Do-In Yoga reis Senegal 2017

Do-In Yoga reis Senegal 2017 Beweeg Do-In-Stapcursus, dans Ontmoet vriendschap en spiritualiteit Ervaar Diola cultuur, dans en muziek Geniet natuur, zon, zee, gastvrijheid 10-daagse reis naar het zuiden van Senegal maandag 09 oktober - woensdag 18 oktober

Inhoud Suba Do-In Yoga blz 3 Saskia van den Burg blz 3 Antje, Sindeye blz 4 Do-In stapcursus blz 5 Do-In Yoga en filosofie blz 6 Sophie Oluwole blz 7 Dans- en muziekcultuur blz 8 Ubuntu blz 9 Culturen en cultuur blz 10 Genieten blz 12 Hallo Afrika hoe gaat het met je? blz 13 Beschouwingen van Richard Dowdon over spiritualiteit en veerkracht van Afrika De reis en het programma blz 14 Programma van dag tot dag blz 16 Kosten en voorwaarden blz 17 Praktische informatie blz 18 Reisdocumenten en vaccinaties blz 18 Nuttige adressen/ telefoonnummers: blz 18 Munteenheid blz 19 Contacten blz 19 Fotograferen/Filmen blz 19 Levensonderhoud blz 19 Onderhandelen blz 19 Wat is handig om mee te nemen blz 20 Sindeye, accomodatie blz 21 En dan is er blz 22 Achtergrondinformatie Diola blz 23 Muziekinstrumenten blz 25 2

Suba Do-In Yoga Saskia van den Burg Waarom een Do-In Yogareis naar Senegal? En niet naar Japan of China waar de wortels van de Do-In zijn? Voor mij heel logisch maar voor jou wellicht een raadsel Heel belangrijk is de connectie die ik heb met Senegal, ik hou van de culturen, de geuren, kleuren, tradities, rust en kalmte. Het dichtbij de natuur zijn en opgaan in het ritme van de dag. Naast de culturele dans- en percussiereizen die ik organiseer vanaf 2006, hebben mijn vriendin en mede eigenaar van Sindeye, Antje Tenhaaf, en ik in 2011 een meer spirituele reis georganiseerd, EguilEye. Dit was een eerste ervaring om yoga naar Senegal te brengen. Na mijn opleidingen om mij te verdiepen in de leer van de Do-In Yoga, ben ik zover om ook jou mee te nemen naar mijn geliefde Senegal. En daar de Do-In Stap cursus te geven. Juist in een totaal andere omgeving dan je gewend bent. Een mijn inziens grote toegevoegde waarde. Hoe is het om je ervaring en levenswijsheid in die totaal andere omgeving in een totaal andere context te plaatsen? Hoe ga je om met een wereld die onherkenbaar is voor je? Maar daarentegen ook weer zo herkenbaar en een warm gevoel van herkenning geeft? Ik ben heel benieuwd hoe je deze reis zult ervaren en of je mijn diepe genegenheid en liefde voor dit deel van Senegal zult delen. Sinds 2001 kom ik met regelmaat in Senegal en vanaf 2006 ben ik dans- en percussiereizen gaan organiseren. Naast mijn liefde voor West Afrikaanse dans heb ik ook grote interesse in allerlei vormen van yoga, filosofie en meditatie. Wat ik heb gezien en meegemaakt tijdens de dansstages in het zuiden van Senegal raakt me en wil ik graag laten zien aan anderen die daar ook interesse voor hebben. Naast de mooie natuur, de vrijheid van de zee en de wandelingen raak je meer en meer in contact met een ander aspect in het leven, een mystieke en spirituele kant. In Afrika dagelijks geleefd en diep geloofd. Waarden die gehecht worden aan mystieke figuren met een diep spirituele betekenis zoals bijvoorbeeld Koumpo of Samai. Griots met hun enorme kennis en geschiedenis van heden en verleden. Heilige rituelen en bescherm amuletten de grisgris, gemaakt door de Marabout. Ik ben er van onder de indruk maar durf er soms ook vraagtekens bij te zetten want mijn wortels liggen in Nederland en ik ben opgegroeid in deze maatschappij in een tijd van vrouwenemancipatie, ban de bom en punk. Ik durf mij als individu op te stellen maar vind de verbinding tussen mensen een groot goed, je hebt elkaar nodig om in harmonie en vrede te kunnen leven maar ook om ruzie en disharmonie te hebben en dit dan op te lossen. Yoga geeft mij rust en ruimte om mijn gedachten te ordenen en te kunnen functioneren in mijn hectische wereld. West Afrikaanse dans geeft mij plezier, ontlading en een enorme boost aan energie. De combinatie van yoga, meditatie en dans is voor mij een levensbehoefte geworden. 3

Antje, Sindeye Mijn wortels zijn Duits. Meestal merk ik er niet zo veel van en mijn omgeving ook niet. Ik was drie toen ik met mijn ouders en zus naar Nederland verhuisde en woon sindsdien, met een korte onderbreking van 2 jaar Maleisië, in Nederland. Sindeye in Abéné is mijn tweede thuis. Mijn thuis met Insa, Adry, broers van Insa, Fatu en anderen die komen en weer gaan. In het begin dacht ik dat ik er helemaal zou willen leven. Al het gedoe hier achterlaten. Ook het gedoe dat we iedere keer ervaren als Insa naar Nederland wil komen. Want ondanks veel mooie gedachten en woorden over wereldburgerschap (ik ga er nog steeds voor), waarden en het belang van diversiteit, kan 85%? (is een gok) van de Afrikanen Afrika niet uit of af, omdat.? Omdat we bang zijn? We hebben besloten om het gedoe aan te gaan. Mede door de blik van Insa heb ik de kwaliteit van het leven hier, van mijn familie, vrienden en werk opnieuw gezien. En als het weer een keer niet klopt, hier of daar, is het waarschijnlijker dat het aan mijn levenskunst ligt dan aan iets anders. Mijn wortels liggen hier, en ze liggen hier goed. Ik hoop bis bald, a bientôt, a gneme gneme om iets moois te delen op een beveiligde plek. We hebben de zegen van de geesten om samen met hen op Sindeye te leven. 4

Suba Do-In Yoga biedt je deze reis aan om je te verdiepen in de levensleer van Do-In Yoga maar ook om te kunnen ontspannen, dansen, genieten. En een mooi stukje Afrika, het zuiden van Senegal, op een bijzondere manier te ervaren. Suba is een woord uit het Wolof, de nationale taal van Senegal (naast Frans en nog veel meer talen) en betekent ochtend of morgen. Saskia heeft dit woord gekozen voor haar bedrijf omdat zij het meest van de ochtend houdt, nieuwe dag, nieuw begin, nieuwe kansen. Alles is mogelijk. En er zit een woordgrapje in wat met mijn naam linkt: sabu (Saskia van den Burg) suba. Het allerbeste wordt uit de kast gehaald voor een inspirerende en authentieke reis. Ba Suba Ndjama = tot morgen in vrede. Afrika is eigenlijk heel dicht bij met zo veel moois van waarde. Ontmoeten Afrika nodigt ons uit om te delen. Het kan met open armen ontvangen en ons voeden met blijdschap, vriendelijkheid en zorgzaamheid. Iedere keer weer ervaren wij een onvoorwaardelijke acceptatie, de vanzelfsprekendheid waarmee wij opgenomen worden. Natuurlijk nemen wij onze beelden, verlangens, verwachtingen, angsten mee. En niet alleen van ons maar ook van een bijzonder ingewikkelde geschiedenis tussen Europa en Afrika. Het belangrijkste wat dit van ons vraagt is bewustzijn, oprechte bescheidenheid en respect. Dat wij zo open mogelijk kunnen ontmoeten en in die ontmoeting zelf geworteld blijven. Do-In -Stap cursus Coeurs voisins valent miex que cases voisines De verbinding van het hart en geest is belangrijker dan letterlijk dicht bij elkaar zijn. Spreekwoord van de Peul; een van de vele culturen in Senegal. Djilacounda 2011, de groep krijgt als blijk van respect een marabout, een traditionele geneesheer. De Do-In Stap cursus bestaat uit 5 lessen van 2 uur verdeeld over 10 dagen. Voor het ontbijt starten de lesdagen met meditatie en een ochtendceremonie. Na het ontbijt vangt elke lesdag aan om 10.00 uur. Lesdag 1 Do-In stapcursus 1 aarde element, thuis komen Lesdag 2 Do-In stapcursus 2 houtelement, namiddag houtbewerken met Djalan Lesdag 3 Do-In stapcursus 3 vuurelement, namiddag dansles met Mam Limbo Lesdag 4 Do-In stapcursus 4 waterelement, namiddag wateryogales Lesdag 5 Do-In stapcursus 5 metaalelement, afscheid Na de training van twee uur en de lunch is er de mogelijkheid om de gedane indrukken te verwerken en naar gelang je behoefte te schrijven. Of rust nemen in de hangmat en heerlijk wegsoezen. Ik hoop dat je zult genieten van deze reis en je rijker aan ervaringen verder je levensweg zal bewandelen. 5

Do-In Yoga en filosofie Do-In yoga is een levenskunst en bewegingsleer ontstaan in Japan maar met wortels in het oude China. Taoïsten, zoals Lao Tze, bestudeerden de natuur om tot meer begrip van het menselijk lichaam en de verhoudingen tussen mens, natuur en kosmos te komen. Zij maakten vergelijkingen en zo ontstonden inzichten en een geneeswijze, de TCG (Traditionele Chinese Geneeswijze). De vijf elementen: vuur, aarde, metaal, water, hout zijn terug te vinden in de oefeningen en elk element heeft een meridianenpaar met daarbij behorende organen, zintuigen, emoties, kleuren, geuren, klanken. Mannelijke en vrouwelijke energie houden elkaar in evenwicht en in elke energie zit een deel van de ander, het yin- en yang symbool. De oosterse zienswijze is om je lichaam en geest gezond te houden door oefeningen, meditatie en een goede leefwijze. De mens wordt als geheel gezien en lichaam en geest zijn met elkaar verbonden. De kracht van het lichaam en het zelf genezend vermogen worden aangesproken. Door op een bedachtzame manier te bewegen richt Do-In yoga zich op de mogelijkheden van je lichaam. Letterlijk betekent Do-In (citaat uit: De helende kracht van Do-In van Lilian Kluivers, blz 9. Bron Shizuto Masunaga.): het openen van de kanalen en het vergemakkelijken van de energiestroming langs bepaalde routes. De weg die leidt naar persoonlijke groei en ontwikkeling. Je komt lekkerder in je vel te zitten, geeft een geestelijk rustpunt en lichamelijke kracht en ruimte. Do-In yoga werkt op vier niveau s: fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel. Elk niveau bestrijkt een gebied waarin mogelijkheden en uitdagingen zichtbaar worden. In een organisch proces krijg je meer inzicht in de natuurlijke aard der dingen en een beter begrip van het leven. Tijdens de 5-daagse cursus wordt hier dieper op ingegaan. Naast de Westerse en Oosterse filosofie is er nog de derde, onderbelichte en minder bekende, Afrikaanse filosofie. Door je mee te nemen naar Senegal maak je verbinding met deze derde filosofie. Mooi geïntegreerd tussen de andere twee. Voor mij maakt dit de cirkel rond en compleet. Een verbinding tussen hoe ik de dingen zie en de wereld beleef. 6

Je wordt pas mens door je relaties met anderen, zegt Sophie Oluwole. Sophie Oluwole (1935) is een invloedrijke Nigeriaanse filosoof en kritisch traditionalist. Ze is begin tachtig en gecombineerd met een frisse geest maakt dat haar precies wat je je voorstelt bij een wijze vrouw. Oluwole onderzoekt de filosofische betekenis van Afrikaanse orale literaire tradities en moedigt aan dat deze traditionele denkwijze van de Afrikaanse filosofie wordt voortgezet. In 2014 was zij een van de acht denkers die was uitgenodigd voor de wereldwijde filosofiebijeenkomst de G8. In haar boeken Socrates en Orunmila schrijft zij over wat Afrikaanse filosofie ons kan leren. Sophie Oluwole stelt dat de nadruk op complementariteit en respect voor de menselijke ervaring de Afrikaanse filosofie onderscheidt van de westerse en oosterse denkwijzen. In de Afrikaanse filosofie heeft elke stem een waarde en worden verschillende opvattingen naast elkaar gezet op zoek naar een nieuwe oplossing. In tegenstelling tot de westerse filosofie stelt de Afrikaanse filosofie sympathie en emotie niet ondergeschikt aan rationaliteit en wetenschappelijkheid. Dit kan ons helpen om tussen alle drukte door wat vaker stil te staan bij wat wij zelf en de mensen om ons heen werkelijk voelen, in plaats van dat deze emoties rationeel weggezet worden. Bron: http://www.theschooloflife.com/amsterdam/shop/classroom/special/special-event-wat-afrikaanse-filosofie-ons-leert.html Tip: 23 mei lezing Sophie Oluwole in Amsterdam: Wat Afrikaanse filosofie ons leert. (klik op de bron link hierboven) 7

Dans- en muziekcultuur Talk to Mama. Een steeds terugkerende uitnodiging van veel Afrikaanse dansdocenten. Mama, de aarde die je als moeder draagt, je geboortegrond, de grond waarin je voorouders zijn begraven, de traditie waar je uit voortkomt. Mame Limbo neemt je mee naar de wereld van de dans. Hij laat je voelen wat het is om je te laten leiden door het ritme van de muziek. Hierbij voel en ontmoet je de spirits. Want dans en muziek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in de mensen- en geestenwereld en verbindt deze werelden. Mame Limbo introduceert je in de danse Koumpo. Een dans voor de jongeren van het dorp om elkaar te ontmoeten en uit te dagen. De Koumpo is één van de geesten uit het bos en handhaaft de orde onder de jongeren. Hij maakt ze bang en daagt uit, of geeft straf waar nodig. Kenmerkend voor de Koumpo is de wervelende draaiende beweging waarbij de stroken rondom hem rond wapperen. Bij een houtvuur in de nacht een spektakel om te zien. Je hebt geen specifiek yoga of andere vorm van trainingservaring nodig. Wel een openheid of nieuwsgierigheid naar ontmoeting, beweging en spiritualiteit (westers, oosters of afrikaans) en vertrouwd zijn met of openstaan voor momenten van rust en oefening. Tijdens je verblijf kan er misschien wel iets loskomen of in beweging komen. 8

Ubuntu, de overtuiging dat iedereen deel uitmaakt van een wereld die zich over de mensheid ontfermt. Wij zijn dus ik ben met in het dagelijkse leven in onze ogen bijzonder mooie realiteiten en ook realiteiten die soms moeilijk te begrijpen of accepteren zijn. Familie is alles en die familie bestaat niet alleen uit ouders en kinderen, familie is een uitgebreid netwerk, dat zich zijwaarts en achterwaarts en in de tijd uitstrekt tot aan de verste voorouders en degenen die nog moeten worden geboren. De mens is deel van een gemeenschap en die gemeenschap omvat ook de natuur. De mens is deel van de totale levensstroom. Initiatieritueel in Baila: allemaal familie Deze reis biedt een unieke kans om Do-In Yoga, mystiek, spiritualiteit en Ubuntu te ervaren. Impressies van de mystieke kant, ritueel, spirituele plek, Samai. 9

Culturen en cultuur In Senegal wonen Wolof, Serer, Toucouleur, Malinke, Diola, Peul en Bambara. De meesten zijn Senegalees maar blijven bijvoorbeeld ook Guineaan, Gambiaan, of Malinees. De eigen etniciteit wordt zichtbaar in hoe in het levensonderhoud wordt voorzien, (geloofs)overtuigingen, in muziek, dans, kunst en taal. Elke etniciteit heeft een eigen taal. Veel Senegalezen spreken 3 of 4 talen plus Frans, de taal van de vroegere kolonisator Frankrijk. Er worden niet alleen veel talen gesproken, er wordt ook veel gesproken en gediscussieerd, heel veel. In Gambia, een langgerekt landje omringd door Senegal, wordt naast de lokale talen Engels gesproken. Gambia was gekoloniseerd door Engeland. Het zijn oude West-Afrikaanse culturen met een bewogen geschiedenis, volkeren, een geografie en legendes met konink- en keizerrijken, filosofen, musici en opmerkelijke leiders. Ahmadou Bamba (1853-1927), de grootste spirituele leider in de Senegalese geschiedenis. Een mysticus, asceet, bekend om zijn geschriften over meditatie en rituelen en de oprichter van het mouridisme, de grootste geloofsgemeenschap in Senegal. Het mouridisme heeft zijn oorsprong in de traditionele Sufi filosofie. In politiek opzicht is Ahmadou Bamba het boegbeeld van de pacifistische strijd tegen Franse kolonialisatie. Aline Sitoe Diatta (1920-1944), een Diola koningin, zieneres en Senegalese heldin van het verzet tegen Europese kolonialisatie. Vooral in het zuiden van Senegal waar de Diola zich het langst hebben verzet. Ook vaak de Jeanne d Arc van Senegal genoemd. Leopold Senghor (1906-2001), schrijver, dichter, filosoof, katholiek en de eerste president van Senegal (1960-1980). Hij is de grondlegger van Negritude, een filosofische leer van het broederschap van alle Afrikanen, die significant heeft bijgedragen aan het versterken van de Afrikaanse identiteit in Franstalig Afrika. 10

Cultuur en wetenschap vastleggen en exposeren in geschriften en architectuur gebeurde, zeker in het verleden, niet in die mate en in vormen zoals wij het kennen. Hoewel er steeds meer en breder bekend wordt over oude wetenschappelijke geschriften. De bekendste op dit moment zijn de geschriften van Timbuktu, die de invloed weergeven van de vroege universiteiten, 12de 16 de eeuw, in West Afrika. Dit maakt de betekenis van verhalen vertellen en zang om kennis, literatuur of geschiedenis door te geven niet minder waar of minder aanwezig. Hierin spelen de Griots een zeer belangrijke rol. Zij zijn de bewaarders en doorgevers van geschiedenis, maar ook van nieuws, roddels en politiek commentaar. Ook lofzang over een persoon of een familie hoorde tot het vaste repertoire, maar als je pech had, kreeg je de wind van voren en dan zakte je liever door de grond dan rustig en sereen te blijven luisteren. Traditioneel zijn Griots afkomstig uit invloedrijke families en eens een Griot altijd een Griot, waar je ook leeft en wat je verder ook doet. Griots spelen een zeer belangrijke rol in het sociale leven van Senegal en andere West- Afrikaanse landen en hebben een diepgeworteld en onlosmakelijk verbondenheid met verleden, heden en toekomst. Een bekende moderne Senegalese Griot is Youssou N Dour, zanger, activist en minister van cultuur en tourisme geweest. I bring what I love, gemaakt door filmmaakster Chai Vasarhelyi, is een documentaire over het album Egypt en daarmee over zijn roots en inspiratie, over Afrika, Senegal en de relatie met het geloof. Citaat uit Parool.nl van donderdag 1 juli 2010: Vasarhelyi biedt met I bring what I love veel meer dan louter een carrièreoverzicht van de Senegalese zanger-activist. Haar film geldt ook als een schets van de wijze waarop muziek en poëzie een gevaar kunnen vormen voor religieuze autoriteiten. Toumani Diabaté verteld in The Voice of the Kora : Het woord Griot voldoet bij lange na niet de rol van de Griots in de maatschappij. Als West Afrika een levende persoon zou zijn, zijn de Griots het bloed wat door de aderen stroomt. Het Bambara woord voor Griot is Djeli en betekend letterlijk bloed. Het eeuwenoude Mandinge rijk brengt Griots voort uit een volk waar de geschreven taal nog onbekend is. Deze mensen werden Nyamakales genoemd of eenvoudiger Griots. De rol van de Griot zal altijd blijven bestaan. Wij zijn het bloed van de gemeenschap. We hebben onze instrumenten als de Kora, Balafon, N Goni, Djembé, en meer om ons te helpen onze rol als Griot te vervullen. We verbinden ons diepgaand met de muziek. Mijn ambitie is om een goede koraspeler te zijn die altijd zal blijven leren. https://www.facebook.com/sadio.cissokho.9/videos/10207426094827796/?pnref=story 11

Genieten Van de zon, de zee, de natuur, lekker eten en de gastvrijheid In oktober is het zuiden van Senegal groen, staan de meertjes in de duinen vol met waterlelies, zie je veel vogels, is de regen bijna gestopt en de zon weer terug. Gastvrijheid en glimlachen zijn er tijdens je hele reis. Zeker ook op Sindeye, je thuisplek. Om er te komen rijd je door het dorpje Abéné over een onverharde weg dan gaat de weg over in een zandpad en de omgeving wordt groener. Als je denkt dat je in de rimboe zit, ben je er. De weg lijkt de eerste keer langer dan die is en na een dag realiseer je je dat je met de auto binnen 5 minuten in het dorp bent, 10 minuten met de fiets en lopend binnen 20 minuten. Het ruisen van de zee kan je horen en in ongeveer 10 minuten lopen geniet je van de zee en strand. Op onze tochten komen we eeuwenoude bomen tegen, varen door mangroven en langs vogeleilanden met pelikanen, ijsvogels en ibissen. Ook op Sindeye kan je in de mooie tuin genieten van de vogels, de bloemen, de kameleon en soms een aap. Door de bomen en het windje van zee zit je er helemaal goed. Genieten. Ook van het eten. Heerlijke Afrikaanse en Europese maaltijden. Vis- vlees- en vegetarische maaltijden: alles is vers, zo uit zee, van de markt of uit de eigen tuin. En het is maar 6 uur vliegen. Afrika is eigenlijk heel dichtbij. 12

Hallo Afrika, hoe gaat het met je? Tijdens de voorbereiding van een eerdere reis in 2011, kwamen we een Afrika special tegen van het Hollands Diep magazine Hallo Afrika hoe gaat het met je? Na het lezen waren wij ontroerd, blij en opgelucht dat het optimisme en de positiviteit van Afrika gezien wordt en doordringt tot de media. Artikelen over kunstontwikkeling, een interview over interconnectedness met Antjie Krog (een blanke Afrikaanse schrijfster en dichteres) en een beschouwing van Richard Dowdon over de Staat van Afrika. De Nederlandse vertaling van zijn boek Africa: Altered States, Ordinary Miracles was toen net verschenen. Delen van zijn artikel hebben we hier opgenomen omdat het veel raakvlakken heeft met deze reis en vragen stelt die wij ook hebben. Hoe komt het dat ons vaderland zo ver weg lijkt, dat het nieuws nog steeds vaak negatief is en dat het zo vertrouwd kan voelen als je er een keer geweest bent? Of een gevoel geeft dat er iets wezenlijks is in Afrika en dat als je vanaf een afstand of juist van dichter bij kijkt, ervaart dat het niet zo anders is. Afrika is eigenlijk heel dichtbij. In Afrika doen ze alles anders. Maar er bestaat geen lijst van manieren waarop ze het alles anders doen. Integendeel, er is geen continent waar de diversiteit groter is dan in Afrika, het opvallendst is de diversiteit van de mensen. Voor een buitenstaander is Afrika het continent waar de zwarte mensen wonen. En voor een buitenstaander lijken die misschien allemaal op elkaar, maar Afrika kent meer genetische diversiteit dan de hele rest van de mensheid bij elkaar... De mens is ongeveer 900.000 jaar gelden in Afrika ontstaan... De oorspronkelijke genenpool van de homo sapiens is daar nog steeds. De rest van de mensheid stamt af van een groep die zo n 50.000 jaar geleden de Rode Zee is overgestoken.. Tegelijkertijd is er geen continent dat zichzelf zo expliciet als eenheid benoemd. Mensen spreken in hun eigen omgeving over zichzelf als Afrikanen en lijken daar ook de veerkracht uit te halen om niet massaal hopeloos te worden, een soort van natuurlijkheid om te (over) leven en door te gaan. Waar komt die veerkracht vandaan? Zoals ik al zei kun je over dit grote werelddeel niet generaliseren, maar ik zal het er toch op wagen. In Afrika bestaat er niet zoiets als de selfmade man. Iemand die bij zijn familie is weggetrokken om de wereld in te gaan, om rijk te worden, iemand zonder wortels, is daar ondenkbaar. Familie is alles en die familie bestaat niet alleen uit ouders, grootouders en kinderen, familie is een uitgebreid netwerk, dat zich zijwaarts en achterwaarts en in de tijd uitstrekt tot aan de verste voorouders En ze nemen verantwoordelijkheid voor hen. Het goede van familie is dat je deel uitmaakt van een netwerk dat je altijd zal ondersteunen.. Wij zeggen dat we familie hebben. Afrikanen zouden zeggen dat we familie zijn.. In Europa zeggen we ik denk dus ik ben, in Afrika ik ben familie dus ik ben. De keerzijde van familie is dat succesvolle mensen aan handen en voeten gebonden kunnen zijn door de eisen van familieleden aan wie ze niets kunnen weigeren. Een tweede generalisatie over Afrikanen is dat ze gevoel voor het spirituele hebben..iedereen dankt voortdurend God of Allah. Ze smeken bij ieder afscheid of weerzien de zegen van het opperwezen over je af. Die godsdienst lijkt geen neurotisch bijgeloof om het 13

kwaad af te wenden: er is eerder sprake van een oprechte overtuiging dat iedereen deel uitmaakt van een spirituele wereld die zich over de mensheid ontfermt. Ik vermoed dat een groot deel van de kracht van Afrika- waarmee de mensen de moeilijke tijden overleven, de blijdschap waarmee feest wordt gevierd, gedanst en muziek gemaakt- voortkomt uit het geloof in een zorgzame, liefdevolle God. De andere kant van dat geloof is dat er achter alles een mystieke oorzaak kan worden gezocht. In het ergste geval is alles een complot.. En misschien mogen we ook wel wat meer respect hebben voor de Afrikaanse houding tegenover familie en het spirituele. Misschien hebben we altijd zo n haast gehad.dat we onderweg waarden zijn kwijtgeraakt die Afrika nog steeds hooghoudt. Afrika is belangrijk. Afrika is eigenlijk heel dichtbij en wellicht zal het ons opeens verrassen.. Baobabs, het symbool van Senegal, langs het strand tussen Abéné en Niafrang De reis en het programma Suba Do-In Yogareis is een reis naar het zuiden van Senegal. Ontmoetingen, dans, spiritualiteit en cultuur. Hoe het samen kan gaan in het dagelijkse leven, maar ook op bijzondere plekken en op speciale momenten. Een reis met ruimte en aandacht voor ontspanning van lichaam en geest maar bovenal genieten. Het dag-tot-dag programma vind je op de volgende pagina. Er kunnen zich situaties voordoen waardoor we genoodzaakt zijn het programma aan te passen. Wij vragen hiervoor je begrip. In Senegal is het anders geregeld dan hier. Geen ANWB, geen dienstregelingen, wel hulp. Na aankomst in Gambia vertrekken we naar Sindeye in Abéné, een dorpje aan de Atlantische oceaan. Als we laat aankomen (de vluchttijden variëren) verblijven we de eerste nacht in Gambia. De thuisbasis is Sindeye. We gaan één keer op excursie, met een piroque, naar het eiland Kouba, waar we bij mensen thuis overnachten. Even back to basic. Er ontstaan ter plekke waarschijnlijk allerlei spontane initiatieven die niet ingepland kunnen worden. Dit gebeurt gewoon. 14

Alle maaltijden zijn op Sindeye, behalve dag 5 en lunch op dag 8 (zie programma) Na het aangeboden programma kun je je verblijf verlengen om andere lessen te volgen of om nog heerlijk in rust te genieten. De transfer van en naar de luchthaven is berekend op de groep, hou daarom rekening met extra kosten. Ons programma is met zorg samengesteld en we werken met bewogen en gedreven mensen. 15

Programma dag-tot-dag Maandag 09 oktober - woensdag 18 oktober Ontbijt: 08.15-09.15 uur Lunch: 13.00 uur Avondeten: 20.00 uur Dag 1 maandag Aankomst Banjul, Gambia. Transfer naar Sindeye in Abene. Dag 2 dinsdag 07.30-08.00 uur ochtendceremonie 10.00-12.00 uur Do-In stapcursus 1- aarde element 13.30-15.30 uur rust 16.00-18.00 uur wandeling Abene; Avond: Koramuziek Dag 3 woensdag 07.30-08.00 uur ochtendceremonie 10.00-12.00 uur Do-In stapcursus 2- houtelement 13.30-15.15 uur rust 15.30-18.00 uur houtbewerken met Djalan Dag 4 donderdag 07.30-08.00 uur ochtendceremonie 10.00-12.00 uur Do-In stapcursus 3 - vuurelement 13.30-15.30 uur rust 16.00-18.00 uur dansles Mam Limbo Dag 5 vrijdag excursie Kouba Vertrek om 06.30. Ontbijt in Kassel, bij de bootafvaart, boottocht 2 uur. Overnachten bij families. Avond danse de Koumpo. Dag 6 zaterdag Kouba 09.00 Ontbijt, daarna Do-In Yogales 15.00 uur met de boot naar Kassel en terug naar Sindeye Dag 7 zondag 07.30-08.00 uur ochtendceremonie 10.00-12.00 uur Do-In stapcursus 4 - waterelement 13.30-15.30 uur rust Avondmaal picknicken op het strand chez Fatou Dag 8 maandag Kafountine over het strand heen wandelen en terug met de auto. s ochtends vroeg (ca. 7.30/8.00 uur) weg, vroeg ontbijten of ontbijt mee zwemmen op strand bij Kafountine, doorgang ter hoogte van Kunja. Lunch bij Chez Cathy. Middag: shoppen; verzamelen bij Couleur Cafe. Dag 9 dinsdag 07.30-08.00 uur ochtendceremonie 10.00-12.00 uur Do-In stapcursus 5 - metaalelement 13.30-15.30 uur rust 16.00-18.00 uur feestelijke afsluiting Do-In stapcursus en s avonds feestelijke maaltijd en muzikale afsluiting Dag 10 woensdag Vertrek dag of verlengen van je verblijf 16

Kosten en voorwaarden De betaling van de reis doe je deels door overmaking en deels in contanten. De vlucht dien je zelf te boeken. In verband met de gunstige vluchttijden en prijs kun je het beste kiezen voor de vliegmaatschappij Corendon. Tarieven kunnen variëren afhankelijk wanneer je boekt. Ongeveer twee weken voor vertrek ontvang je een mail van de organisatie met de laatste nieuwtjes of tips. We verzamelen op Schiphol bij de incheckbalie van Corendon. Tarief Do-In Yoga reis 1265,- Voor 1 juli boeken 10% korting 1150,- Zie het aanmeldingsformulier voor voorwaarden. Kosten vlucht met Corendon varieert tussen 450,- en 600,- Vanwege het kleinschalige karakter van onze reis kunnen er maximaal 8 deelnemers mee. Indien op 1 augustus niet het minimum aantal deelnemers is bereikt, zal de reis in overleg verplaatst worden naar een andere datum. De korting van 10% is van toepassing indien je voor 1 juli opgeeft. Met het boeken van de vlucht kun je beter wachten tot 1 augustus en we weten of er voldoende deelnemers meegaan. De organisatie vraagt een aanbetaling van 50% (over te maken tussen 1 augustus en 15 augustus). Het restbedrag volgens overleg maar waarschijnlijk meenemen naar Senegal in contant geld. Inbegrepen: Do-In-Stap cursus, Do-In-Stap boekje van Claudia Heijdel en aanvullend lesmateriaal 9 overnachtingen Maaltijden: avondmaal dag 1 t/m ontbijt dag 10, exclusief lunch dag 8 1 dansles met live percussie Excursie naar Kouba Transfer luchthaven Banjul-Sindeye-Banjul op 9 oktober en retour op 16 oktober Overig vervoer volgens programma Overnachtingen op basis van indeling in 2- persoons kamers; er zijn 4 kamers met toilet en douche en 4 kamers met gedeelde toiletten en douches Niet inbegrepen: Retourvlucht Amsterdam-Banjul Lunch dag 8, snacks tussendoor Facultatieve lessen of excursies Reis- en annuleringsverzekering, vaccinaties, malaria profylaxe Let op: indien je je verblijf verlengt is er geen restitutie mogelijk van de transferkosten Kosten transfer zijn gebaseerd op vervoer met een groep Op het aanmeldingsformulier vind je de betalingsvoorwaarden en annuleringsregeling. Indien je voor 1 juli boekt, profiteer je van 10% korting. Wil je partner mee? Geen probleem. Hij of zij kan het programma volgen zonder de Do-In stapcursus. Korting 150,-. Indien je nog vragen hebt dan horen wij dat graag. Mailadres: subadoinyoga@gmail.com Bellen kan natuurlijk ook: Saskia van den Burg : 06 245 277 67 (inhoudelijke vragen reis en aanmelden) Antje Tenhaaf : 06 222 369 24 (accommodatie Sindeye) Informatiemiddag op zaterdag 24 juni 16.00-18.00 uur in Leiden. 17

Praktische informatie In Senegal en Gambia is het tijdens de wintertijd 1 uur vroeger dan in Nederland. Reisdocumenten Voor een vakantie in Senegal dien je in het bezit te zijn van een geldig paspoort (moet nog 3 maanden geldig zijn na verblijf). Een identiteitskaart volstaat niet. Nederlandse en Belgische deelnemers hebben geen visum nodig. Overige nationaliteiten dienen altijd te checken bij de ambassade of consulaat of een visum nodig is. Vaccinaties Aan te raden zijn vaccinaties tegen hepatitis A (eventueel ook B), DTP en Gele Koorts. Cholera not indicated stempel kun je gratis krijgen en is aan te raden in je gele vaccinatieboekje te laten zetten. Neem je vaccinatieboekje ook mee. Je bent in malariagebied en hoewel het meevalt met de muggen is het altijd raadzaam malaria profylaxe te nemen. Malarone tabletten (dagelijks innemen) zijn goed maar prijzig en niet zo slecht voor de gezondheid als bijvoorbeeld Lariam (1x per week innemen). Informeer je goed bij de verschillende instanties, zoals bijvoorbeeld je huisarts, GGenGD, Havenziekenhuis of een uitgebreide informatieve site zoals www.travelclinic.nl. Vanuit de homeopathie is ook profylaxe mogelijk: nusodes. Nuttige adressen/ telefoonnummers Lodge Sindeye in Abéné, Senegal Antje Tenhaaf en Insa Goudiaby Telefoonnummer in NL Antje: 06 222 369 24 / Insa: 06 292 438 54 In Abéné zijn pre-paid simkaarten verkrijgbaar, ook met internet. Naar Nederland bellen: toegangsnummer is 00 31 Nederlandse ambassade in Dakar 37, Rue Jacques Bugnicourt Dakar, Senegal Telefoon: 00 221 33 8490 360 Open: ma t/m don 08.00 16.30 uur; vrij: 08.00 14.00 uur Nederlands consulaat in Gambia African Centre for Democracy and Human Rights Building Kombo Coastal Road Kerr Sereign Gambia Telefoon: 00 220 446 1958 Email: netherlandsconsulate@gamtel.gm Open: maandag, woensdag, donderdag van 09.00 tot 12.00 (consulair) Maandag vrijdag (algemeen). Voor noodgevallen geopend maandag-vrijdag 09.00 13.00 en 14.00 16.00 uur 18

Munteenheid In Senegal is de munteenheid CFA: 1 = ongeveer 650 CFA (afhankelijk van de wisselkoers). In Gambia is de munteenheid Dalassi: 3 = ongeveer 100 Dalassi (afhankelijk van de wisselkoers). Check www.oanda.com voor de laatste wisselkoersen. Het beste kun je geld in euro s meenemen. Er kan gewisseld worden in Gambia en in Senegal. De organisatie zal zorgdragen voor een juist adres om te wisselen. Pinnen kan alleen in Bignona (1,5 uur reizen vanaf Abéné en terug) en Ziguinchor ( ruim 2 uur reizen en terug). In het dorp kan alleen met contant geld betaald worden. Contacten Je komt veel in contact met lokale bewoners. Contacten verlopen erg prettig en je zult veel vriendelijke mensen tegenkomen. Ook word je regelmatig bij mensen thuis uitgenodigd en zal je een maaltijd worden aangeboden. Je kunt dit aannemen want meestal wordt er goed gekookt. Als je niet wilt, zeg je vriendelijk merci en kun je aangeven dat je al gegeten hebt of wat rigoureuzer dat je last van je buik hebt en liever even vast. Zo kun je vriendelijk een verzoek afslaan zonder onbeleefd te zijn. Ook krijg je wel eens een verzoek om hulp voor het één of ander. Dit kan een geldbedrag zijn of iets materieels. Ga bij jezelf na wat je in Nederland zou doen. Je kunt beter aangeven dat je even over het verzoek wilt denken dan meteen op het verzoek ingaan. Volg je hart, maar medelijden of iemand zielig vinden is meestal geen goed motief. Je kunt de organisatie altijd vragen om even te overleggen als je daar behoefte aan hebt. Kinderen die om een cadeautje of geld vragen: niet geven. Een gewoonte die ze door ons, de toubabs, hebben geleerd, en die we eerst schattig en na een tijd vervelend vinden en waarvan ze nu op school leren dat dit niet mag en onbeleefd is. Helemaal nooit doen: iets uit een auto aan kinderen geven. Hierdoor zijn ernstige ongelukken gebeurd. Kinderen noemen je vaak toubab, wat blanke betekent. Dit is altijd vriendelijk bedoeld. Fotograferen/Filmen Mensen vinden het vaak leuk om gefotografeerd te worden. Vraag jezelf altijd af of jij het ook leuk zou vinden in Nederland om tijdens je gewone bezigheden gefotografeerd te worden. Overweeg of de situatie passend is om foto s te nemen of vraag het even. Het is verboden om bij grensposten te fotograferen! Dit kan grote problemen veroorzaken, voor lang oponthoud zorgen of in het meest vervelende geval inname van films of apparatuur. Levensonderhoud Het levensonderhoud is relatief duur voor de Senegalese bevolking. De crisis doet ook hier zijn werk en prijzen voor dagelijkse voedingsmiddelen rijzen soms de pan uit. Voor Europeanen is het prijsniveau laag tot gemiddeld te noemen. Ter indicatie: voor een (Europese) lunch betaal je CFA 3000 tot CFA 5000 (CFA 650 = 1), een Afrikaanse maaltijd kost ongeveer CFA 1500, frisdrank CFA 650, Water (1,5 literfles) CFA 900. Onderhandelen Onderhandelen is een noodzakelijk spel en wordt zeker gewaardeerd. Bepaal voor jezelf een prijs en vraag dan naar de prijs. Bekijk wat reëel is en onderhandel. Neem zeker je tijd, een dag nadenken en de volgende dag terugkomen is heel normaal. Dit geeft je de mogelijkheid te 19

informeren wat gangbare prijzen zijn. Je betaalt nooit teveel of te weinig, je betaalt wat je bent overeengekomen en waar je mee akkoord bent gegaan. Wat is handig om mee te nemen De temperatuur rond oktober is heerlijk. In de avond kan het afkoelen dus een vestje of fleece trui en lange broek is prettig. Voor de yogalessen is het prettig makkelijk zittende kleding mee te nemen. Neem zelf een yogamatje mee! Denk aan: handdoeken, toiletartikelen (tampons/maandverband), goede zaklamp en voldoende batterijen (lege weer mee naar huis nemen, kunnen niet gerecycled worden en belanden anders in het milieu), handgel (geen water nodig om je handen te wassen, tijdens excursies reuze handig), spierbalsem, EHBO materiaal en indien nodig eigen medicatie, neusspray (tegen de droge lucht en stof), muggenmelk/deet (bestemd voor de tropen), wasmiddel (je kunt je was ook op de Sindeye laten doen, 8), zonnebrand met hoge factor, hoofdbedekking (tijdens de boottocht zit je in de felle zon maar ook onderweg naar de boot zijn de mangroven net niet hoog genoeg om in de schaduw te kunnen lopen). Op weg naar de piroque voor Kouba. Voorzichtig want de eieren moeten ook heel overkomen. 20

Sindeye Sindeye betekent thuis in het Diola (een veelgesproken taal in het zuiden van Senegal). Het thuis van onze gasten. Het thuis van Insa, Adry, mij (Antje Tenhaaf) en de mensen die met ons samenwerken in Sindeye. Wij willen een thuisgevoel geven door een prettige sfeer, goede en vers maaltijden en verzorgde, mooie huisjes en kamers. Geen super luxe (hoewel we er steeds meer achterkomen dat het op zijn manier best een beetje lux is) wel heel comfortabel. Ook thuis in Afrika. De ervaring er echt te zijn. Een uitnodiging het leven van dit deel van Afrika en Senegal te beleven. De kamers zijn eenvoudig en mooi ingericht. Er zijn kamers met 2-persoonsbedden of met 1- persoonsbedden. Je wordt ingedeeld in een 2- persoonskamer. Een aantal huisjes hebben eigen badkamers en een aantal gedeelde badkamers. Alle badkamers zijn voorzien van douche, toilet, wastafel en stromend water. Voor het opladen van je mobiel is er elektriciteit aanwezig. Uit het gastenboek: Toen ik aankwam verscheen er een glimlach op mijn gezicht en ik zei volgens mij verdwijnt die niet meer. Dat klopte. Ik werd opgenomen in het Afrikaanse leven met alle kleuren en glimlachen die het land rijk is. Het is fijn om hier te zijn en hoop dat ik er snel terug kan komen. 21

En dan is er.yoga in zee, bij Sindeye tussen de bomen of in het leeggeruimde restaurant 22

Achtergrondinformatie Diola (Jola) De Diola beslaat 9% van de populatie in Senegal en wonen grotendeels in het zuiden van Senegal, de Casamance (het gebied ten zuiden van The Gambia). Zij zijn in subgroepen verdeeld die elkaar soms onderling niet begrijpen. Voorbeelden uit de regio s: De Essils (nabij Thionck Essyl), de Fognys (nabij Baïla), de Bayots (in het zuiden), de Floups (nabij Oussouye), Fognydiabang (nabij Abéné/Kafountine), Karonne (op de eilanden van de Karonne). Van oorsprong zijn de Diola voornamelijk landbewerkers maar de katholieke missie is kwistig geweest in de kwaliteit van lesgeven waardoor je onder de Diola relatief veel mensen met bestuurlijke of invloedrijke posities ziet. Door de katholieke invloed zijn er, naast het merendeel dat islamitisch/mouridisch, ook relatief veel katholieken. Het oorspronkelijk animisme maakt overal deel van uit. Veel voorkomende Diola namen zijn: Diatta, Badji, Sagna, Goudiaby, Mane, Sane, Badiatte, Bassane, Himbane. Behoedzaam en met respect en trots gaan zij om met de natuur. De bush en mangroves hebben geen geheimen voor hen. Vele traditionele riten zijn afgeleid uit de natuur, zoals de Koumpo, een mystiek figuur. Af en toe komt hij uit de bossen tevoorschijn, voornamelijk om de jeugd in positieve zin op te voeden. Hij nodigt iedereen uit te komen dansen om zo de gemeenschap op de proef te stellen. Als iedereen komt, impliceert dit dat de gemeenschap gezond en levendig is en dat het goed gaat. Er zijn 4 varianten op de ze mystieke figuur met ieder een eigen personage. De diepere betekenis van de Koumpo is gecompliceerd en moeilijk te achterhalen. De Koumpo is één van de vele mysteries van de Casamance. De meest belangrijke traditionele invloed hebben de Floups want de koning van Oussouye oefent nog steeds een groot deel van zijn gezag uit. Voorheen Fetisj (afgod), religieuze en politieke chef van zijn koninkrijk bepaalde hij het ritme van het leven van de inwoners, wanneer bepaalde landbouw werkzaamheden plaatsvinden, landverdeling, animistische ceremoniën zoals initiatie en feesten. De koning van Oussouye wordt gekozen voor levenslang koningschap. Hij heeft vooral een functie in de zorg voor de gemeenschap: landbouw, voedsel en wijze raad. Info over de Diola of Jola uit Wikipedia Bron: http://en.wikipedia.org/wiki/jola_people The Jolas are found in great numbers on the Atlantic coast between the southern banks of the Gambia River, the Casamance region of Senegal (Southern Senegal), and the northern part of Guinea-Bissau. Unlike most of the ethnic groups of the Senegambian region, the Jola ethnic group is not hierarchal. That is, it has no class system in its social institutions, like griots, slaves, nobles, leather workers, etc. Though the origin of the Jolas is still unknown, it is now confirmed by both oral and written history that they are the people who have been longest resident in The Gambia and among the indigenous people of the Senegambian region. They were the last ethnic group in the Senegambian region to accept Islam. Their communities, way of settlement, is based on extended family settlements that are normally large enough to be given names of their own and independence. Names include Jola Karon, Jola Mlomp, Jola Elinnkin, Jola Caginol, Jola Huluf, Jola Jamat, Jola Joheyt, Jola Bayot, Jola Brin, Jola Seleky, Jola Kabrouse, Jola Jiwat, and Jola Foni. Although Jolas have many traditional economic activities like fishing, farming groundnuts, taping palm wine, and processing palm oil, their most intensive economic activity is rice cultivation. They had this knowledge long before the first Europeans, the Portuguese, came to their region. Rice cultivation is tied up closely to their religion and their social organizations. 23

They have a good knowledge of animal husbandry and raise many different animals. In the area of craftsmanship, the Jolas have a great variety of craft knowledge including basket weaving, pottery, and house building. Jolas are also great palm oil manufacturers and great palm wine tapers in the Senegambian region. Religion The Jolas have a concept of one God that they associate with the natural phenomena like sky, rain, and the year. They call this one god Emit (God) or Ata Emit; literally, "To Whom Belongs The Universe" or "The Master-Owner Of The Universe". (See article J. David Sapir) However, like any other religion, the Jolas have charms or sacred forests and sacred lands which they honour and with which they communicate (not worship). The Jola people believe that these supernatural spirits can protect their families, their villages, and their rice fields; and can even protect them from conversion to Islam and Christianity. The spirits are called Bakin or Eneerti (Mandinka Jalang). Unfortunately people who don't understand how Jolas pray and relate to their God think that the Jolas have no God but rather spirits, because they offer sacrifices to the Bakin. But a Jola knows the difference between his/her God (Ata Emit) and the Bakin. Jolas are also able herbal medicine practitioners. Like most of the indigenous ethnic groups of the Senegambian region, the Jola ethnic group did not develop a political scale that expanded beyond village level compared to ethnic groups that migrated to the region like the Sonikes and the Mandingos. But this does not mean they did not develop a sophisticated political system. The egalitarian nature of their societies (rare in most societies), structured around the limited village environment gave them the possibilities to develop a political system based on collective consciousness, which they worked through their initiation rites. In a sense the Jolas' political achievement in the village was socialism. It was totally tied to their religious belief in the Bakin. This political achievement is not easy to reach if the society that runs it does not have well-defined rules of administration and penalties. Before the influence of Islam and Christianity in their ways of beliefs, all Jolas placed great respect in the proper observation of funeral ceremony, and still today some do, for they are of the belief that it enables the dead person s soul to go to its final destination to join his or her ancestors. It was and still is strongly accepted by those Jolas who still practice their ancestral religion that without performing these funeral sacred rites, the soul is prevented from entering the presence of the creator (Ata Amit), and the ancestors. Jolas believed strongly in living a good humanistic life in this world. They believe that if one lives a bad life in this world, when the person dies the soul of the dead person is punished to become an exile spirit with no bed to lie on. In the Jola Cassa subgroup this exile spirit is called a Holowa. This exile spirit becomes a roaming spirit with no respect from the other spirits. The Transatlantic Slave Trade & The Creation of the Jola Diaspora In the mid 1440s, the simple diverse folk population of the Senegambian region faced the most uncivilized and inhuman disintegration of its people, and their rich diverse cultures, by the Portuguese, the first Europeans who set out to seek slaves in Africa to sell to the New World capitalist. These Europeans came by medium size boats that they used to navigate both the Gambian river and the Cassamance rivers, since there were no infrastructures at this time to travel by land, invaded and took from this region the best workers, the best priests, the best natural doctors, the best folk musicians etc. and took them to work in Spain and in Portugal. Later in the sixteenth century, when these European capitalists realized that they could make enormous profit by using the labour of the Africans to exploit the wealth of the Americas they started selling the African slaves to North America, Central America, South 24

America, and the Caribbean countries to provide slave labour in the gold and silver mines and on the agricultural plantations, growing crops such as sugar, cotton, rice, and tobacco. From 1445 to 1600 about one million Africans were taken from the West African region, particularly from the Senegambian region. The ethnic groups that suffered most during this slave aggression were those living along the coastal areas of the river Gambia and the river Cassamance, and these are the Manjagos, the Balantas, the Papels and the Jolas. There is still a very old saying among the elderly Jolas that the music of the Akonting in its initial stage was so sweet to the devils that the most outstanding Jola Akonting players who played late at night in the rice fields when work was suspended for the day and it was time to play the Akonting and dance and drink their palm wine until they got tired and then came home, that most of these Akonting players did not come home. On the following day when the people went out to search for them they saw prints of shoes on the ground which they associated with feet of devils because in those days Jolas didn t use shoes or know how shoes looked like. This is how the Jola Ekonting came to the Americas. Muziekinstrumenten Ekonting, een luitachtig instrument ( zie foto). Ewang, een ijzeren instrument gebruikt tijdens de mannelijke initiatierituelen. Etantang, een kleine drum, seourouba drum, gebruikt voor de Koumpo dans. Emombele, een houten instrument dat alleen gebruikt wordt tijdens de initiatierituelen en je dus zelden ziet (iedere 20-30 jaar). Efemme, een kalebas omgekeerd in een houder met water. Wordt door de vrouwen bespeeld tijdens het regenseizoen als vervanger voor een drum. Kabilek, een Diola fluit. Kora, een harpachtig instrument met 24 snaren. Een typisch instrument van de Mandingue en gebruikt door de griots. Ekontingspeler in Niafrang. Griotspeler Aliou en zijn kora 25