Gemeente AVEKAPELLE Parochiekerk Sint-Michiel

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit VEURNE Gemeente AVEKAPELLE Parochiekerk Sint-Michiel Arrondissement Veurne KERK De parochie werd in 1199 vanuit Steenkerke als zelfstandige parochie gesticht (onder patronaat van de St.-Bertinusabdij van Sint-Omaars). Het dorp ontvolkte bijna geheel in de 16 de e. tijdens de godsdiensttroebelen (kerk vernield 1593) en eind 17 de e. als gevolg van de Frans-Spaanse oorlogen. Op het einde van de 16de e. werd een nieuwe kerk opgetrokken met middenbeuk, noordelijke zijbeuk en westertoren, in laat-gotische stijl. Het gebouw werd beschadigd in 1915, in 1917 hersteld, en daarna opnieuw nagenoeg volledig vernield door het oorlogsgeweld. In werd een gebouw naar het oorspronkelijke patroon heropgetrokken. Zie ook ORGEL Voorgeschiedenis In 1887 werd een orgel, waarvan de oorspronkelijke auteur en bouwjaar niet bekend zijn, gerenoveerd door P. Loncke & zoon (Hoogstade). Dit instrument ging verloren in de oorlog van Huidig orgel Auteur instrument : J. Anneessens (Menen) Bouwjaar : 1923 INSTRUMENT Dispositie Ped. Man. Soubasse 16 Bourdon 16 [Bourdon 8]* Montre 8 [Viola 8]* Voix céleste ** Prestant 4 Fourniture 3 r Tremolo * het naamplaatje is verdwenen ** naamplaatje vernieuwd voetbediend : - 1 lepelvormig pedaal "Klavier op pedaal" - zweltrede, gradueel manuaalomvang : C - g 3 pedaalomvang : C - f 1 (het voetklavier is verdwenen)

2 Pijpwerk, windladen, etc. - integraal uit de grootste pijpen zijn achteraan, buiten de orgelkast opgesteld - er is nog geen electro-ventilator aanwezig ORGELKAST - het front is enkel een vrijstaande façade, voorzien van één klein centraal pijpenveld - daarachter bevindt zich een kast waarin het instrument zich bevindt; voorzien van zwelluiken * * * huidige toestand : in verval; het instrument is buiten gebruik datum onderzoek : april 1989 ARCHIVALIA Bedrijfsarchief van orgelbouwer J. Anneessens ( ), Benedictinessenstraat, Menen. (Archiefmappen ons ter inzage gegeven door dhr. P. Andriessen, huidig zaakvoerder.) In de map Avecapelle zijn volgende documenten aanwezig : 1) ; brief van koster J. Cuvelier aan J. Anneessens Door mijn aandringen aan den Heer Pastoor laat ik U weten dat Hij van gedacht zou zijn een nieuwen orgel in de kerk te zetten. Dat Gij eens de goedheid zou willen hebben, eens te komen, om te zien hoe het zou schikken want de plaats is maar klein k'wil daarom niet zeggen dat zulks seffens moet gebeuren, maar als er niemand komt en den Heer Pastoor niet aangemoedigd dan moet ik maar altijd voort sukkelen. k'durf ook verhopen mijnheer in geval Gij een leverd iets wat % te hebben k'weet dat zulks kan geschieden daar mijn vader zaliger ook zulks genoten heb bij het leveren van den orgel te Locre voor den oorlog. Aanvaard Mijnheer mijne beste groeten. 2) ; postkaart van pastoor A. Schram aan J. Anneessens Mynheer J. Anneessens Eene nieuwe orgel heb ik noodig voor mijne kerk. Gelief eens te komen en te onderzoeken wel een er best zoude schikken voor mijne kerk. Zeer aangenaam zoude het mij zijn mij te laten weten wanneer gij kunt komen, om alsdan t'huis te kunnen zijn. Eerbiedige Groeten Alph. Schram. Past 3) ; bestek/contract voor een nieuw orgel; handgeschreven; door beide partijen ondertekend [gedrukt briefhoofd firma J. Anneessens-Tanghe] Devis Voor het maken en plaatsen van eenen nieuwen orgel, bestemd voor

3 de Kerk van Avecappelle. Tusschen Eerwaerde Heer Pastor, handelende in naam der Kerkfabriek en Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, is overeengekomen als volgt. Eenen nieuwen orgel zal gemaakt en geplaatst worden, in de kerk van Avecappelle. Alle onkosten zijn ten laste van den orgelmaker. De voorkant of buffet in eik, is in den prijs begrepen. Alle materialen zullen van eerste qualiteit zijn. Den orgel zal uit 8 registers bestaan, te weten: 1/ + 2/ Den + 3/ 4/ 5/ 6/ + 7/ 8/ Bourdon 16. Bourdon 8. Montre 8. Viola 8. V. Cèleste 8. Prestant 4. Fourniture 3r: Sousbasse 19 (Voetklavier) Combinaties. 1/ Klavier op pedaal 2/ expression 3/ Tremolo. Het handklavier 56 noten - voetklavier 30 noten - Den orgel zal expressif zijn. Al de spelen zijn volledige, Sousbasse 16 met transmissie op Bourdon 16. Prijs Twintig duizend franken In dubbel Voor Kerkfabriek orgelmaker 12 sept Jules Anneessens [get.] Alph. Schram Meenen 12 sept Toevoegingen : - onder de dispositie : Den orgel is gewaarborgd gedurende Tien jaren. - in de rechtermarge, dwars : De betaling zal geschieden met de voltrekking van den orgel in de kerk - onderaan : Inauguré le 12 e mars bovenaan, in potlood : sekreet met rechtstaande membranen [het is niet duidelijk wat bedoeld wordt met de "+" vóór de nrs. 2, 3 en 7; vóór nr. 3 staat ook een zeer klein geschreven woordje, vermoedelijk "Den"] 4) ; postkaart van koster Cuvelier aan Anneessens In antwoord op U schrijven dien ik gister ontvangen heb laat ik U weten dat er hier een man is die uwen palan zou plaseeren Ge zoud hem moeten opzenden daar Avecappelle maar een triestig Parochie is voor zulke stelsels. k'moet ook zeggen van den Heer Pastoor, dat er in Avecappelle missie is van 11 Februari tot 18 dus dat het in dezen termijn moeilijk zal zijn veel werk te verrichten. Nu ge kunt zelf oordeelen wat U te doen staat. Laat mij in alle geval den juisten dag weten eenige dagen te vooren Aanvaard mijn bijzondere groeten. Verstraete 5) ; postkaart van koster Cuvelier aan Anneessens

4 Mynheer, De fournituur van den orgel speelt altijd mede het is geen avance van hem in te steken dan blaast de wind en speelt ook. dus het is onmogelijk zoo voort te doen ik heb het zelfde geval voor gehad met de voix celeste k'heb het kunnen vermaken maar hoe weet ik niet k'vind het niet voor de fourniture kom dus zoo gauw mogelijk want 't is ongelukkig als dat altyd mede fluit. Beste groeten 6) ; naamkaartje van - Verstraete / Koster - Gemeente-Ontvanger / Avecappelle, aan Anneessens Gelief zonder fout in 't korte te komen voor eens den orgel te onderzoeken k'geloof dat het hoogst noodig is. Aanvaard myne beste groeten 7) ; brief van pastoor J. Desloovere aan Anneessens Ik neem de eerbiedige vrijheid U mijne overgroote verwondering uit te drukken over het ontvangen van uwe rekening. 1) Was de waarborg waarlijk uit wanneer de herstelling gevraagd werd? 2) Zelfs, veronderstel nog eens dat ze zou uitgeweest zijn, als eerlijk man zooals Ge zijt, was het tenminste niet betamend dat de orgel toch ééns onderzocht wierd vooraleer de garantie voor goed op te geven? Nooit is er iemand den orgel komen onderzoeken sedert dat hij geplaatst is. Uw bediende zelf heeft gezeid aan den koster dat hij te lang gewacht heeft eens te komen nazien. 3) op wiens commande, als de garantie uit was, hebt Ge uwen bediende gezonden? De koster had mij daar de minste kennis niet van gegeven & hij zegt dat de garantie niet uit was. Uw bediende is hier gekomen zonder ooit mij een woordeken te komen zeggen, maar als er kwestie is van te betalen, dan kent men mij. Het spreekwoord zegt nogtans "qui commande paie". Overleg dat eens goed, mijnheer, en ik ben overtuigd dat Ge over de zaak heel anders zult oordeelen. Mijne eerbiedige groeten J Desloovere, p r. 8) ; postkaart van koster Cuvelier aan Anneessens Mag ik uw vragen zoo spoedig mogelijk naar Avekapelle te komen voor het orgel na te zien. er moet breuk zijn aan den blaasbalg. k'voel de wind aan mijn handen geweldig blazen. Ook zijn er verschillige noten die niet meer spelen. 't is ten titel van inlichting. Uw zult beter kunnen vaststellen wat er te doen valt. Mijnheer de Paster heeft me opdracht gegeven uw te schrijven. Aanvaard mijnheer, mijne achting, en verwacht uw geheel in 't korte liever deze weke of de naaste.

5 BIBLIOGRAFIE * Over het voormalig orgel * 1) Jos. Loncke : Geschiedenis van een orgelbouwer, afl. III, in De Schalmei, jg. I/5, Gent, 1946; blz. 23 : in de lijst werken van P.A. Loncke (Hoogstade), van 1843 tot 1889, vermelding "Avecapelle (W. Vl.), kerk, 10 sp., 1 klav., geen ped." Jos. Loncke geeft als aanvullende gegevens - plaatsnamen in vette letter: "beduidt dat het orgel door oorlogsfeiten vernield werd (14-18)." "Avecapelle" is in vette letter gedrukt. 2) J. Ameeuw : Bijdrage tot de geschiedenis van Avekapelle, in Bachten de Kupe, jg. XX/6, 1978, blz ; blz. 135 : In 1887 komt het orgel aan de beurt. Het is dringend aan herstelling toe. De firma Loncke voert het werk uit en zal ook de volgende jaren verder voor het orgel instaan. * Over het huidig orgel * 1) tijdschrift Musica Sacra, jg. XXXVI/1, maart 1929, Vlaamse editie, blz. 56; LIJST der nieuwe orgels, geleverd door het huis Jules ANNEESENS te Meenen, in vervanging van deze welke door den oorlog vernietigd werden, aan 't front in WEST-VLAANDEREN. [...] 1. Avecapelle 1 Kl. 8 sp. 2) programmaboekje (tweetalig Fr./Nl.) 'Basilique de St-Hubert - Inauguration le Dimanche 13 Août 1933 des nouvelles Orgues Monumentales' [Saint-Hubert, prov. Luxemburg], bevat diverse werklijsten van Jules Anneessens-Tanghe (Menen), o.m. - Lijst der Nieuwe Orgels geplaatst sedert den oorlog door het Huis Jules Anneessens-Tanghe, Meenen, gesticht in 1905 hierin : 1. Avekapelle - in de "Lijst der Ventilators" komt dit orgel niet voor (en ook niet in Anneessens' werklijsten van 1948) 3) J. Ameeuw : Bijdrage tot de geschiedenis van Avekapelle, in Bachten de Kupe, jg. XX/6, 1978, blz ; blz. 138 : In 1925 wordt een nieuw orgel ingespeeld. Het werd vervaardigd in de werkhuizen van Jules Anneessens te Menen. [het jaartal is foutief; de inwijding had plaats op 12 maart 1923]

6 ICONOGRAFIE 1) Fotografische opname(n) beschikbaar bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium / Brussel: Zie tevens : De Vos-Stockman, A. & Roose-Meier, B. & Verschraegen, H.: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, provincie West-Vlaanderen, kanton Veurne; uitg. Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Brussel, 1975; blz , AVEKAPELLE, kerk Sint-Michiel Interieur / Alg. gezicht W., cliché A65269 (1944). KIK-IRPA, Brussel

7 2) foto's H. Allary, maart 2012