Letterlike en figuurlike taalgebruik Naam: Letterlik: Woorde funksioneer presies soos dit beskryf word. Die motor is blou. Hy vang die sokkerbal. Figuurlik: Hier moet jy uitvind wat dit beteken. Dit is ʼn blou Maandag. (Dinge loop skeef.) Hy vang nonsens aan. (Hy doen iets verkeerd.) Kom ons kyk na die woorde arm en dans : Letterlike betekenis: Die seun is arm. (Dit beteken hy het nie baie geld nie.) Figuurlike betekenis: Die arme kind is baie hartseer. (Ons kry hom jammer.) Letterlike betekenis: Sy dans baie mooi. Figuurlike betekenis: Sy dink ek moet heeltyd na haar pype dans. (Ek moet doen wat sy sê.) Figuurlike taalgebruik sluit die volgende in: a) Vergelykings: Gebruik van die woorde soos, so, dan en as So lig soos ʼn veer. So honger soos ʼn wolf. So glad soos seep. b) Metafore: (sonder gebruik van die soos ) Sy het ʼn hart van klip. Sy het senuwees van staal. c) Personifikasie: Personifikasie is ʼn spesifieke soort metafoor waar menslike eienskappe aan niemenslike dinge gegee word. Die wind huil om die huis se hoeke. Die maanlig het die see gesoen. d) Idiome: Hy het met die verkeerde voet uit die bed geklim. (Hy het in ʼn slegte bui opgestaan.)
Nog voorbeelde van woorde wat figuurlik gebruik kan word: Letterlike betekenis Die meisie huil. Die hond blaf hard. My vinger bloei. Figuurlike betekenis Die wind huil om die huis se hoeke. (ʼn Menslike emosie word hier aan die wind toegeskryf. Die wind kan nie regtig huil nie.) Sy blaf is erger as sy byt. (Dit beteken dat hy maar net maak asof hy so kwaai is.) My hart bloei vir hulle. (Ek kry hulle jammer.) In die volgende prente word idiome met prente uitgebeeld. Skryf die idioom en ook die betekenis daarvan neer. Kyk mooi na die prentjies en kies watter idioom en betekenis by dit pas. Grawe ou koeie uit die sloot. Ou probleme/foute weer ophaal. Soos water van ʼn eend se rug. Dit pla my nie. Ek is nie onder ʼn kalkoen uitgebroei nie. Ek is nie so dom soos wat ek lyk nie. Byvoorbeeld: Soos ʼn vis op droë grond. Voel uit jou plek uit. 1.
2. 3. Verbind die idioom en betekenis met mekaar. Sy is nie ʼn kat wat jy sonder handskoene aanpak nie. Die kat uit die boom kyk. ʼn Kat in die sak koop. As die kat weg is, is die muis baas. Jou uit die voete maak. Katvoet loop. Uit die veld geslaan. Iets koop wat baie min werd is. As iemand nie kyk nie, maak ek nes ek wil. Versigtig wees. Baie verbaas wees. Wees versigtig vir iemand. Hardloop weg. Kyk eers goed hoe iets is voor jy besluit.
Lees die volgende sinne en sê of dit letterlik of figuurlik is. Sin 1. Die meisie het ʼn blou strik in haar hare. 2. Hy kan maar praat tot hy blou is. 3. Die appel val nie te ver van die boom af nie. 4. Hy is nie bang om in die boom te klim nie. 5. Hy trek sy nuwe klere aan. 6. Noustrop trek. 7. Die padda kwaak lustig by die dam. 8. Daar is ʼn padda in my keel. Letterlik/Figuurlik
Kyk na die prente hier onder en skryf ʼn idioom wat by die prent sal pas. 1. Leidrade: appel boom 2. Leidrade: kop byenes
Antwoorde 1 Hy is nie onder ʼn kalkoen uitgebroei nie. Ek is nie so dom soos wat ek lyk nie. 2 Soos water van ʼn eend se rug. Dit pla my nie. 3 Grawe ou koeie uit die sloot. Ou probleme/foute weer ophaal. Sy is nie ʼn kat wat jy sonder handskoene aanpak nie. Die kat uit die boom kyk. ʼn Kat in die sak koop. As die kat weg is, is die muis baas. Jou uit die voete maak. Katvoet loop. Uit die veld geslaan. Wees versigtig vir iemand. Kyk eers goed hoe iets is voor jy besluit. Iets koop wat baie min werd is. As iemand nie kyk nie, maak ek nes ek wil. Versigtig wees. Hardloop weg. Baie verbaas wees. Sin Letterlik/Figuurlik 1. Die meisie het ʼn blou strik in haar hare. letterlik 2. Hy kan maar praat tot hy blou is. figuurlik 3. Die appel val nie te ver van die boom af nie. figuurlik 4. Hy is nie bang om in die boom te klim nie. letterlik 5. Hy trek sy nuwe klere aan. letterlik 6. Noustrop trek. figuurlik 7. Die padda kwaak lustig by die dam. letterlik 8. Daar is ʼn padda in my keel. figuurlik 1 Die appel val nie te ver van Die kind aard na sy ma/pa. die boom af nie. 2 Hy steek sy kop in ʼn byenes. Bemoei hom met iets wat hom in groot moeilikheid gaan laat beland.