Financiële modellen in transitie JAN-COEN VAN ELBURG, GUIDO HOEK Rebel Energy Water & Climate Biomass & Biogas Wind Geothermal Hydro Solar Water & Energy Bij Rebel sinds: 2005, sinds 2012 directeur rebel energy, water, climate (EWC) Fondsvorming, regelgeving, aanbesteding, governance, financiering EWC projecten Jancoen.vanelburg@rebelgroup.com
Verschillende perspectieven, verschillende vraagstukken Publiek perspectief Privaat perspectief Economische haalbaarheid Financiële haalbaarheid Socio-economische, milieueffecten en andere externe effecten Financiële inkomsten en uitgaven Maatschappelijke kosten en baten analyse Business Case
Perspectief: "van chargeren kun je leren" DE ONDERNEMER: Dit is een briljante nieuwe benadering en/of technologie De hele buurt zegt schone energie te willen Hier moet financiering voor te vinden zijn, de overheid wil het ook Dit avontuur ga ik aan we zien wel waar we uitkomen Ome Carel was penningmeester van de voetbalclub, die is goed met geld Dit kan niet mis gaan! DE FINANCIER: Dit is niet bewezen en riskant Er staat geen enkel commitment op papier Geen track record dus eerst zien dan geloven; 1 van de velen Waar is de business case, wat zijn de kasstromen? Die Carel heeft nog nooit een bedrijf van dichtbij gezien Dit kan niet goed gaan!
Financieringsarrangement: Ondernemerschap Ondernemerschap is de basis: Startkapitaal (tijd, tijd, tijd, middelen) Een goed plan is overtuigend voor mede-ondernemers Financiering (lening) voor een ontwikkeling vaak lastig succes fee s, business angels, crowdfunding, beloning in aandelen etc. als oplossing Weet hoe mede-investeerders en financiers kijken Wie trekt de kar (kennis, ervaring, track record) Hoe steken zaken juridisch in elkaar? (contracten, vergunningen etc.) Technisch (bewegen techniek of niet, risico s etc.) Organisatorisch (samenwerking, afhankelijkheden, structuur) Markt (afnemers, zekerheden, prijzen etc.) Financieel (kasstroom, investeringen, ratio s etc.) Les: zorg eerst dat ondernemerschap en financierbaarheid klopt, zoek daarna oplossingen m.b.t. beperkt financieel rendement
Publiek perspectief: beleidsdoelstellingen Vraag: Wat heeft de overheid te zoeken bij de financiering van duurzameenergieprojecten? Beleid Doelen Consistentie Monitor Wet & regelgeving Verordening Convenant/ soft law Fiscaliteit Toepassing/ handhaving Vergunningen Ruimtelijke Ordening Bouwbesluit Faciliteren Servicepunt Kennis delen Lobby Netwerk Financieren Inkopen Launching customer Subsidie Garantie Leningen Participatie
Privaat perspectief: Cash = king Vraag: Zijn er private investeerders oprecht geïnteresseerd in maatschappelijke investeringen die moeilijk renderen? Betalingsmechanisme bijv. infra PPS Operationele Kasstromen Project (EURk) 600 400 200 - (200) (400) Subsidie Duurzame Energie Operationele Kasstromen Project (EURk) 50,000 - (50,000) (100,000) (600) Inkomsten uit vastrecht Ontwikkelkosten Totaal Operationele kosten Investering WKO BAK betalingen (150,000) Grijze Stroom Groene Stroom (SDE) Investering Turbines Grondpacht/ huur Ontwikkelkosten Service & Onderhoudskosten Vaste onderhoudskosten Verzekeringen OZB Hoe worden projecten met maatschappelijk én (bescheiden) financieel rendement gerealiseerd?
Publiek-Privaat: werken met fondsen Negen van de 12 provincies hebben duurzame energiefondsen opgericht Daarnaast ook een aantal grote steden: Den Haag, Amsterdam, Utrecht Totaal beschikbaar vermogen anno 2015: 600 miljoen euro (exc. Multiplier) Aantal fondsen, omvang en uitzettingen groeien De crux: maatschappelijk investeren wel solide business case / ondernemer/project/ risicobeheer geen subsidie (overdracht middelen), geen 100% financiering wel zachte leningen, eerder participeren; het verschil maken wel afrekenen op maatschappelijke doelstellingen zoals CO2, werk, innovatie
www.publiekeenergiefondsen.nl www.energiefondsoverijssel.nl www.pdenh.nl www.fsfe.fr
Voorbeelden.. bij financiering energietransitie
Verwarmde stoelkussens Alternatief voor o.a terrasverwarming Startende onderneming uit Utrecht Initiële kapitaalsbehoefte: 500.000 Inbreng EFU: 200.000 hybride financiering - 100.000 preferente aandelen - 100.000 kredietfaciliteit EFU stapt na maximaal 5 jr uit www.energiefondsutrecht.nl info@energiefondsutrecht.nl 085 0600090 @EnergiefondsU
Solease: PV-lease voor particulieren Startende onderneming uit Utrecht Inbreng eigen vermogen: 100.000 Onvoldoende schaal en track record voor bancaire fin. 2014: inbreng EFU: 100.000 vreemd vermogen 2015: intentie voor opschaling financiering EFU Positie EFU wordt achtergesteld zodra senior financier (bank) instapt Looptijd 15 jr; gewenste exit na 5 jr www.energiefondsutrecht.nl info@energiefondsutrecht.nl 085 0600090 @EnergiefondsU
ZCO: WKO in bestaande utiliteitsgebouw Oorspronkelijk energielabel: G; doel: label A Kosten WKO-project: 1,5 M Bodemzijdig deel gefinancierd door energiebedrijf (=50%) Installatiezijdig deel gefinancierd door EFU: - Betreft bedrijfsfinanciering met 2e hypotheekrecht - Bank neemt financiering EFU over zodra loan-to-value dit toelaat www.energiefondsutrecht.nl info@energiefondsutrecht.nl 085 0600090 @EnergiefondsU
Zon/PV op bedrijfshal Bedrijfsdak op Overvecht Utrecht; 3.000 m 2 Ruimte voor 625 zonnepanelen (156 kwp): 180.000 SDE+ 2013 exploitatiesubsidie: rendabel project Huisbank wil geen extra bedrijfskrediet verstrekken Oplossing: - 50% crowd funding (familie) - 50% lening EFU www.energiefondsutrecht.nl info@energiefondsutrecht.nl 085 0600090 @EnergiefondsU
Guido Hoek: Zelfstandig ondernemer Aan de basis van Manager van Betrokken bij
Drentse Energie Organisatie Doelstelling: Versnellen van de energietransitie Initiatief PS Opgericht per 1 december 2011 (Stichting) Looptijd tot en met 31 december 2020 Funding: provinciale subsidie van 29,2 miljoen DEO levert kennis, netwerk en kapitaal
Drentse Energie Organisatie 1 lid PVE
Drentse Energie Organisatie Rol kapitaalverschaffer Revolverende inzet van middelen Procedures conform handboek Investeringsreglement Cofinanciering, maximaal 50% Energielening Drenthe 5.000-50.000 Reguliere financiering 50.000-1 miljoen Bijdrage moet noodzakelijk zijn voor realisatie
Drentse Energie Organisatie Wat bepaald dat een publiek fonds succesvol is??
Drentse Energie Organisatie Het begint met een ondernemer of initiatiefnemer
Ondernemers en duurzaamheid
Ondernemers en duurzaamheid
Ondernemers en duurzaamheid Succesfactoren Vasthoudendheid Onafhankelijkheid Oplossingsgerichtheid Leveren kennis Eenvoudige financieringsmogelijkheden
Projectfinanciering
Elektriciteitsverbruik Financiering Projectfinanciering kwh 25000 situatie Na maatregelen 0 jaar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Investering Bruto investering 26000,00 0,00 KIA 0,00 Netto 26000,00 Netto eigen inbreng (inbreng-fiscaal voordeel) -13000,00 (een positief getal betekent geld ontvangen van fiscus) Elektriciteitskosten voor maatregelen Totaal 3395,00 3462,90 3532,16 3602,80 3674,86 3748,35 3823,32 3899,79 3977,78 4057,34 Elektriciteitskosten na maatregelen Totaal 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Jaarlijkse besparing door PV 3395,00 3462,90 3532,16 3602,80 3674,86 3748,35 3823,32 3899,79 3977,78 4057,34 Terugverdientijd zonder financiering -22605,00-19142,10-15609,94-12007,14-8332,28-4583,93-760,61 3139,18 7116,96 11174,30 Aflossing 500,36 1371,21 1427,08 94,21 1485,22 33,70 1545,73 Jaarlijkse besparing na Financiering 1815,58 1883,48 1952,73 2023,38 2095,43 2168,93 2243,90 2320,36 2398,36 2477,92 Terugverdientijd na financiering -11184,42-9300,95-7348,21-5324,84-3229,40-1060,47 1183,42 3503,79 5902,15 8380,06 Aan de bovenstaande berekeningen kunnen geen rechten ontleend worden. Raadpleeg uw accountant voor de uitwerking van de fiscale regelingen in uw spefifieke situatie.
Resultaten Drentse Energie Organisatie
Versnellen energietransitie Op welke wijze kan een fonds het beste bijdragen aan de energietransitie??
Versnellen energietransitie Succesfactoren Zie financieren als middel, niet als doel Geef antwoorden (stel niet alleen vragen) Houdt het simpel
Afsluiting Vragen of opmerkingen??