RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij Prinses Juliana, locatie De Fontein Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 04FI Onderzoeksnummer : 124270 Datum schoolbezoek : 8 november 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op : 7 februari 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 8 november 2011 een onderzoek uitgevoerd op basisschool Prinses Juliana, locatie De Fontein naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor De Fontein een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn. Op 25 augustus 2011 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Basisschool De Fontein is in september 2007 bezocht in het kader van Voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In 2009 werd een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van het onderwijs. De aanleiding voor dat onderzoek betrof het mogelijk achterblijven van de opbrengsten. De inspectie kende aan de school een basisarrangement toe. Er bestond geen reden het toezicht te intensiveren. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1-2, 3, 5, 6 en 7/8. Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, aanbod, leertijd, didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. pagina 5 van 13
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van acht jaar. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Dit rapport bevat een overzicht van de bij dit onderzoek gebruikte indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover. Uit dit overzicht valt op te maken dat het onderwijs op basisschool De Fontein op een aantal belangrijke indicatoren van voldoende kwaliteit is. Het betreft hier met name de indicatoren die betrekking hebben op het onderwijsleerproces, zoals de leertijd, het leerstofaanbod, het didactisch handelen en de afstemming van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen. Ook kwaliteitszorg en zorg en begeleiding zijn als voldoende beoordeeld. Omdat ook de opbrengsten van de school, gerekend over de afgelopen drie jaar, nipt, op het te verwachten niveau uitkomen kent de inspectie aan de school het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is op orde, maar het hoge tempo waarin de onderwijsomgeving verandert vraagt om herbezinning. Dit proces is in volle gang en krijgt met de terugkeer van een vaste locatieleider en een bovenschools directeur de noodzakelijke aansturing. Het leerlingenaantal is als gevolg van renovatie in de wijk in enkele jaren gestegen van ongeveer 60 leerlingen naar 100 leerlingen op dit moment. Het aantal hoger opgeleide ouders neemt toe en mede door initiatief van ouders weten ook Nederlandse ouders de school te vinden. De samenstelling van de leerlingenpopulatie verandert hierdoor snel en stelt nieuwe eisen aan de inrichting van het onderwijs. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De opbrengsten aan het einde van de schoolperiode komen in de afgelopen periode vrijwel elk jaar lager uit dan op grond van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden. Het schooljaar 2010 vormt hierop een uitzondering. De 10 leerlingen die dan aan de eindtoets deelnemen behalen een goed resultaat. In 2011 echter vallen de resultaten opnieuw tegen. Hoewel de schoolleiding de dalende trend al had opgemerkt en er maatregelen zijn genomen het tij te keren betekent dit niet direct een verbetering. pagina 9 van 13
De instroom van zorgleerlingen in de hogere leerjaren stelt de school voor grote problemen. In de huidige groep 8, die slechts 10 leerlingen telt, zullen er 5 worden aangemeld bij Koers VO omdat verwacht wordt dat zij op leerwegondersteuning zullen zijn aangewezen. De geringe groepsomvang werkt niet in het voordeel van de school. De komende jaren zal het aantal schoolverlaters nog rond de 10 leerlingen schommelen. Ook in de resultaten gedurende de schoolperiode werken factoren als groepsgrootte en aantallen zorgleerlingen door. De inspectie beoordeelt de resultaten van : technisch lezen, rekenen en wiskunde en begrijpend lezen en stelt vast dat alleen in leerjaar 4 bij technisch lezen iets boven de norm wordt gescoord. De resultaten op de overige toetsen blijven nog achter bij het te verwachten niveau. De school verwacht dat de maatregelen die zijn ingezet ter verbetering van de kwaliteit van het onderwijs snel zullen leiden tot verbetering van de tussentijdse opbrengsten. Voor de leerlingen in groep 8 die voor één of meerdere vakken een eigen leerlijn volgen is een ontwikkelingsperspectief opgesteld. De inspectie is van oordeel dat deze perspectieven nog onvoldoende zijn uitgewerkt. Het uitstroomniveau is onvoldoende specifiek naar schoolsoort en de resultaten op andere vak- en vormingsgebieden worden niet in de plannen meegenomen. Daardoor kan de school niet aantoonbaar maken op welke wijze ze bepaalt waar de accenten in het aanbod en de onderwijstijd moeten liggen. Onderwijsleerproces De veranderingen in de wijk waar De Fontein staat zijn mede aanleiding geweest voor het rigoureus ingrijpen in vrijwel alle aspecten van het onderwijs en de schoolorganisatie. In het voorjaar van 2011 is een extern onderzoek uitgevoerd dat een heldere analyse heeft opgeleverd met een aantal aanknopingspunten voor schoolverbetering. Aansluitend heeft de school een aanvraag ingediend om deel te kunnen nemen aan het traject van Intensieve School Ontwikkeling (ISO), zodat er extra middelen voor schoolverbetering beschikbaar zijn. Al voor de zomervakantie van 2011 zijn de eerste stappen in een omvattend verbetertraject gezet en hoewel pas 4 maanden onderweg wordt nu al duidelijk dat het de school ernst is. Dit betekent dat de inspectie lessen heeft gezien die een grote uniformiteit laten zien in het hanteren van regels en afspraken en het toepassen van een activerende didactiek. Dit zorgt voor duidelijkheid bij de leerlingen. Ze weten wat er komt, wat er van hen verwacht wordt en hoe zich binnen de lessen te gedragen. Regels en afspraken worden als erg belangrijk gezien maar ze belemmeren in geen enkele groep een goede samenwerking tussen leerlingen. Samenwerking die leidt tot een grote betrokkenheid bij het onderwijs. Mooie voorbeelden van samenwerkend leren zijn aangetroffen in lessen als woordenschatuitbreiding, waar groepjes leerlingen worden uitgedaagd op zoek te gaan en met elkaar te discussiëren over betekenissen en toepassingsmogelijkheden van nieuwe woorden. Het beoordelen van elkaars prestaties, geven van feedback, dat regelmatig plaatsvindt, draagt bij aan een respectvolle omgang en waardering voor elkaar. Dit zijn belangrijke voorwaarden voor een goede omgang tussen leerlingen in de zeer heterogene groepen zoals die op De Fontein te vinden zijn. De leraren hebben zich het organiseren van hun onderwijs op basis van een groepsplan snel eigen gemaakt. De groepsplannen laten een goede analyse van de resultaten zien. Op basis hiervan worden groepjes leerlingen ingedeeld, wordt passende lesstof gekozen en waar nodig verwezen naar specifieke ondersteuning en externe hulp. pagina 10 van 13
Zorg en begeleiding en kwaliteitzorg Zorg en begeleiding is op basisschool De Fontein goed verankerd in een systeem van regelmatig toetsen en bespreken van de voortgang en de ontwikkeling van de leerlingen tijdens groepsbesprekingen en leerlingenbesprekingen. De stap die nu wordt gezet is de verschuiving van verantwoordelijkheden van de intern begeleider, naar de leraren. Zij stellen niet alleen het groepsplan op, ze zijn ook verantwoordelijk voor het opstellen en uitvoeren van de individuele hulpplannen. De organisatie van het onderwijs in de groep stelt leraren voldoende in staat de zorg uit te voeren zoals gepland. De kwaliteit van zowel verlengde instructie als van specifieke instructie en begeleiding van zorgleerlingen kan verder worden versterkt. Daarvoor is uitbreiding van het handelingsrepertoire van de leraren gewenst, gericht op de vastgestelde onderwijsbehoeften van groepjes leerlingen en individuele leerlingen. Basisschool de Fontein werkt met een transparante kwaliteitscyclus waarmee wordt gewaarborgd dat alle aspecten van de onderwijsorganisatie regelmatig worden geëvalueerd. De school heeft een duidelijk beeld van de leerlingenpopulatie. De huisbezoeken die bij alle leerlingen worden afgelegd dragen bij aan een goed beeld van de thuissituatie. Resultaten worden al enkele jaren uitvoerig geëvalueerd en vormen de input voor beleidskeuzes. Naar aanleiding van de eerder genoemde schoolanalyse is een ambitieus verbeterplan opgesteld waar met groot enthousiasme en inzet aan wordt gewerkt. Jaarlijks vindt er een gezamenlijk startmoment plaats en een vast moment voor evaluatie. De resultaten worden met elkaar besproken en gedeeld met de ouders. Dit verloopt via de Ouderinitiatiefgroep, de medezeggenschapsraad en de nieuwsbrief. Verantwoording aan het bevoegd gezag vindt plaats tijdens de zogenaamde schoolbalans gesprekken. Deze gesprekken zijn enige tijd naar de achtergrond geschoven maar krijgen nu weer een belangrijke plaats in de kwaliteitscyclus pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan basisschool De Fontein het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13