Gemeente ADINKERKE Parochiekerk Sint-Audomarus

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit DE PANNE Gemeente ADINKERKE Parochiekerk Sint-Audomarus Arrondissement Veurne KERK De oudste kerk, een kruisvormig gebouw, werd in 1567 door de geuzen vernield, met uitzondering van de toren en kruisbeuk. In 1652 (Spaans-Franse oorlogen) werd de kerk afgebrand. In 1793 staken Franse revolutionairen de kerk in brand, en opnieuw restten alleen de toren (deels romaans, deels gotisch) en kruisbeuk. Daarbij werden in 1855 een schip en koor opgetrokken zodat een driebeukige hallenkerk ontstond, in neogotische stijl. Zowel in de oorlog van als in die van liep het gebouw lichte schade op. ORGEL Voorgeschiedenis Reeds in 1542 zou er een orgel aanwezig geweest zijn, wat eerder uitzonderlijk was voor een kleine plattelandskerk. In 1787 kocht de pastoor het orgel uit het door Jozef II gesupprimeerde klooster der Witte Nonnen te Veurne. Over dit orgel zijn geen verdere gegevens bekend. In 1809 werd een nieuw doksaal opgetrokken, waarop het orgel geplaatst werd. Het is ook niet meer na te gaan of orgelmaker Van Peteghem (cfr. infra) delen van dit orgel hergebruikte. Huidig orgel Auteur oorspronkelijk instrument : Pierre (jr) van Peteghem (Gent) Bouwjaar : tussen 1823 en 1846 Totale renovatie : Fr. Loncke (Alveringem), 1901; na waterschade in 1909 diende dezelfde orgelbouwer het instrument grondig te herstellen; slechts een kleine hoeveelheid pijpwerk van het Van Peteghem-orgel is behouden Plaatsing electrische ventilator : J. Loncke (Esen), 1931 Laatste herstelling : P. Andriessen (Menen), ca & verder onderhoud door deze firma INSTRUMENT Dispositie - registertrekkers aan weerszijden van het klavier : (1) Montre 8 (6) Plein Jeu 5 rgs (2) Céleste 8 (7) Flûte 4 (3) Prestant 4 (8) Bourdon 8 (4) Doublette 2 (9) Gambe 8 (5) Trompette

2 manuaalomvang : C - f 3 pedaalomvang : C - d 1, aangehangen nota : de mixtuur telt in werkelijkheid slechts 3 koren Klaviatuur - vrijstaande speeltafel vóór het orgel; gesigneerd "Frederik Loncke" - ronde registertrekkers met porceleinen naamplaatje ingewerkt; naamplaatjes niet homogeen van lettertype; de plaatjes van nrs. 1, 3, 4 en 7 zijn van hetzelfde type en zijn mogelijks de oudste (1901) Pijpwerk * registers volgens opstelling op de windlade : Montre 8 : Fr. Loncke; groot octaaf in grenenhout; verder seriepijpwerk in tamelijk hoog tingehalte, met ingeperste labia; expressions Gambe 8 : zelfde constructiekenmerken als Montre 8; groot octaaf gemeenschappelijk met Montre 8 Céleste 8 : zelfde constructiekenmerken als twee vorige registers Bourdon 8 : van Pierre van Peteghem; nagenoeg kernsteekloos geïntoneerd; in het groot octaaf eiken gedekten, verder 40 metalen gedekten met hoed; de 2 kleinste zijn open labialen, afkomstig uit een ander Van Peteghem-register, ingekort Prestant 4 : zelfde constructiekenmerken als de eerste drie registers; volledig op de windlade Flûte 4 : van Pierre van Peteghem; gedekten met hoed, mensuur iets enger dan van Bourdon; roergedekten met verschuifbare hoed; tamelijk wijde roeren: Ø roer = 1/3 Ø corpus, Lengte roer = (in origine) 1/2 van L corpus, later ingekort - de 8 kleinste zijn open fluitpijpen, later ingekort en van stemkrul voorzien - enkele aanvullingen van Fr. Loncke Doublette 2 : van Pierre van Peteghem; C-D# zijn voormalige frontpijpen, op E de inscriptie "Doublette 5"; corpora later ingekort en van een expression voorzien; thans is sporadisch kleefband en/of een stemring aangebracht Plein Jeu 5 rgs : = Fourniture 3r, grotendeels bestaand uit Van Peteghem-pijpwerk, doch herschikt; in de bas van het laagste koor bevinden zich 6 gedekte kleine pijpen, niet van Van Peteghem, herkomst onbekend Trompette : 8'; de bas (2 octaven) bestaat uit occasie-materiaal, geplaatst door firma Andriessen; vervolgens pijpen die van Pierre van Peteghem zijn; de 4 kleinste pijpjes zijn nieuwe labialen; de bekers van de grootste pijpen (Van Peteghem) zijn bewaard en liggen in de voet van de orgelkast Windlade, tractuur, etc. - materiaal uit 1901 & eiken sleeplade - mechanische tractuur; eiken wellenbord - in de ventielkas zijn de lederen pulpeten verwijderd, thans vervangen door kunststof-geleiders

3 In de ventielkas zijn volgende notities aanwezig: 1) stuk papier met briefhoofd F. Loncke à Eessen suscc. de Mr. Pierre Loncke à Hoogstade [sic, i.p.v. "succ." = successeur] maison Loncke en 1835 succ. à Cassel pour la France [= succursale] en vervolgens de tekst Dit orgel weird gemaakt in t'jaar 1901 te Eessen in het jaar van het overlijden van myne vrouwe Maria Top. Den heer De Brabander was pastoor. Heer Ch. [?] D'Hooghe was orgelist. 2) op een andere plaats In 't jaar 1909 wierd het sommier en het orgel grootelijks beschadigd door het water, welke van de toren, in het orgel viel. In augustus 1909 wierd het orgel hersteld, de sommiers vernieuwd door tusschenkomst van de gemeente Heer Van Houtte was dan burgemeester Fr. Loncke orgelmaker te Eessen ORGELKAST - daterend van 1901; eenvoudig vlak prospect in sobere neogotiek - meubel hoofdzakelijk uit grenenhout - in het front houten sierpijpen; waren in origine met tinfolie bekleed, thans met alubrons-verf geschilderd huidige toestand : normaal datum onderzoek : maart 1989 * * * BIBLIOGRAFIE 1) E.G.J. Gregoir : Historique de la facture et des facteurs d'orgue, Antwerpen, 1865; blz ; VAN PETEGHEM (Pierre), le jeune, [...] Voici les orgues placées par ce facteur de 1823 à 1846: [...]; Adinkerk, 10 reg., fl. 1000; [...] 2) X. : Het Pelgrimsboekske van Adinkerke, uitg. Bibliotheke Rond den Heerd nr. XI, Brugge, 1872; IV Eenige aantekeningen betrekkelijk de historie van Adinkerke - blz : Zeker is het nogthans dat zij [= de oude kerk] ten jare 1542 met eenen orgel praalde; 't gonne dat in voorige dagen uitnemend raar was ten platten lande, [...] - blz : [1809] Wij lezen immers van den volgenden raadslag der kerkmeesters : "Rebben zullen bezorgd worden, die door den muur loopende, bekwaam zullen zijn, om, zonder pilasters, een oxaal van behoorlijke grootte te dragen; de orgel zal gesteld worden onder de arcade van den boge. De panneelen, gestaan hebbende aan 't zitten in sint Cornelis-choor, zullen dienen voor face." [id. 1809] Het oxaal beloken in den torre, weinig licht hebbende,

4 en de toon der zangers verdoofd zijnde in de torre, wordt besloten dat de boge van den middenchoor zal op 7 a 10 voet verhoogd worden, en geplafonneerd. - blz : onder J.F.B. Marrannes, pastoor van 1777 tot 1786; [1787] Hij heeft de boiserie gekocht uit het gesupprimeerd klooster der Witte Nonnen, tot Veurne, den orgel, zittens, al van wagenschot, en geplaceert hier [...] 3) Jos. Loncke : Geschiedenis van een orgelbouwer, afl. III, in De Schalmei, jg. I/5, Gent, 1946; blz. 23 : in de lijst werken van Frederik Loncke, tussen 1889 en 1924, vermelding "Adinkerke, 10 sp., 1 klav., mekan. ped. aan klav. (1901)." Jos. Loncke geeft als aanvullende gegevens - namen in gewone letter: "orgel die nog bestaat, maar niet regelmatig of nooit onderhouden of gestemd wordt" "Adinkerke" staat in gewone letter gedrukt. 4) G. Florizoone : Adinkerke, geschiedenis en volksleven, uitg. Dorpsraad Adinkerke, 1982; blz. 43 : De chroniek gaat verder :"De face van het orgel is bezet met de panelen welke vroeger in het zitten van St. Cornelius koor stonden". Dit is de reden waarom de Romaanse boog van het oksaal werd verhoogd. Zonder deze aanpassing zou het meubel van het kerkorgel tot zijn recht niet zijn gekomen. Vandaag de dag echter speuren we vergeefs naar het bestaan van dit sieraad rond het orgel. blz. 53 (in de lijst van pastoors) : In 1777 volgde Jacob Marannes hem op als deservitor. [...] Hij [= Marannes] kocht het houtwerk uit het klooster der Witte Nonnen te Veurne, evenals het orgel en de zittens welke hij in het sanctuarium plaatste. 5) Lannoo, L. & D'Hooghe, K. : West-Vlaamse Orgelklanken, uitg. Marc Van de Wiele, Brugge, 1997; blz. 48 : Ondertussen bouwde hij [= Frederik Loncke] in 1901 een klein instrument voor de Sint-Audomarus te Adinkerke (De Panne), met slechts één manuaal en een aangehangen pedaal: (I/54) Prestant 8, Salicional 8, Celeste 8, Oktaaf 4, Roerfluit 4, Oktaaf 2, Plein jeu III, Trompet 8.

5 ICONOGRAFIE 1) Fotografische opname(n) beschikbaar bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium / Brussel : Zie tevens : De Vos-Stockman, A. & Roose-Meier, B. & Verschraegen, H.: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, provincie West-Vlaanderen, kanton Veurne; uitg. Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Brussel, 1975; blz. 13, ADINKERKE, kerk Sint-Audomarus Interieur / Alg. gezicht naar het doksaal, cliché A62060 (1944). KIK-IRPA, Brussel

6 2) op