White Paper Don Bosco College

White Paper Don Bosco College Invoeren van tabletpc s binnen het onderwijs van de Cambridgeklas Versie 1.0 29-02- Don Bosco College Volendam Mitchel Mooijer mmooijer@donboscocollege.com D. Steurhof 36 1132 DL Volendam 1 P agina

Inhoud MANAGEMENT SAMENVATTING... 3 INLEIDING... 4 ICT IN HET ONDERWIJS... 5 VOORDELEN... 9 LITERATUURLIJST... 10 2 P agina

Management samenvatting Dit document geeft een beschrijving van de wetenschappelijke onderbouwing voor het project;. Het document geeft aan de hand van verschillende wetenschappelijke onderzoeken aan wat de meerwaarde voor het Don Bosco College is om het project te laten plaatsvinden. Na het aanhalen van verschillende theorieën en empirische onderzoeken naar ict in het onderwijs kunnen de voordelen voor het onderwijs aan het Don Bosco College worden benoemd. Ict biedt de leerlingen de mogelijkheid om tijd- en plaatsonafhankelijk te leren op hun eigen tempo en op hun eigen niveau. Het biedt ruimte voor afwisselende werkvormen, waarbij met behulp van grafische inhoud en multimedia een betere differentiatie naar leerstijl wordt ondersteund. Ict motiveert de leerlingen te leren en tegelijkertijd informatievaardigheden op te doen. Het gebruik van ict zorgt ervoor dat werkplekken meer flexibel gebruikt kunnen worden. Tot slot zijn de kosten beperkt door belastingvoordelen. 3 P agina

Inleiding Het onderwijs maakt steeds meer gebruik van ict. Echter zijn er verschillende opvattingen over de manier waarop ict ingezet moet worden en van invloed mag zijn op het huidige en toekomstige onderwijs. De ene school wil daar verder in gaan dan de andere. Hierbij dienen zich grofweg drie soorten scholen aan (Twinning, 2011 & Kennisnet, 2011): 1. De school die het onderwijs wil versterken met ict Dit zijn scholen die ict inzetten om hun bestaande onderwijs te continueren. Zij handhaven hun visie op leren en gebruiken ict om hun onderwijspraktijk te ondersteunen. Curriculumdoelen blijven hetzelfde en de meerwaarde van ict wordt afgemeten aan rendementsverbetering. Tot deze scholen behoren veel scholen die in de afgelopen jaren het digitale schoolbord hebben omarmd of bestaand leermateriaal hebben gedigitaliseerd. De ondersteuningsbehoefte van deze scholen is vooral gericht op materiële voorzieningen. 2. De school die het onderwijs wil uitbreiden met ict Dit zijn scholen die voor meer dan 80% het bestaande onderwijs continueren, maar wel in kleine stapjes veranderingen aanbrengen. Veranderingen blijven binnen de comfortzone van de school en worden daardoor breed gedragen binnen het schoolteam. Deze scholen gebruikten ict tweeledig, voor de realisatie van nieuwe onderwijsdoelen, maar ook voor andersoortige werkwijzen. Leerlingen bekijken bijvoorbeeld instructielessen via internet of leren vaardigheden in een simulatieomgeving. Bij deze scholen zijn veranderingen en ondersteuning zowel in materiële voorzieningen en menselijke condities wederzijds afhankelijk. 3. De school die het onderwijs wil vernieuwen met ict Dit zijn scholen die in relatief korte tijd het onderwijs ingrijpend willen veranderen. Kenmerkend voor deze scholen is dat zij kiezen voor vernieuwende vormen van onderwijs die zonder ict niet of nauwelijks te realiseren zouden zijn, bijvoorbeeld samenwerkend leren in de cloud. Ook bij deze scholen zijn veranderingen en ondersteuning zowel in materiële voorzieningen en menselijke condities wederzijds afhankelijk. Onderzoek heeft meerdere malen aangetoond dat ict kan bijdragen aan efficiënter, effectiever en aantrekkelijker onderwijs. Of dat gebeurt, hangt af van de samenhang die de leraar weet aan te brengen tussen de leerinhoud, de ict-toepassing en de leerling (Kennisnet, 2011). Het Don Bosco College laat met een uitbreiding van hun onderwijs met het gebruik van tabletpc s zien dat zij tenminste in de bovenstaande 2 e categorie valt en mogelijkerwijs nog kan doorgroeien tot een categorie 3 school. Wanneer deze integratie van ICT in de onderwijspraktijk met een zorgvuldige afstemming tussen vakinhoud, vakdidactiek en de mogelijkheden van ICT wordt gedaan, zal dit ook het onderwijs op het DBC op meerdere gebieden verbeteren (Koehler & Mishra,2006). 4 P agina

Ict in het onderwijs Ondanks alle verbeteringen blijft de groei van het ict-gebruik achter bij de ambities van leraren en management (Kennisnet, 2011). Mogelijkheden voor onderwijsverbetering blijven onbenut. Het Vier in Balans-model zegt dat invoering van ict in het onderwijs meer kans van slagen heeft bij een evenwichtige en samenhangende inzet van de vier bouwstenen: visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ict-infrastructuur (Kennisnet, 2011). Deze bouwstenen zijn complementair en wederzijds afhankelijk. In termen van Vier in Balans gaat het om het versterken van de verbinding tussen het didactisch gebruik van ict en de kwaliteitsverbetering van het onderwijs (figuur 1) Figuur 1 Het Vier in Balans-model (Kennisnet, 2011) Onder Ict-infrastructuur wordt verstaan de beschikbaarheid en kwaliteit van computers, netwerken en internetverbindingen. Ook elektronische leeromgevingen en het beheer en onderhoud van ictvoorzieningen vallen onder de ict-infrastructuur. Om kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen moet het onderwijs deze vier bouwstenen zorgvuldig op elkaar afstemmen wanneer het leerprocessen ontwerpt, faciliteert en uitvoert. Deze kwaliteitsverbetering kan alleen plaatsvinden wanneer alle pijlers uit het model voldoende zijn ontwikkeld, dus ook de ict-infrastructuur (Kennisnet, 2011). In 2002 is in ons land een studie uitgevoerd naar de Zin en onzin over rendement van ict in het onderwijs (Brummelhuis, 2006). In deze studie is vastgesteld dat onder de noemer van ict een grote verscheidenheid aan toepassingen schuilgaat. Het is vrijwel onmogelijk om in z n algemeenheid te spreken over de opbrengsten van ict in het onderwijs. Onderzoek naar en uitspraken over opbrengsten van ict vragen om een specificering naar aard en context van het gebruik. De conclusie van deze inventariserende studie is dat de effecten van ict-gebruik bij leerlingen tot uitdrukking komen in meer leren, sneller leren, met meer plezier leren en zichzelf succesvoller voelen (Brummelhuis, 2006). 5 P agina

In de Verenigde Staten zijn inmiddels ook verschillende meta-analyses uitgevoerd waarin de resultaten van meer dan twintig jaar ICT-onderzoeken op een rij zijn gezet (Brummelhuis, 2006). Deze studies komen tot de conclusie dat steeds vaker en systematischer positieve effecten op resultaten van leerlingen worden gevonden. Een grotere leerproductiviteit bij inzet van ict wordt niet alleen toegeschreven aan de verbeterde kwaliteit van computerprogramma s, maar ook aan verbetering van andere variabelen, zoals (Brummelhuis, 2006): - betere computervoorzieningen in het onderwijs; - toename van ICT-vaardigheden bij leerlingen; - grotere deskundigheid van leraren. Een vergelijkbaar beeld komt naar voren uit meta-analyses die in Engeland zijn uitgevoerd naar de impact van ICT in het onderwijs (Brummelhuis, 2006). De hoofdconclusie is daar dat opbrengsten van ict voor gebieden in taalonderwijs, rekenen, wiskunde en natuurwetenschappelijke vakken overtuigend zijn aangetoond. Dit is onlangs nog eens bevestigd in een grootschalige internationaal vergelijkende studie van de OECD waaruit blijkt dat leerlingen die vertrouwd zijn met ICT, beter presteren op het gebied van taal en wiskunde (OECD, 2006). Voor andere vakgebieden in het primair en voortgezet onderwijs zijn er ook aanwijzingen voor positieve effecten van ICT-gebruik (Brummelhuis, 2006). Met computerprogramma s of apps worden positieve resultaten gehaald in de leeropbrengst van leerlingen (Kennisnet, 2011). Een goed ontworpen oefenprogramma kan leerlingen op niveau bedienen en hen motiveren zelfstandig de stof spelenderwijs in de vingers te krijgen. Ook kan het veel gebruiksgemak opleveren voor leraren (Kennisnet, 2011). Een voordeel van oefenen met de computer is bijvoorbeeld dat een computerprogramma of app de stof dynamisch kan aanpassen aan het niveau van de leerling (Kennisnet, 2011). De term digitaal leermateriaal wordt breed opgevat. Een belangrijk kenmerk ervan is dat men een computer of een ander elektronisch apparaat nodig heeft om er gebruik van te maken (Leendertse, 2011). De toepassingen hebben ook gemeenschappelijke kenmerken: ze veranderen de lespraktijk niet fundamenteel en zijn relatief laagdrempelig. Ict voegt iets toe (bijvoorbeeld beeldmateriaal) of vervangt een bestaand onderdeel van de les (het oefenwerkblad). Daarnaast worden ook programma s als tekstverwerkers hiertoe gerekend. Digitaal leermateriaal zou omschreven kunnen worden als alles waar je mee en van kunt leren op de computer (Leendertse, 2011). In het kader van het project Leren van de Toekomst 2011 van Kennisnet is bij het Ichthus College in Kampen een experiment uitgevoerd, waarbij leerlingen in het tweede leerjaar vmbo gedurende drie weken een scala aan ict-toepassingen kregen gepresenteerd bij het onderwijs in de vakken Nederlands, Engels en wiskunde (Heemskerk, 2011). Docenten zijn daar enthousiast over de innovaties en zien zeker mogelijkheden om in de toekomst verder te gaan met het inzetten van enkele van de gekozen ict-toepassingen. De docenten zien bij leerlingen toegenomen motivatie (Heemskerk, 2011). Een opvallende bevinding van dit experiment is dat er aanwijzingen zijn voor een positief effect van de inzet van de gekozen ict-toepassingen op intrinsieke motivatie voor school en leren. Dit betekent dat de leerlingen in de experimentele groep de lessen op school leuker en interessanter zijn gaan vinden dan voorheen (Heemskerk, 2011). 6 P agina

Een belangrijke bevinding van het onderzoek is dat de leerlingen overwegend positief blijken te reageren op de experimentele periode. Er is niet alleen een positief effect vastgesteld op intrinsieke motivatie voor school en leren, maar ook rapporteert het overgrote deel van de leerlingen dat zij de lessen met veel gebruik van computers en ict tijdens de experimentele periode leuker en leerzamer vonden dan de normale lessen (Heemskerk, 2011). Kennisoverdracht kan dus gebaat zijn bij de inzet van ict (Kennisnet, 2011). Overigens hebben ook deze toepassingen vaak meer voeten in de aarde dan leraren in eerste instantie verwachtten en moeten zij hierin ondersteund worden (zie figuur 1). In de afgelopen jaren is in het gebruik van digitaal leermateriaal niet enorm veel veranderd. Leraren verwachten echter dat dit gebruik in de komende jaren behoorlijk zal toenemen. Een groeiend aantal leraren denkt zelf digitaal leermateriaal te gaan ontwikkelen en dit ook beschikbaar te stellen aan andere leraren (Kennisnet, 2011). Tot voor kort werden computers dan ook gezien als voorzieningen die de school aanschaft om te gebruiken tijdens hiervoor speciaal ingerichte lessen. Door het groeiende aanbod in digitale leermiddelen en proactieve docenten zijn er echter nieuwe ontwikkelingen op dit gebied gaande. Een nieuwe ontwikkeling is bijvoorbeeld dat de laptop niet langer bezit is van de school maar van de leerling, die hem zowel thuis als op school gebruikt. Sommige scholen faciliteren leerlingen zelfs bij de aanschaf van een laptop (Kennisnet, 2011). De digitale leeromgeving die door de meeste scholen al is omarmt, legt de verbinding tussen leren op school en daarbuiten. Hiermee wordt voor de leerlingen de mogelijkheid om te leren vergroot (Kennisnet, 2011). Meer leertijd kan de prestaties van de leerlingen aanzienlijk verbeteren. De trend is zelfs dat leerlingen aan schoolwerk op de computer buiten school meer tijd besteden dan binnen school(kennisnet, 2011). Deze ontwikkeling wordt ondersteund door nieuwe infrastructurele voorzieningen zoals cloud-technologie en de beschikbaarheid van een laptop per leerling (Kennisnet, 2011). In 2010 heeft Provenpartners een casestudieonderzoek binnen een scholengemeenschap in Meppel gehouden. Hierbij hebben in het schooljaar 2009-2010 alle 3e jaars vmbo-leerlingen gedurende drie maanden het vak Engels gevolgd met de laptop, waarbij specifiek aandacht is geschonken aan de randvoorwaarden en leeropbrengsten. De hoofdvraag die zij zich hebben gesteld is: Leidt het gebruik van het onderwijsconcept één-laptop-per-leerling bij de Engelse lessen van 3e jaars vmboleerlingen tot meer motivatie en betere prestaties? Geconcludeerd kon worden dat de leeropbrengsten van het laptop-per-leerling concept op enkele vlakken sterker naar voren komt dan andere. De prestaties (cijfers) zijn geen goede indicator van de vooruitgang. De docenten geven aan dat de overgang van reproductief onderwijs naar productief onderwijs (opdrachten maken met de laptop) wennen is voor de leerlingen. De leerlingen zijn wel stukken gemotiveerder, zelfstandiger en leren ICT- en informatievaardigheden. Bovendien spreken veel leerlingen zich positief uit over de kracht van beeld en geluid (Provenpartners, 2010). 7 P agina

Onderwijs met de laptop of tabletpc verrijkt de leeromgeving aanzienlijk (Provenpartners, 2010). Dit heeft ook gevolgen voor het leerproces, want de leerlingen moeten meer zelfsturing laten zien aangezien van de traditionele en lineaire onderwijsmethode wordt afgeweken. Het gebruik van multimedia informatiebronnen die juist een non-lineaire structuur hebben, biedt mogelijkheden naar eigen behoefte en interesse de informatie te doorzoeken. Daarnaast maakt een laptop inclusief de toegang tot multimediale informatie het onderwijs interessanter omdat het meer op de leerling is afgestemd (Provenpartners, 2010). Zelfs al levert de aanschaf van nieuwe laptops of tabletpc s een meerwaarde op voor het onderwijs, het kan voor een school een prijzige onderneming zijn. Voor deze aanschaf zijn er gelukkig verschillende fiscale regelingen. Sinds 1 januari 2011 is er bijvoorbeeld binnen de belastingwetgeving een nieuwe regeling van kracht: de werkkostenregeling (WKR) (Buis, 2011). Dit is een financiële tegemoetkoming die onderwijsinstellingen ontvangen van de overheid. Werkkosten zijn kosten die een docent maakt in het kader van zijn of haar dienstbetrekking. Een instelling mag 1,4% van de totale loonsom aanwenden voor onbelaste vergoedingen en verstrekkingen aan het personeel. Binnen dat kader kunnen laptops of tabletpc s (zonder aanvullende eisen) beschikbaar worden gesteld. Als uw werknemer de computer en dergelijke apparatuur (inclusief de bijbehorende apparatuur) ook buiten de werkplek kan gebruiken, is de terbeschikkingstelling alleen onbelast als uw werknemer aan de volgende twee voorwaarden voldoet: - Uw werknemer gebruikt de computer en dergelijke apparatuur voor 90% of meer zakelijk. - Uw werknemer gebruikt de computer en dergelijke apparatuur (gedeeltelijk) op de werkplek. De laptop of tabletpc blijft dan het eigendom van de school. Hierover wordt geen loonbelasting geheven als een docent de laptop voor minimaal 90% voor het werk gebruikt (Buis, 2011). 8 P agina

Voordelen Ter afsluiting alle voordelen die er zijn voor het kiezen voor het gebruik van tabletpc s binnen het onderwijs van de Cambridgeklas binnen het Don Bosco College op een rij: 1. Tijd- en plaatsonafhankelijk leren Leren met behulp van laptops of tabletpc s biedt veel flexibiliteit; je kunt plaats en tijdonafhankelijk leren. Leerlingen kunnen overal en altijd aan de slag met de lesstof en zijn daarbij niet gebonden aan vaste werkplekken of computerruimtes. 2. Eigen tempo & Niveau Dankzij ict kunnen leerlingen in hun eigen tempo en op hun eigen niveau werken. Ze werken zelfstandiger en zijn minder afhankelijk van de docent. Bovendien kunnen ze leermiddelen gebruiken die aansluiten bij hun leerstijl. 3. Afwisselende werkvormen & Multimedia Dankzij de laptop of tabletpc kunnen meerdere werkvormen gecombineerd worden. Bovendien is er betere differentiatie naar leerstijl mogelijk. Leerlingen kunnen zelf informatie opzoeken, YouTubefilmpjes, etc. De inzet van laptops of tabletpc s betekent dat leermiddelen vanuit veel verschillende invalshoeken inzetbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn grafische inhoud (plaatjes en tekeningen), multimedia (films en animaties) en levensechte simulaties. 4. Motivatie & Informatievaardigheid Ict biedt talloze manieren om spelenderwijs te leren. Voor het voortgezet onderwijs zijn er veel mogelijkheden in spelvorm, vooral voor taal en rekenen. Leerlingen zijn stukken gemotiveerder, zelfstandiger en leren ICT- en informatievaardigheden tegelijkertijd. 5. Flexibele werkplekken Door te werken met laptops of tabletpc s worden de traditionele computerlokalen in principe overbodig. Elk lokaal is te gebruiken als computerlokaal en dat betekent meer flexibiliteit in het lesrooster. 6. Kosten Sinds 1 januari 2011 is de regeling: de werkkostenregeling (WKR) van kracht. Dit is een financiële tegemoetkoming die onderwijsinstellingen ontvangen van de overheid bij de aanschaf van een computer en dergelijke apparatuur. Bovenstaande voordelen zorgen ervoor dat het onderwijs op het DBC op meerdere gebieden gaat verbeteren en de leeropbrengsten en mogelijk ook de resultaten van de leerlingen gaan toenemen. 9 P agina

Literatuurlijst Brummelhuis, A. ten, (2006), Jaarboek ICT en samenleving 2006: de digitale generatie, Amsterdam: Boom, Hst. 7, pp. 125-142 Buis, W., et. al., (2011), IB almanak 2011, Elsevier fiscaal, 8ste jaarlijkse editie, Reed Business BV Heemskerk, I., et. al., (2011), Leren van de toekomst 2011, Amsterdam: UVA Kennisnet, (2011), Vier in Balans Monitor 2011, Zoetermeer: Stichting Koehler, M.J., Mishra, P., (2006), Technological Pedagogical Content Knowledge: A Framework for Teacher Knowledge, Teachers College Record, Volume 108, Number 6, pp. 1017 1054 Leendertse, M., et. al., (2011), Business modellen van Digitaal Leermateriaal: het moet wel klikken, Delft: TNO OECD, (2006), Education at a Glance: OECD Indicators - 2006 Edition, Parijs: OECD Provenpartners, (2010), Een laptop per leerling, Den Haag: Provenpartners Knowledge Solutions Twining, P., et. al., (2011), Report from TWG3: Teacher Professional Development, Resultaten van Edusummit 2011, werkgroep 3 10 P agina