VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Arrondissement Kortrijk Administratieve entiteit HARELBEKE Stad HARELBEKE wijk STASEGEM (Stasegemdorp z.nr.) Parochiekerk Sint-Augustinus KERK Het gebouw, bekostigd door een privépersoon, dateert van 1874, maar door onenigheid met het bisdom Brugge werd de kerk niet in gebruik genomen. Pas in 1902 werd Stasegem tot zelfstandige parochie verheven en werd het gebouw voor de eredienst bestemd. De kerktoren werd in 1912 toegevoegd. Zie ook https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/205198 ORGEL In 1904 plaatste S. Van Bever (Brussel-Laken) hier tweedehands een orgel (zonder de orgelkast) dat afkomstig was uit de Karmelietenkerk in Brugge. [Van Bever leverde terzelfdertijd een nieuw orgel in de Brugse Karmelietenkerk.] Het oude orgel, gebouwd in 1755 door A.J. Berger (Brugge), was reeds in de Karmelietenkerk in 1876 grondig omgebouwd door L.B. Hooghuys (Brugge). Ook Van Bever voerde enkele wijzigingen door, bij de overplaatsing en heropbouw in Stasegem. Een nieuwe eiken kast was gemaakt door de lokale schrijnwerker Verlinden. In 1924 werd een herstelling uitgevoerd door J. Anneessens (Menen); toen werd o.m. een Basson-Hautbois vervangen door een Montre 8. Een herstelling had plaats door J. Loncke (Esen), in 1947. In 1968 werd het orgel getransformeerd door H. Laureys (Gent- Ledeberg); de orgelkast verdween en het pijpwerk werd in open opstelling geplaatst. (Zie foto uit 1973, cfr. infra.) Huidige toestand In 1994 werd een "nieuw" orgel gebouwd door "Les Artisans de Tournai" (B. Couvreur, uit Doornik); hierin werden al de waardevolle elementen uit het bestaande orgel herbruikt; het instrument werd gebouwd in een occasie-orgelkast afkomstig uit Tourcoing. Het geheel werd in het koor opgesteld, op de plaats van het vroegere hoogaltaar. NOTA : Het Laureys-orgel is na 1994 op het doksaal blijven staan; alle oud materiaal dat bruikbaar was voor het nieuwe koororgel werd er uit genomen.
INSTRUMENT A. Het nieuwe orgel (in het koor) Dispositie registertrekkers aan weerszijden van het klavier : Devanture (8') Bourdon Nazaert Quarte Nazaert Fourniture Trompet bas Voix humaine bas - Bourdon Nazaert Tierce Tremblant II Gr.Org. I Pos. Cornet Prestant (4') Fluijte Doublette Tierce Cÿmbal Trompet sup Voix humaine sup - Cromhoren Fluÿte Quarte Nazaert Sifflet (1') 2 aparte kleine registertrekkers: Naghtegael Ventiel manuaalomvang : C.D c 3 pedaalomvang : C.D c 1, aangehangen aan het Gr.Org. schuifkoppel tussen de manualen deling bas/sup : c 1 /c# 1 de tremulant werkt op het gehele orgel Klaviatuur - ingebouwd aan de rugzijde - manuaaltoetsen in grenen; de ondertoetsen zijn belegd met been en hebben een fronton uit een soort fruithout; boventoetsen van ebbenhout - de toetsen van het Positief hebben nogal veel diepgang - kistpedaal dat naar het handboek van dom Bedos de Celles zou gebouwd zijn (met zeer smalle toetsen) Pijpwerk Groot Orgel + front : pijpwerk van Devanture 8', ab G + binnenpijpwerk Cornet 5 r : nieuw; ab d 1 Devanture 8 v : - de 6 grootste staan binnen de orgelkast, enkele gedekten (vermoedelijk van Hooghuys) + enkele open pijpen
- vervolgens frontpijpen; deels nieuw en vanaf 4 v ouder (zouden van Ducroquet zijn) - 11 + 11 pijpen op de windlade Prestant 4 v : het groot octaaf bestaat uit voormalige frontpijpen, grotendeels van Berger; ongeveer vanaf 2 v nieuw binnenpijpwerk Bourdon 8 v : groot octaaf in eik, met ronde gedraaide voet; verder 8 + 9 metalen gedekten met hoed; verder 10 + 10 roergedekten in flesvorm, waarschijnlijk Berger, lange wijde roeren Fluijte 4 v : oud (Berger?); in de bas 16 gedekten met verschuifbare hoed; verder 5 + 5 roergedekten; de 11 + 11 kleinste zijn conisch, tamelijk wijde mensuur en tamelijk smal gelabiëerd Nazaert 2 2 /3 v : nieuw Doublette 2 v : Berger Quarte Nazaert 2 v : nieuw; wijde fluit Tierce 1 3 /5 v : nieuw Fourniture 3 r : van Berger; op de grootste pijp staat de inscripie "fourniture / beginhof / 1754"; er kan stellig aangenomen worden dat dit pijpwerk afkomstig is uit het Berger-orgel van het Brugse begijnhof; L.B. Hooghuys werkte aan dat orgel : wellicht heeft hij daar de mixtuur weggenomen en deze later als occasie-materiaal in het orgel van de Karmelieten verwerkt Cÿmbal 2 r : grotendeels nieuw Trompet 8 v, bas & sup : nieuw; in de ong. 2 grootste octaven met tweedelig corpus (blikken onderstuk + loden bovenstuk), verder eendelige bekers in lood Voix humaine 8 v, bas & sup : in tin en van goede factuur; gemaakt naar Van Peteghem-model (zoals bijv. in het orgel te Gijzegem) Positief (Onderwerk) Fluÿte 4 v : het groot octaaf (tot e 0 ) bestaat uit eiken pijpen met pyramidaal corpus en ronde gedraaide voet, vermoedelijk van Hooghuys; de metalen pijpen zijn eveneens pyramidaal en ook vermoedelijk van Hooghuys Bourdon 8 v : in de bas eiken gedekten die vermoedelijk van Berger zijn; de rest is vermoedelijk van Hooghuys Al het overige pijpwerk is nieuw. Op de grootste pijpen van de Cromhoren dienden meerdere verkroppingen toegepast te worden (wegens plaatshinder door de walsen en banken van de registermechaniek van het Gr.Org.). Windladen - nieuw Tractuur - mechanisch, integraal nieuw
Windvoorziening - er zijn 2 oude spaanbalgen verwerkt; deze zijn afkomstig uit het orgel van de (gesloopte) kapel van het Sint-Maartenscollege in Aalst en zijn toe te schrijven aan de Gentse orgelmakers Van Peteghem, eind 18 de e. ORGELKAST Dit meubel is oorspronkelijk gemaakt als onderdeel van een groot drieklaviers orgel, in de O.-L.-Vrouwkerk te Tourcoing (Noord-Frankrijk); dit orgel was daar in 1849 gebouwd door het huis Ducroquet uit Parijs. Orgelbouwers E. & Th. Delmotte (Doornik) bouwden rond 1896 een nieuw orgel voor voormelde kerk en kwamen in het bezit van het bovenste gedeelte van de oude orgelkast. Dit werd door hen omgevormd en voorzien van een basement; vervolgens plaatsten ze er nieuw instrument in en verkochten het ensemble in 1897 aan het 'Couvent de la Visitation', in Celles (Doornik). Bij de sluiting van dit klooster kon B. Couvreur ("Les Artisans...") de kast aankopen; in 1994 werd ze aldus herbruikt in Stasegem. 4-voets kast met 4-voets front (de grootste pijpen van de Devanture 8 v staan binnenin de kast). De voet van het meubel is grotendeels nieuw (met uitzondering van de twee consoles onder de torens). Het Positief (Onderwerk), in de voet van de kast, heeft geen front; er zijn enkel 2 deuren met ajourwerk (nieuw), achteraan bedekt met rood doek. HUIDIGE TOESTAND - normaal datum onderzoek : jan. 2000 B. Het "oude" orgel (1968), op het doksaal Uit esthetische overwegingen heeft men de reeksen "frontpijpen", in open opstelling, laten staan. Het Berger-pijpwerk en een gedeelte van het Hooghuys-pijpwerk zijn hier weggenomen en in het nieuwe orgel geïntegreerd. De speeltafel enz. zijn weggenomen. Het resterende pijpwerk bestaat uit : - het "front" bevat een 30-tal pijpen van een Salicional van Van Bever, de overige pijpen zijn in zink (1968?) - een 40-tal metalen pijpen (vanaf 4 voet) van een Montre 8-29 pijpen (discant) van een strijker-register; Hooghuysfactuur - 44 pijpen van een flûte harmonique; Hooghuys - een reeks houten gedekten waarvan een deel van Hooghuys is en een deel van Van Bever; 5 open pijpen in eik zijn van Hooghuys of van Van Bever (ofwel Hooghuys en bijgewerkt door Van Bever)
ARCHIVALIA Bedrijfsarchief van orgelbouwer J. Anneessens ( 1876-1956), Benedictinessenstraat, Menen. (Archiefmappen ons ter inzage gegeven door dhr. P. Andriessen, huidig zaakvoerder.) In de map Staceghem zijn volgende documenten aanwezig : 1) 11.04.1924 postkaart van pastoor E. Delmaet aan J. Anneessens Heer Anneessens, Gelief nog vóór donderdag den orgel te vermaken en zien of er geene kleine verbetering kan aangebracht worden na Paschen. Beste groeten. E Delmaet Pastor Staceghem (Harelbeke) 2a) 14.04.1924 brief (doorslag; op geruit schrijfpapier) van Anneessens aan pastoor Delmaet Eerweerde Heer Pastor, [in vulpen bijgeschreven:] Delmaet Staceghem Gelief hierbij te vinden de beschrijving der werken uit te voeren aan uwen orgel. Reeds is men er aan begonnen. Voor de Monter 8, neem ik bijzonder dikke doorsnede, om te voldoen aan de grootte der kerk. [tussengeschreven:] (en zooveel mogelijk een echt pedaalspel te vervangen) Ik kan U verzekeren dat alles goed zal uitgevoerd worden, zelfs moest ik iets ondervinden dat niet goed is en die ik nu niet bemerkt heb; dit zou ik herstellen of vernieuwen op mijne kosten. Ik denk de tweede week na Paschen te komen, doch zal U in tijds verwittigen. Ondertusschen zult gij het orgelgerief ontvangen. Gelief mij een der twee bestekken, geteekend terug te geven met mijne komst. Aanveerd, Eerweerde Heer Pastor, mijne eerbiedige groeten. 2b) 14.04.1924 bestek van Anneessens (doorslag; op geruit schrijfpapier) BESTEK. Voor het herstellen van den orgel der kerk van Staceghem.(Harelbeke) -:-:-:-:-:-:-:-:- Tusschen Eerweerde Heer Pastor, handelende in naam der kerkfabriek, eenerzijds; en Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, anderzijds, is overeengekomen als volgt: 1/ Den orgel zal gansch gekuischt worden. 2/ Al de pijpen zullen uitgenomen worden en gekuischt. De gebrokene zullen vermaakt worden, desnoods vervangen door andere. Al de spelen zullen opnieuw gestemd worden. 3/ Het spel trompet-hautbois zal verdwijnen en vervangen worden door een echt Monter 8 spel, dikke doorsnede. De bassen
ervan zullen geplaatst worden op een afzonderlijk en nieuw sekreet (en mekaniek), geplaatst boven den ingang van het hoogzaal. De afsluiting ervan in hout is ook ten laste van den orgelmaker. 4/ Gansch de mekaniek zal goed hersteld worden en al de noodige veranderingen zullen eraan gedaan worden. 5/ Den blaasbalg zal de noodige herstellingen ondergaan, daarbij zal nog gedaan worden: A/ nieuwe soupapen in blaasbalg. B/ nieuwe pannelen met nieuwe soupapen in de pompen. C/ Panneelen in bovenblad blaasbalg om toegang te verleenen in den blaasbalg. 6/ Alle onkosten ten laste van den orgelmaker, uitgenomen licht en een blazer gedurende het stemmen, die ten laste zijn der kerkfabriek. 7/ Prijs voor bovengemeld werk: DRIE DUIZEND VIJF HONDERD Franken. Gedaan in dubbel te Meenen den 14 April 1924. Voor de kerkfabriek. Den orgelmaker. [get.] E Delmaet [geen handt.] Pastor 3) 5.06.1924 postkaart van pastoor Delmaet aan Anneessens Mijnheer Anneessens, Ik vraag mij af wat er mag schillen? daar er niemand meer afkomt of iets laat weten. Beste groeten E Delmaet Pastor 4) 15.10.1924 brief van pastoor Delmaet aan Anneessens Heer Anneessens, Gelief nog deze week den orgel te komen nazien. Hij is tot nu toe nog goed in stand gebleven, maar deze dagen moet er iets niet goed meer sluiten, want er is een gedurige schuifeling bij het gebruiken van een register. Het beloop voor het logement is 17.50 fr. Beste groeten Tot ziens EDelmaet Pastor Staceghem 5) 19.12.1924 postkaart van pastoor Delmaet aan Anneessens Mijnheer Anneessens, Gelief zoo goed te zijn den orgel in order te stellen tegen Kerstdag. Vriendelijke groeten. E Delmaet pastor Staceghem 6) 27.12.1924 postkaart van pastoor Delmaet aan Anneessens Mijnheer Anneessens, De orgel moet niet gestemd zijn maar er is iets dat voort
speelt en eene touche die blyft zitten. We hebben een petrolvuur onder den orgel gezet en het helpt niet. Wij hebben eene uitvoering dynsdag toekomende voor eene huwelijksmis om 11 uur. Vriendelyk genegen EDelmaet pastor Staceghem 7) 7.02.1927 postkaart van pastoor Delmaet aan Anneessens Mynheer Anneessens Gelief zoo haast mogelyk den orgel komen nazien a.u.b. Beste Groeten E. Delmaet pastoor Staceghem 8) 9.08.1929 postkaart van (nieuwe) pastoor J. De Lodder aan Anneessens Mijnheer, In 27 hebt ge hier laatst den orgel nagezien. Nu zijn er 2 noten die blijven steken. Andere piepen in den winter. Wil zoo goed zijn dat te verhelpen vóór den 25 n, want dan is 't Kermisweek! Terzelfdergelegenheid zoudt ge misschien mijne piano accorderen. Dinsd. ben ik afwezig. Best, meen ik, Koster R. Raes verwittigen, die nu, als meester, met verlof is. Genegen J. De Lodder Paster. BIBLIOGRAFIE 1) A. Verberne : HOOGHUYS (diverse), in Nationaal Biografisch Woordenboek, uitg. Koninklijke Vlaamse Academiën van België, deel 5, kol. 458-464, Brussel, 1972; onder "HOOGHUYS, Aimé (1858-1904)" de vermelding : Te Brugge onderhield hij o.a. tot in 1885 het orgel van Sint- Jacob, tot in 1903 dat van de Karmelieten in de Ezelstraat, waar hij ook woonde. 2) L. Lannoo : De Brugse orgelmakers Berger en hun familie, uitg. Instrumentenmuseum (Brussel), i.s.m. Festival van Vlaanderen Brugge, n.a.v. de tentoonstelling in het Provinciaal Hof, 31 juli - 7 aug. 1982. Aangaande Andreas Jacobus Berger (1712-1774) : zie blz. 18-19, in een Staet ten sterfhuyse van sieur Andries Berger gheliquideert den 7 july 1775 worden opgesomd de "jaerelycksche pensioenen" die Berger genoot voor het "gaede slaen van de orghels" [i.e. het regelmatige onderhoudswerk]; hieronder is ook vermeld "het clooster van de paters discalsen".
3) P. Roose : Werklijst anno 1885 van L.B. Hooghuys, aangevuld met notities en realia, in 'Orgelkunst', Grimbergen, jg. VI/4, dec. 1983, blz. 4-15; in de werklijst is vermeld : Bruges, Pères Carmélites, péd.séparé, 2 clav., 18 rég. [dit werk is te situeren in 1876] 4) J.-P. Felix : Inventaire descriptif des archives des facteurs d'orgues Van Bever de Laeken-Amiens (1885-1916), uitg. door de auteur, Brussel, 1989 [totaal herwerkte en uitgebreide uitgave], 3 vol. in A4 fotocopie; I. [tekst], blz. 1-285, 1 kleurenfoto. II. Illustrations et Index, blz. 286-379. [III.] Les 100 plans, dessins et croquis de buffets d'orgues des archives Van Bever; 272 blz. a) blz. 91-93 : BRUGES/BRUGGE, Couvent des Pères Carmes déchaussés, rue d'ostende. [*de "Oostendestraat" heet thans "Ezelstraat", ze ligt in het verlengde van de Ezelpoort] - Salomon Van Bever annonce qu'il a appris de l'organiste VAN DYCK, rue Neuve de Gand 72 à Bruges [Nieuwe Gentweg], que l'on compte construire un orgue. Il annonce sa visite prochaine (29/10/1903) D-XXXI* D-XXXI* = fonds DRAPS - Livre de copies de la correspondance de la Maison Van Bever (1899-1906) [... ] b) blz. 209 : STACEGHEM (sic) (Eglise paroissiale) - Facture de 552,50 f pour emballage de l'orgue et descente du soufflet qui se trouvait au grenier; placement et mise en harmonie de l'orgue (s.d., mais octobre 1904) D-XXXI,335* - Salomon Van Bever justifie le montant de la facture, jugée excessive. On apprend que l'orgue se trouvait pêle-mêle dans un grenier (1/12/1904) D-XXXI,342-344* - Salomon Van Bever demande qu'on lui paye le solde de la note du montage de l'orgue (25/4/1905) D-XXXI,405* D-XXXI* = fonds DRAPS - Livre de copies de la correspondance de la Maison Van Bever (1899-1906) 5) [div.], programmaboekje Orgelwijding St. Augustinuskerk Stasegem 6 november 1994, s.p., hierin : - R. Cauwe : De Stasegemse kerk en het Stasegemse orgel [...] Een kerk was niet compleet wanneer er geen klok en geen orgel aanwezig was, zo oordeelde ook pastoor Peirsegaele en
hij ijverde zeer sterk om beide attributen nog vóór de wijding van de kerk te kunnen aankopen. [...] Hij slaagde erin een orgel te bemachtigen dat kon ingespeeld worden op 15 augustus 1904. Dit orgel werd aangekocht bij de Manufacture de Grandes Orgues Van Bever Frères te Laken bij Brussel. Dit orgel was volgens het Liber Memorialis "niet groot noch zwaar maar groot genoeg voor de kerke en in betrekkelijk goeden staat". Volgens de factuur van de firma Van Bever was het een orgel met twee klavieren komende van de paters Karmelieten te Brugge. Hij geeft volgende samenstelling van het orgel : 1 clavier grand orgue Bourdon 8 pieds Montre 8 pieds Prestant 4 pieds Flûte 4 pieds Doublette 2 pieds Fourniture 8 pieds Trompette 8 pieds 2 clavier recit Bourdon 8 pieds Dulciano 8 pieds Flûte octave 4 pieds Haut Bois 8 pieds Het orgel zou door de firma Van Bever gerestaureerd worden, geharmoniseerd en geleverd in perfecte staat. Vervolgens somt hij de veranderingen op die hij aan het bestaand orgel zou aanbrengen. Een nieuwe orgelkast zou aangebracht worden in eik volgens het plan opgemaakt door de firma Verlinden (die ook het hoofdaltaar had vervaardigd). Het orgel met de wijzigingen zoals vermeld werd naar hier gebracht en geplaatst voor 8000 frank wat in die tijd een heel bedrag vertegenwoordigde. - Gabr. Loncke : De restauratie van 1993-1994 Bij het opmaken van het ontwerp voor de uit te voeren werken aan het onderhavig orgel (nog op het doksaal staand), werd vastgesteld bij inventarisatie dat er pijpwerk aanwezig was afkomstig van drie verschillende orgelmakers. Het oudste gedeelte was - volgens de inscripties voorkomend op de c-pijp in metaal van de bourdon 8' - van Andreas Jacobus BERGER en gemaakt in 1755 voor de toenmalige Sint-Jozefskerk te Brugge (de kerk van de paters Karmelieten). Een tweede gedeelte was van de hand van orgelmaker Salomon VAN BEVER uit Laken die in 1904 in de kerk van Stasegem een orgel heeft gebouwd en blijkbaar pijpwerk heeft herbruikt afkomstig van het voormalig orgel van de voormelde paters, daar hij datzelfde jaar voor deze kloosterkerk een nieuw orgel bouwde. Het jongste pijpwerk werd geleverd door orgelmaker Laureys uit Ledeberg (die het Berger-Van Beverorgel grondig verbouwde naar een open opstelling van het pijpwerk en volgens een electrisch systeem
van eigen vinding). Het pijpwerk van Berger en van Van Bever was van goede kwaliteit (alhoewel veelal erg beschadigd door ondeskundige ingrepen). Het was voor de hand liggend dat waardevolle elementen in het nieuwe orgelconcept zoveel mogelijk moesten behouden blijven en opnieuw gevaloriseerd. Wat ontbrak diende aangevuld in de stijl van orgelmaker Berger omdat wij van deze orgelmaker het meeste pijpwerk hadden. Bij de offerte-aanvraag gehouden onder orgelbouwers op 3 juni 1992, werd de offerte weerhouden van de firma : "Les Artisans Facteurs d'orgues et Clavecins de Tournai" uit Doornik omdat zij onder meer een fraaie en zeer waardevolle oude orgelkast voorstelden, die zeer in de smaak viel en geschikt bevonden werd voor de kerk van Stasegem. Deze orgelkast maakte deel uit van een drie-manualig orgel van de Onze Lieve Vrouwkerk van Tourcoing (Noord-Frankrijk), in 1849 gebouwd door de firma DUCROQUET uit Parijs. Eduard en Théophile Delmotte uit Doornik bouwden rond 1896 een nieuw orgel voor voormelde kerk en kwamen in het bezit van het bovenste gedeelte van de onderhavige orgelkast (door hen later voorzien van een basement). In deze omgevormde kast werd door hen een nieuw orgelinstrument gebouwd met de volgende registers : Montre 8', Gambe 8', Bourdon 8', Prestant 4' en Flûte écho 4'. Het werd in 1897 geplaatst in het inmiddels afgeschafte Couvent de la Visitation, te Celles bij Doornik. De frontpijpen van onderhavig orgel zijn nog afkomstig van dit DUCROQUET-orgel. ("Les facteurs d'orgues Delmotte" deel I, van Roland Servais (Louvain La Neuve 1986), blz. 332-336 en 159-160.) De andere orgelpijpen en onderdelen in dit Delmotte-orgel waren, vóór de afbraak van het meubel te Celles, recent verkocht door de zusters aan een andere geïnteresseerde orgelmaker. Door het bisdom Gent werden ons in 1993 twee oude spievormige blaasbalgen met meervoudige plooien geschonken, afkomstig van het orgel van de gesloopte kapel van het Sint-Maartens Instituut, het bisschoppelijk college van Aalst. Deze blaasbalgen waren gemaakt door de orgelmaker (N?) VAN PETEGHEM uit Gent. Het hout van de balgen is langs de binnenzijde beplakt met 18 e (?) eeuwse handgeschreven muziekpartituren. De dispositie van het huidige orgel is voorzien voor de volgende registers waarvan het pijpwerk voor sommige spelen nog moet aangevuld worden : - tessituur : van C-D tot c''' : klavieren met 48 toetsen, de hoofdtoetsen zijn belegd met gebleekt been en de halftonen zijn uit ebbenhout gemaakt. a) op het groot-orgel : (in het bovenste gedeelte van de orgelkast) 1. Devanture 8' (frontpijpen : Ducroquet) 2. Prestant 4' (Berger), de 10 voormalige frontpijpen die
thans in de kast staan, zijn beschilderd met een rooskleurige grondverflaag waarop eertijds bladgoud gelegd was (typisch voor oude Brugse orgels : de kathedraal, St. Anna e.a.) 3. Bourdon 8' (Berger) 11 baspijpen in eik, 17 gedektpijpen en 20 flespijpen zonder zijbaarden 4. Cornet 5 rangen vanaf d' 5. Fluijte 4' (Berger) 16 gedektpijpen, 10 flespijpen en 22 conische pijpen 6. Doublette 2' (Berger) 7. Nazaert 2 2/3' 8. Quaerte Nazaert 2' 9. Tierce 1 3/5' 10. Fourniture 3 rangen (Berger) 11. Cijmbal 2 rangen 12. Trompet bas 8' 13. Trompet superius 8' 14. Voix Humaine bas 8' 15. Voix Humaine superius 8' b) op het positief : (in de voet van de orgelkast) 1. Bourdon 8' (Van Bever) 2. Fluijte 4' (Van Bever) 3. Nazaert 2 2/3' 4. Quaerte Nazaert 2' 5. Tierce 1 3/5' 6. Sifflet 1' 7. Cromhoren 8' - Tremblant (inliggend) - Naghtegael (copie naar het voorbeeld te Gijverinkhove) - Ventiel Stemming : middentoon met twee reine tertsen : c-e en g-b en de overige progressief. Toonhoogte : a = 408 Hz bij 18 C (ongeveer ¾ van een toon lager dan de huidige diapason). Sleepladen in eik. De register- en klaviertraktuur is mechanisch. Een metaalanalyse genomen uit het pijpwerk van Berger gaf de volgende uitslag : ongeveer 0,48% tin; 0,38% antimoon; 0,12% koper en het overige is lood. De werken aan het orgel werden uitgevoerd door de firma : Les Artisans Facteurs d'orgues et Clavecins de Tournai cv Chaussée de Bruxelles 346 7500 Doornik onder leiding van : Gabriël Loncke orgeldeskundige Molenstraat 98 9290 Overmere
- R. Cauwe : Orgelbouwer Berger [tekst is een korte biografische nota over Berger] bij deze tekst staan 3 foto's van op orgelpijpen aangetroffen inscripties, die als volgt luiden : 1) doublet S te Joseph A.J. Berger 1755 C 2) fluyte A.J. Berger 1755 C 3) S. Van Bever 1904 - verder staan in dit programmaboek : programma gespeeld op het orgel door L. Ponet en zijn curriculum; curriculum van de twee koren die de inwijding opluisterden en hun programma; liederen voor gemeenschapszang; dankwoorden 7) LANNOO, L. & D'HOOGHE, K. : West-Vlaamse Orgelklanken, uitg. Marc Van de Wiele, Brugge, 1997; met o.m. volgende bijdrage: Lannoo, L. : De familie Berger / Hoogtepunt van de orgelbouw tijdens de 18de eeuw in het voormalige bisdom Brugge, blz. 76-105; zie blz. 95 : Stasegem, Sint-Augustinus, 1755. oorspronkelijk stond het orgel in de kerk van de paters Discalsen te Brugge. Het was er reeds grondig verbouwd door Louis-Benoit Hooghuys in 1876-1877. Toen het er in 1904 vervangen werd door een nieuw instrument van de hand van de gebroeders Van Bever uit Laken had het waarschijnlijk volgende dispositie: (II/56) Hoofdwerk: Bourdon 8, Montre 8, Prestant 4, Flûte 4, Doublette 2, Fourniture, Trompette 8; Zwelwerk: Bourdon 8, Dulciana 8, Flûte octave 4, Hautbois 8. In 1904 werd het verkocht aan de nieuw opgerichte kerk van Stasegem en er door Van Bever geplaatst in een nieuw meubel. In 1968 werd het geëlektrificeerd en ontdaan van zijn meubel door de firma Laureys uit Ledeberg. In 1994 werd het instrument volledig herdacht door 'Les Artisans Facteurs d'orgues et Clavecins de Tournai cv' uit Doornik. Het werd een instrument in 18 de -eeuwse stijl, gebouwd in een occasieorgelkast (1849) van de hand van de orgelmaker Ducroquet uit Parijs. Ook de frontpijpen zijn nog afkomstig van dit orgel, dat oorspronkelijk in Tourcoing stond. De huidige windvoorziening zijn originele spaanbalgen van het Van Peteghemorgel uit het college van Aalst.
Het kreeg volgende dispositie: (II/48; registers met Bergerpijpwerk staan cursief) Hoofdwerk: Devanture 8, Prestant 4, Bourdon 8, Cornet V, Fluijte 4, Doublette 2, Nazaert 2 2/3, Quaerte nazaert 2, Tierce 1 3/5, Fourniture III, Cijmbal II, Trompet bas 8, Trompet sup. 8, Voix humaine bas 8, Voix humaine sup. 8; Onderpositief: Bourdon 8, Fluijte 4, Nazaert 2 2/3, Quaerte Nazaert 2, Tierce 1 3/5, Sifflet 1, Cromhoren 8. Tremblant, Naghtegael, Ventiel. ICONOGRAFIE 1) Het doksaalorgel - van de toestand vóór 1968 is geen foto beschikbaar - toestand sinds 1968 : a) K.I.K. (Brussel), afd. Fototheek, cliché M 75306 (1973), zicht naar het doksaal KIK-IRPA, Brussel
b) foto op www
2) Het koororgel (sinds 1994) a. frontpagina van het programmaboekje Orgelwijding St. Augustinuskerk Stasegem 6 november 1994, cfr. supra in BIBLIOGRAFIE :
b. foto Afdeling Monumenten & Landschappen, jan. 2000