> Retouradres Postbus 16191 2500 BD Den Haag L0765 Stichting Wonen Delden t.a.v. het bestuur Postbus 105 7490 AC DELDEN Inspectie Leefomgeving en Transport Autoriteit woningcorporaties Graadt van Roggenweg 500 Utrecht Postbus 16191 2500 BD Den Haag www.ilent.nl Contactpersoon drs. P. Moossdorff paul.moossdorff@ilent.nl Ons kenmerk IB2016-AW-34108-L0765 Datum 7 november 2016 Betreft Oordeelsbrief 2016 Geacht bestuur, Op grond van artikel 61 lid 3 van de Woningwet 2015 beoordeelt de Autoriteit woningcorporaties (Aw) jaarlijks integraal uw corporatie. De Aw maakt hierbij gebruik van uw Verantwoordingsinformatie (dvi) en Prognose-informatie (dpi), uw jaarverslag (inclusief het volkshuisvestingsverslag), jaarrekening, stukken van de accountant en andere informatie ten aanzien van deelactiviteiten. Het integrale toezicht is gericht op de governance, integriteit, rechtmatigheid en de bescherming van het maatschappelijk vermogen. Hierbij wordt het functioneren van de corporatie in samenhang bezien en afgezet tegen normen (vanuit wetgeving en beleidsregels) en het risicoprofiel van uw corporatie. In deze oordeelsbrief treft u de resultaten van het onderzoek en de deelactiviteiten van uw corporatie aan. Governance Onder governance verstaat de Aw de activiteiten van sturen, beheersen, toezicht houden en verantwoorden in hun onderlinge samenhang. De beoordeling van uw corporatie geeft geen aanleiding tot het maken van opmerkingen. Rechtmatigheid Ten aanzien van de naleving van wet- en regelgeving heb ik op basis van de beoordeelde stukken de volgende opmerking(en): Uit uw verantwoordingsstukken over verslagjaar 2015 maak ik op dat de accountant de juistheid en volledigheid van uw opgave inzake de toewijzingsgegevens heeft kunnen vaststellen en dat uw toewijzingen van woongelegenheden met een maandhuur tot 710,68 voor 90% of meer zijn gedaan aan huishoudens met een inkomen beneden de inkomensgrens van 34.911, -/ 38.950, -. Hiermee voldoet u aan de staatssteunregeling. Pagina 1 van 2
Retouradres Postbus 16191 2500 BD Den Haag Inspectie Leefomgeving en Transport Autoriteit woningcorporaties Bescherming van het maatschappelijk vermogen Het onderzoek richt zich op drie toezichtvelden (omvalrisico, realisatiebeleid en efficiency en doelmatigheid) die van invloed kunnen zijn op het beschermen van het maatschappelijk vermogen van een corporatie. De beoordeling van uw corporatie geeft geen aanleiding tot het maken van opmerkingen. Datum 7 november 2016 Ons kenmerk IB2016-AW-34108-L0765 2. Toezicht op deelactiviteiten Naast de hiervoor genoemde onderzoeken houdt de Aw ook toezicht op deelactiviteiten van corporaties zoals het gebruik van derivaten en het gehanteerde beleggingsbeleid. De in 2015 bij uw corporatie opgevraagde informatie heeft niet tot een selectie voor specifiek onderzoek geleid. Interventies 2016 De hiervoor beschreven integrale beoordeling 2016 geeft de Aw geen aanleiding tot het doen van interventies. Een afschrift van deze brief stuur ik ter informatie aan uw raad van commissarissen/raad van toezicht. De Aw maakt individuele oordelen en daaruit voortvloeiende interventies openbaar via de oordeelsbrief en publiceert deze op de website. Ik verzoek u de voor uw organisatie relevante stakeholders hierover te informeren. De wijze waarop de Aw het toezicht uitoefent kunt u vinden op de website. (www.ilent.nl/autoriteitwoningcorporaties). DE MINISTER VOOR WONEN EN RIJKSDIENST, namens deze, DE SENIOR INSPECTEUR ILT/AUTORITEIT WONINGCORPORATIES, drs. P. Moossdorff Pagina 2 van 2
In % van het balanstotaal In % van het balanstotaal Bijlage 1 Stichting Wonen Delden (L0765) te Hof van Twente 2015 prognose periode signaleringsnorm Toezichtveld omvalrisico corporatie sector prognoseperiode ICR 3,6 2,7 2,1 1,4 Solvabiliteit op basis van VHV-exploitatiewaarde (in %) 66,6 78,6 39,9 Solvabiliteit op basis van marktwaarde (in %) 75,7 85,6 65,1 45,0 DSCR 2,7 2,8 1,5 1,0 LTV (volkshuisvestelijke exploitatiewaarde, in %) 34,1 20,4 59,5 85,0 Dekkingsratio (LTV obv marktwaarde, in %) 23,7 13,8 34,1 55,0 Dekkingsratio (LTV obv leegwaarde, in %) 15,3 8,9 23,8 40,0 50 Volkshuisvestelijk vermogen en buffer, sector * 100 Ontwikkeling Volkshuisvestelijk vermogen en buffer 40 30 20 10 80 60 40 20 0 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Buffer Volkshuisvestelijk vermogen 0 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Buffer Volkshuisvestelijk vermogen * attentie voor eventueel verschil in schaal 2015 2018 2020 Volkshuisvestelijk vermogen (x 1.000,-) 36.938 40.206 44.049 Buffer totaal (x 1.000,-) 9.462 13.321 13.540 Volkshuisvestelijk vermogen per gewogen verhuureenheid (in ) 49.997 51.297 56.632 Buffer per gewogen verhuureenheid (in ) 12.807 16.996 17.408 Toezichtveld risico's realisatie beleid Energielabels A++ A+ A B C D E F G Score 2015-0,0% 19,3% 30,5% 36,6% 13,1% 0,4% 0,1% 0,0% Score 2020 0,0% 0,0% 29,2% 39,1% 29,6% 2,1% 0,1% 0,0% 0,0% NEN 2767 Conditiescore 1 2 3 4 5 6 Score 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Aantal woongelegenheden 2015 729 Aantal woongelegenheden 2020 768 Pagina 1
corporatie sector gewogen score onbekend gewogen score onbekend 1. Energielabels 2015 2,5 0,0% 3,4 3,7% Energielabels 2020 2,0 0,0% 2,9 4,7% 2. NEN 2767 Conditiescore nvt 100,0% 4,2 52,4% Levensduur bezit 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Levensduur bezit, corporatie (geüniformeerd) 24,1 23,1 23,1 24,3 24,0 23,5 23,2 22,7 Levensduur bezit, landelijk 23,5 23,5 23,6 23,7 23,9 24,0 24,0 23,9 Ontwikkeling aantal gewogen verhuureenheden 745 741 739 790 787 784 781 778 Index aantal eenheden (2013=100) 99,5 99,2 106,0 105,6 105,2 104,8 104,4 Index aantal eenheden (2013=100) (landelijk) 99,4 99,0 98,9 98,9 99,0 98,9 98,8 Verbeter- en onderhoudsuitgaven 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Verbeteruitgaven per gewogen verhuureenheid, corporatie 1.497 137 279 691 541 576 420 Verbeteruitgaven per gewogen verhuureenheid, landelijk 572 545 990 1.008 894 832 726 Onderhoud per gewogen verhuureenheid, corporatie 1.392 1.236 2.384 1.962 1.966 1.757 2.335 Onderhoud per gewogen verhuureenheid, landelijk 1.323 1.402 1.483 1.486 1.478 1.495 1.528 Totaal onderhoud en verbetering per gewogen eenheid, corporatie 2.889 1.372 2.663 2.654 2.507 2.334 2.755 Totaal onderhoud en verbetering per gewogen eenheid, landelijk 1.895 1.947 2.473 2.494 2.372 2.326 2.254 Aflossingscapaciteit in relatie tot ontwikkeling portefeuille Gewogen aflossingsratio 2016-2020 2,7 Huurprijs corporatie sector Gemiddelde huurprijs per maand huurwoningen DAEB 510 503 Gemiddelde huurprijs per maand huurwoningen niet DAEB 897 869 Huur niet-daeb in % van de WOZ-waarde 5,0 5,2 Aandeel niet DAEB (percentage) 4,7 3,3 Aantal zelfstandig niet-daeb 34 73.767 Aantal zelfstandig DAEB 695 2.163.370 Prognose en realisatie ICR (in %) corporatie sector ICR 2015 (dpi 2014) 3,53 1,88 ICR 2015 (dpi 2015) 2,89 2,02 ICR 2015 (dvi 2015) 3,63 2,10 Pagina 2
Prognose en realisatie van operationele- en (des)investeringskasstroom 2015 corporatie sector nominaal (x 1.000,-) % van vhv-vermogen Kasstroom operationeel 2015 (dpi 2014) 1.814 4,91 6,04 Kasstroom fva-desinvestering 2015 (dpi 2014) -4.580-12,40-7,36 a. Totaal -2.766-7,49-1,33 Kasstroom operationeel 2015 (dpi 2015) 1.345 3,64 6,72 Kasstroom fva-desinvestering 2015 (dpi 2015) -3.144-8,51-1,96 b. Totaal -1.799-4,87 4,76 Kasstroom operationeel 2015 (dvi 2015) 1.934 5,24 7,36 Kasstroom fva-desinvestering 2015 (dvi 2015) -2.235-6,05-1,54 c. Totaal -301-0,81 5,82 Toezichtveld bescherming maatschappelijk gebonden vermogen Netto bedrijfslasten (in ) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2016-2020 Per gewogen verhuureenheid corporatie 1.052 1.069 1.286 905 915 924 881 982 Per gewogen verhuureenheid sector 1.329 1.195 1.278 1.232 1.220 1.214 1.216 1.232 Signaleringsnorm 1.600 1.500 Direct rendement (in %) 2015 2016 Marktwaarde niet-daeb-bezit corporatie 3,87 4,47 Marktwaarde niet-daeb-bezit sector 3,88 3,90 corporatie (%) sector(%) Huursom niet-daeb 2015 366 7,9% 5,6% Huursom DAEB 2015 4.253 92,1% 94,4% prognose periode Bruto stichtingskosten nieuwbouw woongelegenheden per eenheid DAEB corporatie sector Aantal eenheden 52 96.325 Als % van portefeuille DAEB 2015 7 4,2 Stichtingskosten per eenheid (x 1.000,-) 152 151 Bruto verkoopprijs DAEB woongelegenheden per eenheid DAEB bestemd voor bewoners Aantal eenheden 13 57.800 Als % van portefeuille DAEB 1,9 2,5 Als % van de gemiddelde WOZ-waarde DAEB woongelegenheden 2,2 2,7 Verkoopprijs per eenheid (x 1.000,-) 164 135 Gemiddelde WOZ-waarde DAEB-woningen (peildatum primo 2015) 142 134 Pagina 3
als % balanstotaal Verliezen in jaarrekening resultaat corporatie sector a. Nettoresultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling - - -0,0 b. Resultaat deelnemingen - - 0,1 c. Waardeverandering van financiële vaste activa en van effecten - - 0,0 d. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden - - 0,0 e. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop - - 0,0 f. Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 921 1,7 0,1 Totaal 921 1,7 0,2 Toezichtveld governance score visitatie bestuur intern toezicht Nog nooit visitatie gehad Nee Visitatie vòòr 2014 Ja Visitatie conform 4.0 in 2014 Nee Visitatie conform 5.0 vanaf 2014 Nee Visitatie in 2016 Nee In welk jaar is bestuurder aangesteld (eenhoofdig bestuur) 2003 Realisatie-index index 2013 2014 2015 totaal corporatie sector Prognosejaar 2012 - - 52 52-0,88 Prognosejaar 2013 - - - 1,00 0,98 Prognosejaar 2014 - - 1,00 0,75 Realisatie nieuwbouw - - - - 0,67 0,87 index 2013 2014 2015 totaal corporatie sector Prognosejaar 2012 3 3 3 9 0,78 0,78 Prognosejaar 2013 3 3 6 0,83 0,62 Prognosejaar 2014 3 3 0,67 0,87 Realisatie verkopen 2 3 2 7 0,76 0,76 Toezichtveld rechtmatigheid Verantwoording van bestuurder voor naleving specifieke wettelijke bepalingen (5.7 voorschriften BTIV) 31 vragen waarvan 1 vraag met betrekking tot financieel reglement niet wordt meegenomen Geen naleving (aantal onwaar) 3 Nog geen naleving (aantal waar) 1 Naleving rechtmatigheidsvragen 26 Pagina 4
groei aantal verbindingen 2014 2015 Heeft de TI verbindingen (exclusief verenigingen van eigenaren)? Nee Nee Aantal verbindingen - - Ontwikkeling financiele relaties met verbindingen 2014 medio 2015 ult 2015 Bedrag kapitaaldeelname (inclusief agio) - - - Verstrekte leningen - - - Rekening courant - - - Verstrekte garanties - - - Toewijzing conform staatsteunnormen aantal relatief (%) Totaal aantal aangegane huurovereenkomsten 45 Huishoudinkomen < 34.911 45 100,0 Tussen 34.911 en 38.950 - - Meer dan 38.950 - - Leefbaarheid 2016 2017 2018 2019 2020 Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden 20 20 21 21 22 Deel personeelsuitgaven (1.7) wat betrekking heeft op leefbaarheid - - - - - Toerekening overige kasstromen aan leefbaarheid - - - - - Leefbaarheid totaal 20 20 21 21 22 Per gewogen verhuureenheid 25 25 27 27 28 Gemiddeld 27 Norm 125 (zonder rekening te houden met differentiatie agv prestatie-afspraken) Overige informatie Bedrijfswaarde van opgegeven naar volkshuisvestelijk Direct rendement (in %) direct rendement Opgegeven bedrijfswaarde 46.023 corporatie sector Discontering 1.137 Op marktwaarde 2,8 3,1 Verkoopportefeuille -1.104 Marktwaarde DAEB bezit 2,8 3,0 Parameters 43 Marktwaarde DAEB bezit (inclusief compensatie) 2,9 3,2 Levensduur - Op nominale schuld 4,2 3,9 Restwaarde -865 Op marktvermogen 2,1 2,4 Lastenniveau - Verhuurdersheffing 249 Geüniformeerde bedrijfswaarde 45.482 DAEB niet-daeb corporatie sector corporatie sector Volkshuisvestelijke exploitatiewaarde per gewogen vhe (x 1.000) 54,8 46,4 202,4 125,8 Marktwaarde per gewogen vhe (x 1.000) 92,6 92,5 172,0 140,4 2015 2015 corporatie sector Nominale schuld per gewogen verhuureenheid (x 1.000,-) 22,8 34,6 Marktwaarde langlopende schulden per verhuureenheid (x 1.000,-) 27,7 44,7 Rentabiliteitswaarde langlopende schulden per verhuureenheid (x 1.000,-) 21,1 34,6 Modified duration leningen (jaren) 7,7 8,8 Modified duration vastgoed (jaren) 10,9 11,2 Pagina 5
Enkelvoudige balans 2015 Activa vhv-exploitatie marktwaarde Vaste activa Totaal immateriële vaste activa - - Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie 38.598 65.288 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 2.178 2.178 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 58 58 Totaal materiële vaste activa 40.834 67.524 Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie 6.883 5.849 Sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden - - Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal vastgoedbeleggingen 6.883 5.849 Financiële vaste activa 808 808 Totaal vaste activa 48.526 74.181 Vlottende activa Totaal voorraden - - Onderhanden projecten - - Totaal vorderingen 38 38 Effecten - - Liquide middelen 6.867 6.867 Totaal vlottende activa 6.905 6.905 Totaal activa 55.431 81.086 Passiva Eigen vermogen 36.937 61.357 Voorzieningen en egalisatierekening 1.359 1.359 Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen 15.527 16.762 VOV-verplichtingen - - Overige schulden (inclusief aan groepsmaatschappijen) - - Langlopende schulden totaal 15.527 16.762 Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen 77 77 Overig 1.531 1.531 Kortlopende schulden totaal 1.608 1.608 Totaal passiva 55.431 81.086 corporatie sector corporatie sector Solvabiliteit (in %) 66,6 36,1 75,7 60,9 Solvabiliteit obv reele waarde vastgoed en leningen (in %) 71,2 51,8 DAEB bezit tegen marktwaarde gewaardeerd in jaarrekening Nee (Kostprijs) Pagina 6