NIEUWSBRIEF /mei 2012 Redactie: tim@alfrink.nl en tjng@atlasonderwijsgroep.nl Deze nieuwsbrief is helemaal verzorgd door de collega s van het Rijswijks Lyceum en het Van Vredenburg College. We hopen dat u zo een goed beeld krijgt van een van de partners van de Opleidingsschool Haaglanden. Vanaf deze plaats willen we dan ook collega Rolf de Jong danken voor zijn inspanningen om deze opleidingsbrief te maken. Voordat we de pen overgeven aan Rolf krijgt u eerst het traditionele openingsartikel van Kees Booij te lezen. Van de voorzitter Aantal studenten en geld De Opleidingsschool is een succes! Het aantal studenten is gestaag toegenomen tot ca 110. Daardoor is ook de subsidie van het ministerie toegenomen, wij kregen 120.000 euro, dat is met ingang van dit jaar 200.000 euro per jaar geworden. Dat geld wordt verdeeld over de 5 VO scholen. Naast een post(je) voor de overhead (kosten DB, PR, programmamanager) gaat verreweg het meeste geld zitten in subsidie aan de 5 VO scholen. De subsidie uit de OSH pot wordt gebruikt om vakcoaches en schoolopleiders te faciliteren. Het geld van de OSH is overigens niet toereikend, elke VO school steekt er ook nog "eigen geld" uit de formatie in. Uitbreiding? De OSH heeft de afgelopen periode een aantal malen verzoeken ontvangen van VO scholen die zich graag bij ons willen aansluiten. De toename van het aantal studenten zorgt voor een grotere werkdruk op de bestaande scholen. Dat kan de kwaliteit van de begeleiding aantasten en dat is uiteraard niet de bedoeling. Er is dus inderdaad aanleiding om te bezien of het aantal VO scholen moet worden uitgebreid. Het DB is bezig een aantal criteria op te stellen. Het is wel nodig dat gegadigden een behoorlijke opleidingsstructuur bezitten en bereid zijn tot een financiële inspanning. Dankzij de extra 80.000 euro is het nu mogelijk om het aantal scholen uit te breiden zonder dat dit ten koste gaat van de subsidie aan de bestaande VO scholen. Wij houden jullie op de hoogte van de ontwikkelingen.
Afscheid Aan het eind van dit schooljaar zwaai ik af, na 41 jaar met zeer veel plezier in het onderwijs gewerkt te hebben. De laatste jaren mocht ik voorzitter van de Opleidingsschool Haaglanden zijn. Ik heb dat als een verrijking ervaren. Werken met gemotiveerde mensen die graag hun vak verbeteren en dat willen doorgeven aan anderen, het was een feest. Er is veel gebeurd en er is gelukkig ook nog veel te doen. Ik wens jullie succes met het streven de OSH tot een excellente Opleidingsschool te maken en dank iedereen met wie ik heb samengewerkt de afgelopen jaren! Ik ben erg blij met Hans Timmermans als nieuwe voorzitter en Ben Dijkmans als nieuw DB lid. Ik ben er zeker van dat de OSH met hen een mooie periode tegemoet gaat! Het ga jullie goed! Kees Booij *** De Nieuwsbrief van deze keer is voor het grootste gedeelte gewijd aan twee scholen van de Opleidingsschool Haaglanden (OSH), namelijk het Rijswijks Lyceum en het Van Vredenburch College. Deze scholen maken onderdeel uit van de Atlas Onderwijsgroep. Sedert twee jaar maakt de Atlas Onderwijsgroep deel uit van de OSH. Daar ging al een lange traditie van opleiden en begeleiden van stagiairs en nieuwe docenten aan vooraf. Aan het woord komen verschillende deelnemers die aan het opleiden zijn en die opgeleid worden. Aan het woord komen studenten, twee schoolopleiders en een vakcoach. Een van de schoolopleiders schenkt specifiek aandacht aan het lesgeven aan het beroepsgerichte VMBO. Aangezien het Van Vredenburch College de enige school binnen de OSH is die beroepsgericht onderwijs verzorgt, is deze school van duidelijke meerwaarde voor de opleidingsschool. Het eerste OSH-jaar In het schooljaar 2010-2011 is het Rijswijks Lyceum toegetreden tot de Opleidingsschool Haaglanden, een belangrijk initiatief in de regio Den Haag, waar binnen afzienbare tijd een schreeuwend tekort aan goede docenten dreigt. Uiteraard hadden we in het verleden ook al stagiairs en werden startende docenten ook al begeleid, nu hebben we de kans dat structureel aan te pakken en daar een grote stap in te maken. Zo zijn er binnen het Rijswijks Lyceum drie schoolopleiders (BOS en) werkzaam, die zich speciaal richten op de nieuwe en startende docenten voor wat betreft het lesgeven e.d. Bij alle andere zaken worden deze nieuwe/startende docenten bijgestaan door opgeleide teamcoaches. Stagiairs (studenten) worden vooral gekoppeld aan een vakcoach. Op dit moment hebben we 12 gecertificeerde vakcoaches in een breed scala van vakken. De schoolopleiders bezoeken lessen, bespreken die na en geven daarbij tips en verbeterpunten. Ook zijn er intervisiebijeenkomsten en workshops. Als het nodig is, kan Schoolvideointeractiebegeleiding (SVIB) worden aangeboden. De docenten geven aan deze begeleiding fijn en nuttig te vinden. De
lesbezoeken en de SVIB resulteren in praktische tips, de intervisiebijeenkomsten geven ze vooral het gevoel er niet alleen voor te staan. Daarnaast kunnen ze zich uiten en spiegelen met andere startende/nieuwe docenten. De vakcoaches hebben aan het begin van het schooljaar een map gekregen met alle gegevens van hun stagiair, plus aandachtspunten die in de praktijk toegepast kunnen worden en in het verleden hun waarde hebben bewezen. Zij laten hun stagiairs eerst observeren, daarna delen van lessen overnemen en dan alleen voor de klas staan. Elke les wordt nabesproken en geëvalueerd. Ook voor deze studenten zijn er intervisiebijeenkomsten en workshops. Het grote voordeel van deelname aan zo n samenwerkingsverband als de OSH is, dat er meer en betere informatie-uitwisseling is tussen opleidingsinstituut en opleidingsschool, dat beide in overleg ook invloed kunnen hebben op elkaars programma, dat de stageplaatsen voor studenten gemakkelijker beschikbaar zijn, dat er schooloverstijgende workshops georganiseerd kunnen worden waar alle studenten, die aangemeld zijn bij de OSH gebruik van kunnen maken en dat scholen en instituten gebruik kunnen maken van elkaars expertise. Uiteraard staan we pas aan het begin van het OSH-tijdperk en bij veel docenten die er niet rechtstreeks bij betrokken zijn, zal het OSH-gedachtegoed nog moeten landen; we zijn wel goed begonnen, vind ik. En ik ben ervan overtuigd, dat het een succes wordt. Met beter toegeruste (aankomende) nieuwe docenten en docenten die al reflecterend hun verantwoordelijkheden nemen voor de toekomst. Rob de Ruiter Opleidingscoördinator Rijswijks Lyceum Lesgeven in het VMBO, hoe speciaal is dat? Terwijl ik over de gang liep van ons schoolgebouw werd ik overvallen door de alarmerende gedachte dat ik beloofd had een stukje te schrijven over lesgeven in het VMBO. Links en rechts werd ik aangeschoten door leerlingen van diverse leerjaren die mij aanspraken met: "Hi mees, dag meneer" en ook nog een "Boks!". (Ter begroeting moet je dan een gebalde vuist tegen de ander tikken met soms nog een "Hug") Blije gezichten die mij verwachtingsvol aankeken en mij dan ook nog vroegen hoe het met mij ging. Het zijn belangrijke rituelen die zich haast terloops aandienen maar veelbetekenend zijn. Misschien is dit wel typerend voor deze schooljeugd, deze jonge mensen, die zeer veel hechten aan het contact dat je met ze maakt. Zo kom ik ook weer terug naar de vraag wat lesgeven zo speciaal maakt in het VMBO. Ofschoon ik al dertig jaar lesgeef voel ik me toch echt geen deskundige om het gehele VMBO te kunnen typeren. Als je bedenkt dat zo'n zestig procent van de Nederlandse kinderen (420.000 leerlingen) het VMBO bezoekt en dan ook nog op verschillende niveaus les ontvangt, dan is het ondoenlijk om mijn ervaringen als maatgevend te zien. Zelf geef ik al enige jaren les aan het Van Vredenburch College in Rijswijk. De school ligt op de grens tussen Rijswijk en Den Haag en veel van onze leerlingen komen ook uit Den Haag. Zij wonen in de zogenaamde "prachtwijken", zoals Spoorwijk, Moerwijk en het gebied rond Station Hollands Spoor. Met zo'n situatieschets is meteen de toon gezet wat betreft onze leerlingen. Het maakt, denk ik, erg veel uit of je op een VMBO in de Randstad zit of ergens in de buurt van Almelo. Wij zijn een zwarte school of superdonker- wit zo je wilt!
In een doorsnee klas kom je vele culturen tegen, leerlingen hebben vaak een exotische achtergrond. En hoe is dat dan om in zo'n setting les te geven? Tijdens het controleren van de absenten word je gedwongen om je taalknobbel aan te spreken. Een naam als Mohammad gaat nog wel, daar heb je er regelmatig drie van in de klas en dan ook nog anders geschreven maar het klinkt hetzelfde! Al gauw moet je aan de bak met namen als Betul, G'oknur, Burcu, Fatih, Fethi, Emre, Dhieraj, Ahlaam, Enise, Dounia, Ritesh, Shivan, Soedesh, Shewagini, Odion enzovoort. En dit waren slechts de voornamen, de achternamen zijn mogelijk nog fraaier! Op een maandagochtend trekt zo de wereld in geuren en kleuren aan je voorbij. Eerst ben je nog wat onhandig in het juist uitspreken van al dat moois, maar de leerlingen helpen je graag om de juiste klemtonen te zetten en na een tijdje doe je het met recht tussen neus en lippen door. Wel erg belangrijk om elk kind goed bij de naam aan te kunnen spreken. Ik sta erop dat zij mij blijven verbeteren totdat ik de naam juist uitspreek. Hoe uitheems de klank ook is, je eigen naam behoor je met ere te dragen en moet daarom ook juist worden uitgesproken. Mijn ervaring is dat VMBOleerlingen vaak een laag zelfbeeld hebben. Regelmatig spreek ik leerlingen die vinden dat ze "maar" op het VMBO zitten. Een broer of zus zit dan op de MAVO of op het HAVO en binnen het gezin wordt dan neergekeken op het VMBO. Daar maak je geen goede sier mee. Dat lage zelfbeeld en het daarbij vaak voorkomende gebrek aan zelfvertrouwen tekent de leerling en kleurt het lesgeven aan hen. VMBO-leerlingen zijn vaak primair reagerend en daarbij zijn het ook de "doeners". Tijdens het lesgeven moet je daar rekening mee houden en hen trainen om een antwoord goed te overdenken. Ik leid bijvoorbeeld een vraag in door te zeggen dat ik de bewuste vraag ga stellen, maar dat ze eerst de tijd moeten nemen om goed te luisteren en pas daarna een antwoord mogen geven. Dit voorkomt foute of onvolledige antwoorden, waardoor hun zelfvertrouwen steeds wordt aangetast. Dat verbeterde zelfvertrouwen is een van de pijlers waardoor een leerling zijn schoolloopbaan met succes zal kunnen afronden. Het is eenvoudig de "Kick van het Kunnen". Daarbij zal een docent bewust elke inspanning met een compliment moeten belonen. Het fouten maken mag of het fouten maken moet (daar leer je van) is een belangrijke factor voor een veilige leeromgeving. Deze leerlingen zijn gevoelig voor een positieve leeromgeving om tot prestaties te kunnen komen. Zij kunnen vaak meer dan dat ze denken. In potentie hebben ze alles in huis om later te slagen in de maatschappij. Ik kom ze overal tegen; bij de Bouwmarkt, in de Supermarkt, in de Garage, bij de Bank, kortom in tal van beroepen die onontbeerlijk zijn voor onze wereld. Ik zet altijd in op persoonlijke aandacht in en na de les. Geef ze een hand, voer een belangstellend gesprek, kortom maak contact van mens naar mens. Vorige week lag ik nog bij de tandarts op de pijnbank voor een wortelkanaalbehandeling. De assistente was een oud leerlinge van mij en al zwetend hoopte ik maar dat ik ooit de juiste dingen tegen haar had gezegd. "Ontspan maar" zei ze nog en gaf me een bemoedigende knipoog... Randy Schwidder Schoolopleider/ Docent/ Decaan/ SVIB Van Vredenburch College Rijswijk
Ervaringen n.a.v. de vakcoachtraining verzorgd door Inge Heere Vorig jaar werd ik door de opleidingscoördinator van mijn school, Rob de Ruiter, benaderd met de vraag of ik belangstelling had om aankomende docenten Nederlands te begeleiden binnen onze school, het Rijswijks Lyceum. Wij hebben inmiddels enige jaren ervaring met het opleiden van onervaren docenten tot vakbekwame leerkrachten onder leiding van de BOS ers, nu krijgen de vakcoaches een meer prominente taak hierin. Ik vond het een prima idee, daar ik voor mezelf ook voelde dat het tijd werd om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Het lijkt mij leuk om aankomende collega s te ondersteunen en te begeleiden naar hun einddoel: het docentschap. Zo werd ik dus aangemeld voor de cursus Coachtraining cursusjaar 2011-2012, verzorgd door Inge Heere, coach en trainer, verbonden aan de Hogeschool Rotterdam. De cursus startte aan het begin van dit schooljaar. Tijdens tien bijeenkomsten heb ik samen met andere collega s vaardigheden kunnen ontwikkelen op basis van de reflectiecirkel (cyclus) van Korthage. De Hogeschool Rotterdam hanteert deze methodiek om studenten te leren reflecteren op hun handelen. Vanuit deze methode is de cursus opgebouwd: zo dicht mogelijk bij de student staan door zelf de methode te ervaren. Daarnaast werd er tijdens de cursus intens aandacht besteed aan de persoonlijke ontwikkeling als coach. Ondanks de diversiteit in de groep heb ik door interactief met elkaar bezig te zijn, voor wat betreft leervraag en persoonlijke ontwikkeling, genoeg kunnen opsteken. Het praktische gedeelte verliep heel open en met vol vertrouwen, een leerzame en prettige manier om met anderen samen te werken en elkaar beter te leren kennen. Wat ik van belang acht in de praktijk straks, is de wisselwerking tussen de student en de vakcoach, daar de student zeer zeker ook een bijdrage levert aan de vernieuwingen van het onderwijs en nieuwe invalshoeken wat betreft de vakinhoudelijke kant kan hebben. De coach leert ook van de gecoachte. Een verrijking voor mezelf kan ik deze cursus zeer zeker noemen. Hopelijk zal ik in de toekomst stagiairs kunnen helpen om als volwaardig docent voor de klas te staan. En zoals het trainingsteam het verwoordt in de inleiding van de lesstof: Coaching is een manier om talenten aan te boren en te ontwikkelen. Zo heb ik de bijeenkomsten van Inge Heere ook ervaren, in alle openheid en bereidheid van de groep bewust geworden van mijn eigen coachingsvaardigheden: van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam coachen. Gieta Sewbhieksingh, aspirant vakcoach van het Rijswijks Lyceum
Ervaring met stage binnen de Opleidingsschool Haaglanden Mijn naam is Daniël Westhoek en ik volg de lerarenopleiding tot docent geschiedenis aan de Hogeschool INHolland. Ik loop sinds september 2011 stage op het Van Vredenburch College te Rijswijk, een school die is aangesloten bij de Opleidingsschool Haaglanden (OSH). Al eerder heb ik via het OSH een stageplaats gevonden, namelijk op het Adelbert College te Wassenaar. Een stage via de Opleidingsschool Haaglanden bevalt mij zeer goed. Het Van Vredenburch College is een kleinschalige middelbare school die zich volledig richt op vmbo-leerlingen. Vooral de kleinschaligheid van de school spreekt mij zeer aan. Door de kleinschaligheid kent iedereen elkaar, zowel docenten als leerlingen. Dit zorgt voor een prettige sfeer binnen de school. Een goed klimaat voor een student om stage te lopen. De begeleiding vanuit het Van Vredenburch College is uitstekend. Er is een opleidingscoördinator waar je terecht kunt met alle vragen die betrekking hebben op de stage. Daarnaast heb je een vakcoach die je begeleidt voor, tijdens en na de les. Als student krijg je alle vrijheid om je lessen zo vorm te geven zoals jij dat wilt. Na de les vindt er over het algemeen feedback en reflectie plaats, belangrijke onderdelen om te kunnen groeien in het vak van docent. Al gelijk vanaf de eerste stagedag geven de collega's mij het gevoel dat ik onderdeel ben van het team. Ik word betrokken bij alle zaken die spelen binnen de school. Zo neem ik bijvoorbeeld deel aan een ontwikkelgroep die zich bezighoudt met het inzetten van activerende didactiek tijdens lessen. Zo draag ik ook nog eens bij aan vernieuwing van het onderwijs binnen het Van Vredenburch College. Daniël Westhoek, stagiair bij het Van Vredenburch College te Rijswijk Mijn bevindingen met de OSH: Ik ben Mustafa Kuru en ben 22 jaar. Ik studeer geschiedenis aan de lerarenopleiding van de Hogeschool Rotterdam. Momenteel ben ik een vierdejaarsstudent en loop stage op het Rijswijks Lyceum, dat verbonden is met de OSH (Opleidingsschool Haaglanden). Hierdoor volg ik ook een leertraject. Mijn leertraject bestaat uit verschillende onderdelen. Hierbij kunnen we denken aan het bijwonen van intervisiebijeenkomsten, het geven van lessen en het observeren daarvan, het reflecteren en bijwonen van verschillende cursussen. Ik vind het prettig om intervisiebijeenkomsten bij te wonen. Hierbij komen we dan bij elkaar met de verschillende stagiaires en onze BOS (begeleider op school) en bespreken we onze ervaringen. Dit is natuurlijk erg handig voor ons. We bespreken wat er goed gaat, zodat we iets van elkaar kunnen leren. Ook bespreken we wat onze problemen zijn, zodat we gezamenlijk een oplossing kunnen bedenken. Dit neem je dan natuurlijk meteen mee naar je eigen les. Verder wil ik graag duidelijk maken dat de begeleiding op school erg goed is. Ik word goed geholpen op school en krijg alle mogelijkheid om mijn ding te doen op school. Dit is erg prettig en zorgt ervoor dat ik mezelf kan ontwikkelen. Ook wordt er veel aandacht besteed aan het reflecteervermogen van een stagiair. Een videoanalyse is een vast onderdeel van het leertraject. Ook reflecties en observaties van derden zijn belangrijk en worden goed verzorgd. Zoals eerder aangegeven krijg ik, als stagiair, alle mogelijkheden en middelen op mijn school om mijn ding te doen. Zo word ik bij verschillende vakoverstijgende projecten en excursies betrokken. Helaas heb ik
momenteel even geen vakcoach in verband met ziekteverlof, maar dat wordt prima opgevangen door de andere leden van mijn vaksectie geschiedenis. Zoals bekend is de OSH een nieuw project. De missie en de doelstellingen zijn erg sterk, maar er zijn ook wel enkele verbeterpunten, vind ik. De OSH vindt het belangrijk om aan verschillende cursussen deel te nemen (verplicht), maar organisatorisch gezien treden daar problemen op. Zo is het lastig om aan cursussen deel te nemen doordat er weinig aanmeldingen zijn, er soms een lange reistijd is en stagiairs niet altijd goed geïnformeerd worden over het programma. De OSH besteedt ook veel aandacht aan competentiegericht leren en werken. Dit is erg prettig voor mij, want dit is ook een belangrijk speerpunt van mijn hogeschool. Ten slotte wil ik aangeven dat het heel fijn is om met de OSH te werken. De begeleiding is erg sterk, iedereen is volop beschikbaar, er zijn verschillende middelen en mogelijkheden en er wordt veel aandacht besteedt aan reflecteren en competenties (prettig voor een HRO- student). Als de organisatorische zaken binnen de OSH op de rails staan, wordt het helemaal top!