2 0 1 3 j a a r v e r s l a g Sociaal Vertaalbureau Service d interprétariat social Dolmetscherstelle Social interpreter s service Brussel Onthaal vzw Cellebroersstraat 16, 1000 Brussel Tel. : 02/511 27 15 - Fax : 02/503 02 29 E-mail : svb.bo@skynet.be Webstek : www.sociaalvertaalbureau.be PRK : 000-0370415-69 1
Ter inleiding 2 1. Afkortingen 3 2. Korte historiek 4 3. Positionering en organisatie van Brussel Onthaal vzw/ Bruxelles Accueil asbl 6 3.1. Stand van zaken in 2013 6 3.2. Raad van Bestuur BO/BA 7 3.3. Personeelsbezetting 7 3.4. Financiering van de werking 9 3.5. Een netwerk van sociaal tolken en vertalers 10 4. Sociaal tolken en vertalen in een meertalig Brussels Hoofdstedelijk Gewest 12 4.1. Wat is sociaal tolken en vertalen? 12 4.2. Wat is sociaal tolken en vertalen in tweetalig Brussel? 15 5. Brussel Onthaal vzw en Bruxelles Accueil anno 2013 16 5.1. Registreren in 2013 16 5.2. Algemene statistische cijfers 2013 16 5.3. Aanbod tolken ter plaatse 21 5.4. Aanbod schriftelijk vertalen 26 5.5. Aanbod telefoontolken 29 5.6. Eerstelijnspermanentie voor nieuwkomers 33 5.7. Het netwerk van sociaal tolken en vertalers anno 2013 35 5.8. Uitgevoerde opdrachten 35 5.9. Vlaams register van gecertificeerde tolken en vertalers en de inzet ervan in Brussel 35 5.10. Statuut van de sociaal tolken/vertalers 36 5.11. Ondersteuning en begeleiding van het netwerk 37 6. Sensibiliseren en ondersteuning van de gebruikersorganisaties 40 7. Samenwerkingsverbanden 2013 41 8. Evaluatie 2013 en toekomstperspectieven 2014 42 9. Bijlagen 44 9.1. Organigram 2013 44 9.2. Overzicht gebruikers tolken ter plaatse 45 9.3. Geleverde taalcombinaties tolken ter plaatse 49 9.4. Overzicht gebruikers schriftelijk vertalen 51 9.5. Geleverde taalcombinaties schriftelijk vertalen 53 9.6. Overzicht revisie/taaltesten/revisiemodel 54 9.7. Overzicht gebruikers telefoontolken 56 9.8. Geleverde taalcombinaties telefoontolken 64 2
TER INLEIDING Is dit het laatste jaarverslag van Brussel Onthaal/ Bruxelles Accueil (BO/BA)? Het heeft er alle schijn van. In de planning van minister Bourgeois en de Vlaamse overheid zal Brussel Onthaal vzw nog voor eind 2014 'inkantelen' in het Vlaamse Extern Verzelfstandigd Agentschap (EVA) voor Inburgering en Integratie. De Raad van Bestuur van BO/BA heeft enig begrip voor de Vlaamse drang naar doelmatigheid en doeltreffendheid, voor de honger naar grote transparante structuren, naar eenvormigheid,... Maar die Raad van Bestuur vreest dat met het badwater een kind wordt weggegooid. Primo, omdat er in het professionele EVA geen plaats zal zijn voor vrijwilligerswerk. En zoals u weet is het vrijwillig vertalen en tolken de kernactiviteit van BO/BA. En dat daar nog steeds vraag naar is bewijzen de cijfers in dit jaarrapport: in 2013 leverden onze vrijwilligers 9.762 SVT-prestaties, nagenoeg 93,15 procent van ons tolk- en vertaalwerk. Of we dat volgend jaar nog zullen kunnen doen is de inzet van de gesprekken die we momenteel voeren met de Raad van Bestuur van het EVA. Secundo, omdat het EVA resoluut kiest voor professioneel vertalen en tolken. Dat is een verantwoorde keuze, maar of die professionelen alle nood aan vertalen en tolken zullen kunnen dekken is nog maar de vraag. Tertio, omdat het EVA een strakke Vlaamse organisatie wil worden. Daarin zal er, zo vrezen we, nog weinig plaats zijn voor het taalchaotische Brussel. Met deze "pour les Bruxellois, la même chose"-houding duwt Vlaanderen zijn hoofdstad Brussel verder in de richting van de Fédération Wallonie-Bruxelles. Jarenlang hebben we aan de weg getimmerd om een gepast SVT-netwerk in Brussel uit te bouwen. Nu wordt het erg onzeker of dat netwerk in 2015 nog wel zal bestaan. De oprichting van dat Vlaamse EVA hypothekeert ook de overlevingskansen van onze Franstalige poot Bruxelles Accueil asbl. Voor Vlaamse beleidsmensen is zo n tweetalige vereniging sowieso een anachronisme. En vanuit Franstalig hoek komt er te weinig subsidie. En nu ook Fedasil als federale overheid de subsidiegeldkraan heeft dichtgedraaid, is een autonoom voortbestaan van Bruxelles Accueil asbl bijna onmogelijk. BO/BA hoopt dat het doemscenario zich niet voltrekt en dat er nog zijwegen open blijven. We ijveren voor een optimale voortzetting van de BO/BA-activiteit. Dat doen we zowel voor onze klanten die hier al bijna twintig jaar lang een flexibele dienstverlening krijgen, als voor onze vrijwilligers, die via dit opstapje vaak de weg vonden naar een volwaardige beroepsactiviteit, als voor onze mooie hoofdstad Brussel, die meer nog dan de rest van het land een aangepast SVT-netwerk nodig heeft. Lees intussen dit jaarverslag met gepaste aandacht., als was het het laatste. Namens de Raad van Bestuur van Brussel Onthaal vzw/ Bruxelles Accueil asbl, Bob Pleysier 3
1. Afkortingen AV BA BBQ BCHV BHG BO BON BXL CAW CGGZ CLB COC COCOF COFETIS CPAS CVO DAC E&Y EVA FEDASIL FOSOVET GECO GGZ ICB KK KMI KMS LOI NOH OCMW OTA PS NL PWA RIC RVA RVB SAJ SETIS STV STVD TP Algemene vergadering Bruxelles Accueil Barbecue Belgisch Comite Hulp aan de Vluchtelingen Brussels Hoofdstedelijk Gewest Brussel Onthaal Brussels Onthaalbureau Nieuwkomers Bruxelles Centrum Algemeen Welzijn Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor Leerlingenbegeleiding Centrale Ondersteuningscel sociaal tolken en vertalen Commission communautaire française Concertation Fédérale pr la Traduction et Interprètariat Social Centre Public d aide sociale Centrum Volwassen Onderwijs Derde Arbeidscircuit Ernst en Young Extern Verzelfstandigd Agentschap Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers Federaal Overleg Sociaal Vertalen en Tolken Gesubsidieerde contractuele Geestelijke gezondheidszorg Intercultureel Bemiddelen Klein Kasteeltje Kruispunt Migratie Integratie Kerkwerk Multicultureel Samenleven Lokaal Opvanginitiatief Neder-Over-Heembeek Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Werk Ondersteuningsteam Allochtonen Preselectie Nederlands Plaatselijk Werkgelegenheidsprogramma Regionaal Integratie Centrum Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Raad van Bestuur Service aide à la jeunesse Service de Traduction et Interprétariat Social Sociaal tolken en vertalen Sociaal Tolk- en Vertaaldienst Tolken ter plaatse 4
TT UMC UNO UZ V VDAB VGC VTE Telefoontolken Universitair medisch centrum United Nations Organization Universitair ziekenhuis Vertalen Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Vlaamse Gemeenschapscommissie Voltijds equivalent 2. Korte historiek De eerste georganiseerde tolk- en vertaalactiviteiten in Brussel ontstonden begin de jaren tachtig in de schoot van de tweetalige vzw Brussel Onthaal Open Deur / Bruxelles Accueil Porte Ouverte asbl. Vooral de toestroom van asielzoekers in Brussel en de opstart van een eerste opvang in het Klein Kasteeltje in 1986 heeft een invloed gehad op de verdere ontwikkelingen van het aanbod van tolken en vertalen in tweetalig Brussel. Per 1 oktober 1997 worden de tolk- en vertaalactiviteiten overgeheveld naar een Sociaal Vertaalbureau (Brussel Onthaal vzw) en een Service d Interprétariat Social (Bruxelles Accueil asbl) en verhuist de dienstverlening naar de Zuidstraat 69 met één ter beschikking gesteld personeelslid. De werking ontplooit zich vooral naar de tolk- en vertaalbehoeften binnen de opvang van asielzoekers: een flexibel aanbod met een ruime waaier van talen en vooral eerstelijnsgericht. De werking concentreerde zich in die periode op het uitbouwen van een aanbod schriftelijk vertalen en telefoontolken met een groot meertalig netwerk van tolken/vertalers, voornamelijk met het vrijwilligersstatuut. De dienstverlening beperkte zich ook niet enkel tot Brussel, maar bediende op vraag heel België. Internationale crisissen en vluchtelingenstromen vonden hun weerslag in de taalaanvragen. Begin april 2000 verhuist de hele activiteit naar de St. Joris-site in de Cellebroersstraat 16 en er werden dan al 8.500 contacten met de werking geregistreerd. Vooral OCMW s, in het kader van het spreidingsplan voor asielzoekers, werden vaste klanten van de onze werking. In 2001 sloot Brussel Onthaal vzw een samenwerkingsakkoord met Ba-bel, Vlaamse tolkentelefoon af waarbij Brussel Onthaal vzw een aanvullend vrijwilligersaanbod telefoontolken 5
op de Ba-belwerking in Vlaanderen zou aanbieden. In 2002 sloot Bruxelles Accueil asbl een samenwerkingsakkoord met Ciré-Interprétariat af waarbij Bruxelles Accueil een aanvullend vrijwilligersaanbod tolken ter plaatse in Franstalig Brussel zou aanbieden. Het oprichten van FOSOVET-COFETIS in 2004, als federale organisatie voor het sociaal tolken en vertalen en de beginnende Vlaamse professionalisering en opleiding van de tolken, en later de vertalers, gaf een nieuw elan aan deze jonge sector en het aanbod. Brussel Onthaal vzw werd de Brusselse sociaal tolk- en vertaaldienst met als kernopdracht het organiseren van een kwalitatief aanbod tolken ter plaatse en schriftelijk vertalen. Brussel Onthaal vzw heeft tevens een aanvullend vrijwilligersaanbod telefoontolken en schriftelijk vertalen voor Vlaanderen. Bruxelles Accueil asbl concentreerde zich op een tweedelijnsdienstverlening telefoontolken en schriftelijk vertalen binnen de opvang van asielzoekers en een eerstelijnspermanentie voor nieuwkomers. In 2009 wordt het einde van de vzw FOSOVET-COFETIS asbl ingeluid en krijgen we een sterk Vlaams aanbod sociaal tolken en vertalen en de bijhorende professionalisering, certificering, register en structurering. In Franstalig België worden de Setis Bxl en Setis Wallon opgericht. Het nieuwe Vlaamse decreet van 7 juni 2013 betreffende het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid en de oprichting van het nieuwe Extern Verzelfstandigd Agentschap Integratie- Inburgering wensen integratie/inburgering/sociaal tolken en vertalen efficiënter en geïntegreerd laten functioneren. Nieuwe uitdagingen voor onze beide vzw s: Brussel Onthaal vzw gaat op in het nieuwe EVA en Bruxelles Accueil asbl??? 6
3. Positionering en organisatie van Brussel Onthaal vzw/ Bruxelles Accueil asbl 3.1. Stand van zaken in 2013 Al van bij de opstart van het Sociaal Vertaalbureau/ Service d Interprétariat Social in 1997 tot op heden hebben Brussel Onthaal vzw en Bruxelles Accueil zich permanent (her)gepositioneerd ten aanzien van evoluties in de structurering van het sociaal tolken en vertalen in België; ten aanzien van wisselende beleidsopties van verschillende overheden en hun financieringsbeleid; ten aanzien van de inzet van vrijwillige tolken/vertalers en de verdere professionalisering van de sociaal tolk/vertaler; ten aanzien van Brussel Vlaanderen Wallonië Uitdagingen die telkens om creatieve oplossingen vroegen. De doelstelling van de sector sociaal tolken en vertalen is een kwalitatief en behoeftedekkend aanbod sociaal tolken en vertalen te organiseren en aan te bieden. Voor BO/BA, vooral werkende met een groot netwerk van vrijwillige tolken en vertalers, ligt de nadruk meer op het tweede luik van deze doelstelling, namelijk behoeftedekkend. In 2013 bleef Brussel Onthaal vzw zijn positie als Nederlandstalige decentrale sociaal tolken vertaaldienst voor het tweetalig (meertalig) Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met als kerntaken het organiseren van een aanbod tolken ter plaatse en schriftelijk vertalen, versterken door o.a. een verhoogde inzet van gecertificeerde tolken van het Vlaams register met eigen en VGCmiddelen. Ook het aanvullende aanbod telefoontolken en schriftelijk vertalen werd door Brussel Onthaal vzw verder georganiseerd met het netwerk van vrijwillige tolken en vertalers. Af en toe werd er ook ingegaan op een aanvraag tolk ter plaatse in Vlaanderen als de vrijwillige tolk hiertoe bereid was. Bruxelles Accueil asbl concentreerde zich in 2013 op de eerstelijnspermanentie nieuwkomers en het aanbod telefoontolken en schriftelijk vertalen voornamelijk in kader van de opvang van asielzoekers. Het aanvullend aanbod tolken ter plaatse op de werking van de Setis Bxl werd in 2013 uitgebreid. 7
3.2. Raad van bestuur BO/BA De bestuursleden van de Raad van bestuur van beide vzw s zijn dezelfde personen. Dit maakt een geïntegreerd beleid met beide organisaties mogelijk. In 2013 waren volgende mensen lid van de Raden van Bestuur BO/BA: George Strasser voorzitter tot 23/09/2013 Bob Pleysier voorzitter vanaf 23/09/2013 Claude Castiau Deken Brussel Centrum Marie-Paule Moreau Brussel Onthaal Open Deur vzw Anne Dussart Caritas International Svetlana Vogeleer-Aloushkova Docente Marie Haps Thibaut Cardon vrijwillige vertaler Sarah De Hovre Pag-asa Dirk De Vis vrijwillige tolk De Raden van Bestuur werden versterkt door externe personen, nl Bob Pleysier tot 23/09/2013, Marianne Scheppers als coördinator BO/BA, Chantal Vermeersch als kandidaat bestuurslid en gecertificeerd tolk/ vertaler en Norbert Vanden Eden als extern boekhouder. De Raden van Bestuur hadden samenkomsten op: 25/02 27/05 + AV 23/09 16/12/2013. Thema s als tarifering, subsidie- en personeelsbeleid, jaarrekening en begroting 2013, wisselend voorzitterschap, aanvragen en prestaties en de inkanteling in het nieuwe EVA Inburgering-integratie werden besproken. 3.3. Personeelsbezetting in 2013 De coördinatie van beide vzw s, nl Brussel Onthaal vzw en Bruxelles Accueil asbl, wordt sinds 1997 uitgevoerd door een afgevaardigd personeelslid ( in DAC-statuut) van de tweetalige vzw Brussel Onthaal Open Deur/ Bruxelles Accueil Porte Ouverte, Taborastraat 6 te 1000 Brussel. Een adjunct-coördinator helpt de dienstverlening sociaal tolken en vertalen van Brussel Onthaal vzw kwalitatief verder uit te bouwen. Stabiliteit binnen het team is belangrijk ten behoeve van de dienstverlening, het behoud van opgebouwde expertise en de continuïteit in de werking. Overleg, afstemming en evaluatie vonden binnen het team plaats, vaak tussen wisselende teamleden naargelang de inhoud van dit overleg. De werking werd regelmatig afgetoetst bij de Voorzitter en de Raad van Bestuur. In bijlage is het organigram 2013 terug te vinden. 8
De boekhouding wordt intern gecodeerd in het boekhoudkundig programma Popsy en opgevolgd. Een externe boekhouder van EUROCEF superviseert het geheel. Het organigram 2013 is in de bijlagen terug te vinden. De matchers telefoontolken bleven in 2013 ook beschikbaar om naast de matchfunctie ook te tolken. Hierdoor waren de volgende talen voor het telefoontolken vlotter beschikbaar: Russisch, Armeens, Albanees en Arabisch. De eerstelijnspermanentie bleef in 2013 versterkt door de vrijwilligster Linde. Stagiairs vertaler/tolk van verschillende hogescholen kwamen ervaring op doen op de werkvloer. Zij werden ingezet voor het (telefoon)tolken en het schriftelijk vertalen. Zij werden begeleid door de kwaliteitsmedewerker. 9
Naam Stageperiode Talen hoofdactiviteit Sara (Erasmus-VUB) Februari- begin maart FR-NL-GB vertalen Joyce (Erasmus-VUB) Midden december FR-NL-GB Tolken 2012 eind mei 2013 Wouter (Hogeschool 02/04-15/04 SU-NL-GB Tolken Gent) Laure (KHlimburg) 15/04 14/06 Nl-FR-Gb-Dui vertalen Jolien (Hogeschool Gent) 22/07 02/08 SU-NL-GB tolken Sangeena liep bij ons stage in kader van een CVO opleiding administratief medewerker : februari- april 2013. Naast administratieve ondersteuning bij het behoefteonderzoek, was ze ook telefoontolk en tolk ter plaatse (Nederlands, Pasjtoe, Farsi). 3.4. Financiering van de werking Brussel Onthaal vzw werd in 2013 financieel ondersteund door verschillende subsidiërende overheden: - De Vlaamse gemeenschap (Inburgering), als decretale verankeraar voor het sociaal tolken en vertalen in Vlaanderen en tweetalig Brussel en subsidiërende overheid voor drie basisfuncties: coördinatiefunctie, matchfunctie en kwaliteitsfunctie. - De Vlaamse Gemeenschapscommissie (Etnische culturele minderheden), als subsidiërende overheid voor de inrichtende macht en dit voor de werkingskosten (met sleutelverdeling over de twee vzw s) en de verplaatsingskost van de gecertificeerde tolken. - Maatschappelijke Integratie (Fedasil), als subsidiërende overheid voor de organisatie van een aanbod (telefoon)tolken en schriftelijk vertalen in kader van de opvang van asielzoekers (personeels- en werkingskosten via sleutelverdeling). - Actiris, als subsidiërende overheid voor 1 VTE GECO (match/boekhouding). De gebruikersorganisaties betaalden in 2013 aangepaste forfaitaire bijdragen voor de sociaal (telefoon)tolk- en vertaalprestaties in 2013. Deze bijdragen zijn noodzakelijk (onvoldoende) om elke tolk/vertaler te vergoeden volgens hun statuut (vrijwilliger of zelfstandige). Vanuit de eigen exploitatie en uitzonderlijke bijkomende VGC-middelen 2013 konden gecertificeerde tolken billijk vergoed worden aan 45 /u met een vervoerskost van 0,34 /km. 10
Verder moesten eigen exploitatie-inkomsten ook de kosten dragen voor de verdere ontwikkeling op maat van het registratiesysteem en het vergoeden van de revisie van schriftelijke vertalingen. Bruxelles Accueil asbl werd in 2013 financieel ondersteund door de volgende subsidiërende instanties: - Intégration sociale (Fedasil), als subsidiërende overheid voor de organisatie van een aanbod (telefoon)tolken en schriftelijk vertalen in kader van de opvang van asielzoekers (personeels- en werkingskosten via sleutelverdeling). - COCOF (Cohésion sociale), als subsidiërende overheid voor de organisatie van de eerstelijnspermanentie voor nieuwkomers in Brussel. Ook hier dragen de gebruikersorganisaties forfaitair bij voor de (telefoon)tolk- en vertaalprestaties en dienen exploitatie inkomsten voor het vergoeden van de tolken/vertalers, ontwikkelen op maat van het registratiesysteem, ontwikkeling van de website, vergoeden van revisie van schriftelijke vertalingen. Beide vzw s moeten een eigen reserve blijven opbouwen om maandenlang de periodes waarin toegezegde subsidies nog niet worden uitgekeerd te kunnen overbruggen. Het werkjaar 2013 werd extra moeilijk ingezet doordat Fedasil zijn subsidie 2013 voor beide vzw s halveerde. Hierdoor werden beide vzw s meer marktafhankelijk voor het bekostigen van de eigen werking/personeel, met de nodige risico s en druk als gevolg. 3.5. Een netwerk van sociaal tolken en vertalers Sinds de jaren 80 werd een netwerk van tolken/vertalers opgebouwd, hoofdzakelijk met een vrijwilligersstatuut. Dit uitgebreid en meertalig netwerk van ongeveer 650 personen voor een 120tal talen, wordt beheerd door beide vzw s samen en kan in principe in heel België ingezet worden. De laatste jaren wordt dit netwerk tolken/vertalers een netwerk met meer gemengde statuten: vrijwilliger, zelfstandige, zelfstandige in bijberoep, Smart, PWA en met een internationaal karakter, wat voor bijkomende administratieve activiteiten zorgt (onkostennota s, facturatie, registratie, etc.). 11
De laatste 2 jaar werd de inzet van Nederlandstalige gecertificeerde sociaal tolken van het Vlaams register in Brussel door Brussel Onthaal vzw sterk ondersteund en wel teneinde de doelstelling van een kwalitatief aanbod zoveel mogelijk te realiseren. Het samenspel van kwaliteit en behoeftedekking maakt deel uit van een geïntegreerd aanbod van gecertificeerde en niet gecertificeerde tolken/vertalers in Brussel en aanvullend in België. De tolk/vertaler die deel wenst uit te maken het netwerk van BO/BA tekent een samenwerkingsovereenkomst met een deontologische code om een duidelijk werkkader te scheppen. 12
4. Sociaal tolken en vertalen in een meertalig Brussels Hoofdstedelijk Gewest 4.1. Wat is sociaal tolken en vertalen? Definitie STV: Een gemeenschappelijke ( Nederlandstalige en Franstalige) definitie van sociaal tolken en vertalen werd ontwikkeld binnen de werking van vzw Fosovet- Cofetis asbl (2004-2011): Onder sociaal tolk- en vertaalhulp wordt verstaan het volledig omzetten van mondelinge of schriftelijke boodschappen van bron- naar doeltaal op neutrale en getrouwe wijze in een sociale context, in het bijzonder de welzijns- en gezondheidssector, onderwijs, tewerkstelling en sociale huisvesting, opvang, onthaal en begeleiding van asielzoekers en openbare dienstverlening van de overheden in het kader van hun maatschappelijke opdrachten naar de inwoners toe. (zie www.fosovet.be) De Vlaamse sector sociaal tolken en vertalen hanteert op het ogenblik de volgende definitie: Mondelinge en schriftelijke boodschappen getrouw en volledig overbrengen in een sociale context: de welzijns- en gezondheidssector, openbare dienstverlening, onderwijs, werkgelegenheid, inburgering, opvang van asielzoekers,» (zie www.sociaaltolkenenvertalen.be). Definitie van een STV-dienst: Een sociaal tolk- en vertaaldienst is de beheerder van een proces dat tot doel heeft: het overbrengen van mondelinge of schriftelijke boodschappen van een bron- naar een doeltaal op volledige, getrouwe en neutrale wijze en dit in opdracht van een voorziening, teneinde het voor de sociale en openbare dienst- en hulpverlening mogelijk te maken om hun reguliere werking open te stellen voor iedereen. Het proces behelst vier deelaspecten: (1) de verstrekking van kwalitatieve sociaal tolk- en vertaalhulp; (2) de matching-functie; (3) de afname van tolk- en vertaalhulp; (4) de kwaliteitswerking met de afnemer van tolk- en vertaalhulp. 13
Voor welke hulpverleners (sectoren) werken de STVdiensten? 1- Openbare dienstverlening (OCMW, stedelijke dienst, ); 2- Tewerkstelling (VDAB, RVA, ); 3- Gezondheidszorg (ziekenhuis, revalidatiecentrum, huisarts, ); 4- Geestelijke gezondheidszorg (Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, psychiatrisch ziekenhuis, 5- Onderwijs (school, CLB, ); 6- Gezin en maatschappelijk welzijn (CAW, Kind & Gezin, bijzondere jeugdbijstand, samenlevingsopbouw, ); 7- Sociale huisvesting (sociaal verhuurkantoor, sociale huisvestingsmaatschappij, ); 8- Onthaal, integratie & inburgering (onthaalbureau, integratiedienst, ); 9- Opvang asielzoekers (asielcentrum Fedasil, asielcentrum Rode Kruis, ); 10- Juridische sector (strafinstelling, justitiehuis, ); 11- Preventie en veiligheid (politie, ); 12- Sociaal-culturele sector (zelforganisatie, volksontwikkeling, ). Telefoontolken versus tolken ter plaatse: Telefoontolken is zeer geschikt voor korte gesprekken die emotioneel niet al te beladen zijn en waar geen (geschreven) documenten aan te pas komen. Maar het ontbreken van de non-verbale communicatie kan het vlot verloop van het gesprek bemoeilijken: de tolk heeft immers geen visueel contact met de sprekers. Een pluspunt echter is dat telefoontolken heel snel georganiseerd kan worden en een stuk anoniemer is. Tolken ter plaatse wordt aanbevolen wanneer langere of heel emotionele gesprekken getolkt moeten worden. Deze vorm van tolken geniet ook de voorkeur wanneer non-verbale communicatie erg belangrijk is, wanneer er documenten gebruikt worden en wanneer er voor meer dan twee personen gelijktijdig getolkt wordt. Sociaal tolken versus interculturele bemiddeling: Sociaal vertalen en tolken en interculturele bemiddeling zijn twee verschillende, maar aanvullende instrumenten in het overbruggen van taalproblemen tussen de hulpverlener en de anderstalige gesprekspartner. Voor de hulpverlener is het belangrijk dat hij/zij het verschil in de 14
instrumenten kent en weet welk instrument het best wordt ingezet in kader van zijn/haar hulpverlening. Een sociaal tolk heeft als missie om mondelinge boodschappen volledig en getrouw van de ene naar de andere taal om te zetten en dat in de context van sociale en openbare hulp- en dienstverlening. De sociaal tolk wordt ingezet wanneer men wegens taalproblemen niet met elkaar kan communiceren. De sociaal tolk voegt geen informatie toe of laat geen informatie weg en streeft ernaar de communicatie tussen de gesprekspartners zo rechtstreeks mogelijk te laten verlopen. De sociaal tolk is in verschillende sectoren actief. Een sociaal vertaler vertaalt schriftelijke boodschappen getrouw en volledig van de ene taal naar de andere taal. Het intercultureel bemiddelen wordt gebruikt voor een geheel van activiteiten die tot doel hebben de gevolgen van de taalbarrière, sociaal-culturele verschillen en spanningen tussen etnische groepen onderling (inclusief de autochtone meerderheid) voor de hulpverlening zo veel mogelijk op te lossen. De uiteindelijke doelstelling van intercultureel bemiddelen is het creëren van een zorgaanbod dat qua toegankelijkheid en kwaliteit (outcome, patiëntentevredenheid, respect voor de rechten van de patiënt, enz.) voor allochtone en autochtone patiënten evenwaardig is. Om die doelstelling te bereiken voeren intercultureel bemiddelaars in de welzijns- en gezondheidszorg de volgende taken uit: - Tolken; - Het duiden van sociaal-culturele verschillen en hun impact op de hulpverlening; - Het aanbieden van hulp en ondersteuning aan de anderstalige cliënt; - Het signaleren van knelpunten bij de hulpverlening aan individuele of groepen cliënten; - Overleg plegen met zorgverstrekkers om vastgestelde problemen op te lossen; - Ondersteuning bieden bij het oplossen van conflicten; - Voorlichting aan de cliënten geven; - Racisme of discriminatie melden wanneer ze daarmee geconfronteerd worden. 15
4.2. Wat is sociaal tolken en vertalen in tweetalig Brussel? In het meertalig Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er verschillende aanbodverstrekkers van sociaal tolken/vertalen en interculturele bemiddeling aanwezig: Brussel Onthaal vzw: tweedelijnsaanbod van tolken ter plaatse en schriftelijk vertalen voor Nederlandstalige en tweetalige organisaties en een aanvullend aanbod telefoontolken en schriftelijk vertalen voor Vlaanderen. Bruxelles Accueil asbl: tweedelijnsaanbod van telefoontolken en schriftelijk vertalen in kader van de opvang van asielzoekers voor Franstalige organisaties, een aanvullend aanbod tolken ter plaatse en een eerstelijnspermanentie nieuwkomers. Ba-bel, Vlaamse Tolkentelefoon vzw: tweedelijnsaanbod telefoontolken en opstart webcamtolken voor Vlaanderen en Nederlandstalig Brussel. Setis Bxl: tweedelijnsaanbod tolken ter plaatse, telefoontolken, schriftelijk vertalen en tolkpermanenties voor Franstalige en tweetalige organisaties. FOYER vzw (ICB): eerstelijns- en tweedelijnsaanbod ICB voor Nederlandstalige en tweetalige organisaties en anderstaligen (Welzijn en Gezondheidszorg). FOD Volksgezondheid ( Cel ICB in de ziekenhuizen) : tweedelijnsaanbod ICB in de ziekenhuizen, ook webcambemiddeling. OTA (ICB): aanbod ICB binnen Integrale Jeugdzorg. Een Brussels Platform STV en ICB is sinds 2005 een poging om alle betrokken partners in het BHG samen te brengen in overleg, afstemming en uitwisseling. Zonder een permanente logistieke ondersteuning (secretariaat) is het moeilijk om dit platform te blijven handhaven. Bij de VGC werd in 2013 de vraag naar deze logistieke ondersteuning voor de toekomst gesteld. De mogelijkheid hiervan wordt nog onderzocht. Verder hebben verschillende Brusselse organisaties in hun personeelsbestand ook nog brugfuncties om de communicatie naar anderstaligen te ondersteunen bv ICB ers in de centra GGZ, gezinsondersteuners bij Kind en Gezin, bemiddelaars op de scholen, Uit bovenstaande blijkt duidelijk dat het meertalig BHG geen gemakkelijk werkgebied is en dat de polarisering van Nederlands/Frans al lang niet meer domineert, maar dat flexibele meertaligheid de dagelijkse realiteit is geworden, zoals onder andere onderstaand getuigenis dit kan beamen. Op de werkvloer spreek ik Nederlands, op straat vaak Frans. Thuis is het Nederlands en Italiaans, door elkaar. Met vrienden: Italiaans, Engels naargelang het gezelschap en de omstandigheden 16
5. Brussel Onthaal vzw en Bruxelles Accueil anno 2013 5.1. Registreren in 2013 Het afgestemde Vlaams registratiesysteem, op maat van BO/BA aangepast, werd in 2012 offline (= met eigen server, dus niet op de server van de COC/KMI) in gebruik genomen. Voorheen werd er geregistreerd in een op maat geprogrammeerd systeem dat vooral eerstelijnsgericht gericht was. Het huidige systeem vraagt permanent verdere ontwikkeling en bijsturing. Via een centraal beheer van de registratiesystemen door DUSC (Koen De Smet) kan elke sociaal tolk- en vertaaldienst uniforme standaardrapporten afleveren voor de bevoegde overheden. BO/BA kunnen uit de data ook telkens eigen statistieken halen voor eigen gebruik of op vraag van gebruikers. De facturatie is aan het registratiesysteem gekoppeld en zorgt voor een gemakkelijke output van deze facturen. Het registratiesysteem staat ook toe om gegevens/bijkomende informatie van gebruikers en tolken/vertalers te beheren. Regelmatig houden centrale updates het register van gecertificeerde tolken/vertalers à jour. De stand van zaken van wie waar in het opleidingstraject COC zit is tevens mee op te volgen in het systeem. In 2014 zal de online applicatie voor het aanvragen van een tolk ter plaatse in Brussel in het registratiesysteem geïntegreerd worden. 5.2. Algemene statistische cijfers 2013 In 2013 kregen BO/BA samen 11.609 aanvragen (tegenover 12.207 aanvragen in 2012) voor sociaal (telefoon)tolken en schriftelijk vertalen (met eerstelijnswerking voor nieuwkomers erbij) te verwerken, waarvan er 10.479 of 90,27 % (tegenover 89,09% in 2012) werden uitgevoerd. Zie tabel 1 hiernaast. De doorverwijzing beslaat slechts 0,26 % en betreft voornamelijk aanvragen voor een schriftelijke vertaling die naar de betrokken regio werden doorverwezen. Niet uitgevoerde opdrachten, nl. 9,47% of 1.100 opdrachten konden niet uitgevoerd worden wegens geen tolk/taal beschikbaar of wegens annulatie door de gebruiker/tolk/vertaler. Het tolken ter plaatse neemt 47,69% van de dienstverlening in beslag terwijl het telefoontolken 50,93% beslaat. De eerstelijnspermanentie neemt 3,18% in en het schriftelijk vertalen 3,70% (waarvan 0,42% revisieopdrachten). 17
Permanentie nieuwkomers Tolken ter plaatse Telefoontolken Vertaling van documenten Revisie Totaal % In onderstaande tabel 2 zien we de evolutie van de uitgevoerde opdrachten (telefoon)tolken en vertalen over de 10 laatste werkjaren, nl. van 2003 tot en met 2013. Het tolken ter plaatse, een kernopdracht van BO als Brusselse tolkendienst, blijft in de lift zitten. Het telefoontolken kende zijn pieken in 2009 en 2010 en vermindert sindsdien van jaar op jaar. Een verstrengd asielbeleid, minder grote instroom en gepromote terugkeer spelen hier zeker een rol in. Ook het schriftelijk vertalen daalt verder van jaar op jaar. De eerstelijnspermanentie nieuwkomers kreeg wel weer een nieuw elan in 2013 doordat de toegankelijkheid (meer dagen en uren) van de permanentie verruimd werd en een nieuwe promotiefolder werd opgemaakt en ruim verspreid in Brussel. Tabel 1 Aanvragen sociaal (telefoon)tolken en vertalen 2013 BO/BA Uitgevoerd door het Sociaal Vertaalbureau 369 5.079 4.728 254 49 10.479 90,27% Doorverwijzing - - 2 28-30 0,26% Niet uitgevoerd - 828 173 99-1.100 9,47% Totaal 369 5.907 4.903 381 49 11.609 100 % Tabel 2 - Overzicht van de uitgevoerde opdrachten sociaal tolken en vertalen 2003 2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TP 137 261 841 1.797 2.065 1.723 3.032 3.337 4.386 4.612 5.079 TT 1.106 1.230 1.924 2.399 3.140 4.388 6.189 6.621 7.294 5.606 4.728 SV 665 833 979 968 1.069 1.000 872 686 573 482 303* Perm. 187 120 111 91 45 20 17 46 88 176 369 Totaal 2.095 2.444 3.855 5.255 6.319 7.131 10.110 10.690 12.431 10.876 10.479 * 303 = 254 vertalingen + 49 revisie 18
In tabel 3 krijgen we een overzicht van de sociaal tolk- en vertaalactiviteiten per overheidsbevoegdheid van de gebruikersorganisatie. Deze overheidsbevoegdheden worden in de registratie als volgt geïdentificeerd: - Brussel Onthaal vzw: Brussel Federaal NL Vlaanderen - Bruxelles Accueil asbl: Bruxelles Federaal FR Wallonië Verschillende overheidsniveaus kunnen vaak op eenzelfde territorium samenvallen: bv de organisatie Fedasil Klein Kasteeltje zal als overheidsniveau Federaal NL meekrijgen, maar bevindt zich in het tweetalig BHG en zal op BO beroep doen voor het tolken ter plaatse. Een ander vb is: Fedasil Bovigny met het overheidsniveau Federaal FR dat een BA een tolk ter plaatse in Brussel vraagt. Kortom de sociaal tolk- en vertaalactiviteiten van BO/BA vinden hoofzakelijk in het tweetalig BHG plaats, als scharnier tussen Vlaanderen en Wallonië. 19
DOORVERWIJZING NIET UITGEVOERD SVB-BO uitgevoerd Tabel 3 overzicht van aanvragen en prestaties 2013 BO/BA per overheidsniveau Overheidsniveau EERSTELIJNS TOLKEN TER PLAATSE TELEFOON- TOLKEN SCHRIFTELIJK VERTALEN REVISIE TOTAAL - Brussel.100 114 147 3.818 108 84 - Bruxelles 311 119 75 163 59 19 - Federaal (NL) 188 1.915 63 912 2.356 16 - Federaal (FR) 33 1.569 129 38 1.306 35 - Vlaanderen 61 495 218 108 710 15 - Wallonië 24 172 34 40 189 12 20 Individu 6 4 369 334 73 30 12-2 5 - - 4.040 253 3.284 1.381 838 241 73 20 1.723 4.388 369 1.000 5.079 4.728 254 49 10.479 TOTAAL Brussel 630 6 25 661 Bruxelles 38 5 14 48-282 14 9 Federaal (NL) 109 45 7 161-91 9 1 Federaal (FR) 7 41 16 63-15 120 9 Vlaanderen 30 70 11 111-52 145 6 Wallonië 14 6 2 22-48 110 5 Individu 24 24-12 16 4 TOTAAL 828 173 99 1.100 - - - 8-500 414 42 Brussel - - - - - Bruxelles 2 5 - - - - - Federaal (NL) 3 - - 16 16 - Federaal (FR) 2 1 - - 2 2 - Vlaanderen 1 1 1-2 5 7 1 Wallonië 1 1 10 - - 3 3 - Individu 2 1 - - 2 2-3 1 75-2 28 30 TOTAAL 1 9 5 96 TOTAAL GENERAAL 5.907 4.903 381 49 11.609 BO/BA zijn met het aanbod sociaal tolken en vertalen actief in verschillende sectoren van de nonprofit, zoals onderstaande tabellen 4 en 5 dit aantonen. Brussel Onthaal vzw voerde in 2013 4.838 tolkprestaties ter plaatse (6.230,39 tolkuren) uit tgo 4.490 tolkprestaties (5.728,47 tolkuren) in 2012. Dit is een kleine 8 % meer dan in 2012. De sectoren geestelijke gezondheidszorg, Gezin en maatschappelijk welzijn en opvang asielzoekers zijn de toppers. Ook waren er 138 aanvragen voor het tolken ter plaatse vanuit Vlaanderen (tgo 66 20
aanvragen in 2012), vaak voor een prestatie in Brussel, zelden voor een prestatie in Vlaanderen. Hiervan werden 108 prestaties uitgevoerd. Er werden 3.174 telefoontolkprestaties (1.057,97 tolkuren) uitgevoerd tgo 3.038 (1.011 tolkuren) in 2012. Dit betekent ongeveer 4,5 % meer dan in 2012. Het telefoontolken is vooral gevraagd binnen de sector opvang asielzoekers. Het aanvullende aanbod telefoontolken op Ba-bel, Vlaamse Tolkentelefoon bedroeg in 2013 782 oproepen tgo. 879 in 2012. Dit is een daling van 12,8%. Verder werden 150 dossiers schriftelijk vertalen (615 blz.) uitgevoerd tgo 242 vertaaldossiers (966 blz.) in 2012. Binnen de 150 uitgevoerde opdrachten waren er 35 revisieopdrachten. Hier kennen we een daling van 36 % tgo 2012. De vertaalprestaties zijn meer verspreid over de verschillende sectoren. Tabel 4 - Sociaal vertaal- en tolkprestaties Brussel Onthaal 2013 per sector Sector tolken ter plaatse tolkuren telefoontolken tolkuren schriftelijk vertalen 1. Openbare dienstverlening 10 13,5 328 109,33 16 65 2. Gezondheid 844 950,44 36 12 15 33 3. Geestelijke gezondheidszorg 1.297 1.523,34 7 2,33 3 11 4. Gezin en maatschappelijk welzijn 1.135 1.497,79 66 22 17 67 5. Tewerkstelling 1 1 2 0,66 5 44 6. Sociale huisvesting - - - - 7 17 7. Onderwijs 92 120,5 8 2,66 6 11 8. Onthaal, integratie / 422 600,57 83 27,66 13 18 inburgering 9. Opvang asielzoekers 1.026 1.502,76 2.569 856,33 27 230 10. Juridische sector 6 12,8 66 22 4 14 11. Preventie en veiligheid - - 3 1 - - 12. Sociaal-culturele sector 1 2,58 - - 4 40 13. Andere - - 6 2 33 65 Totaal 4.838 6.230,39 3.174 1.057,97 150 615 blzn Bruxelles Accueil asbl voerde in 2013 241 tolkprestaties ter plaatse (271,04 tolkuren) uit tgo 122 tolkprestaties (151,21 tolkuren) in 2012. Dit is 97,5 % meer dan in 2012. Ook hier is de sector opvang asielzoekers de topper. Deze prestaties zijn uitgevoerd aanvullend op de werking van Setis Bxl et Setis Wallon. 21
Er werden 1.554 telefoontolkprestaties (518 tolkuren) uitgevoerd tgo 2.569 (855,1 tolkuren) in 2012. Dit betekent een daling van 39,5 % minder dan in 2012. Het telefoontolken blijft vooral binnen de sector opvang asielzoekers actief. Bij het schriftelijk vertalen werden 80 vertaaldossiers (405 blz.) uitgevoerd tgo 167 vertaaldossiers (581 blz.) in 2012. Dit betekent een daling van 30 % minder aanvragen dan in 2012. Binnen de 80 uitgevoerde vertaalopdrachten waren er 14 revisieopdrachten. Het schriftelijk vertalen concentreert zich vooral op de sector opvang asielzoekers en verder erg diverse organisaties, die niet direct in een sector konden geplaatst worden. Tabel 5 - Sociaal vertaal- en tolkprestaties BA 2013 per sector secteur interprétariat par déplacement heures interprétariat par téléphone heures traduction pages 1. services publics 4 3,92 102 34 1 1 2.santé 9 12 31 10,33 4 19 3. Santé mentale 33 33,66 10 3,33 4. Famille et bien être 22 27,38 5 1,66 5. Emploi 2 2 - - 3 82 6. logement social - - - - 7. Enseignement 11 18,58 - - 1 1 8. accueil/intégration 1 1,83 - - 9. accueil demandeurs d'asile 70 76,16 1.354 451,33 49 124 10. Juridique 11 16,75 52 17,33 3 40 11. Preventie en veiligheid - - - - 12. secteur socio-culturel - - - - 1 2 13. Autres 77 63,02 - - 8 136 Total 241 271,04 1.554 518 80 405 BO/BA blijven ook in 2013 nog duidelijk inzetten op de sector opvang asielzoekers, ondanks een verstrengd asielbeleid en het halveren van de subsidie Fedasil voor BO/BA 2013. 5.3. Aanbod tolken ter plaatse In 2013 werden voor BO/BA 5.907 aanvragen tolken ter plaatse geregistreerd tgo 5.536 in 2012, 5.288 in 2011 en 4.358 in 2010. In tabel 6 is het overzicht terug te vinden. 22
Tabel 6 - Aanvragen tolken ter plaatse 2013 BO/BA Uitgevoerd Niet uitgevoerd doorverwezen totaal Brussel 3.818 64,64 630 10,66% - 4.448 75,30% Bruxelles 163 2,76 38 0,64% - 201 3,40% Fed NL 912 15,44 109 1,85% - 1.021 17,28% Fed FR 38 0,64 7 0,12% - 45 0,76% Vlaanderen 108 1,83 30 0,51% - 138 2,34% Wallonië 40 0,68 14 0,24% - 54 0,92% Totaal 5.079 85,98% 828 14,02% - 5.907 100% Er werden 5.079 prestaties (6.501,43 tolkuren) uitgevoerd of 85,98 % van de aanvragen. Het tolken ter plaatse is vooral een kernopdracht van BO, als Brusselse sociaal tolk- en vertaaldienst. BA treedt aanvullend op voor de werkingen van de Setis. Nederlandstalige en tweetalige organisaties in het BHG worden dus naar BO toegeleid, als Nederlandstalige referentie voor het sociaal tolken en vertalen in tweetalig Brussel. De Setis Bxl is dan eerder de Franstalige referentie in Brussel. BA heeft in 2013 het aanvullende aanbod op de Setis Bxl (en zelfs de Setis Wallon) verruimd: wanneer taal/tolk niet beschikbaar waren bij de Setis, kon de vraag bij BA gesteld worden. In onderstaande tabel 7 krijgen we een geografisch overzicht van de uitgevoerde tolkprestaties ter plaatse. Brussel blijft het prioritair werkgebied. Aanvragen van buiten Brussel vinden overwegend ook in tweetalig Brussel plaats. Tabel 7 - Uitgevoerde opdrachten tolken ter plaatse 2013 per provincie/bhg 2013 2012 Brussel 4.723 4.440 Bruxelles 172 74 Luik 8 25 Vlaams - Brabant 7 26 Namen 18 7 Antwerpen 14 9 Luxemburg 3 13 Waals - Brabant 98 1 Henegouwen 29 2 Oost - Vlaanderen 1 12 West - Vlaanderen 6 2 Limburg - 1 TOTAAL 5.079 4.612 23
In tabel 8 krijgen we een overzicht van de 20 grootste gebruikers van het tolken ter plaatse in 2013 (= 85 % van alle prestaties) en een vergelijking met de vorige werkjaren. In de bijlagen is de volledige lijst van gebruikers tolken ter plaatse terug te vinden. Het stijgende of dalende aantal prestaties bij een gebruiker is afhankelijk van meerdere factoren zoals o.a. minder financiële middelen bij de gebruikers; minder of meer anderstalige klanten; een gedifferentieerder aanbod van taalondersteuning (contacttaal, pictogrammen, klare taal, visueel materiaal, ) etc. Tabel 8 De 20 grootste gebruikers van het tolken ter plaatse in 2013 Gebruiker 2010 2011 2012 2013 PAG-ASA 447 378 629 884 EXIL 486 808 848 661 FEDASIL Klein Kasteeltje 169 324 362 619 SOLENTRA 531 644 444 460 Brugmannziekenhuis - Houba 131 308 399 423 BON vzw 215 247 346 410 FEDASIL Neder-over-heembeek 224 212 206 138 Caritas International-Opvang- Vluchtelingenwerk 211 279 204 76 CGGZ De Vest vzw 51 134 154 72 UMC Sint Pieter- Campus HALLEPOORT 25 121 152 72 OTA Vlaams Brabant-Brussel 77 97 79 64 Ziekenhuis van Elsene 71 57 58 64 Dokters van de wereld - Brussel 18 25 42 62 Brugmannziekenhuis Paul brien 2 15 41 59 BCHV 9 43 37 53 UZ VUB Jette 21 36 26 48 Medisch Sociaal Opvangcentrum BRUSSEL 4 7 23 47 CLB VGC Sint Agatha Berchem 11 21 20 39 SAJ BRUXELLES 4 3 19 36 Vertrouwenscentrum kindermishandeling 17 37 19 33 Totaal 2.804 3.890 4.108 4.320 In volgende tabel 9 vinden we de tien meest geleverde taalcombinaties voor het tolken ter plaatse terug. Zij vormen samen bijna 69 % van alle geleverde talen. De top drie van de meest gevraagde talen: Albanees, Arabisch en Russisch zijn de talen die vorig jaar ook in de top drie stonden, maar dan in een andere volgorde. De talen uit Afghanistan (Dari/Farsi/Pasjtoe) blijven belangrijk. Verder zet de trend van meer prestaties vreemde taal/frans (2.315 in 2013 tgo 2.218 in 2012) dan vreemde taal/nederlands (1.158 in 2013 tgo 832 in 2012) zich verder, vaak op vraag van de hulpverlener zelf. De inzet van Nederlandstalige gecertificeerde sociaal tolken in Brussel haalt 24
deze laatste cijfers wel omhoog. De volledige lijst van geleverde taalcombinaties is in de bijlagen terug te vinden. Tabel 9 De 10 meest geleverde taalcombinaties tolken ter plaatse in 2013 Brontaal Engels Frans Nederlands totaal % Albanees - 391 288 679 13,37 Arabisch Magrebijns - 467 104 571 11,22 Russisch 2 428 132 562 11,04 Arabisch - Modern Standaard - 211 85 296 5,82 Dari 1 173 115 289 5,68 Roemeens - 146 125 271 5,32 Turks - 140 86 226 4,44 Pasjtoe 23 74 122 219 4,30 Farsi - 159 39 198 3,89 Armeens - 126 62 188 3,69 totaal 26 2.315 1.158 3.499 68,89% Inzet van gecertificeerde Nederlandstalige sociaal tolken in het BHG. Voor het uitvoeren van de tolkprestaties ter plaatse BO/BA, werd vooral beroep gedaan op het ruime meertalige netwerk van tolken, hoofdzakelijk in het vrijwilligersstatuut, om zo een maximale behoeftedekking te kunnen invullen. BO bleef in 2013 de inzet van gecertificeerde tolken van het Vlaams register in Brussel opvoeren. Deze gecertificeerde tolken kregen een vergoeding van 45 /u en 22,5 /begonnen halfuur en 0,34 /km vergoeding. De gebruikersorganisatie betaalde een forfait van 20 /u, de rest werd bijgepast met eigen inkomsten vanuit de algemene werking van Brussel Onthaal vzw of via het project VGC (budget van 10.000 voor de periode 11/2012 31/12/2013 voor de specifieke sectoren eerstelijnsgezondheidszorg, bijzondere jeugdzorg en onderwijs met CLB). Zo kon in 2013 met eigen middelen van Brussel Onthaal vzw 532 tolkprestaties ter plaatse doorgaan met gecertificeerde sociaal tolken (goed voor 824 gefactureerde tolkuren met een totaalkost van 52.542,08 : 27.922,08 voor Brussel Onthaal, vanuit VGC was er een bijdrage van 6.000 voor de vervoerskosten van deze tolken, de rest werd door de gebruikers zelf bijgedragen). 25
Het VGC-project (nov 2012 - december 2013) kon naast bovenstaande tolkprestaties nog eens 201 tolkprestaties door gecertificeerde tolken laten uitvoeren (goed voor 300 gefactureerde tolkuren voor een totaalkost van 11.030, na aftrek van de gebruikersbijdrage). In de beginperiode van het project werd een behoefteanalyse uitgevoerd bij de betrokken sectoren. Bij het afsluiten van dit project (december 2013) werd er ook een evaluatie van deze inzet van gecertificeerde tolken opgevraagd bij de gebruikers. De bijdrage van de gecertificeerde tolken op het totaal aantal uitgevoerde tolkprestaties ter plaatse BO in 2013 is 14,82%. De kost (tolkuurprijs en vervoerskosten van de tolken) hiervan werd grotendeels door Brussel Onthaal vzw zelf gedragen. In 2014 valt de Fedasil subsidie volledig weg voor Brussel Onthaal (en Bruxelles Accueil) en zal het nog moeilijker worden om eenzelfde investering te blijven doen. Er wordt verder nagedacht over een gedifferentieerde tarifering voor 2014 waarbij de gebruikers de inzet van de gecertificeerde tolk zelf zullen betalen. Maar uit de behoefteanalyse en de evaluatie blijkt al dat heel wat organisaties niet over de nodige financiële middelen beschikken om deze tolkkost te betalen en dat men de subsidiërende overheid/overheden aanduidt als verantwoordelijke voor het betalen van de tolkkosten. Dit gegeven kadert ook in ons Vlaams sectordossier waar wij de gebruikersoverheden aanduiden als verantwoordelijk voor de financiering van de tolkuurprijs en de vertaalregelprijs. De inzet van gecertificeerde tolken in Brussel kon grotendeels in 2013 maar bekostigd worden door eigen inkomsten van sociaal (telefoon)tolk- en vertaalprestaties, uitgevoerd door het ruime vrijwilligersnetwerk van Brussel Onthaal vzw - Bruxelles Accueil asbl. Dit lijkt bijna een pervers gegeven: enkel door de meertalige vrijwilligersinzet kon de inzet van gecertificeerde sociaal tolken mogelijk gemaakt worden in Brussel. Verder konden we voor het telefoontolken in 2013 ook beroep doen op verschillende gecertificeerde sociaal tolken die voor een kleine vergoeding bereid waren te tolken. Bovenstaande feiten pleiten vooral voor een geïntegreerde inzet van gecertificeerde en niet gecertificeerde tolken/vertalers om maximale effectiviteit (kwalitatief en behoeftedekkend) te behalen in tweetalig Brussel. 26
5.4. Aanbod schriftelijk vertalen Zowel BO als BA organiseert actief een aanbod schriftelijk vertalen, hoofdzakelijk voor het tweetalig BHG en aanvullend voor Vlaanderen en Wallonië. In onderstaande tabel 10 zien we dat er in 2013 381 aanvragen schriftelijk vertalen en 49 revisievragen werden geregistreerd tgov. 582 in 2012. Van de aanvragen kon er 70,47 % uitgevoerd worden. De doorverwijzing gebeurde naar de andere regionale vertaaldiensten in Vlaanderen of naar de commerciële markt voor de beëdigde vertalingen. BO/ BA zullen enkel informatieve documenten laten vertalen. De vragen naar beëdigde vertalingen worden naar de commerciële markt doorverwezen. Opdrachten die niet uitgevoerd werden, hadden meestal betrekking op een aanvraag in een niet beschikbare taalcombinatie of vertaalopdrachten, die niet kaderden binnen onze doelstellingen. De aanvragen voor schriftelijke vertalingen blijven verder een dalende trend vertonen. De sociaal tolk- en vertaaldiensten in West-Vlaanderen en Limburg bieden in 2013 nu ook het sociaal vertalen aan. Mogelijks is de verhoogde prijssetting in 2013 ook een mede bepalende factor hiervoor geweest. Tabel 10 - Aanvragen schriftelijk vertalen en revisie 2013 BO/BA Uitgevoerd Niet uitgevoerd doorverwezen totaal Brussel 114 26,51% 25 5,81% - 139 32,33% Bruxelles 31 7,21% 14 3,26% - 45 10,46% Fed NL 16 3,72% 7 1,63% 16 39 9,07% Fed FR 37 8,60% 16 3,72% 2 55 12,79% Vlaanderen 20 4,65% 11 2,56% 5 36 8,37% Wallonië 12 2,79% 26 6,05% 5 116 26,98% Individu 73 19,98% - - 73 16,98% Totaal 303 70,47% 99 23,02% 28 6,51% 430 100% Het aanvullende aanbod schriftelijk vertalen voor Vlaanderen door BO daalt beduidend, nl. van 101 aanvragen in 2012 naar 36 aanvragen in 2013. BA kreeg meer vertaalaanvragen binnen, nl voor Bruxelles van 26 in 2012 naar 45 in 2013 en voor Wallonië 32 in 2012 naar 116 in 2013. De vertaalaanvragen van individuen op de eerstelijnspermanentie daalden van 126 in 2012 naar 73 in 2013. Voor deze doelgroep worden vertalers ingezet die geen vergoeding ontvangen. We stelden vast dat weinig vertalers nog op dit soort gratuite activiteit willen ingaan, waardoor 27
verschillende vertaalaanvragen geweigerd werden en eventueel naar de commerciële markt werden doorverwezen. In tabel 11 vinden we een geografisch overzicht voor welke regio s de vertalingen werden uitgevoerd. De dalende trend zet zich in alle regio s door behalve voor Luik en Luxemburg. Voor deze laatste is BA een aanvullend aanbod op de Setis Wallon. Toch blijven de vertalingen geconcentreerd op het tweetalig BHG en daalt het aanvullende aanbod schriftelijk vertalen voor Vlaanderen. Tabel 11 - Uitgevoerde opdrachten schriftelijk vertalen 2013 per provincie/ BHG Schriftelijk vertalen 2013 2012 Brussel 127 157 Antwerpen 12 16 Bruxelles 49 70 West - Vlaanderen - 6 Henegouwen 4 12 Namen 11 29 Limburg 7 44 Oost - Vlaanderen 3 3 Luxemburg 5 1 Vlaams - Brabant 1 16 Waals Brabant - 1 Luik 11 3 individuen 73 124 Totaal 303 482 In de volgende tabel 12 vinden we de 20 grootste gebruikers van het schriftelijk vertalen terug. Behalve de dalende trend in de aanvragen, is het moeilijk om vergelijkingen te maken over de jaren heen. Er is een erg wisselend gebruik van het aanbod schriftelijk vertalen. BO zelf liet ook vertalingen uitvoeren voor eigen intern gebruik (bv eigen website) of voor revisieopdrachten. Tabel 13 toont ons de meest uitgevoerde taalcombinaties bij het schriftelijk vertalen. Zoals ook al vorige jaren bleek, blijft het vertalen van het FR/NL een belangrijk vraag, nl 15,84 % van alle vertalingen. Ook de toptalen Albanees, Russisch en Arabisch vinden we hier terug. Meestal wordt er vertaald van de vreemde taal naar het NL/FR/GB en niet andersom. 28
Voor nieuwe vertalers werden er testvertalingen uitgevoerd met uitgebreide feedback. De revisieopdrachten werden uitgevoerd via de middelen van een eigen bestemd fonds en in de mate dat er revisoren beschikbaar waren. In bijlage kan u het gebruikte revisiemodel terugvinden. Tabel 12 - De 20 grootste gebruikers van het schriftelijk vertalen BO/BA 2013 Gebruiker 2013 2012 BRUSSEL ONTHAAL vzw 19 - WIJKGEZONDHEIDSCENTRUM DE BRUG LA PASSERELLE 11 2 BRUXELLES ACCUEIL ASBL 10 1 FEDASIL 10 31 FEDASIL KLEIN KASTEELTJE 10 22 KMS 7 1 FEDASILL Petit Château 7 13 ZORG ACTIE PLAN 7 - BELGISCH COMITE VOOR HULP AAN VLUCHTELINGEN 6 4 GEMEENSCHAPSCENTRUM NEKKERSDAL 6 2 BRC STADSBEROEPEN EN OPENBAAR AMBT 5 - CROIX ROUGE DE BELGIQUE Centre l'amblève 5 1 BON VZW 4 31 FEDASIL FLORENNES 4 11 FEDASIL VIRTON 4 1 GEMEENSCHAPSCENTRUM HEEMBEEK-MUTSAARD 4 - KIND & GEZIN SINT GILLIS 4 - VORMINGPLUS CITIZENNE 4 4 CAW LIMBURG vzw 3 31 Totaal 130 Tabel 13 - De meest geleverde taalcombinaties schriftelijk vertalen in 2013 Brontaal Engels Frans Nederlands totaal % Dari 1 6 7 14 4,62 % Pashtoe 1 11 3 15 4,95 % Russisch - 5 8 13 4,29 % Frans - - 48 48 15,84 % Klassiek Arabisch 1 7 13 21 6,93 % Albanees - 9 4 13 4,29% Engels - 8 15 23 7,59% Totaal 3 (0,99%) 45 (14,85%) 98 (32,34%) 147 48,51% 29
5.5. Aanbod telefoontolken Het telefoontolken is steeds een belangrijke activiteit van BO/BA geweest en dit vooral in het kader van de opvang van asielzoekers. Hiervoor werd het netwerk van de vele vrijwillige tolken voor een ruim aanbod talen ten volle ingezet. Door de halvering van de Fedasil-subsidie BO/BA in 2013, werden de tarieven aangepast en kregen de telefoontolken ook een kleine forfaitaire vergoeding in tegenstelling tot vorige werkjaren. BO/BA verwerkten in 2013 4.903 aanvragen voor telefoontolken tgo 5.913 in 2012 (zie tabel 14) en 7.761 in 2011. In 2013 kon 96,43 % van de aanvragen uitgevoerd worden tgo 94,53% in 2012. Niet uitgevoerde prestaties verwijzen naar een annulering of tolk/taal niet beschikbaar. De behoeftedekking bij het telefoontolken is vrij hoog dankzij het flexibele netwerk van de vele vrijwillige sociaal tolken. Toch merken we nu al 2 jaar op een rij dat de aanvragen voor telefoontolken dalen en dit vooral bij BA. Terwijl er in 2012 nog 2.231 aanvragen waren voor het niveau Fed FR, waren er deze 1.347 in 2013. Ook het niveau Wallonië daalt van 376 in 2012 naar 195 in 2013. De Setis Wallon startte in 2013 met een aanbod telefoontolken, mogelijks heeft dit een invloed gehad. Verder werden vooral asielzoekers met mogelijke contacttaal Frans naar de opvangcentra in Wallonië gestuurd. Het striktere asielbeleid en vrijwillige terugkeer van asielzoekers zal ook zijn invloed gehad hebben op de aanvragen voor een telefoontolk. Tabel 14 - aanvragen telefoontolken 2013 BO/BA Uitgevoerd Niet uitgevoerd doorverwezen totaal Brussel 108 6-114 Bruxelles 59 5-64 Fed NL 2.356 45-2.401 Fed FR 1.306 41-1.347 Vlaanderen 710 70 2 782 Wallonië 189 6-195 Totaal 4.728 (96,43%) 173 (3,53%) 2 (0,04%) 4.903 (100%) In tabel 15 krijgen we weer een geografisch overzicht voor welke regio s het telefoontolken werd uitgevoerd. De regio s Brussel en Bruxelles vormen samen 49,34 % van de uitgevoerde 30
opdrachten tgo 32,77 % in 2012. Verder zien we dat de prestaties voor de Waalse regio s dalen, waarschijnlijk onder invloed van het nieuwe aanbod van de Setis Wallon. Tabel 15 - Uitgevoerde opdrachten telefoontolken 2013 per provincie/bhg 2013 2012 Brussel 1.649 1.251 Bruxelles 684 586 Luxemburg 381 776 West - Vlaanderen 376 290 Vlaams - Brabant 365 387 Antwerpen 348 625 Luik 281 651 Limburg 251 216 Oost - Vlaanderen 180 269 Henegouwen 131 319 Namen 67 204 Waals Brabant 15 31 Totaal 4.728 5.605 Tabel 16 de 20 grootste gebruikers van het telefoontolken BO/BA 2013 Gebruiker 2010 2011 2012 2013 FEDASIL Klein Kasteeltje 617 1.074 1.165 1.445 FEDASIL Petit Château 943 758 443 510 FEDSAIL Virton 682 332 298 241 FEDASIL Kapellen 292 256 275 232 FEDASIL Stoumont 98 568 551 228 FEDASIL Poelkapelle 89 92 56 182 FEDASIL Steenokkerzeel 368 273 190 181 FEDASIL Bovigny 590 622 442 119 FEDASIL St Truiden 20 51 34 104 FEDASIL NOH 58 117 57 77 Rode Kruis opvangcentrum Alsemberg 83 75 46 70 Centre fermé de Vottem 301 154 85 50 OCMW GAVERE 53 104 60 50 Rode Kruis opvangcentrum Wingene 99 105 71 40 CPAS CHIMAY 8 39 42 34 FEDASIL Broechem 182 168 41 32 CARITAS INTERNATIONAL OPVANG - EIGEN MIDDELEN 11 15 38 31 FEDASIL Morlanwelz 118 92 113 30 JESUIT REFUGEE SERVICE BELGIUM 2 49 33 22 REPATRIËRINGCENTRUM 127 BIS STEENOKKERZEEL 107 61 79 21 Totaal 4.721 5.111 4.119 3.699 31
In tabel 16 vinden we de 20 grootste gebruikers van het telefoontolken terug. Zij vormen samen 75,44 % van alle aanvragen voor telefoontolken. Het tweetalige opvangcentrum Klein Kasteeltje- Petit Château vormen 39,87 % van de aanvragen. Verder blijven voor het telefoontolken ook de andere opvangcentra voor asielzoekers sterk vertegenwoordigd. In tabel 17 vinden we de 10 meest uitgevoerde taalcombinaties bij het telefoontolken. Terwijl in 2012 de top 3 (55,24%) uit Russisch-Dari-Klassiek Arabisch bestond, werd dit in 2013 Albanees- Russisch-Dari (53,98%). In 2013 was de vraag naar Albanese telefoontolken, en ook tolken ter plaatse, een uitschieter. Het Fedasil opvangcentrum Klein Kasteeltje- Petit Château was in 2013 een belangrijk terugkeercentrum voor Albaneessprekende asielzoekers en dit had dus duidelijk zijn invloed op de werking van BO/BA. Opvallend is dat in 2013 en dit voor de eerste maal, er meer naar het Nederlands werd getolkt dan naar het Frans, dit o.a. door de dalende aanvraag vanuit Wallonië. Tabel 17 De 10 meest uitgevoerde taalcombinaties bij het telefoontolken BO/BA Brontaal Engels Frans Nederlands totaal % Albanees 1 611 987 1.599 33,82% Russisch - 229 363 592 12,52% Dari 10 206 145 361 7,64% Servisch - 148 174 322 6,81% Pasjtoe 5 90 147 242 5,12% Klassiek Arabisch 1 81 155 237 5,01% Armeens - 127 43 170 3,60% Somali - 49 64 113 2,39% Georgisch - 44 41 85 1,78% Farsi - 36 37 73 1,54% totaal 17 1.621 2.156 3.794 80,25% Verder lijkt het ons ook interessant om te kijken welke sectoren/organisaties in Brussel beroep doen op het aanbod telefoontolken van Ba-bel, Vlaamse tolkentelefoon en of dit effect heeft op het aanbod tolken ter plaatse van BO. Terwijl in 2012 ongeveer 60(deel)werkingen uit Brussel op Ba-bel beroep deden, waren dit er in 2013 nog 53. We zouden ons kunnen afvragen of het verminderd oproepen vanuit Brussel bij Ba-bel terug te vinden is in onze oproepen BO telefoontolken of tolken ter plaatse. In tabel 18 is de evolutie van de oproepen bij Ba-bel vanuit Brussel terug te vinden. Kunnen we stellen dat de terugval van het telefoontolken bij Ba-bel in 2013 ten voordele van het tolken ter plaatse in Brussel is? Laat de inzet van meer gecertificeerde tolken ter plaatse in Brussel zich voelen in de werking van Ba-bel? 32
Tabel 18 Evolutie van de aanvragen telefoontolken vanuit Brussel bij Ba-bel Tabel 19 - Aantal oproepen/sectoren uit Brussel dat effectief inbelde In tabel 19 zien we vanuit welke sectoren in Brussel bij Ba-bel werd ingebeld voor een telefoontolk. Hier zien we ook een sterke terugval vanuit de sector opvang asiel. Mogelijks omdat deze sector in 2013 zelf de tolkuurprijs moest betalen voor het telefoontolken. Deze terugval is ook op te merken bij bv opvang slachtoffers mensenhandel. 33