en in gebruik genomen(10). Het huis in Petten werd in 1963 vernoemd naar Zr. A. Reineke die lange tijd de leiding heeft gehad over de vier tehuizen en die een zeer grote rol in de vereniging heeft gespeeld. Bij haar afscheid van de Vereniging in 1963 werd het kleuterhuis in Petten naar haar vernoemd(11). De oorlogsperiode bracht ook voor de vereniging de nodige moeite met zich mee. Nadat Duitse militairen Nederland bezetten, kwam er in 1942 een voorlopig einde aan de activiteiten van Trein 8.28 (12). De vereniging werd ontbonden en de bezittingen werden geconfisqueerd. Na de oorlog waren van de oorspronkelijk zes tehuizen die de vereniging in eigendom had, nog 2 tehuizen over: het kleuterhuis te Petten en het tehuis Nieuwe Weg te Soest(13), terwijl de andere tehuizen zwaar beschadigd of verwoest waren. Het aantal kinderen dat na de oorlog werden aangemeld, lag beduidend lager dan voor de oorlog(14). Een van de oorzaken was gelegen in het feit dat veel Amsterdamse schoolartsen steeds minder kleuters opgaven voor de uitzending. Ook werd er bij de keuring op andere zaken gelet dan vroeger toen werd er speciaal gelet op kleur, lengte en gewicht, maar de nieuwere medische inzichten doen zien dat het hiermee niet afgelopen is. Ook andere medische omstandigheden kunnen de gezondheid beïnvloeden. Het is bijvoorbeeld gebleken dat het speciaal bij kleuters gevaarlijk is de binding met de moeder te verbreken; dat kan later fatale gevolgen hebben. Er zal daarom overwogen moeten worden of we op de oude werkwijze verder kunnen gaan (15). In het verslag van de secretaris over 1954 wordt geconcludeerd dat de vermindering van het aantal uitzendingen wellicht gezocht moet worden in een algemeen verbeterde gezondheidstoestand van de bevolking in de grote steden(16). Vanwege de onderbezetting van de tehuizen stelde het bestuur Vossenveld drie maanden beschikbaar als proef voor de verpleging van kinderen met een psychiatrische aandoening. In januari 1955 startte het experiment o.l.v. Dr. A.J. de Leeuw-Albers. Via de psychiatrische diensten van Amsterdam werden 24 kinderen in de leeftijd van 5 tot 11 jaar naar Vossenveld uitgezonden(17). Op 15 maart 1955 bracht koningin Juliana een werkbezoek aan Vossenveld. Zuster Reineke gaf een historisch overzicht van de kinderuitzending en Dr. A.J. de Leeuw-Albers besprak de proefneming met de kinderen. De Koningin toonde veel belangstelling voor het experiment en stelde vele vragen. Later is zij naar de kinderen gegaan en deed spelletjes met hen (18). Het experiment slaagde en het bestaan van Vossenveld was voorlopig gewaarborgd(19). Door de onderbezetting van de tehuizen verslechterde de financiële positie van de Vereniging. Als oplossing werd toen door de toenmalige penningmeester van de vereniging, J.E. Joëls, voorgesteld om scheiding aanbrengen tussen de sociale taak en de behartiging van de vermogensrechtelijke belangen, waarbij door de Stichting verkregen vermogen en/of revenuen zullen worden aangewend tot het verlenen van steun aan de vereniging in de meest uitgebreide zin, onder meer door de onroerende goederen aan de vereniging in gebruik af te staan(20). In 1974 kwam met de sluiting van het kleuterhuis te Petten(21) een einde aan het oorspronkelijke doel van de stichting namelijk het uitzenden van kinderen naar een eigen tehuis. In plaats daarvan ging de vereniging over tot het schenken van haar inkomsten aan kleinschalige projecten voor het kind in nood. Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie Het archief heeft een omvang van ca. 2,5 meter en is vrij fragmentarisch. Tijdens de inventarisatie is zoveel mogelijk geprobeerd de structuur van de organisatie van het Tehuis tot uitdrukking te laten komen in het archiefschema. Ca. 1 meter is vernietigd. Het betrof hier dubbelen en financiële administratie van vervallen belang. Voetnoten: 1) Inv.nr. 56 2) Inv.nr. 27, Jaarverslag 1903/1904 3) Ibidem, Jaarverslag 1903/1904 4) Inv.nr. 3, 20 juni 1904 5) Inv.nr. 27, Jaarverslag 1909/1910 6) Ibidem, Jaarverslag 1903/1904 7) Inv.nr. 43, verslag over het 75-jarig bestaan van de Vereniging 8) Inv.nr. 38 9) Inv.nr. 51, Jaarverslag 1928/1929 10) Inv.nr. 29, Jaarverslag 1933 11) Inv.nr. 32, Jaarverslag 1963 12) Inv.nr. 30, Jaarverslag 1941 30363-2 Versie 22.1-5 januari 2017
13) Inv.nr. 30, Jaarverslag 1947 14) Inv.nr. 9, Notulen van het bestuur van 21 november 1949 15) Ibidem, Notulen van het dagelijks bestuur van 6 oktober 1954 16) Ibidem, Verslag van de secretaris over 1954 17) Ibidem, Notulen van het bestuur van 15 december 1954 en 14 februari 1955 18) Ibidem, Notulen van het dagelijks bestuur van 22 maart 1955 19) Ibidem, Notulen van het bestuur van 4 april 1955 20) Inv.nr. 36, Jaarverslag Stichting Steunfonds 1966 21) Inv.nr. 13, Notulen van de buitengewone algemene ledenvergadering van 15 januari 1974 Inventaris 1 Stukken van algemene aard 1.1 Notulen en correspondentie 1-2 Notulen van de Algemene Ledenvergaderingen 1903-1989 2 delen 1-1903 - 1919 2-1920 - 1989 3-6 Notulen van de Bestuursvergaderingen 1903-1938 4 delen 3-1903 - 11/12/1911 4-23/12/1911-27/01/1925 5-02/03/1925-19/03/1936 6-31/03/1936-24/05/1938 7 Notulen van vergaderingen van het Dagelijks Bestuur 01/1923-03/1925 1 deeltje 8 Processen-verbaal van de jaarlijkse Algemene en Buitengewone Ledenvergaderingen. Afschriften en kopieën 1934-1975 1 omslag 9-17 Agenda s, notulen en bijlagen van de Algemene Ledenvergaderingen en de vergaderingen van het (Dagelijks) Bestuur 1950-1996 9 pakken 9-1949 - 1955 10-1956 - 1959 11-1960 - 1965 12-1966 - 1970 13-1971 - 1989 14-1990 - 1991 15-1992 - 1993 16-1994 17-1995 - 1996 18-20 Correspondentie Secretariaat, alfabetisch geordend op afzender/geadresseerde 1995-1997 3 pakken 18-1995 - 15/07/1996 19-15/07/1996-12/1996 20-1997 openbaar vanaf 2018 21-26 Dagkopieën; kopieën van uitgaande brieven en notulen van vergaderingen 1995-1998 5 pakken en 1 omslag 21-01/1995-06/1995 22-08/1995-06/1996 23-07/1996-12/1996 24-01/1997-08/1997 25-09/1997-12/1997 1 omslag openbaar vanaf 2018 Versie 22.1-5 januari 2017 30363-3
1.2 Jaarverslagen 26-01/1998-05/1998 openbaar vanaf 2019 27-35 Jaarverslagen van de Vereniging Trein 8.28 H.IJ.S.M. 1904-1994 9 omslagen De jaarverslagen over de jaren 1942-1946 ontbreken 27-1904 - 1919 28-1920 - 1929 29-1930 - 1939 30-1940 - 1949 31-1950 - 1959 32-1960 - 1969 33-1970 - 1979 34-1980 - 1989 35-1990 - 1994 36-37 Jaarverslagen van de Stichting Steunfonds Trein 8.28 H.IJ.S.M. 1966-1994 2 omslagen 36-1966 - 1979 37-1980 - 1994 2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.1 Organisatie 38 Gedenkboek, album met foto s, uitnodigingen, historisch overzicht van het gebruik van het boek en handtekeningen van genodigden bij de opening van het Herstellingsoord Vossenveld te Soest 1911-2003 1 deel Op 21 augustus 1911 en 15 maart 1955 tekenden respectievelijk Koningin Emma en Koningin Juliana dit album tijdens een bezoek aan het Herstellingsoord. Daarnaast is dit album gebruikt bij de viering van het 50-jarig en 100-jarig bestaan van de Vereniging 39 Ingekomen sollicitatiebrief naar aanleiding van de advertentie in het Algemeen Handelsblad voor een geleidster aan het kinderherstellingsoord (vermoedelijk Vossenveld te Soest) 1924 1 stuk 40 Statuten en huishoudelijk reglement 1930 ca. 2 stukken 41 Verzoekschrift, met beschikking van het Nederlandsch Beheersinstituut, van de Vereniging aan de Raad voor Rechtsherstel om de inliquidatietreding en opheffing van de Vereniging per 12 mei 1942 ongedaan te maken 1945 1 stuk 42 Verslagen en bijlagen van de vergaderingen van het Comité Kinderuitzending, afkomstig van F. Baron van Heeckeren van Waliën die namens Trein 8.28 zitting had in dit Comité 1952-1958 1 omslag 43 Stukken betreffende de viering van het 50-, 60-, 75- en 95-jarig bestaan van de vereniging 1953-1998 1 omslag 44 Uittreksels uit het Verenigingen- en Stichtingsregister van de Kamer van Koophandel 1979-1991 1 omslag 45 Schema s met bestuursmutaties 1996-1998 1 omslag 46 Stukken betreffende de viering van het afscheid van bestuurslid E.J. Joëls 1998 1 omslag 47 Ingekomen brieven betreffende het toezenden van archiefbescheiden van de vereniging en artikelen over de geschiedenis van de vereniging 1998-2008 1 omslag 2.2 Gebouwen 48 Ingekomen brief van het rabbinaat der Nederlands Israelitisch Hoofdsynagoge betreffende de eisen waaraan de inrichting van het tehuis Nieuwe Weg te Soest moet voldoen voor de opvang van Joodse kinderen 1911 1 stuk 30363-4 Versie 22.1-5 januari 2017
48A Eigendomsbewijzen ten behoeve van de Vereniging 1934-1968 1 omslag 48B Huurovereenkomst tussen de Vereniging Trein 8.28 H.IJ.S.M. en de Stichting A.G.O. betreffende de verhuur door de vereniging van het koloniehuis De Nieuwe Weg aan de stichting A.G.O. 1963 1 stuk 49 Tekeningen van de nieuwbouw en verbouwing van het Zr. A. Reineke kleuterhuis te Petten. Kopieën 1966-1974 1 pak 50 Stukken betreffende de verkoop van het pand Vossenveld te Soest aan het Academisch Ziekenhuis te Utrecht en de Stichting Paardenkamp 1978-1979 1 omslag 51 Tekening van het perceel van het Zr. A. Reineke kleuterhuis, vervaardigd door de Landmeter van Alkmaar 1980 1 stuk 52 Taxatie-rapport van het Zr. A. Reineke kleuterhuis te Petten 1985 1 stuk 2.3 Publiciteit 53 Trein 8.28 H.IJ.S.M., Geïllustreerd Maandblad der Vereeniging tot Uitzending van Zwakke en Herstellende Kinderen onder de Kenspreuk: Trein 8.28 H.IJ.S.M. 1912 1 stuk 54 Herstellingsoord der vereeniging tot uitzending van zwakke en herstellende kinderen onder de kenspreuk Trein 8.28 H.IJ.S.M. te Amsterdam, brochure met tekst en foto s van het herstellingsoord te Soest 1912 1 deeltje 55 Donatiepamfletten tot het financieel steunen van de Vereniging, getekend door M.A. Jacobson 1916 ca. - 1934 ca. 1 omslag 56 Krantenknipsels en tijdschriftartikelen over de Vereniging en het kinderherstellingsoord te Petten en Den Dolder 1924-1998 1 omslag 57 Brochure over het Zr. A. Reineke kleuterhuis te Petten. In tweevoud 1970 ca. 2 stukken 2.4 Financiën 58 Balansstukken 1967-1989 1 omslag 59 Financiële stukken betreffende het Zr. A. Reineke kleuterhuis te Petten 1974 1 omslag 60 Begrotingen voor de jaren 1991-1998 1990-1998 1 omslag 61 Kasstukken 1990-2000 1 omslag 62 Stukken betreffende het vaststellen van subsidie-criteria voor financiële steunaanvragen 1993-1998 1 omslag 2.5 Activiteiten 62A Fotoalbum van het kindertehuis Vossenveld te Soest 1956-1957 1 deel 62B Negatief van een groep kinderen voor het bord Kinderhuis Vossenveld 1957 1 stuk 63-65 Kaarten, overzichten waarop aantekening is gehouden van het subsidienummer, datum van de aanvraag, naam van de aanvrager, doel van de aanvraag, datum van brief met toekenning, datum van behandeling in de bestuursvergadering en het toegekende bedrag 1975-1997 3 pakken De overzichten overlappen elkaar 63-1975 - 1993 openbaar vanaf 2069 64-1976 - 1994 openbaar vanaf 2070 65-1990 - 1997 66-79 Aanvraagformulieren voor subsidie, alfabetisch geordend op naam van de aanvrager 1990-1997 14 omslagen 66 A-B Versie 22.1-5 januari 2017 30363-5
67 C-D 68 E-F 69 G-H 70 I-J 71 K-L 72 M 73 N-O 74 P 75 R 76 S 77 T-V 78 W-Z 79 Sociaal Pedagogische Dienst 80 Overzichten van aanvragen en toekenning/afwijzing van deze aanvragen 1998-1999 1 omslag openbaar vanaf 2075 30363-6 Versie 22.1-5 januari 2017