Cursus Ontwikkelingspsychologie voor SW
Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ingrid Mulder Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Ontwikkelingspsychologie voor SW ISBN: 978 90 3723 380 3 Edu Actief b.v. 2016 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.
Inhoudsopgave Over deze cursus 4 Inleiding 4 Oriëntatie 7 Ontwikkelingstheorieën 9 Inleiding 9 Ontwikkelingsfasen en ontwikkelingsgebieden 13 Inleiding 13 Behoeften en hechting 20 Inleiding 20 Uitgangspunten van ontwikkelingen 24 Inleiding 24 Ontwikkelingstaken 27 Inleiding 27 Reflectie 30 Theoriebron Ontwikkelingstheorieën 31 Inleiding 31 Theoriebron De basis van veiligheid in opvoeden 33 Inleiding 33 Theoriebron Ontwikkelingsfasen en ontwikkelingsgebieden 35 Inleiding 35 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: Van baby tot en met peuter 38 Inleiding 38 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: De kleuter en het schoolkind 41 Inleiding 41 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: Pubers 44 Inleiding 44 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: Adolescenten en jongvolwassenen 46 Inleiding 46 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: Middelbare volwassenen 48 Inleiding 48 Theoriebron Ontwikkelingspsychologie: Late volwassenen en ouderdom 50 Inleiding 50 3
Over deze cursus Over deze cursus Inleiding In deze cursus maak je kennis met de ontwikkelingspsychologie. Je leert over de ontwikkelingsfasen en -gebieden en over de kenmerken en uitgangspunten die hierbij horen. Ook komen verschillende theorieën aan bod en verdiep je je in de ontwikkelingstaken die elke levensfase met zich meebrengt. Elke levensfase heeft zijn eigen uitdagingen. Leerdoelen diverse theorieën om ontwikkeling te verklaren ontwikkelingsfasen en ontwikkelingsgebieden behoeften en hechting de belangrijkste uitgangspunten van diverse ontwikkelingsfasen de ontwikkelingstaken en uitdagingen van elke levensfase. Beoordeling Beoordelingsformulier < Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst met twee beroepsproducten. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud (producteisen) en op de uitvoering (processtappen). Andere belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen, nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het Beoordelingsformulier. 4
Over deze cursus Planning Planningsformulier < Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het Planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt. Tegenwoordig kunnen mensen een hele hoge leeftijd bereiken. Beroepsproduct: Concept voor activiteiten (4) Je gaat met je groepje vier concepten voor een activiteit of spel bedenken voor pubers, adolescenten of ouderen. Voor de doelgroep bedenken jullie voor elk van de ontwikkelingsgebieden een spel of activiteit om dat ontwikkelingsgebied te stimuleren. De activiteit wordt in concept beschreven. Ontwikkelingsgebieden: lichamelijk en motorisch cognitief sociaal/emotioneel seksueel. Elk concept op maximaal twee A4 tjes met informatie over: voor welke doelgroep het is welk ontwikkelingsgebied je hiermee wilt stimuleren de kern van de activiteit op welke manier dit spel of deze activiteit bijdraagt aan de stimulatie van het ontwikkelingsgebied. Eén concept werk je uit tot een uitvoerbare activiteit met duidelijke instructies en onderbouwing van de elementen. Als er materialen nodig zijn, moeten deze aanwezig zijn. De concepten bundelen jullie in een boek met duidelijke vermelding van de auteurs. Plan een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier. 5
Over deze cursus Eisen aan de uitvoering Maak een planning en een taakverdeling. Kies een doelgroep. Ontwerp per ontwikkelingsgebied een activiteit/spel. Beschrijf de spellen/activiteiten in concept en maak er een boek van. Ontwerp een uitwerking van een spel/activiteit. Werk een spel/activiteit uit tot een uitvoerbare activiteit. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Kijk voor de eisen waaraan het beroepsproduct moet voldoen in het beoordelingsformulier. Beroepsproduct: Folder voor ouderen (1) Je wordt benaderd door een huisarts die veel mensen in de leeftijdsgroep 40 tot 60 in de praktijk heeft. Hij krijgt veel vragen over het ouder worden. De mensen weten niet zo goed wat ze allemaal te wachten staat. Sommige vrouwen klagen over de midlifecrisis van hun man en sommige mannen denken dat vrouwen na de overgang minder zin in seks hebben. De huisarts vraagt aan jou of je een folder kunt maken voor in zijn praktijk. Hij hoopt dat mensen hiermee beter voorbereid zijn op wat komen gaat bij het ouder worden In deze folder beschrijf je wat een oudere te wachten kan staan. Hierbij maak je de vergelijking met een volwassene tot 55 jaar. De vraag wat er voor ouderen mogelijk gaat veranderen, moet beantwoord worden. Plan een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier. Eisen aan de uitvoering Maak een planning en een taakverdeling. Verzamel de benodigde informatie. Ontwerp de folder. Maak de folder. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Kijk voor de eisen waaraan het beroepsproduct moet voldoen in het beoordelingsformulier. 6
Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Wat vind jij? Elke levensfase heeft zijn voor- en nadelen. Wat lijkt jou of vind jij het moeilijkste van een bepaalde levensfase? En wat lijkt of vind je het leukst? Levensfase Baby Moeilijk Leuk Peuter Kleuter Schoolkind Puber Adolescent Volwassene Oudere Opdracht 2 Jij als puber a. Maak een top vijf van de dingen waar jij het meest mee bezig was als puber. 1. 2. 3. 4. 5. b. Omschrijf jezelf als puber. c. Hoe kijken je ouders terug op jouw tijd als puber? d. Welke volwassene vertrouwde jij het meest in je puberteit? Beschrijf ook wat deze persoon zo bijzonder voor je maakte. 7
Oriëntatie Opdracht 3 De mooiste periode van je leven Je hoort mensen weleens zeggen: Dat was de mooiste periode van mijn leven. Wat lijkt jou de mooiste periode van jouw leven? En waarom lijkt je dat? 8
Ontwikkelingstheorieën Ontwikkelingstheorieën Inleiding Een mens ontwikkelt zich zijn hele leven lang. Maar hoe komen die ontwikkelingen tot stand? Wie bepaalt eigenlijk hoe we ons ontwikkelen? Bepalen we dat zelf of doet onze omgeving dat voor ons? Over de antwoorden op die vragen zijn niet alle psychologen het met elkaar eens. Daardoor zijn er meerdere ontwikkelingstheorieën ontstaan. Leerdoelen Je kunt: het begrip nature en nurture uitleggen de interactie tussen nature en nurture uitleggen de betekenis van de continuïteitstheorie uitleggen de betekenis van de discontinuïteitstheorie uitleggen. Opdracht 1 Theoriebron Ontwikkelingstheorieën < Van nature Sommige mensen zijn van nature heel rustig, andere mensen zijn heel actief. Werk samen met een klasgenoot en schrijf van elkaar drie karaktertrekken op. Vertel elkaar de karaktertrekken die je hebt opgeschreven. a. Herken jij de karaktertrekken die je klasgenoot over jou heeft opgeschreven? Waarom wel of niet? b. Zijn de karaktertrekken die jouw klasgenoot heeft genoemd aangeboren (nature) karaktertrekken? Waarom wel of waarom niet? c. Kun jij familieleden bedenken die dezelfde karaktertrekken als jij hebben? Wie zijn dat en hoe denk je dit dat komt? Opdracht 2 Wat is jouw theorie? Je haarkleur, de kleur van je ogen en je lengte komen door genen. Dat wordt nature genoemd. Sommige psychologen geloven dat ook andere menselijke eigenschappen, zoals temperament en gevoelens zijn aangeboren. Andere psychologen beweren dat deze eigenschappen zijn aangeleerd door de omgeving. a. Denk jij dat een karaktereigenschap zoals temperament aangeboren is, of denk je dat deze karaktereigenschappen worden aangeleerd? 9
Ontwikkelingstheorieën b. Schrijf een kort betoog waarin je jouw antwoord op de vorige vraag beargumenteert. Laat de woorden nature en nurture er duidelijk in terugkomen. c. Wissel jouw betoog uit met een klasgenoot. Zijn jullie het met elkaar eens? Kun jij je vinden in het standpunt van je klasgenoot? Waarin verschillen jullie van mening? Opdracht 3 Filmpje: Jan van Hooff - Nature en/of nurture? < 200% Bekijk het filmpje van Jan van Hooff over nature en/of nurture en beantwoord de volgende vragen. a. Is volgens meneer van Hooff de opvoeding bepalend voor het gedrag van mensen of zijn de genen dat? Wat is zijn uitleg hierbij? b. Wanneer meneer van Hooff verschillen tussen individuen vindt, welke vraag stelt hij zich dan? c. Is meneer van Hooff een nature- of nurture-aanhanger? d. Kun jij je vinden in het verhaal van meneer van Hooff? Waarom wel of waarom niet? 10