Na de uitzending De geleerde lessen van het St. Antonius ziekenhuis Loes Pijnenborg, manager afdeling Kwaliteit, Veiligheid en Verantwoording (KVV) Richelle Griffioen, medewerker afdeling KVV 23 september 2013
Conclusie na de uitzending. Reacties na dit slechte nieuws (Kübler Ross): ontkenning, boosheid, marchanderen (afdingen), verdriet, aanvaarding Wat was het probleem? - Medewerkers onvoldoende op de hoogte van de hygiëne- en kledingvoorschriften; - of wisten het wel, maar deden niet wat was afgesproken (gedrag, cultuur); - of hadden moeite om elkaar erop aan te spreken; - regels bleken toch nog niet duidelijk genoeg; - en: onvoldoende sturing op het probleem (van hoog tot laag) - en/want: weinig inzicht in de ernst van het probleem. 2
Waarom is patiëntveiligheid ingewikkeld? Proefschrift I. Leistikow Het probleem: - is slechts beperkt zichtbaar - is slechts beperkt kenbaar en vaak ambigue (relatie oorzaak-gevolg) - kent een enorme variëteit (oorzaak: mens, organisatie, medisch-technisch) - raakt de kern van het professioneel handelen (cultuur: kritiek niet gebruikelijk, hiërarchische structuur, verwarring vermijdbaar-verwijtbaar). 3
4 Hoe aan de slag?
5 8 stappen in een veranderingsproces Kotter (1996)
Kerngroep Hygiëne gewoon doen! De volgende acties zijn o.a. ingezet: Aanscherping protocollen Monitoring middels Quickscan Hygiënekaart voor patiënten Contactpersoon Infectie Preventie per afdeling Scholing: E-learning Handhygiëne Verbeteren aanspreekcultuur (o.a. Wie is de mol) Stiptheidacties in het personeelsrestaurant Bespreking naleving hygiëneprotocollen op afdelingen en in maatschappen Verbeterpunten schoonmaak Aanschaffen van materialen: bedhouders handalcohol warmtevesten Formuleren van een sanctiebeleid Time-out bij start visite
7 Impressie van de ingezette activiteiten (1/5)
Impressie van de ingezette activiteiten (2/5) 8
9 Impressie van de ingezette activiteiten (3/5)
Impressie van de ingezette activiteiten (4/5) 10
11 Impressie van de ingezette activiteiten (5/5)
Quickscan basishygiëne voor verpleegafdelingen en dagbehandeling voor poliklinieken, functieafdelingen en medische ondersteuning met onze kleding en hygiëne voorschriften op achterzijde
Quickscans Doel quickscan basishygiëne: Ziekenhuisbrede transparantie (meetbaar maken) m.b.t. Handhygiëne Persoonlijke hygiëne (kleding, sieraden) om stappen te maken ter verbetering naleving hygiënevoorschriften. Frequentie van de metingen: elke 2 tot 4 maanden. Augustus, november 2012, en januari en mei 2013 (volgende: oktober 2013).
Quickscan vragen Verpleegafdelingen en dagbehandelingen 1. In hoeveel van de afgelopen 7 dagen is er bij aanvang dienst / afdelingsvisite een time-out uitgevoerd? 2. Observeer 3 medewerkers tijdens een patiëntencontact. Worden de 5 momenten van handhygiëne toegepast? 3. Observeer 3 medewerkers tijdens een moment van handhygiëne. Hoe lang wordt er gedesinfecteerd? 4. Observeer de persoonlijke hygiëne van 10 medewerkers in dienstkleding. Voldoen de medewerkers aan de volgende eisen (8 eisen). Poliklinieken, functieafdelingen, en medische ondersteuning 1. Vraag 4 medewerkers of ze de 5 momenten van handhygiëne kunnen opnoemen. 2. Observeer 3 medewerkers tijdens een moment van handhygiëne. Hoe lang wordt er gedesinfecteerd? 3. Observeer de persoonlijke hygiëne van 10 medewerkers in dienstkleding. Voldoen de medewerkers aan de volgende eisen (8 eisen). Metingen per type medewerker: doktor verpleegkundige doktersassistent paramedisch medewerker F&S vrijwilliger administratief (nieuw)
Respons ziekenhuisbreed is 100%! Gemiddelde respons van afdelingen Quickscan 4.0 mei 2013 100% Quickscan 3.0 jan 2013 95% Quickscan 2.0 nov 2012 89% Quickscan 1.0 aug 2012 50% 15
Persoonlijke Hygiëne (kleding, sieraden, etc) Scores allemaal boven 96% (was 91%) De resultaten persoonlijke hygiëne zijn weer verbeterd. Toch blijven dezelfde gebieden (mouwen, dienstkleding dekkend en dicht) grootste uitdaging. 16
Kennen we de 5 momenten handhygiëne Vraag gesteld op poliklinieken, functieafdelingen, medische ondersteuning Kennis per moment handhygiëne Kennis per type medewerker stagneert, maar moet beter! 17 Kennis m.b.t. aseptische handeling en verlaten patiëntomgeving scoren in mei 2013 het laagst. Kennis bij paramedici het minst groot.
Observaties 5 momenten handhygiëne Uitgevoerd op verpleegafdelingen, dagbehandeling Observaties per moment handhygiëne Observaties per type medewerker moet beter Handhygiëne wordt minst goed toegepast voor aseptische handeling en na blootstelling lichamelijke vloeistof 18 Handhygiëne wordt het minst toegepast door arts en vrijwilliger
Handhygiëne nog onvoldoende verbeterd! Effectieve handdesinfectie: handen wrijven tot handalcohol opgedroogd is = ca. 30 sec De toegepaste handhygiëne (daadwerkelijke reductie micro-organismen op de handen) is nog steeds niet effectief genoeg omdat de inwerktijd van handalcohol (30 sec) niet in acht wordt genomen. Dit geldt ziekenhuisbreed voor alle type medewerkers. 19
Sanctiebeleid Vanaf 15 juli 2013 sanctiebeleid m.b.t. kleding- en hygiëne regels in werking getreden. Bij het herhaaldelijk niet naleven van de regels: gesprek met leidinggevende of maatschapsvoorzitter. In het gesprek worden afspraken gemaakt. Bij overtreding van afspraken: 1 e schriftelijke waarschuwing, en gesprek met leidinggevende/ maatschapsvoorzitter én management. Waarschuwing en afspraken worden vastgelegd in het personeelsdossier. Bij blijvend overtreden: 2 e schriftelijke waarschuwing en gesprek met Raad van Bestuur. Indien dit niet tot de gewenste verbetering leidt, wordt in extreme gevallen een disfunctioneringstraject in gang gezet. 20
Enquete aanspreken St Antonius, september 2013 Grote discrepantie tussen aanspreekbaar zijn en zelf aanspreken 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 76% 37% 89% 72% 49% 85% 97% 55% 91% 34% 81% 81% 55% 90% 65% 36% 88% % Aanspreken erg belangrijk % Altijd aanspreken % Zelf zeer aanspreekbaar 86% 70% 43% Vraag aanspreekbaarheid: Als u zelf deze collega bent, hoe aanspreekbaar bent u? 1: niet aanspreekbaar, 2: nauwelijks aanspreekbaar, 3: een beetje aanspreekbaar, 4: zeer aanspreekbaar 30% 27% 20% 10% 0% Naleven infectiepreventie maatregelen Nakomen bestaande werkafspraken Bespreekbaar maken disfunctioneren Veilige medicatie Goede bereikbaarheid artsen/assistenten Volledige en zorgvuldige overdracht Volledige verslaglegging in EPD 21 Onderzoek aanspreken en aanspreekbaar zijn Marketingstrategie & onderzoek 4 oktober 2013
Enquete aanspreken St Antonius, september 2013 Hiërarchische verhouding belangrijkste overweging om niet aan te spreken bij naleven infectiepreventiemaatregelen 63% (N=243) spreekt niet altijd aan, omdat Niet het geschikte moment (spoed, patiënt erbij) wordt vaak aangedragen als reden bij de categorie anders. Ook vindt een aantal het vervelend om het telkens maar weer te moeten herhalen. 24% 22% De (beleefde) hiërarchische verhouding Wil relatie niet op het spel zetten Laks Weet uit ervaring dat het geen zin heeft 1% 2% Kan niet goed feedback geven 4% 15% Niet mijn taak/ verantwoordelijkheid 7% Voel mij onvoldoende gesteund door leidinggevende 12% 13% Onvoldoende deskundig om te tonen hoe het wel moet Anders Bij de meest genoemde overweging ((beleefde) hiërarchische verhouding) is gekeken of er significante verschillen bestaan tussen (soorten) specialismen en functies. Dit is alleen het geval bij de verschillende functies: de score van medisch specialisten (4%) is significant lager dan bij de meeste andere functies. 22 Onderzoek aanspreken en aanspreekbaar zijn Marketingstrategie & onderzoek 4 oktober 2013
Conclusies en aanbevelingen enquête aanspreekcultuur St Antonius september 2013 Conclusies: Ondanks hoge belang van aanspreken, spreken velen hun collega toch niet altijd aan Overgrote meerderheid geeft aan zelf zeer aanspreekbaar te zijn (Beleefde) hiërarchische verhoudingen, relatie niet op het spel willen zetten en uit ervaring weten dat het geen zin heeft, zijn meest genoemde argumenten om niet aan te spreken Aanbevelingen: Benadruk gemeenschappelijk doel van verbeteren patiëntveiligheid en zorgkwaliteit Veilig werkklimaat is voorwaarde voor open aanspreekcultuur Juiste bejegening en bewust zijn van je eigen (voorbeeld)gedrag op anderen (zowel bij het geven als ontvangen van feedback) Gelijkwaardigheid / wederzijdse waardering (iedereen is belangrijk/ heeft een rol in het bereiken van een hogere patiëntveiligheid en zorgkwaliteit) Open staan voor leerpunten van elkaar 23 Onderzoek aanspreken en aanspreekbaar zijn Marketingstrategie & onderzoek 4 oktober 2013
Borgen van de aanpak 1. Blijvende aandacht van het onderwerp op gestructureerde momenten (o.a. hygiëne is elke maand een vast item bij de introductie van nieuwe medewerkers) 2. Verplichte scholing op het gebied van handhygiëne 3. Inbreng van het onderwerp in de planning- en controlcyclus (infectie(preventie) is onderwerp van de concernrapportage die elk kwartaal naar de zorgeenheden en Raad van Bestuur gaat) 4. Sanctiebeleid bij het niet houden aan de regels 5. Aandacht voor verbeteren (aanspreek)cultuur 24
25 8 stappen in een veranderingsproces Kotter (1996)
Take away message. Indien handhygiëne een probleem is in jouw ziekenhuis Creëer sense of urgency. Het moet (ook) op de agenda van Raad van Bestuur/Stafbestuur Denk aan de stappen van Kotter Laat je inspireren door (onze en andere) voorbeelden Blijf monitoren Blijf kritisch (sanctiebeleid handhaven) Geldt ook voor het St. Antonius! Blijf inzetten op aanspreekcultuur 26
Vragen? r.griffioen1@antoniusziekenhuis.nl l.pijnenborg@antoniusziekenhuis.nl