Sociale (wijk)teams: tussen sturing en zelforganisatie 16 februari 2016 4e Jaarcongres De kracht van het sociale wijkteam Vincent de Waal Kenniscentrum Sociale Innovatie
Introductie Verbonden aan het Instituut Social Work en het Kenniscentrum Sociale Innovatie (HU) als Opleider Onderzoeker Wmo-werkplaats Utrecht en Kenniscentrum Utrecht Sociaal naar de ontwikkeling van sociale (wijk)teams de rol van teamleiders in sociaal werk
Onderzoek
Opbouw inleiding Uitkomsten van onderzoeken naar wijkteams - zicht op knelpunten - de opgave voor de wijkteams Casus Gemeente Amersfoort: de sociale basisinfrastructuur en de lokale geldstromen Een vijftal perspectieven
Bevindingen onderzoeken naar sociale (wijk)teams Een wisselend beeld met aan de ene kant: Gemeenten die hun verantwoordelijkheid nemen voor het sociale domein Het gebiedsgerichte werken in ontwikkeling: maatwerk, kortere lijnen, afstemming tussen professionals Over het algemeen enthousiasme bij uitvoerende professionals en aan de andere kant: Zoekende professionals en zoekende teams Zorgen over de kwaliteit van de dienstverlening Ingrijpende bezuinigingen
Het fenomeen wijkteam (volgens de onderzoeken) Het wijkteam wordt algemeen gezien als antwoord op vergaande verkokering en specialisering geringe samenhang in het sociale domein het ontbreken van smoel van de sociale sector Gemeenten hebben de regie naar zich toegetrokken Algemeen over lokale beleidsnota s: Ambtelijk taalgebruik Vrijwel identieke beleidsredeneringen Lokale probleembeschrijving blijft vaak achterwege
Knelpunten deel 1 Eigen kracht is zowel een mooi als weerbarstig concept: Niet iedereen is ruim bedeeld met netwerken om zich heen Er is weerstand bij burgers tegen het inschakelen van de eigen omgeving Meer nabije hulpverlening doet de vraag en de verwachtingen toenemen Er blijft een hardnekkige groep die niet bereikt wordt Lang niet alle wijkteams sluiten aan bij burgerinitiatieven. Het betrekken van ervaringsdeskundigen bij het team wordt vaak als lastig gezien
Knelpunten deel 2 Generalisten specialisten: welke expertise is nodig? het kost tijd om een generalist te worden is er sprake van taakverschraling in de teams? Reflectie en kennisontwikkeling Preventie en een pro-actieve aanpak: van zorgteam naar wijkteam werken in de basisinfrastructuur (tussen 0 e en 1 e lijn) Risico regelreflex sociale De vertrouwenspositie van sociale professionals: verstrengeling tussen beleid en uitvoering
Knelpunten deel 3 Casus Amersfoort Stadsgebiedscans sociale basisinfrastructuur Amersfoort (november 2015). Observaties over: De sociale basisinfrastructuur Lokale geldstromen Dubieuze verwijzingspatronen Wijkteams: teveel een anderhalvelijnsvoorziening?
Piramide Sociaal domein Amersfoort
Casus Amersfoort Het sociaal domein als piramide. Mantelzorgers, vrijwilligers en maatschappelijke partners daaromheen (civil society) vormen de sociale basisinfrastructuur, het fundament van het sociaal domein De kracht van de sbi is lichte ondersteuning: slimme combinaties van burgerinitiatieven, mantelzorgers, vrijwilligers, ervaringsdeskundigen en ondersteunende professionals Sbi als belangrijke nuldelijnsvoorziening: activering, sociale ontmoeting, informatie&advies, toerusting en ondersteuning (sociale arrangeurs) Van specialiseren naar socialiseren. Sociaal bewegen
Geldstromen in Amersfoort Voor het sociaal domein wordt in Amersfoort jaarlijks rond de 240 miljoen begroot Hiervan is in 2015 11,5 miljoen en in 2018 9,7 miljoen begroot voor de sbi 4% van het totaal wordt besteed aan de basis van de piramide Anders gezegd: als er 5% bezuinigd wordt op de gespecialiseerde hulp kan de basis met 25% worden versterkt
Dubieuze verwijzingspatronen In achterstandswijken worden veel meer kinderen en jongeren onder toezicht gesteld of naar de geïndiceerde jeugdzorg doorverwezen dan in betere wijken. In de betere wijken gaan kinderen en jongeren veel vaker naar de geestelijke gezondheidszorg Soesterkwartier: 7,5% van de kinderen/jongeren bij jeugdzorg in beeld - in Nieuwland/Vathorst 0,7%
Wijkteams en het hulpverleningsimago Burgers stappen niet snel op een wijkteam af omdat ze bang zijn in het officiële hulpverleningscircuit te belanden met zijn registratie en snelle specialisatie We kwamen ook een zeker wantrouwen tegen, omdat de professionals in en met de wijk onbekend zijn en te weinig een afspiegeling van de bewonerssamenstelling vormen. Door de opschalende, indicerende en ingrijpende macht blijven wijkteams onvermijdelijk deel van de verticale hulpverleningsketen.
Interessante vragen (Amersfoort) Ben je als wijkgericht jeugdteam spil in het jeugdzorgstelsel of ben je spil in het jeugddomein? Is er bij de gemeente een visie op opgroeien in de wijk? Is er nagedacht over de behoefte van 12plussers en wat voor hen nodig is in de wijk? Slokken de casussen niet alle tijd op? Zijn de wijkteams een doorbraak of een schijnbeweging? Hoe wordt de verbinding gelegd met de 0 e en 1 e lijn? Tussen de meer gespecialiseerde sociale professionals en de sociale arrangeurs?
Hoe verder: vijf perspectieven 1. Van organisaties naar netwerken: het belang van een goede teamleider 2. Versterk de lerende cultuur in de wijkteams: investeer in praktijkkennis 3. Het medisch vs het sociaal model 4. Een transformatieve innovatie: burgers meer aan het roer bij gebiedsgericht werken 5. De driehoek: maatschappelijke partners opleidingen & onderzoek professionele teams
1. Het belang van een goede middenvelder/teamleider Van hiërarchische organisaties naar netwerken: het midden wordt nog belangrijker In tijden van transities is leiderschap en inhoudelijke coaching van professionals cruciaal De nadruk op zelfsturende teams lijkt mooi maar bevat valkuilen verstoring werk-privé balans / toename werkdruk rotklussen worden niet opgepakt er staat een leider op. ook teamleden kennen defensieve patronen wat te doen bij conflicten, verschillen van mening?
Herbert
Toekomstige rol teamleiders/middenmanagers Een nadruk op praktijkgerichte kennisontwikkeling Vormgeven van een lokaal-contextuele aanpak d.w.z. een nieuwe verhouding tussen collectieve en individuele dienstverlening idem tussen professionele inzet op zware zorg- vragen en preventief sociaal basiswerk Een lerend perspectief op actief burgerschap In co-creatie met burgers en het professionele veld bouwen aan nieuwe verbanden en organisaties Moreel debat in teams en met burgers
Teams van de toekomst Er blijven veel redenen om in teams te blijven werken. Alleen teams veranderen: minder tijd voor het doorlopen van ontwikkelfasen meer dynamiek meer wisselingen in de samenstelling meer dilemma s in de uitvoering meer moreel beraad over professioneel handelen tijdelijke informele rollen verspreid en gedeeld leiderschap
2. Investeer in praktijkkennis De praktijk is de plek die kennis voortbrengt en niet de plek waarop je theoretische kennis toepast: Onzeker weten productief maken samen effectieve benaderingen vinden Herijking van het professionele handelen Verborgen kennis als sleutelfactor Casus-overleg in teams: niet zien als losse incidenten maar als uitingen van bredere spanningen en tegenstellingen (leerervaringen)
3. Van een medisch naar een sociaal model
Wmo-werkplaats Amsterdam Medisch Model Doelgroep denken en labels Aanpassing en beheersing Sociaal Model Denken vanuit persoonlijke interesses en wensen Ontwikkeling en toekomstplanning Zorgbehoefte Kennis bij de professional Interventie gericht op cliënt Problematiseren en oplossingsgericht werken Hulpverlening Ontwikkelingsbehoefte Gedeelde kennis bij de mens, zijn naasten en professional Interventie gericht op sociale context. Cliënten zijn partners Versterken eigen kracht en sociale rollen Support
4. Burgers meer aan het roer bij innovatie Een transformatieve innovatie Programma s gericht op gemeenschapszin en wijkontwikkeling
5. Driehoek - Maatschappelijke partners - Opleiding & onderzoek Sociale (wijk) teams Teams van sociale professionals Maatschappelijke partners (burgerinitiatieven / cliëntengroepen) Opleiding & Onderzoek (docenten, onderzoekers, afstudeerprojecten)
Dank voor uw aandacht vincent.dewaal@hu.nl Verder lezen over de onderzoeken: Sozio Februari 2016 www.wmowerkplaatsutrecht.nl (ga naar producten )